2020 йил 25 январдан чиқа бошлаган
Ижтимоий-сиёсий газета № 249 (771), 2022 йил 7 декабрь, чоршанба
ИККИ ТОМОНЛАМА НОТАРИАЛ ²АРАКАТЛАРДА Тараққиёт йўли
²АМКОРЛИКНИ ЯНАДА А²ОЛИГА ¯УЛАЙЛИК
КЕНГАЙТИРИШ МУ²ИМЛИГИ ОШИРИЛМО¯ДА БОШ
£ОМУСИМИЗ –
¯АЙД ЭТИЛДИ Президент Шавкат Мирзиёев нотариал
жараёнларда аҳолига қулайликларни оширишга ЙЎЛЧИ ЮЛДУЗИМИЗ
Ўзбекистон Республикаси Президенти
Шавкат Мирзиёев 6 декабрь куни Қирғиз оид тақдимот билан танишди. Бундан ўттиз йил
Республикаси Президенти Садир Жапаров билан муқаддам ўзбек
Бугунги кунда нотариусларда дав- казларида базавий ҳисоблаш миқдо- давлатчилиги
телефон орқали мулоқот қилди. лат божи ставкалари жуда кўп тоифа- рининг 1 баравари, бошқа жойларда ривожининг тарихий
ларга ажратилгани сабабли уларни ҳи- 0,5 баравари миқдорида, энг паст тажрибасига
Суҳбат аввалида давлатимиз раҳ- Бундан ташқари, ўзаро савдо кўр- соблашда ноқулайликлар туғилмоқда. ставкада белгиланмоқда. таянилган ҳолда
бари Қирғизистон етакчисини тавал- саткичлари ошиб бормоқда — йил Хусусан, автомототранспорт воситала- халқаро ҳуқуқнинг
луд куни билан самимий қутлаб, мус бошидан товар айирбошлаш ҳажми ри билан боғлиқ шартномаларни тас- Гаров, ипотека, лизинг ва қарз шарт- умумэътироф
таҳкам соғлиқ, бахт-саодат ва катта 1 миллиард долларга етди. Ўзбекис диқлаш учун давлат божи 12 та, кўчмас номаларини нотариал тасдиқлаганлик этилган қоидалари
муваффақиятлар, қардош Қирғизистон тон — Қирғизистон тараққиёт фонди мулк, гаров, ипотека ва лизинг шартно- учун табақалашган божлар бирхил- акс эттирилган,
халқига тинчлик-осойишталик ва рав- ўз фаолиятини бошлади, саноат, энер- малари бўйича 6 та тоифага бўлинган. лаштирилиб, ягона ставка ўрнатил- демократия ва
нақ тилади. гетика, электротехника, қишлоқ хўжа- моқда. ижтимоий адолат
лиги, транспорт ва бошқа тармоқлар- Шу боис, давлатимиз раҳбари но- тамойиллари
Олий даражадаги келишувларга да бир қатор кооперация лойиҳалари тариал ҳаракатлар тизимини содда- Автотранспорт олди-сотдисини но- сингдирилган, ўзбек
мувофиқ Ўзбекистон — Қирғизистон биргаликда амалга оширилмоқда. лаштириш ва аҳолига қулайликлар- тариал тасдиқлашда, двигател қуввати халқининг кўп асрлик
яхши қўшничилик ва стратегик шерик ни ошириш вазифасини қўйган эди. ва ишлаб чиқарилган йилидан қатъи хоҳиш-иродасини
лик муносабатлари изчил мустаҳкам- “Ўзбекистон — Қирғизистон — Шунга асосан “Давлат божи тўғриси- назар, бир хил ставкада — базавий ифода этувчи
ланиб бораётгани, мамлакатларимиз Хитой” темир йўли ва Қамбарота гид да”ги қонунга ўзгартиш ва қўшимча- ҳисоблаш миқдорининг 3 баравари Конституциямиз қабул
ўртасидаги кўп қиррали ҳамкорлик роэлектр станциясини қуриш бўйича лар киритиш бўйича қонун лойиҳаси миқдорида бож ундирилиши белгилан- қилинган эди.
жадал ривожланаётгани катта мамну- йирик минтақавий лойиҳаларга фаол ишлаб чиқилди. Унга кўра, нотариал моқда.
ният билан қайд этилди. тайёргарлик кўрилмоқда. ҳаракатлар учун ундириладиган дав- Давоми 3-бетда
лат божларининг ставкалари оптимал- Шунингдек, мол-мулкни ижарага
Яқинда муҳим икки томонлама Давлат раҳбарлари бўлажак му- лаштирилмоқда. бериш ёки ундан текин фойдаланиш,
ҳужжатлар — Давлат чегарасининг лоқотларнинг кун тартибини сифат автомототранспорт бўйича ишончнома
алоҳида участкалари тўғрисида жиҳатидан бойитиш мақсадида савдо Масалан, ҳозирда давлат божи бериш каби келишувларни нотариал
шартнома ва Андижон сув омбори- шартномалари ва инвестиция дастур- ставкаларини ҳисоблашда уй-жойнинг тасдиқлаш учун бож миқдори камайти-
нинг сув ресурсларини биргаликда лари портфелини кенгайтириш муҳим- майдонига, автомототранспорт воси- рилмоқда. Фуқаронинг шахсий жамға-
бошқариш тўғрисида битим имзолан- лигини қайд этдилар. таларининг двигател қуввати ва ишлаб риб бориладиган пенсия таъминотига
гани ва ратификация қилингани ама- чиқарилган йилига қаралади. Энди бу нисбатан меросхўрга гувоҳнома бериш
лий ҳамкорликнинг чуқурлашишига, Ўзбекистон ва Қирғизистон Прези- борадаги тоифалар қисқартирилиб, учун давлат божи бекор қилинмоқда.
давлатларимиз ва бутун минтақанинг дентларининг телефон орқали мулоқо- ставкалар бирхиллаштирилмоқда, ай-
барқарор ривожланишига хизмат ти ҳар доимгидек самимий ва дўстона римлари камайтирилмоқда. Мазкур қонуннинг қабул қилиниши
қ илиши таъкидланди. руҳда ўтди. нотариал жараёнларни осонлашти-
Жумладан, кўчмас мулк бўйича ол- ришга, турли ноаниқлик, низо ва кор-
ЎзА ди-сотди шартномаларини нотариал рупция ҳолатларини бартараф этишга
тасдиқлаш учун давлат божи, унинг хизмат қилади. Йилига 100 миллиард
майдонидан қатъи назар, Тошкент ва сўмдан ортиқ маблағ аҳоли ихтиёрида
Нукус шаҳарлари ҳамда вилоят мар- қолади.
ЎзА
Муносабат Бунёдкорлик
Бу халқаро тадбирни ўтказиш ташаббусини Президентимиз УЙ-ЖОЙ £УРИЛИШИНИНГ
БМТ Инсон ҳуқуқлари бўйича кенгашининг 2021 йил МУЛЬТИПЛИКАТИВ САМАРАСИ
22 февралдаги 46-сессиясида илгари сурган ва “Осиё
қитъасининг инсон ҳуқуқлари бўйича минтақавий Бугунги кунга келиб
механизмини мунтазам фаолият кўрсатадиган платформа — дунё аҳолиси сони
Самарқанд форуми негизида яратиш борасида кўмак беришга 8 миллиарддан ошди.
тайёрмиз”, деган эди. Табиийки, турли миллат
ва элатдан таркиб топган
ЯНГИ ¥АРАКАТЛАРГА замондошларимизнинг
ДАЪВАТ фитрати, қадриятлари,
турмуш тутуми бир-
5-6 декабрь кунлари Самарқанд биридан фарқ қилади,
шаҳрида “Инсон ҳуқуқлари ҳар бирининг ўзига
хос жиҳатлари бор.
соҳасида таълим” мавзусида Тинчликсеварлик, меҳр-
глобал форум бўлиб ўтди оқибат, меҳмондўстлик,
меҳнаткашлик каби
фазилатлари билан
ажралиб турувчи ўзбек
халқининг ҳам фақатгина
ўзимизга хос жиҳатлари
талайгина. Ватан ичра
ватан, яъни уй-жойли
бўлиш ана шу ўзига
хосликнинг энг олдинги
қаторидан жой олган
сифатларидан биридир.
Давоми 4-бетда
Инсон ҳуқуқлари соҳасида таъ- пандемияс и шароитида дунёда таъ- Обод ма²алла Маънавият кўзгуси
лим ва тарбия тўғрисидаги декла- лим бериш шакли ва моҳиятида жид-
рациянинг 10 йиллигига бағишлаб дий ўзгаришлар кузатилди. Тахминан ҲЕЧ БИР ФУҚАРО МУАММОЛАРИ ЖАҲОН САҲНАСИДА ЯНГИ
ўтказилаётган Самарқанд глобал 1,5 миллиард, яъни дунёдаги барча БИЛАН ЁЛҒИЗ ҚОЛМАСЛИГИ ЛОЗИМ
форумида БМТнинг Инсон ҳуқуқла- бошланғич, ўрта ва олий таълимда ЎЗБЕКИСТОН МАҚОМИНИ
ри соҳасида таълим ва тарбия тўғри- таҳсил олувчиларнинг қарийб 90 фои- 2-бетга қаранг.
сидаги декларацияси ҳамда соҳага зи анъанавий таълим шаклини тўхта- КЎТАРИШ ДАВР ТАЛАБИДИР
доир жаҳон таълим дастурини амалга тишга мажбур бўлди.
ошириш натижалари сарҳисоб қили- Ҳар бир халқнинг тарихи ва маданиятига қизиқувчи ўз
ниб, халқаро, минтақавий ва миллий Улар масофавий ўқитиш шакли- мухлислари, тадқиқотчилари мавжуд. Бугунги ахборот
даражаларда инсон ҳуқуқлари бўйича га ўтди. Бу эса минглаб олий таълим технологиялари тараққий этган даврда интернет воситасида
таълим ва тарбия тизимини такомил- муассасаларида юқори сифатли таъ- қийналмасдан турли маълумотлар олса бўлади. Айниқса,
лаштириш бўйича ўзаро фикр алма- лим технологиялари ва рақамли им- 2001 йил эркин, кўп тилли Википедия — универсал интернет
шилмоқда. кониятларнинг кенг жорий этилишига энциклопедия пайдо бўлиши дунё давлатлари ва халқларига оид
ҳисса қўшди. маълумотларни бир зумда олиш имкониятини берди. Бинобарин
Асримизнинг глобал муаммола- бу маълумотлар кўнгиллилар томонидан киритилган. Википедия
ридан бирига айланган коронавирус Давоми 2-бетда низомида муаллифларга ўз ахборотини киритишга тўлиқ
эркинлик берилган. Нотўғри берилган маълумотларни тузатиш
учун бошқа кўнгиллиларга ҳам рухсат берилади. Шу даврдан
эътиборан Википедияда рус ва инглиз тилларида Ўзбекистон
ҳақида маълумотлар пайдо бўла бошлади.
Давоми 5-бетда
2 2022 йил 7 декабрь, 249-сон Сиёсат
Обод маҲалла ҚОНУН ИЖОДКОРЛИГИ
ҲЕЧ БИР ФУҚАРО МУАММОЛАРИ “Янги Ўзбекистонни барпо этиш — бу шунчаки хоҳиш-истак, субъектив ҳодиса
БИЛАН ЁЛҒИЗ ҚОЛМАСЛИГИ ЛОЗИМ эмас, балки туб тарихий асосларга эга бўлган, мамлакатимиздаги мавжуд
сиёсий-ҳуқуқий, ижтимоий-иқтисодий, маънавий-маърифий вазиятнинг ўзи
Бугун қайси маҳаллага борманг, ободлик, бунёдкорлик ишлари устидан ва газ таъминоти билан боғлиқ қарийб ўттиз тақозо этаётган, халқимизнинг асрий орзу-интилишларига мос, унинг миллий
чиқасиз. Қайсидир маҳалла “Обод қишлоқ” ва “Обод маҳалла” дастурлари йиллик муаммолар ҳал этилди. Кўчаларимизга манфаатларига тўла жавоб берадиган объектив заруратдир”. Президентимизнинг
асосида янгиланаётган бўлса, қайсидир маҳаллада бошқа манбалар тунги ёриткичлар ўрнатилди. бу фикри ва олий нияти замирида ҳар биримизнинг фаровон ҳаётимиз асоси
ҳисобидан бунёдкорлик ишлари олиб борилмоқда. бор. Ўтган йиллар мобайнида бу йўлда жуда катта тадрижий ислоҳотлар амалга
Ободлик одамлар кайфиятига ҳам ижобий оширилди. Улардан бири ва энг муҳими давлат бошқаруви ҳамда давлат
Абдусаттор БОБОБЕКОВ, тортилди ва 48 трансформатор ўрнатилди. 10,8 таъсир қилар экан. Қаранг, йўлларимиз ас- хизматчилари борасидаги амалий саъй-ҳаракатлардир.
Жиззах вилояти Маҳалла ва нуронийлар- километр газ тармоғи тортиш, 48 газ тақсимлаш фальт бўлиб, кўчаларимизга тунги ёриткичлар
ни қўллаб-қувватлаш бошқармаси бошлиғи пунктини янгилаш ва аҳолига 1 135 та газ балло- ўрнатилгандан кейин аҳоли ҳам уйларини таъ- САМАРАДОРЛИК ВА
ўринбосари: ни ажратиш кўзда тутилган эди. Амалда режада- мирлашга киришди. Ўз ҳовлисидан ташқари кў- ФАРОВОНЛИК САРИ
— Давлатимиз раҳбарининг 2022 йил 25 ок- ги барча ишлар тўлиқ бажарилди. чаларга дарахт ва гуллар экди. Одамларимиз
тябрдаги “2022-2023 йилларда маҳаллалар обод уй, обод маҳалла, обод юртда яшаш завқи- биринчидан, муҳим ижтимоий адолат мезони ҳи-
инфратузилмасини янада яхшилаш бўйича Жўрабой ТУРИМОВ, ни туйди. Хурсанд бўладиган томони, соғлом собланади, иккинчидан, унинг ўзига юклатилган
қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги қарори Мирзачўл тумани Ержар маҳалласи турмуш тарзи қоидаларига риоя этиб, эрталабки вазифани сидқидилдан, сифатли адо этишдан
халқимизнинг кўнглидаги гап бўлди. Мазкур ҳуж- фаоли: ва кечки сайрларга чиқадиган бўлди. бўлган манфаатдорлигини оширади.
жатга асосан, энди энг чекка қишлоқ ва маҳал- — Маҳалламиз туман маркази — Гагарин
лалар ҳам барча инфратузилма яратилган обод шаҳри яқинида жойлашган бўлса-да, узоқ йил- Рўзибой АЛИЕВ, Таъкидлаш жоизки, давлат фуқаролик хизмат-
масканларга айланади. Энг аввало, аҳолини лардан буён аҳолини ички йўллар ва сув муам- Мирзачўл туманидаги Гулзор маҳалласи чиларига лавозимларнинг гуруҳлари ва тоифала-
қийнаб келаётган газ, сув, электр ва ички йўл- моси қийнаб келарди. Айниқса, болаларимиз фаоли: ридан келиб чиққан ҳолда, малака даражалари
лар билан боғлиқ муаммолар ҳал этилади. Ви- мактабга бориб-келишга қийналарди. Уст-боши, — Маҳалламиз туманимизнинг энг чекка ва берилиши давлат фуқаролик хизматининг янада
лоятимиздаги 159 маҳалладаги 184 объектда оёқ кийимлари лой ва тупроққа беланарди. қолоқ манзиллардан бири эди. Энди номига мо- жозибадорлигини таъминлайди.
