sc22002

1

2

คํานาํ

ชุดวิชาการใชพลังงานไฟฟาในชีวิตประจําวัน 2 รหัสวิชา พว 22002 ตามหลักสูตร
การศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ใชไดกับผูเรียนระดับ
มัธยมศึกษาตอนตน ชุดวิชานี้ประกอบดวยเน้ือหาความรูเกี่ยวกับพลังงานไฟฟา การผลิตไฟฟา
วงจรไฟฟาและอุปกรณไฟฟา ตลอดจนการใชและการประหยัดพลังงานไฟฟา ซึ่งเน้ือหาความรู
ดังกลาว มีวัตถุประสงคเพ่ือใหผูเรียน กศน. มีความรูความเขาใจ ทักษะ และตระหนักถึงความ
จาํ เปน ของการใชพลังงานไฟฟาในชวี ติ ประจาํ วนั

สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ขอขอบคุณการไฟฟา
ฝา ยผลิตแหง ประเทศไทย (กฟผ.) ที่ใหการสนับสนุนองคความรูประกอบการนําเสนอเนื้อหาและ
งบประมาณ รวมท้ังผูมีสวนเกี่ยวของในการจัดทําชุดวิชา หวังเปนอยางย่ิงวาชุดวิชาน้ี จะเกิด
ประโยชนตอ ผเู รยี น กศน. และนาํ ไปสกู ารใชพ ลังงานไฟฟา อยางเหน็ คณุ คาตอ ไป

สํานกั งาน กศน.
เมษายน 2559

3

คาํ แนะนาํ ในการศึกษา

ชุดวิชาการใชพลังงานไฟฟาในชีวิตประจําวัน 2 รหัสวิชา พว22002 ใชสําหรับผูเรียน
หลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ระดับมัธยมศึกษา
ตอนตน แบงออกเปน 2 สวน คือ

สวนท่ี 1 โครงสรางของชุดวิชา แบบทดสอบกอนเรียน โครงสรางของหนวยการเรียนรู
เน้ือหาสาระ กจิ กรรมเรยี งลําดับตามหนว ยการเรยี นรู และแบบทดสอบหลังเรียน

สว นที่ 2 เฉลยแบบทดสอบและกจิ กรรม ประกอบดว ย เฉลยแบบทดสอบกอนเรียนและ
หลงั เรยี น เฉลย/แนวตอบกจิ กรรมทา ยเร่อื งเรยี งลาํ ดบั ตามหนว ยการเรียนรู

วิธกี ารใชชุดวิชา

ใหผ ูเรียนดําเนนิ การตามขนั้ ตอน ดังน้ี

1. ศึกษารายละเอียดโครงสรางชุดวิชาโดยละเอียด เพื่อใหทราบวาผูเรียนตองเรียนรู
เน้อื หาในเรื่องใดบางในรายวิชาน้ี

2. วางแผนเพื่อกําหนดระยะเวลาและจัดเวลาที่ผูเรียนมีความพรอมที่จะศึกษาชุดวิชา
เพื่อใหสามารถศึกษารายละเอียดของเนื้อหาไดครบทุกหนวยการเรียนรู พรอมทํากิจกรรม
ตามที่กําหนดใหทันกอนสอบปลายภาค

3. ทาํ แบบทดสอบกอนเรียนของชุดวิชาตามที่กําหนด เพื่อทราบพื้นฐานความรูเดิมของ
ผเู รียน โดยใหทําลงในสมดุ บนั ทึกกิจกรรมการเรียนรูและตรวจสอบคําตอบจากเฉลยแบบทดสอบ
เฉลย/แนวตอบกิจกรรมทายเลม

4. ศึกษาเนื้อหาในชุดวิชาในแตละหนวยการเรียนรูอยางละเอียดใหเขาใจ ท้ังในชุดวิชา
และส่ือประกอบ (ถาม)ี และทาํ กจิ กรรมทีก่ ําหนดไวใหครบถวน

5. เม่ือทํากจิ กรรมเสรจ็ แตละกิจกรรมแลว ผเู รียนสามารถตรวจสอบคําตอบไดจากเฉลย/
แนวตอบทา ยเลม หากผูเรียนยงั ทาํ กจิ กรรมไมถูกตองใหผูเรียนกลับไปทบทวนเน้ือหาสาระในเร่ือง
นั้นซาํ้ จนกวา จะเขาใจ