453 миллиард сўмлик бунёдкорлик ишлари Ҳафтада бир, баъзан икки марта тракторда нанд гулзорга айланди. Айнан маҳалламизда
амалга оширилиши назарда тутилган. ичимлик сув олиб келинар, унинг сифатини га- вилоят ҳокимининг оммавий қабули ўтказилиши Бундан ташқари, давлат фуқаролик хизматчи-
Бундан ташқари, вилоятда “Обод қишлоқ” ва пирмаса ҳам бўлади. бежиз эмас. Сув, йўл, электр ва суюлтирилган сининг касбий компетенциясини ошириш мақса-
“Обод маҳалла” дастурлари доирасида ҳудуд- Ушбу муаммолар ечими бўйича кўп йиллар- газ бўйича узоқ йиллик муаммолари жорий йил- дида узлуксиз малакасини кўтариб бориш тизи-
ларни ободонлаштириш бўйича танлаб олинган дан бери юқори ташкилотларга мурожаат қилиб нинг ўзида ҳал этилди. ми яратилиши ҳар бир ходим билимини ошириб,
Барча кўчалар таъмирланди, ҳар бир хо- ўз-ўзига инвестиция киритишига дастуруламал
23 та қишлоқ ва 3 та маҳаллада 118,4 мингдан келардик, аммо турли баҳоналар билан улар надонга ичимлик сув тармоғи тортилди. Янги Бахтиёр АЛИМОВ бўлади.
зиёд аҳолининг турмуш даражасини яхшилаш, ҳар сафар қўйнимизни пуч ёнғоққа тўлдириб трансформатор ўрнатилиб, эски симёғочлар Айтиш керакки, бу тизимдаги ислоҳотлар роса
26 маҳалладаги 5 мингга яқин хонадонни замо- қайтарарди. бетонли устунларга алмаштирилди. Бу билан ўттиз йил кутилди. Ниҳоят Президентимиз жорий Қонунда давлат фуқаролик хизматчисини
навий кўринишга келтириш белгиланган. Айни маҳалламизнинг электр муаммосига ечим то- йил 8 август куни “Давлат фуқаролик хизмати ўзаро яқин қариндошликда ёки қуда томондан
пайтга қадар барча манбалар ҳисобидан 201,9 Юртимизда кейинги йилларда маҳалла- пилди. Умуман, маҳалламиз ободлиги халқи- тўғрисида”ги қонунни имзолади. қариндош бўлган шахслар билан (ота-оналар,
миллиард сўмлик қурилиш-таъмирлаш ва обо- ларга эътибор кучайди. “Обод маҳалла”, мизнинг кўнглига кўчди. Бу ерда яшаётган 1,5 Давлат фуқаролик хизмати соҳасидаги муноса- ака-укалар, опа-сингиллар, ўғиллар, қизлар,
донлаштириш ишлари бажарилди. “Обод қишлоқ” давлат дастурлари туфайли минг нафардан зиёд аҳоли юртимиздаги кенг батларни тартибга солиш мақсад қилинган қонун- эр-хотинлар, шунингдек, эр-хотинларнинг ота-
бирин-кетин маҳаллалар қиёфаси янгила- миқёсли ободонлаштириш ишлари, ижобий ис- да давлат фуқаролик хизматчисининг ҳуқуқлари, оналари, ака-укалари, опа-сингиллари ва фар-
Дастурга асосан, электр энергияси бўйича ниб, аҳоли учун қулай шарт-шароитлар яра- лоҳотларни ўз тақдирида ҳис қилмоқда. мажбуриятлари, одоб-ахлоқ қоидалари каби ту- зандлари) айнан битта давлат органида бирга
ҳудудлардаги 26 объектда 84,9 километр электр тиш бошланди. шунчалар акс этган. хизмат қилишга, агар уларнинг бирга хизмат қи-
тармоғи тортиш ва 48 трансформатор ўрнатиш *** Қонун билан танишар экансиз, давлат фуқа- лиши улардан бирининг иккинчисига бевосита
режалаштирилган эди. Бугунги кунга қадар 84,9 Мана, ниҳоят жорий йил маҳалламиз учун Дарҳақиқат, маҳаллаларни обод қилиш, ролик хизматида бўлиш ҳақиқий шараф эканини, бўйсунишига ёки унинг назорати остида бўла-
километр ўрнига 126,5 километр электр тармоғи 2 миллиард сўм ажратилиб, ички йўлларимиз бе- аҳолини ўйлантираётган масалаларни ҳал бу ҳақиқий мардлар, ватанпарварлар ишлайдиган диган давлат фуқаролик хизмати лавозимини
тонлаштирилди, ичимлик сув, электр энергияси этиш, одамлар учун қулай яшаш шароитлари хизматлигини ҳис қиласиз. Қонунни бошидан охи- эгаллашга ҳақли эмаслиги эътироф этилган. Бу
яратиш, уларни ҳаётдан рози қилиш юртимиз- ригача ўқиб чиққан инсон давлат фуқаролик хиз- эса коррупцияга қарши кураш сиёсати изчиллик
да энг устувор вазифалардан бири этиб бел- матида ишлашни орзу қилади, деб бемалол айта билан амалга оширилаётган ҳозирги шароитда
гиланган. Яқинда шу масалаларга бағишлаб оламиз. манфаатлар тўқнашуви билан боғлиқ нохуш ҳо-
ўтказилган видеоселектор йиғилишида дав- Қонунда давлат фуқаролик хизмати асосий латлар юзага келишининг олдини олишда муҳим
латимиз раҳбари мутасаддиларга: “Ҳеч бир принциплари келтирилган бўлиб, улар орасида амалий аҳамият касб этади.
фуқаро ўз муаммолари билан ёлғиз қолмас- адолатлилик, халққа хизмат қилиш, фуқаролар
лиги керак. Аҳоли кайфияти — ислоҳотлари- олдидаги масъуллик, инсон ҳуқуқлари, эркин- Ўзбекистон қонунчилиги тарихида илк бор
миз ва сиёсатимиз кўзгуси. Каттами-кичикми, ликлари ва қонуний манфаатлари устуворлиги ушбу қонунда давлат фуқаролик хизматчиси-
одамлар айтган ҳар бир муаммога ўз вақтида каби комил инсонга хос тамойиллар мавжуд. Бу нинг хизмат ваколатларини жисмоний ва юри-
муносабат билдириш, уларни босқичма-босқич тамойиллар киши учун давлат фуқаролик хизма- дик шахслар манфаатларини кўзлаб бажариш
ҳал қилиш барча даражадаги раҳбарларнинг тида бўлиш, халқнинг дуосини олиш, инсонларга ёки бажармаслик эвазига улардан ҳар қандай
энг устувор вазифаси бўлиши шарт”, дея вази- яхшилик қилиш, эзгу амалларни бажариш, ўзидан кўринишдаги совғаларни олиш тақиқлани-
фа қўйди. Бундан ташқари, мазкур йиғилишда яхши ном қолдириш, адолатни таъминлаш, халқ ши коррупцион ҳолатларнинг олдини олишда
халқимизни хурсанд қиладиган яна бир янги- орасида мартабага эришишга имкон беради. Бир муҳим роль ўйнайди. Бунинг сабаби шундаки,
лик эълон қилинди. Яъни ҳар бир маҳалла ўз сўз билан айтганда, “Давлат фуқаролик хизмати дунё амалиётида совға кўринишида пора олиш
муаммосини мустақил ҳал этиши учун келгу- тўғрисида”ги қонун Президентимиз илгари сураёт- коррупциянинг энг кенг тарқалган шаклларидан
си йилдан “маҳалла бюджети” тизими жорий ган халқпарвар сиёсатнинг амалдаги тасдиғидир. бири ҳисобланади.
этилади. Аҳолидан ундирилган мол-мулк ва ер Давлат фуқаролик хизматчисига, зиммасига
солиғи маҳалла бюджетида қолади. Бу дегани, юклатилган мажбуриятларнинг ўзига хос хусуси- Хўш, давлат фуқаролик хизмати соҳаси жо-
ушбу маблағлар ҳисобига энди маҳалла аҳли- яти ва мураккаблигига, бажарилган ишларнинг зибадор экан, лекин ишга кириш шартлари ҳам
га ёрдам кўрсатилади, муаммоларига ечим то- миқдори ҳамда сифатига мувофиқ, ўз вақтида ва жуда оғир бўлса керак, деган савол туғилиши
пилади. Бу ишлар мамлакатимиздаги халқпар- тўлиқ ҳажмда иш ҳақи олиш ҳуқуқи берилгани, мумкин. Йўқ, аксинча, шартлар жуда осон бўлиб,
вар сиёсатнинг амалдаги ифодасидир. ўн саккиз ёшга тўлган, муомалага лаёқатли, кор-
рупцияга оид, оғир ва ўта оғир жиноятлар содир
Фарҳод НЕЪМАТОВ, этмаган, ҳалол ва соғлом инсон бўлсангиз, шу-
нинг ўзи етарли.
“Янги Ўзбекистон” мухбири
Хулоса ўрнида айтиш мумкинки, ушбу қонун
давлат хизматини кўрсатиш самарадорлигини
ва натижадорлигини таъминлашда ҳамда давлат
фуқаролик хизматчилари қалбида инсон қадрини
юксалтиришда иштиёқни ва ватанга муҳаббатни
уйғотишга хизмат қилади.
Муносабат ЯНГИ ¥АРАКАТЛАРГА ДАЪВАТ Бир сўз билан айтганда,
инсон ҳуқуқлари,
Дилдора УМАРХОНОВА, жумладан, замонавий
юридик фанлари доктори, дунёнинг халқаро
профессор миқёсда эътироф
этилган бошқа ахборот
Бошланиши 1-бетда 5-6 декабрь кунлари Самарқанд шаҳрида “Инсон ҳуқуқлари ва таълим йўналишлари,
соҳасида таълим” мавзусида глобал форум бўлиб ўтди бағрикенглик ва тинчлик
Ҳар бир инсон ўз ҳуқуқ ва маданияти руҳида
эркинликл ари, қонуний манфаатла- Бунда Буюк Британиянинг таълим Бундан ташқари, қатор ҳолларда уни- да янги тадқиқот мавзулари пайдо лим фақатгина билимларни академик тарбиялашнинг ўзагидир.
ридан хабардор бўлибгина қолмай, соҳасида ишлаб чиқилган ва амал- верситет ўқитувчиларининг компьютер бўлишига олиб келадиган маданий ва узатишдан иборат эмас. Аксинча, Инсон ҳуқуқлари бўйича
уларга риоя этилишига ҳам ҳисса қў- да ўзининг инновацион лойиҳалари ускуналарини, шунингдек, интернетга маърифий соҳалар интеграцияси ўқув БМТнинг ёндашуви ҳам, Европа Кен- таълим барча одамларни
шиши керак. Инсон ҳуқуқлари умум- ҳамда масофавий таълим портал- уланиш имкониятларини янгилаш за- жараёни ташкилотчисининг касбий ва- гашининг ёндашуви ҳам орттирилган ўз ҳуқуқлари ва бошқалар
жаҳон декларациясида таълим инсон ларида Европанинг флагмани сифа- рурияти мавжуд бўлган. Шунингдек, колатига бир қатор қўшимча талаблар қадриятлар тизимига амал қилишга, ҳуқуқларини ҳимоя
шахсини ҳар томонлама камол топ- тида танилган тажрибаси эътиборга университет ўқитувчилари олдида ўқув қўйди. Буларга, биринчи навбатда, ўқи- билимларни амалиётга, кундалик ҳа- қилишга ундайдиган
тиришга, инсон ҳуқуқлари ва асосий лойиқдир. 2020 йил бошида ҳамда материалларини методик жиҳатдан тувчининг таълим соҳасидаги ўзгариш ётга татбиқ этишга қаратилган. қадриятлар, эътиқодлар
эркинликларига ҳурматни оширишга пандемия даврида Британиянинг қайта форматлаш, уларни янги, ма- ларга адекват муносабатда бўлиш ва ва муносабатларни
йўналтирилиши кераклиги кўзда ту- 1300 дан ортиқ университети масо- софавий форматда ўқув онлайн плат- ўзгарувчан шароитларга тезда мосла- Инсон ҳуқуқлари бўйича таълим тарғиб қилади. У
тилган. Инсон ҳуқуқлари бўйича таъ- фавий ўқитиш имкониятларини тақ- формаларида жойлаштириш вазифа- шиш қобилияти ҳам киради. Шунга соҳасида расмий ва норасмий таълим жамиятда инсон
лимнинг мақсади ҳар бир инсоннинг дим этди. Европа давлатларидан си т урарди. кўра, ҳозирги босқичда Ғарбий Европа турлари мавжуд. Талабаларни меҳнат- ҳуқуқларини рўёбга
ҳуқуқлари ҳурмат қилинадиган ва 1 миллиондан ортиқ талаба Буюк олий таълими учун касбий тайёргарлик га жалб қилиш ва ўқув жараёнини таш- чиқариш учун ҳар
улар бузилган тақдирда ҳимоя қилиш Британияда масофадан туриб таҳсил Умуман олганда, пандемия даври- тизимининг устувор вазифаси бўла- кил этишнинг энг тўғри усулини танлаш кимнинг умумий
чоралари кўриладиган дунёни яра- олиш имконига эга бўлди. да Буюк Британия университетлари- жак ўқитувчиларнинг нафақат таълим кўп жиҳатдан ўқитувчи, мураббий ишла- масъулиятини англашини
тишдан иборат. да ўқув жараёнининг ташкил этилиши соҳасидаги мавжуд, балки келажакда- ётган муҳитга боғлиқ бўлади. Дарслар- ривожлантиради.
Буюк Британиянинг аксарият уни- ўқитувчилар тайёрлаш тизимини янги ги потенциал ўзгаришларга ҳам тезда нинг мазмуни, вақти ва шакли бўйича
ХХ аср охирларига келиб, масофа- верситетларида онлайн таълим ва шароитларга мослаштириш зарурли- жавоб бериш қобилиятини ривожлан- эркинлик даражаси мақсадли гуруҳга Шу боис, “Инсон ҳуқуқлари соҳаси-
вий таълим Ғарбий Европанинг акса- ўқитувчилар учун рақамли воситалар- гини кўрсатди. Бундан ташқари, Буюк тиришдан иборатдир. ва дарслар ўтказиладиган муҳитга қа- да таълим” мавзусидаги глобал форум
рият мамлакатларида ривожланган дан фойдаланиш бўйича кўплаб тре- Британиянинг олий таълим тизимида раб фарқ қилиши мумкин. Ушбу тасниф олий таълим муассасалари юқори си-
ва фаол фойдаланиладиган таълим нинглар ташкил этилганда, ўқитувчи- ўқув жараёнига ахборот технология- Юқоридагилардан кўришимиз мум- натижаларни солиштириш, ўзаро тушу- фатли масофавий таълим хизматла-
шаклига айланди ва бу, шубҳасиз, уни- ларнинг аксарият қисми ушбу таълим ларини жорий этиш билан биргалик- кинки, инсон ҳуқуқлари бўйича таъ- ниш, бошқа мамлакатлардаги ҳамкор- рини кўрсатиши зарурлиги борасида
верситетларга вазиятга нисбатан тез шаклининг барча имкониятларидан лар, халқаро ташкилотлар вакиллари ҳам яхши тажриба майдонини ўтаётир,
жавоб бериш ҳамда ўқув жараёнини фойдаланишга ҳали тайёр эмас эди. билан ўзаро муносабатлар учун ўз- дейиш мумкин. Бундай шароитда уни-
пандемия шароитларига мослашти- лаштирилиши лозим. верситетлар таълимнинг масофавий
риш имконини яратди. таълим шаклини ривожлантиришга
Албатта, пандемия шароитида инвестиция киритиши, албатта, муҳим
мамлакатимизда ҳам таълим соҳаси- аҳамият касб этади. Масофавий таъ-
га доир қатор ислоҳотлар ўтказилди. лим формати соҳа самарадорлигини
Жумладан, пандемиянинг дастлабки таъминлайди, ўқитувчилар ва талаба-
босқичидаёқ ОТМларда ўқув жараёни лар вақтини тежайди ҳамда мамлака-
узлуксизлигини таъминлаш ва тала- тимиздаги олий таълим тизимларини
баларнинг билим олиш даражасини такомиллаштириш ва узоқ муддатли
масофадан туриб методик қўллаб-қув- истиқболда жамоатчиликнинг сифатли
ватлаш мақсадида масофавий таълим таълим олиш имкониятини янада кен-
тизими йўлга қўйилди. гайтиришга хизмат қилади.
Барча мамлакатлар пандемия Ўз навбатида, инсон ҳуқуқлари
оқибатларини юмшатиш учун зарур соҳасида таълимнинг ўзаро боғлиқлик-
шарт-шароитларни кўриши лозим. да ривожланиши юзага келиши мумкин
Аммо мавжуд материалларга асосла- бўлган глобал муаммоларга ўз вақтида
ниб, таълимни рақамлаштириш тен- ва самарали ечим топиш йўлида янги
денцияси ва академик алмашинувлар ҳаракатларга даъват этади.
ҳали узоқ муддат давом этади, деган
хулосага келиш мумкин.
Нуқтаи назар 32022 йил 7 декабрь, 249-сон
Тараққиёт йўли – Барпо этилаётган янги Ўзбекистонда давлат
ҳокимияти органларининг конституциявий бурчи
БОШ £ОМУСИМИЗ инсон қадри ва халқ манфаатларини устувор
вазифаси этиб белгиланаётган конституциявий
ислоҳотларни Ўзбекистон судьяларининг оқсоқоли
сифатида тўлиқ қўллаб-қувватлайман.
Қонунларимиз асосининг яратилиш ЙЎЛЧИ ЮЛДУЗИМИЗ
тарихига назар солар эканмиз, тўқсо-
Убайдулла МИНГБОЕВ, нинчи йилларда юз берган ўтиш даври- Конституциямизда ҳам давлат сия тузилди. Конституциявий комиссия
Ўзбекистон судьялар даги қалтис ва мураккаб вазиятда ҳар тузилиши, ҳокимият ва бошқарув аъзолари олдига янгиланаётган Консти-
ассоциацияси раиси, томонлама ўйлаб, баъзида кескин ва органлари тизими, уларнинг туцияда халқчиллиги билан мамлакат-
Ўзбекистон муросасиз баҳслар юзага келса-да, яна- ваколати, шакллантирилиш нинг узоқ муддатли тараққиёт стратегия-
Республикасида хизмат да мулоҳазакорлик билан инсон ҳуқуқ ва тартиби, сайлов тизими, ташқи лари, умуман, юртимиз ва халқимизнинг
кўрсатган юрист манфаатлари, эркинликларини адолатли сиёсат, фуқароларнинг ҳуқуқ эртанги фаровон ҳаёти учун мустаҳкам
тарзда муҳофаза қиладиган Конституция ва эркинликлари, жамият ва ҳуқуқий асос ҳамда ишончли кафолат
Бошланиши 1-бетда яратилганини кўрамиз. шахс ҳамда жамиятнинг ўзаро яратиш, айниқса, “Инсон қадри учун”
муносабатлари, суд тизими ғояси ҳамда ҳозирги ислоҳотларнинг
Мен амалиётчи ҳуқуқшунос сифатида Адолатли фуқаролик жамияти ва тўғрисидаги нормалар қатъий бош тамойили бўлган “Инсон — жамият
демократик ҳуқуқий давлатда фуқаро- демократик ҳуқуқий давлат қуришнинг тартибда белгилаб қўйилган. — давлат” ёндашувини унинг мазмунига
ларнинг муносиб ҳаёт кечириши, мам- дастлабки қадамларидан бири бўлган, чуқур сингдириб, амалий ҳаётда бош қа-
лакат тинчлиги ва миллий тотувлигини фуқароларимизнинг сиёсий-ҳуқуқий та- лан Тангрининг яратган бандалари- тўғрисидаги нормалар қатъий тартибда лаштиришга доир ҳаракатлар, сиёсий дриятга айлантириш вазифаси қўйилди.
таъминлаш учун мустаҳкам асос бўлиб факкурининг юксак намунасини ифода ни ўзимдан рози этдим. Гуноҳкорга белгилаб қўйилган. ислоҳотлар ўтказилмоқда.
хизмат қилувчи Конституциямизнинг этадиган мустақил Ўзбекистон Конститу- ҳам, бегуноҳга ҳам раҳм-шафқат би- Барпо этилаётган Янги Ўзбекистонда
дастлабки лойиҳасини ишлаб чиқишда, циясини яратиш ва ҳаётга татбиқ этиш- лан ҳаққоният юзасидан ҳукм чиқар- Конституциянинг 11 моддадан ибо- Давлатимиз раҳбари конституция- давлат ҳокимияти органларининг конс
сўнгра жамоатчилик муҳокамасидан ўт- дек муҳим сиёсий жараёнларда Прези- дим. Фуқаро ва қўл остимдагиларга рат “Ўзбекистон Республикасининг суд вий ислоҳотларнинг бугунги кундаги титуциявий бурчи инсон қадри ва халқ
казилиб, такомиллаштирилган ҳолда дентимиз Шавкат Мирзиёев ҳам Олий раҳмдиллик қилдим, сипоҳийларга ҳокимияти” деб номланган ХХII боби заруратига қисқача тўхталар экан: “Бу- манфаатларини устувор вазифаси этиб
қабул қилиш жараёнларида бевосита Кенгаш депутати сифатида Конституция инъомлар улашдим. Уламолар билан бевосита суд тизимига бағишланган. гунги кун ҳамда келгусида давлат ва белгиланаётган конституциявий ислоҳот-
иштирок этиш бахтига муяссар бўлган- вий комиссия таркибида иштирок этган суҳбатда бўлдим ва пок ниятли тоза 106-моддада “Ўзбекистон Республика- жамиятда инсоннинг ўрни, давлат ва ларни Ўзбекистон судьяларининг оқсоқоли
ман. Конституциявий комиссия аъзо- эди. қалбли кишиларга талпиндим. Дар- сида суд ҳокимияти қонун чиқарувчи ва жамият фаол иятидаги устувор сиё сифатида тўлиқ қўллаб-қувватлайман.
ларининг ҳар бир моддани синчковлик веш, фақир ва мискинларни ўзимга ижро этувчи ҳокимиятлардан, сиёсий сий-ҳуқуқий, иқтисодий-ижтимоий
билан обдон чиғириқдан ўтказиши на- Бош қонунимизни яратиш ва қабул яқин тутдим. Ақлли кишилар, кенгаш партиялардан, бошқа жамоат бирлаш- ва маънавий-гуманитар тамойиллар, Ислоҳотларнинг долзарб бўғини бўл-
тижасида ўша пайтда ҳар жиҳатдан му- қилиш жараёнларида қизғин тортишув- соҳиблари, эҳтиёткор, қатъиятли ар- маларидан мустақил ҳолда иш юрити- аҳоли фаровонлиги ҳамда жамият ва ган қонун ва адолатнинг устуворлигини
каммал ҳужжат яратилганига гувоҳ бўл- лар билан кечган баҳс-мунозаралар боблар, кейинни ўйлаб, олисни кўриб ши” белгилаб қўйилган бўлса, 112-мод- давлат тараққиётини таъминлашда таъминлаш, суд-ҳуқуқ тизимини ислоҳ
ганман. хусусида Президентимиз ўз чиқишла- иш юритувчи кекса ва тажрибали дада “Судьялар мустақилдирлар, фақат конституциявий ислоҳотларнинг аҳа- этиш борасида стратегик қадамлар кун
рининг бирида, “У икки марта — 1992 кишиларни мажлисларимга киритиб қонунга бўйсунади. Судьяларнинг одил миятини аниқлаб олиш давр тақозоси сайин илдамроқ ташланаётган Янги
Асосий қонунимиз қабул қилинганли- йилнинг сентябрь ва ноябрь ойларида уларнинг суҳбатларидан тажриба ҳо- судловни амалга ошириш борасидаги ҳисобланади. Бу эса, ўз навбатида, Ўзбекистонда давлат ва жамиятни туб-
гига 30 йил тўлиши муносабати билан умумхалқ муҳокамасига қўйилган вақт- сил қилдим”, деган битиклар ўрта аср- фаолиятига бирон-бир тарзда арала- асосий қонунимизни бугунги ҳаёт та- дан модернизация қилиш, суд мустақил-
келажак авлод олдидаги масъулиятни да юртдошларимиз фаол иштирок этиб, лардаёқ Амир Темур бобомиз ҳаётий шишга йўл қўйилмайди ва бундай ара- лабларига мос ҳолда янгилашни та- лигини таъминлаш, одил судловга тўла
англаган ҳолда ҳурматли ўқувчилар учун лойиҳалар юзасидан кенг жамоатчилик зарурат туфайли қатъий қонунлар ярат- лашиш қонунга мувофиқ жавобгарликка лаб этади”, деганди. Бунинг учун кенг эришиш ҳамда қонунийликни мустаҳкам-
айрим фикр ва мулоҳазаларимни бил- томонидан мамлакатимизнинг тарақ ганидан далолат беради. сабаб бўлади. Судьяларнинг дахлсиз- жамоатчилик фикрини ўрганган ҳолда лаш борасида Конституциянинг ўрни не-
диришни фахрий судьялик бурчим, деб қиёт йўли, унинг келажагига дахлдор лиги қонун билан кафолатланади”, де- Конституцияга қўшимча ва ўзгартири- чоғлиқ муҳим аҳамиятга эга эканини ҳар
билдим. кўплаб фикр-мулоҳазалар ва асосланти- Конституциямизда ҳам давлат тузи- ган қоида киритилган. шлар киритиш ва ташкилий чора-тадбир- қачонгидан кўра, кўпроқ ортга қайтмай-
рилган таклифлар билдиргани сабабли лиши, ҳокимият ва бошқарув органлари лар амалга ошириш юзасидан депутат- диган ислоҳот сифатида ҳис қилмоқда-
ҳам ҳозирги мазмун ва шаклга келган, тизими, уларнинг ваколати, шаклланти- Президентимизнинг таклиф ва ташаб лар, сенаторлар, Ўзбекистоннинг барча миз. Конституция — бизни жамиятимиз
дея таъкидлаган эди. Умумэътироф рилиш тартиби, сайлов тизими, ташқи буслари билан жорий йилда мамлакати- ҳудудларидан вакиллар, фуқаролик жа- тараққиётига, ватанимиз келажагига етак
этилган демократик принциплар билан сиёсат, фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркин- мизда муҳим сиёсий жараён — “Жамият мияти институтлари, ҳуқуқшунослар, ловчи йўлчи юлдузимиз. Шу боис, конс
бирга, халқимизнинг бебаҳо қадрият- ликлари, жамият ва шахс ҳамда жамият — ислоҳотлар ташаббускори” ғояси сиёсатшунослар ва бошқа мутахассис- титуциявий бурчларимизни қатъиятлик
лари ва бой давлатчилик тажрибаси нинг ўзаро муносабатлари, суд тизими асосида Конституцияни бугунги давр лардан иборат Конституциявий комис- билан бажариш ҳар биримизнинг кунда-
Конституциям изга сингдирилганди. т алабларига мос равишда такомил- лик вазифамизга айланмоғи даркор.
Тараққиёт сари дадил одимлаётган
ҳар қандай давлатнинг устуни саналади-
ган Конституциянинг туб ўзаги тузук ёки
тузилишдир. Қудратли салтанат барпо
этишда шариат қонунларига таяниб дав-
латчилик сиёсати юритган, Шарқ ва Осиё
мамлакатлари цивилизациясига муно-
сиб ҳисса қўшган буюк саркарда Амир
Темур бобомизнинг “Темур тузуклари”
Конституциямизнинг айрим моддалари-
да ҳам шаклан, ҳам моҳиятан акс этти-
рилган, десам муболаға бўлмайди.
“Темур тузуклари”даги: “Салтанат
тўнини кийгач, адолат ва инсоф би-
ЖАМИЯТ – Кўп бор таъкидланганидек, Конституция ўзгармас, қотиб
қолган ҳужжат эмас, аксинча, жамият ва давлатда турли
ИСЛО¥ОТЛАР ТАШАББУСКОРИ ижтимоий муносабатлар ўзгариши билан, инсонларнинг
зарур ҳуқуқий билим ва ижтимоий эҳтиёжларини
қондириш мақсадида ҳам у замон билан ҳамнафас тарзда
такомиллашиб бораверади.
янгиланаётган Конституциямиз замон билан ҳамнафас
бу ғоянинг ҳуқуқий механизмини мустаҳкамлайди ЎЗГАРИШЛАР
Мамлакатимизда конституциявий ислоҳотлар жараёнида “Конституциянинг миқдордаги сайловчилар имзоси тўпланган ва Умид ИСКАНДАРОВ,
ягона манбаи ва муаллифи — халқдир”, деган демократик тамойилга нотариал тасдиқланган бўлиши лозим. Маса- Ўзбекистон Республикаси
таянилгани инсон ҳуқуқ ва эркинликлари, унинг қонуний манфаатлари лан, Швейцария, Венгрия, Италияда 50 минг Жамоат хавфсизлиги университети
устуворлигини таъминлашга қаратилган амалий ҳаракатдир. Бунда асосий сайловчининг имзоси, Польшада 100 минг, Ис- ўқитувчиси, подполковник
мақсад ҳар бир ватандошимиз “Янги Ўзбекистон Конституцияси — менинг панияда 500 минг, Колумбияда сайловчилар
Конституциям”, дея юксак ғурур билан айта олишига эришишдир. умумий сонининг 5 фоизи имзоси тўпланиши Ҳар бир даврнинг ўз руҳи бўлади. Кейинги
лозим. Бундан ташқари, қонун лойиҳаси қо- йилларда “Янги Ўзбекистон руҳи” деганда,
Мухтабар ҲУСАНОВА, нунчилик техникаси асосида тегишли равишда фаровон турмуш тарзи йўлидаги қудратли
Олий Мажлис Қонунчилик расмийлаштирилиши шартлиги хусусида ҳам интилишларни, шунга монанд мисли
палатаси депутати, талаблар ўрнатилган. Бу ҳуқуқни амалга оши- кўрилмаган тарихий эврилишларни ҳар
юридик фанлари номзоди ришда баъзи чекловлар мавжуд. Масалан, биримиз ўз ҳаётимизда сезяпмиз. Бугун
Руминия Конституциясида фискал муаммолар, эса ана шу юксалиш даврининг иккинчи
“Ўзбекистон Республикасининг Конституция халқаро характердаги масалалар, амнистия ва босқичи — “Ҳаракатлар стратегиясидан —
сига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғри- афв этиш масалалари фуқаролар қонунчилик Тараққиёт стратегияси сари” йўл олдик.
сида”ги конституциявий қонун лойиҳаси Конс ташаббуси ҳуқуқининг предмети бўла олмасли-
титуциявий комиссия аъзолари, Қонунчилик аксарияти қонун ижодкорлиги жараёнида ино- ги қайд этилган. Бугун шулар ҳақида ўйлар эканмиз, ислоҳот- ва ижтимоий эҳтиёжларини қондириш мақсадида
палатасидаги масъул қўмиталар ҳамда эксперт батга олинган. Жумладан, Меҳнат, Оила, Солиқ, лар самарадорлиги, аввало, ҳуқуқий пойдевор ҳам у замон билан ҳамнафас тарзда такомилла-
ва мутахассислар иштирокида қизғин муҳока- Жиноят, Жиноят-процессуал, Маъмурий жавоб- Ҳуқуқий ислоҳотлар натижасида тўпланган билан боғлиқ эканини англаб етяпмиз. Негаки, шиб бораверади.