4

6. เม่ือศึกษาเนื้อหาสาระครบทุกหนวยการเรียนรูแลว ใหผูเรียนทําแบบทดสอบ
หลังเรียน และตรวจสอบคําตอบจากเฉลยทายเลมวาผูเรียนสามารถทําแบบทดสอบไดถูกตอง
ทุกขอหรือไม หากขอใดยังไมถูกตอง ใหผูเรียนกลับไปทบทวนเน้ือหาสาระในเรื่องน้ันใหเขาใจ
อกี ครัง้ หนึ่ง ผเู รยี นควรทําแบบทดสอบหลงั เรียนใหไดคะแนนมากกวาแบบทดสอบกอนเรียน และ
ควรไดคะแนนไมนอยกวารอยละ 60 ของแบบทดสอบทั้งหมด (หรือ 18 ขอ) เพ่ือใหมั่นใจวาจะ
สามารถสอบปลายภาคผา น

7. หากผูเรียนไดทําการศึกษาเนื้อหาและทํากิจกรรมแลวยังไมเขาใจ ผูเรียนสามารถ
สอบถามและขอคําแนะนําไดจากครหู รือแหลงคนควา เพ่ิมเตมิ อ่ืนๆ

หมายเหตุ : การทาํ แบบทดสอบกอ นเรยี น - หลงั เรียน และกิจกรรมทายเร่ือง ใหทําและบันทึกลง
ในสมุดบนั ทกึ กิจกรรมการเรียนรูประกอบชดุ วิชา

การศกึ ษาคนควา เพ่มิ เตมิ

ผูเรียนอาจศึกษาหาความรูเพ่ิมเติมไดจากแหลงเรียนรูอื่นๆ เชน หนังสือเรียนรายวิชา
การใชพลังงานไฟฟาในชีวิตประจําวัน รหัสรายวิชา พว02027 การศึกษาจากอินเทอรเน็ต
พพิ ิธภัณฑ นทิ รรศการ โรงไฟฟา หนวยงานท่ีเก่ยี วของกับไฟฟา และการศึกษาจากผูร ู เปน ตน

การวดั ผลสมั ฤทธท์ิ างการเรยี น

ผเู รียนตองวัดผลสัมฤทธ์ิทางการเรียน ดงั นี้
1. ระหวางภาค วัดผลจากการทํากิจกรรมหรืองานท่ีไดรับมอบหมายระหวางเรียน
รายบุคคล
2. ปลายภาค วัดผลจากการทําขอ สอบวดั ผลสัมฤทธป์ิ ลายภาค

5

โครงสรางชุดวชิ า

สาระการเรียนรู
สาระความรูพนื้ ฐาน

มาตรฐานการเรยี นรู
มาตรฐานท่ี 2.2 มีความรู ความเขาใจ และทักษะพ้ืนฐานเก่ียวกับคณิตศาสตร

วทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี
มาตรฐานการเรียนรูระดับ มีความรู ความเขาใจ ทักษะ และเห็นคุณคาเกี่ยวกับ

กระบวนการทางวิทยาศาสตร เทคโนโลยี สิ่งมีชีวิต ระบบนิเวศ ทรัพยากรธรรมชาติและ
ส่ิงแวดลอม ในทองถน่ิ และประเทศ สาร แรง พลงั งาน กระบวนการเปล่ียนแปลงของโลกและดารา
ศาสตรมีจติ วทิ ยาศาสตร และนําความรูไปใชป ระโยชนในการดํารงชีวิต

ผลการเรียนรทู ีค่ าดหวัง
1. อธิบายเกี่ยวกับความสัมพันธระหวางสิ่งมีชีวิตกับส่ิงแวดลอมในระบบนิเวศ

การถายทอดพลังงาน การแกปญหา การดูแลรักษาและการอนุรักษทรัพยากรธรรมชาติและ
ส่ิงแวดลอ มของทองถนิ่ และประเทศ

2. อธบิ ายเกีย่ วกับพลังงานไฟฟา การตอวงจรไฟฟา เคร่ืองใชไฟฟาในชีวิตประจําวัน แสง
และสมบัติของแสง เลนส ประโยชนและโทษจากแสง การเปล่ียนรูปพลังงาน พลังงานความรอน
และแหลง กําเนดิ การนาํ พลังงานไปใชป ระโยชนในชีวติ ประจําวนั และการอนรุ กั ษพลงั งานได