мадан бир зум бўлса-да тўхтагани йўқ, катта гарлик тўғрисидаги кодексларга, “Фуқаролар- тажриба ҳамда ривожланган давлатлар қо- бошланган катта ташаббуслар ҳуқуқий асослан-
салоҳият билан маромига етказилмоқда. нинг давлат пенсия таъминоти тўғрисида”ги, нунчилиги таҳлили асосида келгусида қонун ган бўлсагина, унинг умри давомли бўлади ва кўз- Конституцияга ўзгартириш киритишнинг
“Судлар тўғрисида”ги, “Давлат божи тўғрисида”- лойиҳаларини ишлаб чиқиш ва қабул қилишда ланган мақсадларга эришилади. алоҳида мураккаб тартиби унинг барқарорлиги-
Ҳали-ҳамон конституциявий қонун лойиҳаси- ги, “Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожа- фуқароларнинг қонунчиликка оид таклифлари- ни таъминлашга қаратилган. Ўтган 30 йил ичи-
га фуқароларимиздан, мутахассис, экспертлар, атлари тўғрисида”ги қонунларга тегишли ўзгар- ни киритиш ҳуқуқини таъминлашга доир махсус Шу боис, мустақиллик йилларида эришилган да Конституциямизга киритилган ўзгартириш ва
шунингдек, хорижда яшаётган юртдошларимиз- тиш ва қўшимчалар киритиш юзасидан таклиф норматив-ҳуқуқий ҳужжат қабул қилиш лозим. улкан ютуқларнинг ҳуқуқий пойдевори — Консти- қўшимчаларни таҳлил қилсак, улар ижтимоий
дан келиб тушаётган таклиф ва мулоҳазалар ва фикр-мулоҳазалар билдирилган. Бунда қонунчиликка оид таклиф киритишнинг туциямизга янги руҳ ва халқчил кайфият бағиш ҳаётни, давлат қурилиши ва бошқарувини яна-
оқими тўхтамаётгани, энг аввало, кенг кўламли тартиби, тамойиллари, шакли, кафолатлари лаш, аввало, бугунги ва эртанги ҳаётимиз асоси да демократлаштиришга, фуқаролик жамияти
ислоҳотларга ишончдан, миллий тараққиёти- Бундан кўринадики, биринчидан, фуқаро- белгиланиши муҳим аҳамиятга эга. эканини тушунамиз. институтлари фаолиятини кучайтиришга қара-
мизнинг олий юридик асосларини белгилашда- лар томонидан парламентга қонунчиликни тако- тилганини кўрамиз. Чунки давлат бошқарувини
ги масъулиятдан далолат бермоқда. миллаштириш бўйича келиб тушган таклифлар, Олий Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўтган йиллар давомида халқаро ҳуқуқнинг демократлаштириш, ҳокимият бўлиниши прин-
асосан, ижтимоий ҳаётда бевосита ўзлари дуч вакилининг (омбудсман) қонунчилик бўйича умумэътироф этилган қоидалари устунлиги ҳамда ципларини ҳаётга янада кенг жорий этиш, дав-
Биргина “Жамият — ислоҳотлар ташаббус келган ҳуқуқий муносабатлар билан боғлиқ бў- парламентга таклиф киритиш ҳуқуқи демок юксак демократик ва умуминсоний тамойилларни лат органлари фаолияти устидан жамоатчилик
кори” ғоясини конституциявий даражада мус либ, ҳуқуқий тартибга солиниши зарур бўлган ратик институтларнинг бир тури сифатида ўзида мужассам этган Асосий қонунимиз халқи- назоратини кучайтириш асосий масалалар си-
таҳкамлаш зарурлиги ҳақидаги таклиф кўплаб “бўшлиқ”ларни бартараф этишга қаратилган. конституциявий қонун лойиҳаси билан бел- миз ҳаётида том маънодаги ҳуқуқий ҳужжатга фатида белгиланди.
фуқароларимиз томонидан келиб тушган эди. Иккинчидан, мазкур таклифлар парламент гиланаётгани мамлакатда инсон ҳуқуқ ва эр- а йланди.
Шунга асосан, қонун лойиҳасида янгиланаётган аъзолари учун ҳам қонун ижодкорлигини сама- кинликларини таъминлаш учун зарур. Инсон Конституциямиз 30 йил давомида ижтимоий
Конституциямизнинг 83-моддасини такомил- рали амалга оширишга, пировардида, халқчил ҳуқуқлари таъминланиши мониторингини олиб Янги Ўзбекистонда демократик ҳуқуқий давлат ҳаёт ривожига, халқ манфаати ҳимоясига қанча-
лаштиришга оид бир қанча демократик қоида- қонунларнинг қабул қилинишида муҳим аҳами- борувчи субъектга қонунчиликдаги бўшлиқлар қуриш ва эркин фуқаролик жамиятини барпо этиш лик таъсир қилган бўлса, ўз навбатида, жамиятда-
лар киритилмоқда. ят касб этади. янада яққолроқ намоён бўлиши табиий. йўли танлангач, конституциявий тамойилларни ги ислоҳотлар Бош қонунимизнинг ўзини замонга
ўзгартириш зарурати ҳам юзага келди. Бу табиий мослаштиришни ҳам талаб қилмоқда.
Жумладан, конституциявий қонун лойиҳаси- Фуқароларнинг қонунчилик ташаббуси Бундан ташқари, омбудсман ҳам фуқаролар- ҳол эди, албатта. Чунки кечаги замон руҳи бугунги
га кўра, Ўзбекистон Республикасининг сайлов ҳуқуқи институти Австрия, Испания, Италия, нинг мурожаатларини бевосита кўриб чиқувчи, давр ислоҳотларига мос келмай қолди. Мамлака- Токи биз ўз олдимизга жамиятимизнинг янги
ҳуқуқига эга бўлган, юз мингдан кам бўлма- Швейцария, Филиппин каби мамлакатлар конс таҳлил қилувчи, давлат ваколатларига эга идо- тимизда ҳам ички, ҳам ташқи сиёсий муҳит ўзгар- қиёфасини шакллантириш, Янги Ўзбекистонни
ган фуқаролари, Олий Мажлис Сенати, Олий титуцияларида назарда тутилган. Улардаги ра, шу билан бирга, парламент палаталарига ди, мақсад одамларга муносиб турмуш шароити барпо этиш вазифасини қўйган эканмиз, бу йўлда
Мажлиснинг Инсон ҳуқуқлари бўйича вакили умумий талаб шуки, халқ ташаббуси асоси- ҳисоб берувчи орган ҳисобланади. Қолаверса, яратишга қаратилди. стратегик мақсадларни амалга ошириш учун, ал-
(омбудсман), Марказий сайлов комиссияси да қонун лойиҳасини киритиш учун тегишли қонунчилик ташаббуси ҳуқуқини амалга оши- батта, унинг ҳуқуқий асоси, яъни Конституциямиз-
қонунчиликка оид таклифларини Қонунчилик риш имконияти (ижроия аппарати), ҳуқуқни Шу ўринда қайд этиш жоизки, дунёдаги демок ни янгилашимиз зарур бўлади.
палатасига қонунчилик ташаббуси тартибида қўллаш амалиёти таҳлилини олиб борувчи ту- ратик давлатларда ҳеч бир шахс, ҳеч бир фуқаро
киритишга ҳақли бўлади. Қонун лойиҳалари- зилмалар (омбудсманнинг ҳудудлардаги вакил- ўз ижтимоий-шахсий ҳаётини, ўзининг ҳуқуқлари Янгиланаётган Конституциямиз ҳар биримиз-
ни, қонунчиликка оид таклифларни киритиш лари) мавжуд. ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилишни Конс нинг ҳаётимизда алоҳида аҳамият касб этади.
ва кўриб чиқиш тартиби қонун билан белгилан- титуциясиз тасаввур қила олмайди. Шу нуқтаи на- Бундай дейишга тўла асосларимиз ҳам бор. Шу
моқда. Хулоса сифатида таъкидлаш жоизки, Бош зардан, давлатимиз раҳбари қайд этганидек, “Бош кунларда конституциявий қонун лойиҳаси кенг
қонунимизга киритилаётган бундай қоидалар қонунимизни чуқур ўрганиш, англаш, ҳ аётга жамоатчилик муҳокамасида бўлиб тургани, бу
Фуқароларнинг давлат ва жамият бошқа- “фуқаро — жамият — давлат” манфаатлари татбиқ этиш ва унга сўзсиз амал қилиш — жараёнга билдирилаётган муносабатлар, бар-
рувидаги иштироки фаоллашгани ислоҳотлар муштараклигини таъминлайди. Жамиятда тур- барчамизнинг шарафли бурчимиздир”. ча таклифлар қунт билан ўрганиб чиқилаётгани
самарадорлиги ошишига сезиларли таъсир ли ижтимоий муносабатларни ҳуқуқий тартибга шундан далолат.
кўрсатмоқда. Барча таклиф-мулоҳазалар теги- солиш самарадорлигини ошириш, вужудга ке- Кўп бор таъкидланганидек, Конституция ўзгар-
шли масъул қўмиталар томонидан ўрганилиб, лаётган ҳуқуқий бўшлиқларни ўз вақтида бар- мас, қотиб қолган ҳужжат эмас, аксинча, жамият
тараф этиш вазифасини ўтайди. “Жамият — ва давлатда турли ижтимоий муносабатлар ўзга-
ислоҳотлар ташаббускори” тамойилининг риши билан, инсонларнинг зарур ҳуқуқий билим
ҳуқуқий механизмларини мустаҳкамлайди.
4 2022 йил 7 декабрь, 249-сон Жараён
Бунёдкорлик УЙ-ЖОЙ £УРИЛИШИНИНГ
МУЛЬТИПЛИКАТИВ
САМАРАСИ
Маълумотларга кўра, 2022 йил Мамлакатимизда тадбиркорларни
1 апрель ҳолатида Ўзбекистонда дои- ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш,
мий аҳоли сони 35,4 миллион нафар- қулай инвестиция муҳитини яратиш
ни ташкил этган. Келгуси беш йилда борасидаги ислоҳотлар туфайли қу-
эса 38 миллионга етиши кутилмоқда. рилиш материаллари ишлаб чиқариш
Бу эса, ўз навбатида, уй-жойга талаб соҳасида ҳам ижобий ўзгаришлар ку-
мунтазам ошиб боришидан далолат затилди. Жумладан, 2021 йилда қу-
беради. Ана шу нуқтаи назардан олиб рилиш материаллари ишлаб чиқарув-
қаралганда, Янги Ўзбекистон мас- чи корхоналар сони 2019 йилдагига
сивлари муҳим аҳамиятга эга, албат- нисбатан 135 фоиз ўсиб, 9 мингдан,
та. Негаки, келгуси беш йилда айнан шунга мос равишда ишлаб чиқарила-
шундай массивларда 250 мингдан ётган маҳсулот турлари сони 180 та-
зиёд оилага уйлар қурилиши мўлжал- дан ошди. 2020 йилда юқори сифатли
ланган. ва хавфсиз қурилиш материаллари
ишлаб чиқариш бўйича 600 дан ортиқ
Умуман олганда, мамлакатимиз-
Исломбек ДАВЛЕТОВ, да асосий фондларни ишга тушириш қурилиш материаллари саноатининг йиллик оиланинг янги массивларга кўчиб Бироқ 2001 йилда юртимизда бир ки-
иқтисодиёт фанлари кўрсаткичлари уй-жой қурилиши ҳисо- ишлаб чиқариш ҳажми 2017 йилдаги 8,1 триллион ўтиши учун шароит яратиш вазифаси шига тўғри келадиган уй-жой майдо-
номзоди, профессор бидан ҳам жадал ўсиб бормоқда. Жум- сўмдан 2021 йилда 24,2 триллион сўмга етди, белгилангани ҳам фикримизни тас- нининг ўртача кўрсаткичи 13,8, 2010
ладан, 2021 йилда уй-жойларни фой- яъни ўсиш 3 баробар. Соҳага 2017 йилда 560 диқлайди. йил 1 январь ҳолатига эса 14,9 квад
Бошланиши 1-бетда даланишга топшириш 2010 йилдагига миллион доллар инвестиция жалб қилинган рат метр бўлган. 2016 йилдан бош
нисбатан 1,6 баробар ошди. Уй-жой бўлса, ўтган йилда 1,4 миллиард долларга ёки 2,5 Бугунги кунда мавжуд вазиятдан ке- лаб ушбу кўрсаткич муттасил ошиб
Жамиятимиз тафаккури, орзу-умид қурилишига йўналтирилган инвести- баробар кўпайди. Шунингдек, экспорт ҳажми 71,4 либ чиқиб айтиш мумкинки, аҳолининг бормоқда. Жумладан, 2016 йилда —
ларида ҳар бир шахснинг уй-жойли циялар ҳажми ҳам мос равишда 10,3 миллион доллардан 438,1 миллион долларга етди. айрим тоифалари учун нисбатан арзон 15,4, 2017 йилда — 15,7, 2018 йилда
бўлиши муҳим ўрин эгаллайди. Шу баробар ўсди. Пировардида, 2021 йил уйлар ҳам уларнинг ўз уй-жойига эга — 15,8, 2019–2020 йилларда 16,1 ва
маънода, сўнгги йилларда уй-жой қу- якунига кўра юртимизда уй-жой фон- халқаро стандарт қабул қилингани эса ришни чуқурлаштириш асосида маҳ- бўлиш орзусини рўёбга чиқариш учун 2021 йил охирига келиб эса 18 квад
рилиши ва ундан фойдаланишни ри- ди умумий майдони 636,4 миллион ушбу йўналишдаги экспорт имконияти- сулотлар рақобатбардошлигини оши- етарли бўлмайди. Айтайлик, бошпа- рат м етрга етди.
вожлантиришга жиддий эътибор қара- квадрат метрга етди. ни яхшилашга хизмат қилмоқда. риш каби муҳим вазифалар кўзда наси йўқ оила уй олиш учун ижара ва
тилаётгани, аввало, халқимизнинг ана тутилган. оиласидан орттириб узоқ йил йиғини- Иқтисодиётни ривожлантириш учун
шундай эзгу орзу-умидлари рўёбига Шу ўринда қайд этиш лозимки, бу- Умуман, қурилиш материаллари ши талаб этилади. Аксарият юртдош уй-жой қурилишининг аҳамиятини бел-
хизмат қилаётгани, Янги Ўзбекистон- гунги кунда қурилиш соҳасида 1,5 саноатининг йиллик ишлаб чиқариш Давлатимиз раҳбарининг 2022 йил ларимиз эса, давлатимиз раҳбари гиловчи яна бир омил мультипликатив
ни барпо этиш йўлида инсон қадрини миллионга яқин қурувчи фаолият ҳажми 2017 йилдаги 8,1 триллион сўм- 21 февралдаги “Уй-жойлар қурилиши- айтганидек, эртага ёки узоқ келажакда самарадир. Хитой, Жанубий Корея ва
улуғлашга йўналтирилган ислоҳотлар- юритмоқда. 2021 йил 1 июнь ҳолатига дан 2021 йилда 24,2 триллион сўмга ни ва қурилиш материаллари саноа- эмас, бугун бахтли яшашни хоҳлайди. бошқа мамлакатлар амалиёти кўрса-
нинг амалий ифодаси ўлароқ муҳим кўра, қурилиш соҳасидаги корхона ва етди, яъни ўсиш 3 баробар. Соҳага тини қўллаб-қувватлашнинг қўшимча Бу борада хоҳиш ва имкониятлари- тадики, уй-жой қурилишининг ўсиши
аҳамиятга эга бўлмоқда. ташкилотлар сони 43,3 мингтага етди, 2017 йилда 560 миллион доллар ин- чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори мизни мувозанатлаштириб, уй-жойли бутун иқтисодиёт учун мультиплика-
бу ўтган йилнинг шу даврига нисбатан вестиция жалб қилинган бўлса, ўтган билан 8 та туманда қўшилган қиймат бўлишимизда ипотекали кредитлаш тив самарага, яъни тоғ-кон, қурилиш
Уй-жой қурилиши кўлами 5 мингтага кўп. йилда 1,4 миллиард долларга ёки занжирини яратувчи қурилиш мате- механизмлари жорий этилгани айни материаллари ва металлургия саноа-
кенгайди 2,5 баробар кўпайди. Шунингдек, экс- риаллари кластерлари ҳамда 16 та муддао бўлди. ти ҳамда электр жиҳозлари, каучук ва
Бир сўз айтганда, уй-жой қурилиши порт ҳажми 71,4 миллион доллардан туман ва шаҳарда бошқа ҳудудлар пластмасса маҳсулотларини ишлаб
Аҳолини уй-жой билан таъминлаш тармоқнинг локомотиви бўлиб қол- 438,1 миллион долларга етди. билан саноат кооперацияси ташкил Президентимизнинг 2021 йил чиқариш, шунингдек, ижтимоий соҳа
нафақат асосий ижтимоий муаммо, моқда. Чунки айнан уй-жой сектори этилиб, қурилиш материаллари ишлаб 11 мартдаги “Бозор тамойилларига ривожланишига замин яратади. Шу
балки инсонларнинг нормал ҳаёт ке- коронавирус пандемияси йўқотишла- Натижаларга ўз-ўзидан эришила- чиқаришни йўлга қўйиш белгиланди. асосланган ипотека кредитларини аж билан бирга, қўшимча иш ўринлари
чиришини белгилаб берувчи мажбу- рини қисқа фурсатларда енгиб ўтиб, ётгани йўқ, албатта. Бунда, аввало, ратиш орқали аҳолини уй-жой билан яратилиши, қурилиш материаллари,
рий атрибутлардан биридир. Афсуски, ўсиш босқичига кирди. мазкур йўналишни ривожлантириш, таъминлашга оид қўшимча чора-тад- транспорт ва савдо хизматларига бўл-
яқин-яқингача бу борада мақтаниш бирлар тўғрисида”ги фармонига му- ган эҳтиёжнинг мунтазам ортиб бори-
тугул айтишга арзирли натижамиз йўқ Таннархни бунинг учун тадбиркорларга енгиллик Юқоридаги чора-тадбирлар туфай- вофиқ, уй-жой қурилиши кўламини шига олиб келади. Бундан ташқари,
эди. Тўғри, қишлоқ жойларда намуна- арзонлаштириш бошқа лар бериш, мавжуд имкониятларни ли қурилиш материаллари ишлаб кенгайтириш белгиланди. Мазкур қишлоқ жойларда уй-жой қурилиши
вий лойиҳалар асосида янги массивлар тармоқ ривожига йўл тўла ишга солишни рағбатлантирувчи чиқариш саноатини ривожлантириш фармоннинг энг муҳим жиҳати, унда билан боғлиқ равишда транспорт ва
барпо этилди, шаҳарларимизда ҳам оз чоралар кўрилгани, ҳуқуқий база мус талаби юзага чиқди ва шу асосда бу юртимизда уй-жой қурилишининг янги коммунал инфратузилма яхшиланади.
бўлса-да, кўп қаватли уйлар қурилди. очди таҳкамланаётгани муҳим ўрин тутди. тармоқ жадал тараққиёт йўлига ўтди. босқичига ўтиш, шунингдек, аҳолини
Лекин бу қурилишлар, аввало, уй-жой- қулай ва арзон уй-жой билан таъмин- Жаҳон банкининг глобал амали-
га эҳтиёжманд қатлам вакилларининг Булардан кўринадики, уй-жой қури- Жумладан, Президентимизнинг Ипотека кредити лашга алоҳида эътибор қаратилди. ёт маркази эксперти Уильям Зейтс ўз
иқтисодий имкониятларига мос эмасли- лиши ҳажми ошди, шунга мос равишда 2021 йил 9 июндаги “Ҳудудларнинг ажратишнинг янги тадқиқотида Ўзбекистонда уй-жой со-
ги, қолаверса, умумий талабга нисбатан бозорда таклиф кўпайиб, харидор учун саноат салоҳиятини оширишга доир механизмлари йўлга Жумладан, ипотека кредитлари тиб олиш имконияти даражасини баҳо-
таклиф кам экани сабабли ҳам уй-жой танлаш имконияти пайдо бўлди. Лекин қўшимча чора-тадбирлар тўғриси- тижорат банклари томонидан аҳоли- лаб, аҳоли, айниқса, ўрта даромадли
эҳтиёжи билан боғлиқ муаммоларга мана шу биргина омил билан муам- да”ги фармонига мувофиқ, 2021 йил қўйилди га 20 йил муддатга 6 ойлик имтиёзли қатлам вакилларининг уй-жой сотиб
ечим бўла олмади. мони бартараф этиб бўлмайди. Чунки 1 июлдан бошлаб тадбиркорлар давр билан берила бошланди. Ипо- олиш имкониятини ошириш учун уй-
ҳажм кўпайгани билан нарх ва истеъ- 14 турдаги қурилиш материаллари Демак, қурилиш кўламини кенгай- тека кредити бўйича дастлабки тўлов жой қурилишини кўпроқ молиялашти-
Уй-жой қурилиши борасидаги ижо- молчилар имкониятлари бир нуқтада ишлаб чиқариш бўйича имтиёзларга тириш, таннархни арзонлаштириш сотиб олинган квартира қийматининг риш зарурлигини алоҳида таъкидла-
бий ўзгаришлар ушбу соҳага устувор кесишмаса, бозор бўлмайди, янги қу- эга бўлди. Фармон билан, шунингдек, ва юртдошларимизнинг харид қоби- камида 15 фоизини ташкил қилади. ган.
аҳамият қаратила бошланган кейин- рилган уйлар ҳувиллаб, бўш тураве- 24 туманни қурилиш материаллари лиятини ошириш каби асосий учта Шаҳар ва қишлоқлардаги кам таъмин-
ги йиллардагина яққол кўзга ташлана ради. Демак, аҳолини уй-жой билан ишлаб чиқаришга ихтисослаштириш муаммонинг 2 тасига ечим топил- ланган, уй-жой шароитини яхшилашга Ушбу тадқиқот натижалари кўрсата-
бошланди. Буни, аввало, 2021 йилгача таъминлашда нарх мувозанатини таъ- ва ушбу ҳудудларда саноат инфрату- ди. Эътиборли жиҳати, бу борадаги муҳтож аҳолига ипотека кредитлари дики, урбанизация жараёни ўсишини
бўлган 4 йил мобайнида 140 мингта уй- минлаш ва юртдошларимизнинг харид зилмасини ривожлантириш учун 400 ишлар изчил давом эттирилмоқда. бошланғич қийматининг бир қисмини рағбатлантириш сиёсати барча асо-
жой барпо этилгани, бу аввалги давр- қобилиятини ошириш муҳим саналади. миллиард сўм ажратиш белгиланган. 2022–2026 йилларга мўлжалланган қоплаш учун уй-жой смета қиймати- сий ижтимоий гуруҳлар, шунингдек,
даги кўрсаткичдан 4-5 баравар кўп эка- Шунингдек, геология-қидирув ишла- Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стра- нинг 10 фоизи миқдорида давлат бюд- қишлоқ ва шаҳарларда ҳам бир хил
ни мисолида ҳам кўриш мумкин. Мана шу омиллардан келиб чиқиб, рига 100 миллиард сўм йўналтириш, тегиясида реновация ва уй-жойлар жетидан дотациялар ажратиладиган аҳамиятга эга. Шу боис, Ўзбекистон
биринчи навбатда, уй-жой қурилиши қўшимча қиймат занжирларини кен- дастурлари асосида шаҳарларда бўлди. иқтисодиёти ривожланаётган аксари-
Президентимизнинг 2021 йил кўламини кенгайтиришга параллел гайтириш, ишлаб чиқариш таннар- эскирган уйлар ўрнига 19 миллион ят давлатлар қатори арзон уй-жойлар
9 декабрдаги “Янги Ўзбекистон” мас- равишда таннархни пасайтириш чо- хи ва харажатларини камайтириш, квадрат метрдан ортиқ замонавий Шунингдек, кредитлар қурилиш ма- қуришга алоҳида эътибор қаратмоқда.
сивларини қуриш ва ҳудудларнинг ралари кўрилди. Бу борада қурилиш тайёр маҳсулотлар ва материаллар уй-жой барпо этиш, 275 мингдан зиёд териалларини харид қилиш ва якка
ижтимоий-иқтисодий ривожланишини жараёнида маҳаллий қурилиш хом ишлаб чиқаришни маҳаллийлашти- тартибдаги турар жой бинолари қуриш Ҳисоб-китобларга кўра, Ўзбекистон
таъминлаш чора-тадбирлари тўғри- ашёларидан фойдаланишни кенгайти- (реконструкция) харажатларини қоплаш аҳолисининг уй-жойга эҳтиёжини тўлиқ
сида”ги фармони бу борадаги ишлар- риш, янги турдаги қурилиш маҳсулот- ҳамда кам таъминланган оилаларнинг қондириш учун ҳар йили 100-150 минг
ни янги босқичга олиб чиқди. Фармон лари ишлаб чиқаришни ўзлаштириш, уй-жой ижараси учун харажатларининг хонадон қуриш зарур. Ушбу муаммони
билан ўша йилнинг ўзидаёқ Фарғона сифатини оширишга алоҳида эътибор бир қисмини субсидиялаш учун ҳам бе- фақат давлат маблағлари ҳисобидан
вилоятининг Бағдод туманида илк қаратилди. Уй нархини тушириш ва рилади. Уй-жой шароитини яхшилашга ҳал қилиб бўлмайди. Шу сабабли 2020
Янги Ўзбекистон массиви қурилиши- сифатини оширишда, айниқса, инно- муҳтож, кам таъминланган оилаларга 15 йилдан давлат аҳолига энг оптимал
га киришилган бўлса, жорий йилда вацион қурилиш материалларидан фоизли бошланғич бадалнинг 10 фоизи шартларда ипотека кредитлари бериш
29 маҳаллада 21 минг 312 хонадонли кенг фойдаланиш яхши самара бер- (учдан икки қисми) миқдорида субсидия орқали уй-жойга талабни қўллаб-қув-
619 та уй барпо этиляпти. моқда. Масалан, ғишт ўрнига газобе- ажратилади, яъни бу уй-жой учун даст- ватлаган ҳолда арзон уй-жойлар қу-
тон ёки пенобетондан фойдаланилса, лабки бадалнинг 5 фоизини тўлаш ки- рилишини хусусий секторга беришни
ишлаб чиқаришда газ сарфи 8 бара- фоя деганидир. бошлади.
вар камаяд и ҳамда иссиқлик сақлаш
5 баравар ошади. 2020 йилда аҳолининг эҳтиёжманд Пандемия бутун дунёда паст ва
қатламини уй-жой билан таъминлаш- ўрта даромадли инсонларнинг харид
га ипотека кредити бўйича бошланғич қобилияти пасайишига олиб келди. Бу
қиймати ва фоизларининг бир қисми- эса, ўз навбатида, уй-жой қурилишига
ни қоплаш учун давлат бюджетидан талабни сезиларли даражада камай-
266,1 миллиард сўмдан ортиқ субси- тирди. Чунки уй-жой одатда аҳоли ха-
дия тўланган. Уй-жой шароитини ях- ражатларининг муҳим қисмини ташкил
шилашга муҳтож 5,5 минг оилага ссуда қилади. Уй-жой қурилишининг қисқа-
ажратилган. 2021 йилда ушбу мақсад- риши, шунингдек, тегишли тармоқлар-
лар учун йўналтирилган маблағ 960 нинг товар ва хизматларига бўлган
миллиард сўмга етди, бунда 27 мингта талаб, пировардида, мамлакат иқтисо-
оила ушбу ссудаларни олишга муяс- дий ўсиш суръатлари пасайишига ҳам
сар бўлди. олиб келади.
Мультипликатив самара Шу нуқтаи назардан, қурилиш соҳа-
сининг барқарор ривожланиши ҳамда
Биз урбанизациянинг тарихий коммунал хизмат кўрсатиш сифатининг
босқичида турибмиз. Уй-жой қурилиши ўсиши, соҳаларда инсон омилини мум-
иқтисодий ўсиш ва аҳоли турмушини кин қадар камайтириш ва рақамлашти-
яхшилашнинг асосий омилларидан риш жараёнини жадаллаштириш бора-
бирига айланди. Президентимизнинг сидаги чора-тадбирлар аҳолини қулай
2018 йил 28 декабрдаги Олий Маж- уй-жой билан таъминлаш, уларга си-
лисга Мурожаатномасида бугунги кун- фатли хизмат кўрсатиш имконини ярат
да мамлакатимизнинг урбанизация япти. Бу эса нафақат ижтимоий аҳами-
даражаси 35,5 фоизни ташкил этиши ятли, балки кучли иқтисодий ўсишни
ва ҳозирдан бошлаб зарур чоралар рағбатлантирувчи омил сифатида
кўрилмаса, ушбу кўрсаткич яқин кела- эътиборга моликдир.
жакда пасайиши мумкинлигини алоҳи-
да таъкидланган эди. Қурилиш ишлари ҳажми кенг
кўламда ошиши мамлакат ялпи ички
Урбанизация давридаги асосий маҳсулотининг 1-1,5 фоизгача қўшим-
вазифалардан бири аҳолини муно- ча ўсишига ҳамда янги иш ўринлари
сиб уй-жой билан таъминлашдир. яратилиши ва аҳоли фаровонлиги
ошишига олиб келади.
Нигоҳ 52022 йил 7 декабрь, 249-сон
Маънавият кўзгуси Халқаро ҳамкорлик
Охирги йилларда турли соҳаларда, жумладан, Ричард ВУН:
туризм, таълим, илм-фан ва ижтимоий
ҳаётимизда рўй бераётган ижобий ўзгаришлар ТАЪЛИМ“
дунё нигоҳини ўзига қаратмоқ да. Миллионлаб БЕРИШ КАСБ ЭМАС,
чет эллик сайёҳлар юртимизга келишдан олдин ИШТИЁ£ДИР!”
Википедиядан маълумот излаши табиий.
Ростини айтсак, аҳвол хижолатли.
ЖАҲОН САҲНАСИДА ЯНГИ
ЎЗБЕКИСТОН МАҚОМИНИ Халқ таълими вазирлигининг Абдулла Авлоний номидаги миллий-тадқиқот кўрамиз. Мен бир рақамни “9” деб кўрсам, ким-
институти ҳамда Сингапурнинг “Six Clouds PTE. LTD” компанияси раҳбарияти дир уни “6” дейди. Бу эса ҳар доим ўзаро қара-
КЎТАРИШ ДАВР ТАЛАБИДИР ўртасида меморандум имзоланган эди. Унга асосан, мамлакатимизда ма-қаршиликни келтириб чиқаради. Моҳият эса
даги эски қарашларга асосланган маълумотлар педагоглар малакасини оширишда Сингапур тажрибасидан фойдаланиш, рақамнинг “6” ёки “9” лигида эмас, мана шун-
русийзабон ва инглиззабон фойдаланувчиларга аниқ, табиий фанлар ва чет тилларни ўқитишда замонавий методларни дай қарама-қаршиликка қарамай, қандай қилиб
манба бўлиб хизмат қилмоқда. Youtube, TikTok, жорий қилиш, ўқитувчиларнинг дарсга тайёргарлик кўриш компетенциясини биргаликда ишлай олишимиз мумкинлигида. “6”
Instagram каби ижтимоий тармоқлардаги ўзбек- ривожлантириш, раҳбар кадрларнинг бошқарув соҳасидаги кўникмаларини ота-оналар бўлса, “9” ўқитувчилар ва мактаб.