3. อธิบาย ออกแบบ วางแผน ทดลอง ทดสอบ ปฏิบัติการเรื่องไฟฟาไดอยางถูกตองและ
ปลอดภัย คิด วิเคราะห เปรียบเทียบขอดี ขอเสียของการตอวงจรไฟฟาแบบอนุกรม แบบขนาน
แบบผสม ประยุกตและเลือกใชความรู และทักษะอาชีพชางไฟฟา ใหเหมาะสมกับดานบริหาร
จัดการและการบริการเพื่อนาํ ไปสูการจัดทําโครงงานวิทยาศาสตร

6

สาระสาํ คญั

พลังงานไฟฟา เปนปจ จยั ทีส่ าํ คัญในการดําเนนิ ชวี ติ และการพัฒนาประเทศ ความตองการใช

พลังงานไฟฟาของประเทศไทยมีแนวโนมเพมิ่ สงู ข้นึ อยางตอเนอื่ ง ในปจจบุ ันการผลิตพลังงานไฟฟา

ข อ ง ป ร ะ เ ท ศ ยั ง ค ง พึ่ ง พ า เ ชื้ อ เ พ ลิ ง ฟ อ ส ซิ ล เ ป น เ ชื้ อ เ พ ลิ ง ห ลั ก ใ น ก า ร ผ ลิ ต ก ร ะ แ ส ไ ฟ ฟ า

ซงึ่ เชือ้ เพลิงดงั กลา วกําลงั จะหมดไปในอนาคตอันใกล ดังน้ันเพ่ือเปนการลดปญหาการขาดแคลน

พลังงานไฟฟาในอนาคต จึงตองมีการจัดหาพลังงานทดแทนเพ่ือใชเปนพลังงานสําหรับ

ผลิตกระแสไฟฟาแทนเช้ือเพลิงฟอสซิล และกระจายการใชเช้ือเพลิงในการผลิตกระแสไฟฟา

ใหมีความหลากหลาย เพ่ือใหเกิดความสมดุลในการผลิตพลังงานไฟฟาใหมากข้ึน นอกจากน้ี

ยังตองชวยกันประหยัดพลังงานไฟฟา ใชพลังงานไฟฟาใหคุมคาท่ีสุด เพื่อใหมีพลังงานไฟฟาใช

ตอไปในอนาคตไดอ ีกยาวไกล

ขอบขา ยเนื้อหา
หนวยการเรียนรูท่ี 1 พลงั งานไฟฟา
หนว ยการเรียนรทู ี่ 2 ไฟฟามาจากไหน
หนวยการเรียนรูที่ 3 อุปกรณไฟฟา และวงจรไฟฟา
หนว ยการเรียนรูที่ 4 การใชแ ละการประหยัดพลงั งานไฟฟา

ส่ือประกอบการเรียนรู
1. ชุดวิชาการใชพลังงานไฟฟาในชีวติ ประจาํ วนั 2 รหัสวชิ า พว22002
2. สมดุ บันทึกกจิ กรรมการเรยี นรู ประกอบชุดวิชาการใชพลังงานไฟฟา ในชวี ิตประจําวัน 2
3. วดี ทิ ัศน
4. สอ่ื เสรมิ การเรียนรูอ ื่น ๆ

จาํ นวนหนวยกติ 3 หนวยกิต (120 ชั่วโมง)

7

กจิ กรรมการเรยี นรู
1. ทําแบบทดสอบกอนเรียน ตรวจสอบคําตอบจากเฉลยทายเลม
2. ศกึ ษาเน้ือหาสาระในหนว ยการเรยี นรทู ุกหนวย
3. ทาํ กิจกรรมตามที่กําหนดและตรวจสอบคําตอบจากเฉลย/แนวตอบทา ยเลม
4. ทําแบบทดสอบหลังเรยี นและตรวจสอบคําตอบจากเฉลยทายเลม

การประเมนิ ผล
1. ทําแบบทดสอบกอ นเรยี น - หลงั เรียน
2. ทํากจิ กรรมในแตล ะหนวยการเรียนรู
3. เขารับการทดสอบปลายภาค