ча контентни умуман сифатли деб бўлмайди. мустаҳкамлаш учун маҳорат дарслари ўтиш кўзда тутилган. Икки ойдирки, Мана шу икки тараф ўртасида ҳамиша келиш-
Имловий хатолар ўз йўлига, мазмун жиҳатдан ҳам сингапурлик экспертлар педагогларимиз учун махсус ўқув курслари ўтказяпти. мовчилик бўлиб туради. Бизда улар ўртасида
бу турдаги контент жуда саёздир. Интернетдаги мустаҳкам алоқа ўрнатилган. Шу боис, таълим
Шуҳрат СИРОЖИДДИНОВ, ўзбекча контентнинг сони ва паст сифати сунъ- Мухбиримиз “Six Clouds PTE. LTD” компа- учун юқори малакага эга бўлиши керак. Аҳоли- тизимимиз жаҳонда энг олдинги ўринларга
Алишер Навоий номидаги ий интеллектга асосланган турли дастурларнинг нияси асосчиси ва раҳбари Ричард Вун билан мизнинг меҳнат бозоридаги рақобатбардошли- чиқиб олган. Ўзбекистонда ҳам мана шу икки
Тошкент давлат ўзбек тилида яратилишига, мавжудларининг эса Сингапур таълим тизимининг илғор тенденция- гини таъминлаш учун катта маблағ сарфладик. қатлам ўртасида иттифоқ ўрнатилса, таълимда
ўзбек тили ва адабиёти қониқарсизлигига сабаб бўлмоқда. лари ва Ўзбекистон таълим тизимида эришила- Бу борада Сингапур Таълим вазирлигининг хиз- кўтарилиш бошланади.
университети ректори, ётган натижалар ҳақида суҳбатлашди. мати катта. Мамлакатимизда ўқув-тарбия жара-
филология фанлари доктори, Шунинг учун давлатимиз раҳбарининг бу соҳа- ёни мактабгача таълимдан бошлаб жуда яхши — Ўзбекистонлик педагогларнинг сало
профессор даги ишларимизни кучайтиришга қаратилган та- — Икки ой олдин соҳа мутасаддилари билан ташкил этилган. Бу йўлда биз ривожланган дав- ҳиятини қандай баҳолайсиз? Уларнинг ютуқ
лаблари ўринли. Қатор топшириқлар 2019 йил Ўзбекистонда халқ таълимини ривожланти- латларнинг энг яхши тажрибаларини ўрганиб, ва камчиликлари, бу борада қилиниши ло-
Бошланиши 1-бетда 21 октябрдаги “Ўзбек тилининг давлат тили си- риш режасини муҳокама қилганмиз ва муайян амалиётга жорий этганмиз. зим бўлган ишлар ҳақидаги фикрларингиз
фатидаги нуфузи ва мавқеини тубдан ошириш ўзгаришлар киритилиши кераклиги ҳақида ху- биз учун қизиқ.
Ушбу маълумотлар ўзбекистонлик мутахассис- чора-тадбирлари тўғрисида”ги фармонда ўз ифо- лосага келганмиз. Шу асосда тизимни такомил- Сингапур таълим тизимининг муваффақия-
лар томонидан эмас, асосан, рус ёки инглиз тилли дасини топди. Президентимиз 2022 йил 30 июн- лаштириш учун бир неча муҳим вазифани бел- тига яна бир сабаб давлатнинг келгуси тараққи- — Ўзбекистондаги ўқитувчиларнинг малака-
кўнгиллилар томонидан киритилганини қайд этмоқ да ҳам бу масалага қайтиб, интернетнинг миллий гилаб олдик. ёт стратегиясини пухта ишлаб чиқишидир. Ми- си юқори. Айниқса, математика ўқитувчилари-
жоиз. Улар совет даврида рус ёки инглиз тилида сегментида ёшларни ўзига жалб қиладиган, та- сол учун, кейинги 10-20 йилда қайси соҳаларни нинг билими ва кўникмаси сезиларли даражада
э ълон қилинган манбалардан фойдаланган. Бу маъ- рихимиз, маданиятимиз, қадриятларимиз ҳақи- Биринчидан, бўлғуси ўқитувчиларнинг олий ривожлантириш кераклигига қараб зарур фан- яхши. Кўзга кўринарли камчилик сифатида дарс
лумотларда Ватанимиз тарихи, қадриятларимиз, да ишонарли ва қизиқарли маълумот берадиган таълим муассасаларида сифатли педагогик таъ- ларни мактабда ва университетда ўқитишни ўтиш методи ҳамда мураккаб таълим тизимини
урф-одатларимизга доир чалкашликлар жуда кўп. контентларни кўпайтириш мақсадида интернетда лим олишини таъминлаш лозим. Чунки айнан кучайтирамиз. Бу жуда ҳам машаққатли йўл. айтиш мумкин. Айтайлик, менинг 5 та доктор-
ўзбек миллий контентини ривожлантириш бўйича мана шу омил дунёдаги ҳар қандай ўқитиш тизи- лик дипломим бор, лекин билимимни ўқувчига
Мустабид тузум даврида Ғарб кўз ўнгида “йўқ- вазифа берди. Бунда давлатчилигимиз тарихини мининг асосий таркибий қисми ҳисобланади. етказиб бера олмасам, бу таълим соҳасидаги
силлар ва фақирлар давлати” сифатида қарийб матнли ва видеоконтентлар орқали тарғиб қилиш- бир қанча катта муаммоларга сабаб бўлиши та-
қиёфасини йўқотиб, маданиятсиз ва саводсиз га алоҳида эътибор қаратиш, шунингдек, юрти- Иккинчидан, ўқув дастурларини яна бир биий. Сирдарёдаги тренингларимни қуйидагича
халқ бўлиб кўринган ўзбек миллати мустақиллик- миздан етишиб чиққан 100 нафар буюк аллома ва бор кўриб чиқиш керак. Таҳлил қилганимизда, бошлайман: “Агар давлатингизга иқтидорли ин-
дан сўнг шарафли тарихи ва бой ўтмиш илмий- мутафаккирнинг интернетдаги маълумотлар база- амалдаги ўқув дастурлари мазмуни ўқитувчи ва сонлар керак бўлса, сиз улардан бири бўлинг”.
адабий меросини юзага чиқариш имкониятига сини яратиш, асарларини оммалаштириш чорала- ўқувчилар учун жуда оғир ва мураккаб тарзда
эга бўлди. Тарихимиз сохта қарашлардан халос рини кўриш кераклиги ҳам таъкидланди. шакллантирилгани маълум бўлди. Шу боис, Ўзбекистон халқ таълими вазири билан суҳ-
этилди, юзлаб мутафаккирларимиз ва ижодкор- миллий ўқув дастурини яна бир бор назардан батда ҳам худди шу ҳақда гаплашдик. Мамлака-
ларимизнинг номлари тикланиб, илмий-адабий Мазкур топшириқлар ижроси бўйича хайрли ўтказиш ва унга компетенциявий таълимни тингизда ўқитувчиларнинг нега шу соҳани тан-
мерослари оммалаштирилди. ишлар амалга оширилаётир. Хусусан, интернет сингдиришни таклиф этдик. лагани, касби унга нима бераётгани, улардаги
тармоғида ўзбек тилидаги фойдали маълумотлар- ички мотивацияни аниқловчи сўровномалар
ни кўпайтиришни мақсад қилган Ёшлар ишлари Учинчидан, педагогларни қайта ўқитиш ва ўтказилмайди. Сингапурда бу тажрибадан узоқ
агентлиги, АОКА ҳамда ўзбек тилида сўзлашув- касбий тайёрлаш тизимини марказлаштириш йиллардан бери фойдаланиб келиняпти. Чунки
чи Wikimedia гуруҳи фойдаланувчилари билан орқали таълим сифатини кўтариш мақсадга таълим бериш шунчаки касб эмас, балки би-
ҳамкорликда ўтказилаётган “Wiki-стипендия” ма- мувофиқ. Биз эса уларга фаолияти давомида ринчи галда иштиёқдир. Ўқитувчилик деганда
рафонини таъкидлаб ўтиш лозим. Инновацион асқатадиган маҳорат ва компетенцияни ўрга- уззукун меҳнат қилишни, муҳим ва бир оз ма-
ривожланиш вазирлиги томонидан ижтимоий-гу- тамиз. шаққатли вазифани тушунамиз. Агар инсоннинг
манитар йўналишда электрон порталлар яратиш юрагида ўқитувчиликка иштиёқ ёнмас экан, у бу
бўйича тақдим этилган кўплаб лойиҳалар молия- Малакали педагог кадрлар тайёрлаш учун ишларни уддалай олмайди. Ҳозирча мамлака-
лаштирилмоқда. ҳамма ҳудудда миллий педагогика маркази тингизда ёшларнинг ўқитувчиликка иштиёқини
ташкил этилиши ва барча янги ўқитувчилар ма- аниқлаб берадиган механизмни кўрганимиз йўқ.
Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек лака ошириш учун ушбу марказларга юборили-
тили ва адабиёти университетида ҳам бу соҳада ши зарур. Шунда ўқитувчиларни ҳозирги стан- Иккинчидан, ўқитувчиларнинг бир хил сифат
қатор ишлар амалга оширилмоқда. Инглиз тилида дартларга мос равишда бир хил тайёрлаш ва ва даражадаги малака ошириш тренинглари-
“Ўзбек адабиёти тарихи” ва “Алишер Навоий адабий малакасини оширишга эришилади. дан ўтишини таъминлаш муҳим. Мана шу икки-
та омил малакали педагоглар тайёрлашга пух-
Келгусида инглиз тилида Ўзбекистон тарихига Музаффар Абдуллаев олган сурат. та замин ҳозирлайди, деб ишонаман. Бу орқали
доир матнли ва видеоконтентлар яратиш, ўн йилда Ўзбекистон таълим соҳасида улкан
шунингдек, ўзбек миллий таомлари, либослари, натижаларга эришиши мумкин.
бадиий ва амалий санъатимизга оид илмий
асосланган мақолалар яратиб, уларни Википедияга Биз юртингизда учратган ўқитувчилар жуда
жойлаштиришни режалаштирмоқдамиз. билимли, тажрибали. Бироқ ўқувчилар билан
самарали мулоқот қила олмасангиз, бу билим
Охирги йилларда турли соҳаларда, жумладан, мероси” электрон порталларини яратиш ниҳоясига Мактабларнинг ўқув режаси ҳам жуда мурак- Биз бу ўзгаришларни ақлли, билимли инсонлар унчалик фойдали эмас. Матн ва формулалар-
туризм, таълим, илм-фан ва ижтимоий ҳаётимиз- етказилмоқда. Инглиз тилида яратилаётган “Вики- каб тузилган. 1-6-синф ўқувчилари ўзлаштири- билан бирга амалга оширамиз. Шу боис, қаёққа ни ёдлаш тажриба ёки визуал ўрганиш билан
да рўй бераётган ижобий ўзгаришлар дунё нигоҳи- педия электрон энциклопедиясида ўзбек миллий- ши учун жуда кўп фанлар киритилган. Шу боис, кетаётганимиз ҳақида олдиндан аниқ муайян белгиланмайди. Педагогика ғоя ва билимлар-
ни ўзига қаратмоқда. Миллионлаб чет эллик сай- маданий ва маиший ҳаётига оид тушунча ва атама- эътиборни дунёда кенг қўлланаётган асосий тушунчага эгамиз. ни узатиш учун фойдаланиладиган усулдир.
ёҳлар юртимизга келишдан олдин Википедиядан ларга оид мақолалар базасини яратиш” электрон фанларга қаратиш орқали ўқув режасини қайта Ўқитувчилар бу йўналишда ўзини такомил-
маълумот излаши табиий. Ростини айтсак, аҳвол платформаси ўзбек адиблари асарларида учрайди- кўриб чиқишни таклиф қилдик. Таълимда сама- — Сингапурда ўқитувчиларни қўллаб-қув- лаштириши зарурлигини ҳис қилдик ва улар
хижолатли. Рус ва инглиз тилидаги контент талаб ган реалиялар, урф-одатлар, қадриятлар, тарихий рага эришиш учун асосий фанларни янада сод- ватлаш тизимининг ўзига хослиги нимада? билан тажриба алмашиш учун мамлакатин-
га жавоб бермайди. Бариси эски замонлардан воқеа ва шахслар, этнографик атамаларнинг изоҳ- далаштириш керак. Бу дарсда ўқувчиларнинг Ўзини ўзи ривожлантириши учун педагог гиздамиз.
қолган маълумотларга асосланган. Уларни қўя ли мажмуасидан ташкил топган бўлиб, суратлар, муаммоларни мустақил ҳал қила олиши, кенг ларга қандай имкониятлар тақдим этилган?
туринг, Википедиядан фойдаланаётган ўзбек ўқув- инфографика ҳамда жадваллар билан бойитилган дунёқарашга ва ХХI аср кўникмаларига эга бў- Шу ўринда математика фанининг аҳамия-
чилари сони кундан-кунга кўпайиб бораётгани ана ҳолда тақдим этилади. Шунингдек, Википедия тар- лишига хизмат қилади. Халқ таълими вазирли- — Сингапурда ўқитувчилик шунчаки касб ти ҳақида гапириб ўтмоқчиман. Бу фан ҳаётда
ўша эски ёндашувларга асосланган маълумотлар- моғида мавжуд бўлган лойиҳа мавзусига оид мақо- гига зарур моделни қабул қилиб, уни синовдан эмас. Мактабда дарс беришдан олдин номзод асқатадиган энг муҳим фанлардан. Сиз банкда
нинг яшовчанлигига сабаб бўлмоқда. лаларни таҳрирлаш ва такомиллаштириш амалга ўтказиши ва натижага эришиши учун муҳлат бе- университетда ўқиб, бир қанча босқичлардан, ишлайсизми ёки мактабдами — математика,
оширилади. Лойиҳанинг техник қисмида юқоридаги риш лозим. Ўқитиш жараёнига тез-тез ўзгарти- тренинг ва тайёргарликлардан ўтиши керак. албатта, керак. Шу боис, биз математика фа-
Интернет тармоғида “uz” домени 1995 йил йўналишл ар доирасида тайёрланган мақолалар, риш киритиш унинг самараси учун қилинаётган Чунки ўқитувчилар дарсни бир хил суръатда нини ўқитишни тезлаштирувчи медиакурслар
29 апрелда рўйхатга олинган бўлиб, 2001 йилдан таҳрирланган матнлар, таржима материаллари саъй-ҳаракатларни йўққа чиқаради. ўтгани билан дарс бериш методикаси ҳар хил ишлаб чиққанмиз. Бу дастур 4 йил олдин Пре-
ундан бепул фойдаланиш йўлга қўйилди. Ахборот В икипедия базасига юкланади. бўлади. Бу илм олиш мувозанати бузилишига зидент мактабларида татбиқ этилган. Ҳозир
технологиялари бозорининг жадал ривожланиши — Сингапур таълим тизими ҳақида сўз сабаб бўлиши мумкин. Шу орқали биз мамла- ушбу мактаблар дастурий таъминотимиздан
фонида 2005 йилга келиб, юртимизда интернет Келгусида инглиз тилида Ўзбекистон тарихига кетганда, “мўъжиза” сўзи қўлланади. PIRLS кат бўйлаб бир хил таълим берилишини таъ- фойдаланмоқда. У ўқувчиларни муаммоларини
фойдаланувчилари сони 1 миллион 150 мингдан доир матнли ва видеоконтентлар яратиш, шунинг тадқиқотида ҳам Сингапур аҳолисининг са- минлаймиз. Бир вақтнинг ўзида давлатнинг бу ҳал этишда креатив ёндашишга ундайди. Ҳам-
ортди ва 600 интернет провайдер 855 минг фой- дек, ўзбек миллий таомлари, либослари, бадиий водхонлик даражаси дунёда энг юқори эка- бурчидаги ўқитувчи бир мавзуни, нариги тара- мамиз 1+1=2 эканини яхши биламиз, лекин уни
даланувчига эга бўлди. 2007 йилда эса мобиль ва амалий санъатимизга оид илмий асосл анган ни таъкидланади. Мамлакатингиз таълим фидаги эса бошқа мавзуни ўргатишини хоҳла- қандай қилиб 10 га айлантириш креативлик та-
алоқа воситаларидан интернетга уланиш кескин мақолалар яратиб, уларни Википедияга жой- тизимида эришилаётган муваффақият сири маймиз. Бу ҳам таълим тизимимиз ютуғи, де- лаб этади. Биз ўқувчиларни мана шунга ўхшаш
ортиб борди. Сўнгги статистик маълумотларга қа- лаштиришни режалаштирмоқдамиз. нимада? сам муболаға бўлмайди. муаммоларга креатив ечим топишга ўргатамиз.