8 หนา

สารบญั 1
2
คํานาํ 5
คาํ แนะนาํ การใชชุดวิชา 12
โครงสรา งชุดวิชา 15
สารบญั 16
หนวยการเรียนรทู ี่ 1 พลงั งานไฟฟา 30
33
เรอ่ื งที่ 1 การกาํ เนิดของไฟฟา 34
เร่ืองท่ี 2 สถานการณพ ลังงานไฟฟาของประเทศไทย และประเทศในอาเซียน 40
เรื่องที่ 3 หนวยงานท่ีเกี่ยวขอ งดา นพลงั งานไฟฟาในประเทศไทย 44
หนวยการเรยี นรูที่ 2 ไฟฟามาจากไหน 47
เร่ืองที่ 1 เช้ือเพลิงและพลงั งานทีใ่ ชใ นการผลิตไฟฟา 48
เรือ่ งท่ี 2 โรงไฟฟากับการจัดการดานสิง่ แวดลอ ม 53
หนวยการเรยี นรูท่ี 3 วงจรไฟฟาและอุปกรณไฟฟา 67
เรอ่ื งท่ี 1 อปุ กรณไ ฟฟา 74
เร่ืองท่ี 2 วงจรไฟฟา 82
เรอ่ื งที่ 3 สายดนิ และหลกั ดนิ 83
หนว ยการเรยี นรทู ี่ 4 การใชแ ละการประหยดั พลงั งานไฟฟา 84
เรอ่ื งท่ี 1 กลยทุ ธก ารประหยัดพลังงานไฟฟา 3 อ. 111
เรอ่ื งท่ี 2 การเลอื กซื้อ การใช และการดแู ลรกั ษาเครอ่ื งใชไฟฟา ในครวั เรือน
เรือ่ งท่ี 3 การคาํ นวณคา ไฟฟา ในครวั เรอื น
บรรณานกุ รม
เฉลยแบบทดสอบกอ นเรยี น
เฉลยแบบทดสอบหลงั เรยี น
เฉลย/แนวตอบกิจกรรมทายเร่อื ง
คณะผจู ดั ทาํ

1

หนวยการเรยี นรทู ี่ 1
พลังงานไฟฟา

สาระสาํ คญั
พลังงานไฟฟาเปนพลังงานรูปแบบหนึ่งที่กอใหเกิดพลังงานอ่ืน ๆ ได เชน ความรอน

และแสงสวาง เปน ตน จึงเปน เหตุใหพลังงานไฟฟา กลายเปน สง่ิ จาํ เปนตอการดําเนินชีวิตประจําวัน
ของมนุษยในปจจุบัน จากอดีตจนถึงปจจุบันประเทศไทยมีแนวโนมการใชพลังงานไฟฟา
เพ่ิมมากข้ึนอยางตอเน่ือง โดยเชื้อเพลิงที่ใชในการผลิตไฟฟาไดมาจากทั้งแหลงเช้ือเพลิง
ภายในประเทศและภายนอกประเทศ รวมถึงซ้ือไฟฟาจากตางประเทศ ดังน้ันเพื่อใหมีพลังงาน
ไฟฟาใชอยางเพียงพอท้ังในปจจุบันและอนาคต หนวยงานท่ีเก่ียวของดานพลังงานไฟฟา
ในประเทศไทยจงึ ตอ งมกี ารวางแผนเพอ่ื ความมัน่ คงทางพลงั งานไฟฟา ตอไป

ตัวชวี้ ัด
1. บอกการกาํ เนดิ ของไฟฟา
2. บอกสัดสว นเช้อื เพลงิ ที่ใชใ นการผลติ ไฟฟาของประเทศไทย
3. ตระหนักถึงสถานการณข องเชอื้ เพลิงที่ใชในการผลิตไฟฟาของประเทศไทย
4. วเิ คราะหส ถานการณพ ลงั งานไฟฟา ของประเทศไทย
5. เปรยี บเทยี บสถานการณพ ลังงานไฟฟาของไทยและประเทศในอาเซยี น
6. ระบุช่อื และสงั กัดของหนว ยงานทีเ่ กยี่ วของดา นพลงั งานไฟฟาในประเทศไทย
7. บอกบทบาทหนาทีข่ องหนวยงานที่เก่ียวขอ งดานพลังงานไฟฟา

ขอบขา ยเนอ้ื หา
เรอ่ื งท่ี 1 การกําเนิดของไฟฟา
เรื่องที่ 2 สถานการณพ ลงั งานไฟฟาของประเทศไทย และประเทศในอาเซียน
เรื่องท่ี 3 หนวยงานท่ีเกย่ี วขอ งดา นพลงั งานไฟฟาในประเทศไทย