раганда, “uz” доменидаги фаол сайтлар сони 111 Ҳозир вазирлик тасарруфидаги мактабларда
мингдан зиёд бўлиб, бу борадаги ўсиш 11,7 фо- Шундай лойиҳалар юртимизга қизиқиш билди- — Бу натижага эришиш осон бўлмагани- Мактабларда ёш ўқитувчилар тажрибали ҳам шу дастурдан фойдаланиш бўйича муҳока-
изни ташкил этмоқда. Бугунги кунда Ўзбекистонда радиган хорижий инвесторлар ва сайёҳлар учун ни айтиб ўтмоқчиман. Фикримча, ҳаммасига педагоглар маҳоратини ўзлаштириши учун малар ўтказяпмиз.
интернет фойдаланувчилари сони 27 миллиондан фойдали маълумотлар базаси вазифасини ўтай- сабаб машаққатли меҳнат, оқилона бошқарув устоз-шогирдлик тизими йўлга қўйилган. Шу
зиёд, шундан 25 миллиондан ортиғи мобиль ин- ди. Ўзбекистоннинг ижобий имижи ва инвестицион тизими, коррупцияга мутлақо тоқатсизлик. Энг тариқа мактаб кластери етакчи муаллимлар- Президент мактабларида тадқиқот ўтказга-
тернет фойдаланувчиларидир. Шундай бўлгач, жозибадорлигини ошириш ҳамда сайёҳлар оқими- муҳими, халқимиз прагматик ва меритократияга нинг ўз билимини бир-бири билан ўртоқлашиш нимизда ушбу дастур математик формулалар-
интернетдаги ўзбек тили контенти савияси ҳақида ни кўпайтиришга хизмат қилади. ишонади. Мамлакатимизда табиий ресурслар ҳамда миллий миқёсда тажриба алмашиш им- ни қандай қилиб, қайси вазиятларда қўллаш
ҳам ўйлаб қоласан, киши. мавжуд эмаслиги туфайли Таълим вазирлиги кониятини янада кенгайтиради. Ўқитувчилар бўйича ўқувчилар тасаввурини ривожлантир-
Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўз- ёш авлод таълим-тарбиясига катта сармоя ки- профессионал курслар орқали билим ва кў- ганини кўрдик. Масалан, болалар алгебра ва
Албатта, тан олиш керак, охирги йилларда Ви- бек тили ва адабиёти университети миллат ва маъ- ритиб, жамиятнинг барча жабҳасида мустаҳкам никмасини ошириш учун ташаббус кўрсатиши геометрия дарсларида жуда ҳам кўп математик
кипедияда ўзбек тилидаги контент яратиш йўли- навият университети мақомидаги бир олий даргоҳ ўрин топиши учун уларни зарур кўникма билан мумкин. Уларнинг аксарияти Таълим вазирлиги шакл ва тушунчаларни ўрганади. Лекин уларни
да анча саъй-ҳаракатлар қилинди. Бугунги кунда деб эътироф этилар экан, жаҳон саҳнасида Янги таъминламоқда. Мутахассисларимиз фикрича, томонидан қўллаб-қувватланади. қаерда, қандай қўллашни билмайди. Бу дастур
Википедияда ўзбек тилидаги материаллар 210 Ўзбекистонимиз мақомини кўтаришда бевосита мамлакатимиз ишчи кучи ҳозирги ва келгусида- ўқувчиларнинг ўрганаётган билимини яхшироқ
мингдан ошган, бироқ аксариятини “Ўзбекистон жавобгарлик ҳиссини туяди. Шу маънода, миллий ги глобал иқтисодий ўзгаришларга мослашуви Яна бир муваффақиятли жиҳат: “6+9”. Буни ва тезроқ эслаб қолишига ёрдам беради ҳамда
миллий энциклопедияси”дан шундоққина кўчириб қадриятларимизни чуқур ҳурмат қиладиган, шонли қуйидагича тушунтираман. Масалан, ҳар би- ундан ҳаётда қандай вазиятларда қўллаш бўй-
жойлаштирилган мақолалар ташкил этади. Улар, тарихимизни шараф тожи санаган, миллатимиз, римиз алоҳида инсонмиз ва дунёни ҳар хил ича тасаввурини кенгайтиради.
асосан, китоб варианти учун тайёрланган, батаф- миллий тарихимиз ва қадр иятларимизни ҳимоя
сил бўлмаган, бир абзацдан иборат юзаки маъ- қилувчи ватанпарвар ёшларни глобал ижтимо- — Икки давлат ўртасида таълим соҳа-
лумотлардир. Шунисига ҳам шукр деймиз, аммо ий тармоқларда қадимдан Турон, ўн олти асрдан сидаги ҳамкорликдан қандай натижа
мазкур маълумотлар хорижлик, хусусан, инглиз буён Туркистон деб улуғланиб келган буюк ўлка- кутиляпти?
тилини билувчи глобал тармоқ фойдаланувчи- мизнинг улуғворлигини кўрсатиш ҳаракатига жалб
лари учун номаълумлигича қолмоқда. Натижада қилиш, буюк Учинчи Уйғониш даври қурувчилари — Бу саволга жавоб бериш бир оз вақт талаб
Ўзбекистон ва унинг ўтмиш маданий мероси ҳақи- бўлган ёшларимизнинг ёрқин тадқиқотларидан қилади, деб ўйлайман. Бу йўлда асосий вази-
фойдаланишга астойдил ҳаракат қилмоқдамиз. фани қатъият ҳал этади. Нега деганда, ўзгари-
шлар қийин ва узоқ муддатли жараён, фақат
қатъият ва фидойилик орқалигина уларни
рўёбга чиқариш мумкин. Агар бирор натижага
эришиш ҳақида гапирсак, ана шу икки жиҳатни
ўзимизда қарор топтирайлик. Шундагина биз
олиб кираётган ўзгаришлар муваффақият кел-
тиради.
“Янги Ўзбекистон” мухбири
Рисолат МАДИЕВА
суҳбатлашди.
6 2022 йил 7 декабрь, 249-сон
будрюакматурглар
Театр ва ҳаёт рЕЖИССЁРГА ТАЗЙИ£ ¤ТКАЗАДИ
дейди Ўзбекистонда хизмат кўрсатган
санъат арбоби Олимжон Салимов
лаштирилмоқда. Яқинда Ўзбекистон рус
Инсонни қурувчилик, ўқитувчилик, шифокорлик, ошпазлик академик театрида “Гамлет” фожиаси
ва яна ҳоказоларга ўргатиш мумкин. Ўзи истамаса-да, асосида спектакль премьераси бўлади.
тақдир тақозоси билан шу каби касблар этагини тутганлар Фарғона вилояти театрида Софоклнинг
унга кўникиб, бир маромда ишлаб кетади. Аммо шоирлик, “Шоҳ Эдип” фожиаси саҳналаштириляпти.
ёзувчилик сингари актёрлик ва режиссёрлик ҳам инсонга ато Ёш режиссёрларимиз шижоат билан, қўрқ-
этиладиган бир неъмат, десак хато бўлмаса керак. масдан жуда катта ва мураккаб асарларни
саҳналаштиришга бел боғлаяпти. Келинг,
Ўзбекистон давлат драма театри бош шакллантириш учун, аввало, бошқалар ўзимниям мақтай қолай (юқорида айтилган Бу тазйиқдан халос бўлиш эса фақат режиссёрнинг ҳаёт — театр” мақоласида айтган қуйида-
режиссёри, Давлат мукофоти соҳиби, сизга ёпиштирган “мен”дан воз кечиш, эго эгонинг талабига биноан): мен ишлаётган салоҳиятига, унинг шу асар туфайли ўз айтар ги жумлаларни яна бир бор такрорлайман:
“Темир хотин”, “Тошкентга саёҳат”, “От деган баттолни енга олиш лозим. Ўзбекистон давлат драма театри репертуа- сўзини топишига боғлиқ бўлади. Спектаклда Тиббиёт муассасаларини бош шифокор
йиғлаган томонда”, “Соҳибқирон”, “Мирзо рида ҳозир буюк Шекспир, италиялик атоқ- бадиий яхлитлик мужассам бўлса, агар режиссёр бошқаради, чунки у жойда энг муҳим фао
Улуғбек” сингари кенг эътироф этилган Мен ҳам ҳамма ишларимни жойига ли драматург Карло Гальдони, Франция саҳналаштирадиган асарига мос, муаллиф сўзига лият — инсон саломатлиги. Бу масалада
саҳна асарлари муаллифи, таниқли ре- қўй иб берувчи “ички ҳакамим” бор, деб классиги Жан Батист Мольер, шунингдек, ҳамсўз, ғоясига тенг ўз ғоясини топса, бу тазйиқ шу фақат шифокор ҳал қилувчи. Театрда энг
жиссёр Олимжон САЛИМОВ билан миллий мақтана олмайман. Лекин ўз ижодий фао Чингиз Айтматов, Нодар Думбадзе каби заҳоти чекинади. муҳим фаолият — санъат, бадиий юксак
т еатримизнинг бугуни, ютуқ ва камчиликла- лиятимни, қолаверса, ҳаётимни назорат машҳур адибларнинг асарлари асосидаги спектакль! Лекин бу ерда бош режиссёр
ри ҳақида суҳбатлашдик. қилишга, бошқара олишга ҳолим, қудратим спектакллар мавжуд. дунё кездим, ўттиздан ортиқ мамлакатда Бу тазйиқдан халос бўлиш эса фақат ҳеч нарсани ҳал қилмайди! Театрда унинг
етгунича имкон топаман. Қўйган спектакл- ўтказилган катта театр фестивалларида ўз режиссёрнинг салоҳиятига, унинг шу асар ҳеч қандай юридик ҳуқуқи йўқ. Назаримда,
— Асли касбингиз актёрлик. Олий- ларимга ёзилган мақолалар, китоблардаги Томошабинга келсак, “классик асарлар- спектаклларим билан қатнашдим, Аллоҳга туфайли ўз айтар сўзини топишига боғлиқ театрлар бошқарувини унинг асосий ижод-
гоҳда ҳам актёрликка ўқигансиз. Инсон- “мақтовлар”нинг қанчаси рост эканини ал- ни томошабин кўрмайди”, деган бемаъни шукр! бўлади. Спектаклда бадиий яхлитлик му- кори — бош режиссёр (бадиий раҳбар)
нинг “ички ҳаками” бўлса, қилаётган батта, муҳокама қиламан ва бир хулосага фикрлар бўлган, ҳозир ҳам бор. Лекин гап жассам бўлса, агар режиссёр саҳналашти- ихтиёр ига бериш лозим.
ишидан, фаолиятидан қониқиши, ўзини келаман. Бу хулоса ҳар доим ҳам фой- томошабинда эмас. Биз юқоридаги фикрни Дунёга машҳур режиссёрлар — россия- радиган асарига мос, муаллиф сўзига
ўзи назорат қилиб туриши мумкинлиги дамга бўлавермайди. дастак қилиб, неча йиллар давомида томо- лик Георгий Товстоногов ва Марк Захаров ҳамсўз, ғоясига тенг ўз ғоясини топса, бу Албатта, шунга яраша, режиссёр ҳам
ҳақида гапиргансиз. Сиздаги “ички ҳа- шабинни айблаб, уни классик асар кўриш- репетицияларини ойлаб кузатдим, дунёни тазйиқ шу заҳоти чекинади. иқтидорли, театрнинг лидерига айланган,
кам” қайси фаолиятингизга юқори баҳо Актёрлик фаолиятимга баҳо керак эмас, дан маҳрум қилганмиз, классик асар томо- лол қолдирган италиялик режиссёр Жоржо унинг тақдирини, ижодий салоҳиятини кўра
беради, актёрликками, режиссёрликка? чунки у билан анча вақтдан бери шуғуллан- ша қилишни томошабинга ўргатмаганмиз. Стреллернинг Миландаги “Пикало” театри- — Сиз бош режиссёр сифатида фао оладиган, талқин қилувчи, ташкилотчи, тар-
Бу баҳо сизни қониқтирадими? майман, режиссёрлик фаолиятим эса дои- Сиз айтгандай, ўзбек театрининг Шукур да “Қирол Лир” спектаклини саҳналашти- лият юритаётган Ўзбекистон давлат биячи бўлиши керак. Энг муҳими, инсон-
мо назоратимда, акси бўлганида театрдан Бурҳонов, Олим Хўжаев, Наби Раҳимов, риш жараёнида қатнашдим. драма театрининг халқаро алоқалари шуносликка чуқур кира олиши керак. Чунки
— Мен “ички ҳакам” тўғрисида гапирган- кетган бўламан. Аброр Ҳидоятов каби машҳур актёрлари қандай? режиссёр бир умр инсоншунослик билан
да, аввало, инсоннинг бу “ҳакам”ни ўзида Отелло, Гамлет, Макбет, Қирол Лир, Юлий Улардан айнан нима ўрганганимни аниқ шуғулланади. Шу маънода, у инсоннинг ички
пайдо қилиши жуда мураккаб ва қарийб — Кейинги пайтда жаҳон классикаси- Цезар ролларини ижро қилганида, залга айтолмайман. Бироқ улар менинг руҳим- — Ўзбекистон давлат драма театрининг дунёси, руҳиятини яхши билишга мажбур.
иложи йўқ иш, деб ҳисоблайман. “Ички ҳа- га кам мурожаат қилинаётгандек. Бунга томошабинлар сиғмаган. ни ўзгартирди, театрга муносабатимни таржимаи ҳолига назар соладиган бўлсак,
кам” аслида “Мен кимман?” деган савол. сабаб нима, томошабин эҳтиёжи йўқли- ағдар-тўнтар қилиб ташлади. Менга ре- анчагина дунё театрлари билан ҳамкор- Айни пайтда иқтидорли ёш режиссёр-
Инсон ўзига шундай савол бера оладими? гими, муносиб актёрлар етишмаслигими Назаримда, ҳар бир театр, албатта, жиссёрнинг рутбаси нима-ю, у буни қандай ликда ижод қилганига шоҳид бўламиз. лар театрларимизга баралла кириб ке-
Берган тақдирида ҳам объектив, ҳалол жа- ёки маҳоратли режиссёрлар камёбми? шундай юксак классик асарларни саҳна- амалга оширади, унинг фикри, тасаввури, Устоз режиссёр Баҳодир Йўлдошев бош лишди. Улар эришган ютуқлар анчагина.
воб бера оладими? Инсонда “ички ҳакам” Балки классик асарларни тушунадиган, лаштириши керак. Илло, бу театр учун ҳам, матонати, инсоний позицияси, жамиятда бўлган даврда театр АҚШ, Франция, Шот- Иймоним комил, яқин келажакда сиз менга
ҳосил бўлишидан анча олдин онасининг уларда илгари сурилган катта ғояларни унда ишлаётган актёрлар учун ҳам катта қандай ўрин тутишини кўрсатди. Мен улар- ландияда гастроль сафарларида бўлган. режиссёрлар муаммоси ҳақида савол бе-
“болагинам”, “ақллигим”, “полвоним”, “шири- англайдиган, дард-изтиробини ҳис қи- бир мактаб. Бу маҳоратни чархлаш, ижод дан бу касбни эгаллаган киши ким бўлиши, Бу театр саҳнасида Париждаги “Комеди ролмайсиз.
ним” деган сўзларидан эго (мен) шакллана- ладиган режиссёру актёр қолмагандир? нашъасидан қувониш имконини беради. нималарга эришиши ва нималардан воз ке- Франсез” театрининг машҳур актёри Фран-
ди. Бу “мен” фақат ва фақат мақтов, ширин Ваҳоланки, ўзбек театри ҳамиша истеъ- Ҳар бир театрда шундай ролларни ижро чишини ўргандим. Ҳар доим, ҳар нафасда суа Шатто Алишер Навоийнинг “Садди Бир муддат Ўзбекистон давлат мада
сўз, олқишлар билан яшайди. Бундан сўнг у додларга бой бўлган. Қолаверса, сўнгги қиладиган актёрлар бор, бўлмаслиги мум- бу устозлар мен билан бирга бўлади, мени Искандарий” асари асосида саҳналашти- ният ва санъат институтида режиссёр-
доимо шундай “мақтовлар”ни эгаллаш учун йилларда юртимизда санъат, хусусан, кин эмас. Фақат улар кашф қилинмаган, қаттиқ кузатади. Мен бутун кучим, били- рилган “Искандар” спектаклида Навоий ро- ликдан сабоқ бердим. Бир неча режис-
уринаверади. Бу мақтовлар унга бошқалар театр ва кино санъати ривожига, актёр ўзларини синаб кўрмаган. Ўзида шундай мим, имкониятимни ишга солиб, уларни лини ижро қилган ва бу спектакль Парижда сёрларни тарбияладим. Менинг бугунги
берган баҳо, бироқ бу баҳо ҳақиқий бўли- ва режиссёрларни рағбатлантиришга, имконият борлигини билмай ўтиб кетаёт- рози қилишга уринаман. ҳам муваффақият билан намойиш этилган. қувончим, ниҳоятда хурсандлигим — ўша
ши мушкул. Газеталарда ёзилган мақтов уларнинг эмин-эркин ижод қилиши, ўз ган актёрлар қанча... Франсуа Шатто 2018 йилда Самарқандда- шогирдларимдан олти нафари ҳозир рес
мақолалар, унинг ишига берилган “юқори” истеъдодини рўёбга чиқариши учун за- Энди уларнинг биздан ўрганадиганига ги Регистон мажмуасининг Улуғбек мадра- публика т еатрларини бошқаряпти: Ўзбек
баҳо, у ҳақида ёзилган китоблар — бари- рур шароит яратишга алоҳида эътибор Тарихий асарлар ҳақида гапирадиган келсак, режиссёрлик касби шундай, уни саси майдонида М.Шайхзоданинг “Мирзо Миллий академик драма театрида Асқар
ни бировлар берган, ўзиники эмас — асли қаратилмоқда. бўлсак, улар ойнаи жаҳондагина эмас, бировдан ўрганиб, бир натижага эришиш Улуғбек” фожиасида Улуғбек ролини ҳам Холмўминов бош режиссёр. У ҳозирга қа-
эмас. Эго шу билан яшайди, бусиз яшол- театр саҳнасида ҳам бўлиши керак, бу қийин. Бундан шуни ўргандим, ундан буни, ижро қилди. дар миллатимизнинг энг катта театрида
майди. Одамда шаклланган “мен” ҳақиқий — Театрлар жаҳон классикасига кам жуда муҳим. Лекин бу театрлар учун му- деб яхши режиссёр пайдо бўлмайди. Буни бир неча яхши спектакль қўйди. Буни томо-
эмас, сохта, ясалган “мен”, уни бировлар мурожаат қиляпти, деган фикрга сал бош собақа ёки мавсумий заруратга айланиши фақат режиссёрнинг шахси ҳал қилади, хо- Театр қарийб беш йил давомида Биш- шабинларгина эмас, театр мутахассислари
ясаб берган. Сохта “мен” билан яшаш осон. қачароқ ёндашган бўлардим. Масалан, керак эмас. Театрларда тарихий асарларни лос. У, албатта, катта шахс бўлиши лозим. кек, Остона, Туркиянинг Гересун шаҳрида ҳам бот-бот таъкидлаб келмоқда. Жиззах
Чунки у оғритмайди, аксинча, ҳатто ёқимли. Самарқанд театри яқинда Тошкентда саҳналаштириш Президентимизнинг мада- ва яқинда Қозоғистоннинг Олмаота шаҳри- вилояти театрида Шоҳруҳ Йўлдошев, Ан-
“Мен кимман?” саволини туғдирмайди-да. Шекспирнинг “Қирол Лир” асари асосида ният соҳасини ривожлантиришга доир қа- — Шекспир асарларини саҳналаштир- да ўтказилган халқаро театр фестивалла- дижон вилояти ёшлар театрида Ғиёсиддин
Сизнинг ким эканингиз маълум, ана, газета- яхшигина спектакль кўрсатди. Шу асар роридан кейин кўпайди. Аслида театрнинг гансиз. Маҳорат дарсларингиздан бири- рида муваффақият билан қатнашиб қайт- Мирзамаҳмудов, Нукус академик мусиқа-
ларда ёзиляпти, китоблар ёзиляпти — сиз ҳозир Сирдарё вилояти театрида саҳна- ўзи қайси тарихий асар, қай талқинда ва да буюк ёзувчи режиссёрга ҳам, актёрга ди. Келгуси йилда ҳам театрнинг халқаро ли драма театрида Мухтор Реимов бош
ўшасиз. “Мен кимман?” саволи оғриқли. Шу- қачон кераклигини доимий ҳис қилиши ло- ҳам тазйиқ ўтказади, дегандингиз. Яна режалари, уларни амалга ошириш учун режиссёрлик қиляпти. Ўзбекистон давлат
нинг учун ҳам биз сохта “мен” билан бир умр зим. Эртамиз эгаларида миллий мафкура- қайси асарларни саҳналаштираётганин- имкониятлари бор. драма театрида ҳам бир неча шогирдим
яшаймизу, “Мен кимман?” саволидан қўрқа- ни шакллантиришда тарихий асарларнинг гизда шу ҳол кузатилган? Бу тазйиқдан ўзим билан бирга ишлаяпти.
миз. Доимо мақтов эшитгимиз келаверади. ўрни жуда катта. Кинодан фарқли ўлароқ, қутулиш учун нималар қилиш керак? — Театр режиссёрлигининг эртасини
Ҳатто мақтов эшитиш учун уни мақташи ёшлар бундай спектакллар жараёнида гўё қандай тасаввур қиласиз. Баҳодир Йўл- Ўтган йили театримиз ҳузурида ёш ре-
керак бўлганларни ўзи ҳам обдон мақтай- бир муддат ўтмишда яшаб, аждодлар би- — Буюк ёзувчининг асари саҳналашти- дошев, Олимжон Салимов кабиларнинг жиссёрларнинг ижодий лабораториясини
ди. Халқона айтганда, сиздан угина, биздан лан юзма-юз бўлгандай ҳис қилади ўзлари- рилар экан, у, албатта, режиссёрга ва маҳорат мактабларида тобланган, ўзин- очиб, юртимиздаги барча ёш режиссёрлар-
бугина. Ана шу оч арвоҳ “мен” шаклланиб ни. Бутун дунёга донғи кетган аждодлари, бу асарда катта-кичик ролларни ижро гиз айтгандай, режиссёрлик рутбасини ни йиғдик, улар билан ўн кунлаб суҳбатлар
олганидан кейин у ҳеч қандай “ички ҳакам”- уларнинг бой мероси ҳақида бежиз бот-бот қиладиган актёрларга ўзининг буюклиги қандай юксалтириш кераклигини чуқур қилдик, ижодий режалар туздик. Ишончим
ни ўзига йўлатмайди. Натижада одам ўзига такрорланмаётганини тушуниб етади. Бу билан тазйиқ ўтказади. Шекспирни саҳна- англаб етадиган муносиб издошлар си- комил, бу ёшлар, албатта, ўз сўзини айта-
“Мен кимман?” саволини беришига имкон мавзусиз адабиётда ҳам, кинода ҳам ва лаштириш учун 25 йил тайёргарлик кўр- фатида кимларни тилга олишни истар- ди. Зеро, ҳозирданоқ улар саҳналаштирган
қолмайди. Ўз-ўзидан “ички ҳакам” ҳам пай- албатта, театрда ҳам ижод тўлақонли бўл- дим. Ўқиб юрган кезларим унинг ҳар бир дингиз? спектакллар катта театр фестивалларида
до бўлмайди. Пайдо бўлганида ҳам у эгога майди. асарига режиссёрлик саҳналаштириш ре- қатнашиб, юксак баҳоларга лойиқ топил
қарам бўлиб қолади ва бу “ҳакам” ҳамма жасини ёзганман. Ўша ёзганларимни ҳо- — Режиссёрларни танлаш ва улар- япти. Мен уларнинг театрга, ўз касбига
нарсани фақат шу одам фойдасига ҳал қи- Тўғри, тарихий ҳақиқатни бадиий зир ўқисам, энсам қотади, ўзимдан хафа ни тарбиялаш масаласи катта ислоҳот- садоқатли эканини биламан, буни қилаёт-
лаверади. Шу боис, одам ўз “марказидан”, ҳақиқатга айлантириш мушкул вазифа. бўламан ва қувонаман ҳам. Ёзувчининг га муҳтож. Бу театрларимизнинг оғриқли ган ишларида кўраман. Булар, дарҳақиқат,
аслидан узоқлашиб, уни йўқотиш даражаси- Айнан театр санъатининг вазифаси худди режиссёрга ўтказадиган бу тазйиқи ҳа- масаласи. Биз жуда эски методлар билан ўзбек режиссурасининг келажаги. Фақат
га боради. шунда, тарихни бадиий образлар орқа- ётбахш тазйиқ, ижод учун зарур бўлган режиссёр танлаймиз ва уларни тарбиялай- уларни эҳтиёт қилиш, имконият яратиш,
ли томошабин қалбига жойлаштириш. Бу тазйиқ. Фараз қилинг, шу тазйиқ бўлмаса, миз. Айтишга арзирли режиссёрларимиз маънан ва моддий рағбатлантириш зарур.
Шунинг учун ҳам “ички ҳакам” ҳақиқий, мавзу билан театр, илло, ҳамма санъат режиссёр ҳеч нарсадан қўрқмай, одатда- эса театрларда ҳеч қандай юридик ҳуқуққа Уларнинг олдида кўп вазифалар турибди.
“мен”ингизга қарам бўлмаган “ички ҳакам”ни турлари ҳам, мунтазам, режали ва асосли ги ёзувчининг асарини саҳналаштираёт- эга эмас. Энг ёмони, режиссёрлар ижодкор Айрим омиллар уларни театрдан бездири-
равишда шуғулланиши керак. гандай иш тутса, изланмаса, бу спектакль деб тан олинган эмас, улар фақат ижро- ши мумкин. Бунга мутлақо йўл қўйиб бўл-
оддий, ўртамиёна ёки ундан-да пастроқ чи, холос. Улар ўз спектакллари муалли- майди. Зеро, бу касбга ўргатиб бўлмайди,
Президентимизнинг ҳар бир қарори, у бўлиши аниқ. Менга нафақат классик фи эмас. Режиссёрларга белгиланган иш асл режиссёр туғилади.
қайси соҳага тааллуқли бўлмасин, жуда буюк ёзувчилар асарлари, оддий, кеча ҳақи уларга театрда юкланган вазифага
пухта, катта салоҳият билан, шу соҳанинг ёзилган, ўзимизнинг таниш ёзувчилари- нисбатан жуда номутаносиб. “Ўзбекистон “Янги Ўзбекистон” мухбири
ҳамма ютуғу камчиликларини обдон ўр- миз асарлари ҳам тазйиқ ўтказади. Мен адабиёти ва санъати” газетасининг 2020
ганган ҳолда вужудга келади. Маданият- бусиз ижод қилолмайман. йил 10 январь сонидаги “Театр — ҳаёт, Муножат МЎМИНОВА
ни ривожлантиришга доир қарорда ҳам
санъат имизнинг бугунги аҳволи ғоят чуқур суҳбатлашди.
таҳлил қилиниб, уни яхшилаш учун аниқ ва-
зифалар белгиланган. Мазкур ишлар ижро-
си ўлароқ, бугун театрларга янги бинолар
қуриляпти, мавжудлари таъмирланяпти.
Зеро, бу масала театрларимизни қийнаб
келаётган оғриқли нуқталардан бири эди.
— 30 дан ортиқ давлатда хизмат са-
фарида бўлгансиз. Жаҳонга машҳур
режиссёрлар репетицияларида қатнаш-
ганингиз ҳақида эшитганмиз. Улардаги
қайси жиҳатларни фаолиятингизда қўл-
лаш учун ўргангансиз? Бизнинг режис-
сурамиздан ҳам ўрганадиган жиҳатлар
борми?
— Дарҳақиқат, тақдиримдан миннат-
дорман, касбимдан минг бор розиман,
“Янги Ўзбекистон” ва “Правда Востока” Бош муҳаррир: Таҳририятга келган қўлёзмалар тақриз қилинмайди ва Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Навбатчи муҳаррир: Мухтасар Тожимаматова
газеталари таҳририяти” ДУК Салим Дониёров муаллифга қайтарилмайди. Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги Мусаҳҳиҳ: Шерзод Маҳмудов
Дизайнер: Зафар Рўзиев
Муассис: Газетанинг етказиб берилиши учун обунани расмийлаштирган томонидан 2020 йил 13 январда 1047-рақам билан рўйхатга олинган.
Ўзбекистон Республикаси ташкилот жавобгар. Нашр индекси — 236. Буюртма Г-1264. Манзилимиз:
80849 нусхада босилди. 100029, Тошкент шаҳри,
Вазирлар Маҳкамаси Газета таҳририят компьютер марказида саҳифаланди. Матбуотчилар кўчаси, 32-уй
Ҳажми — 3 табоқ. Офсет усулида босилган. Қоғоз бичими А2.
Газетанинг полиграфик жиҳатдан сифатли чоп этилишига Баҳоси келишилган нархда. ЎзА якуни — 21:25 Топширилди — 23:05
“ШАРҚ” НМАК масъул. “ШАРҚ” нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси
босмахонасида чоп этилди.
Босмахона телефони: (71) 233-11-07
Босмахона манзили: Тошкент шаҳри, Буюк Турон кўчаси, 41-уй.
Девонхона: (0-371) 233-70-98 Котибият: (0-371) 233-56-60 Эълонлар: (0-371) 233-57-15 E-mail: [email protected]