เวลาทใี่ ชใ นการศกึ ษา 15 ชวั่ โมง
สอื่ การเรียนรู

1. ชดุ วชิ าการใชพ ลังงานไฟฟาในชวี ิตประจําวนั 2 รหสั วิชา พว22002
2. สมุดบันทึกกจิ กรรมการเรยี นรู ประกอบชดุ วิชาการใชพ ลงั งานไฟฟา ในชีวิตประจาํ วนั 2
3. สื่อวดี ทิ ศั น เรอื่ ง ทาํ ไมคาไฟฟา แพง
4. สอ่ื วีดทิ ัศน เร่ือง ไฟฟาซอ้ื หรอื สรา ง

2

เรือ่ งท่ี 1 การกําเนดิ ของไฟฟา

ราชบัณฑิตยสถานไดใหความหมายของคําวา “ไฟฟา” ไววา “พลังงานรูปหน่ึง
ซ่ึงเก่ียวของกับการแยกตัวออกมา หรือการเคล่ือนท่ีของอิเล็กตรอนหรือโปรตอนหรืออนุภาคอ่ืน
ทม่ี สี มบตั แิ สดงอํานาจคลา ยคลึงกับอิเลก็ ตรอนหรือโปรตอน ท่ีกอใหเกิดพลังงานอื่น เชน ความรอน
แสงสวา ง การเคล่ือนท่ี เปนตน” โดยการกาํ เนิดพลังงานไฟฟา ทส่ี าํ คญั มี 5 วธิ ี ดังน้ี

1. ไฟฟาที่เกิดจากการเสียดสีของวัตถุ เปนไฟฟาที่เกิดขึ้นจากการนําวัตถุตางกัน 2 ชนิด
มาขัดสีกนั เชน แทง ยางกับผาขนสัตว แทงแกวกับผาแพร แผนพลาสติกกับผา หวีกับผม เปนตน
ผลของการขัดสีดังกลาวทําใหเกิดความไมสมดุลข้ึนของประจุไฟฟาในวัตถุทั้งสอง เน่ืองจากเกิด
การถายเทประจุไฟฟา วตั ถุทงั้ สองจะแสดงศกั ยไฟฟาออกมาตา งกัน วัตถุชนิดหนึ่งแสดงศักยไฟฟา
บวก (+) ออกมา วัตถุอีกชนดิ หน่งึ แสดงศักยไ ฟฟาลบ (–) ออกมา ซึง่ เรียกวา “ไฟฟา สถิต” ดงั ภาพ

ผาขนสตั ว

แทงแกว

ภาพไฟฟา ท่เี กดิ จากการเสยี ดสขี องวตั ถุ

2. ไฟฟาท่ีเกิดจากการทําปฏิกิริยาทางเคมี เปนไฟฟาท่ีเกิดจากการนําโลหะ 2 ชนิด
ท่แี ตกตางกนั โลหะทง้ั สองจะทําปฏิกริ ิยาเคมีกบั สารละลายอิเล็กโทรไลท ซ่ึงปฏิกิริยาทางเคมีแบบน้ี
เรยี กวา โวลตาอกิ เซลล เชน สังกะสกี ับทองแดงจมุ ลงในสารละลายอเิ ล็กโทรไลท จะเกิดปฏิกิริยาเคมี
ทําใหเกิดไฟฟาดงั ตัวอยางในแบตเตอร่ี และถา นอัลคาไลน (ถา นไฟฉาย) เปน ตน

แบตเตอรี่ ถา นอัลคาไลน 1.5 โวลต ถานอัลคาไลน 9 โวลต

ภาพอุปกรณก าํ เนิดไฟฟาจากการทําปฏิกิริยาเคมี

3

3. ไฟฟาที่เกิดจากความรอน เปนไฟฟาท่ีเกิดขึ้นจากการนําแทงโลหะหรือแผนโลหะ
ตางชนิดกัน 2 แทง โดยนําปลายดานหน่ึงของโลหะท้ังสองตอติดกันดวยการเชื่อมหรือยึดดวยหมุด
ปลายที่เหลืออีกดานนําไปตอกับมิเตอรวัดแรงดัน เมื่อใหความรอนที่ปลายดานตอติดกันของโลหะ
ท้งั สอง สง ผลใหเกิดการแยกตัวของประจุไฟฟาเกิดศักยไฟฟาขึ้นที่ปลายดานเปดของโลหะ แสดงคา
ออกมาทม่ี เิ ตอร

ทองแดง

มเิ ตอร

เหล็ก

ภาพการตอ อุปกรณใ หเกิดไฟฟา จากความรอน

4. ไฟฟาทเี่ กิดจากพลังงานแสงอาทิตย เปน ไฟฟาที่เกิดขึ้นจากการสรางเซลลแสงอาทติ ย
(Solar Cell) ท่ีทําหนา ที่เปล่ียนพลังงานแสงอาทติ ยใ หเ ปนพลงั งานไฟฟา

ภาพเซลลแ สงอาทติ ยท ีใ่ ชในการผลติ ไฟฟา ของเขือ่ นสิรนิ ธร จังหวัดอบุ ลราชธานี

4

5. ไฟฟาที่เกิดจากพลังงานแมเหล็กไฟฟา เปนไฟฟาท่ีเกิดขึ้นจากพลังงานแมเหล็ก
โดยการใชลวดตัวนําไฟฟาตัดผานสนามแมเหล็ก หรือการนําสนามแมเหล็กว่ิงตัดผานลวดตัวนํา
อยางใดอยางหน่ึง จะทําใหมีกระแสไฟฟาไหลในลวดตัวนํานั้น กระแสท่ีผลิตไดมีทั้งกระแสตรงและ
กระแสสลบั

ทศิ การหมุนของขดลวด

แปรง
คอมมวิ เตเตอร

ภาพอุปกรณกําเนดิ ไฟฟาจากพลงั งานแมเหล็กไฟฟา

กิจกรรมทายเรอ่ื งท่ี 1 การกาํ เนดิ ของไฟฟา
(ใหผ ูเรยี นไปทํากจิ กรรมเร่ืองที่ 1 ท่สี มดุ บนั ทกึ กจิ กรรมการเรียนรู)

5

เร่ืองที่ 2 สถานการณพ ลงั งานไฟฟา ของประเทศไทย และประเทศในอาเซียน
ปจจุบันการใชพลังงานไฟฟาเพิ่มสูงขึ้นอยางตอเนื่อง โดยเช้ือเพลิงฟอสซิลซ่ึงเปน

เช้ือเพลิงหลักท่ีนํามาใชในการผลิตไฟฟาเร่ิมลดลงเร่ือย ๆ จนอาจสงผลกระทบตอการผลิตไฟฟา
ในอนาคต หากยังไมตระหนักถึงสาเหตุดังกลาว อาจประสบปญหาการขาดแคลนพลังงานได
ในอนาคต จึงจําเปนตองเขาใจถึงสถานการณพลังงานไฟฟา และแนวโนมการใชไฟฟาในอนาคต
ในเรอ่ื งท่ี 2 ประกอบดว ย 2 ตอน คือ

ตอนที่ 1 สถานการณพ ลงั งานไฟฟา ของประเทศไทย
ตอนท่ี 2 สถานการณพ ลังงานไฟฟาของประเทศในอาเซยี น

ตอนที่ 1 สถานการณพ ลังงานไฟฟาของประเทศไทย
ป จ จุ บั น พ ลั ง ง า น ไ ฟ ฟ า ไ ด เ ข า ม า มี บ ท บ า ท ต อ ก า ร ดํ า ร ง ชี วิ ต ข อ ง ป ร ะ ช า ช น แ ล ะ

การขับเคล่ือนเศรษฐกิจของประเทศมากขึ้น ท่ีผานมาความตองการใชไฟฟาของประเทศไทย
เพิ่มขึ้นอยางตอเน่ืองประมาณรอยละ 4 – 5 ตอป เน่ืองจากจํานวนประชากรท่ีเพิ่มขึ้นและ
การเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ โดยในป พ.ศ. 2557 ประเทศไทยมีการใชไฟฟาเปนอันดับที่
24 ของโลก ซ่ึงเปนที่นากังวลวาพลังงานไฟฟาจะเพียงพอตอความตองการใชไฟฟาในอนาคต
หรือไม

อน่ึง ประชาชนทุกคนควรมีความรู ความเขาใจในเรื่องการผลิตไฟฟา การใชไฟฟา
ในชวงเวลาตาง ๆ และแนวโนมการใชพลังงานไฟฟา เพ่ือวิเคราะห และตระหนักถึงสถานการณ
พลังงานไฟฟาของประเทศไทย

1. สดั สว นการผลติ ไฟฟาจากเช้ือเพลงิ ประเภทตา ง ๆ ของประเทศไทย
ประเทศไทยผลติ ไฟฟาโดยใชเช้ือเพลงิ ทีห่ ลากหลาย ซึ่งไดมาจากแหลงเชื้อเพลิงภายใน

และภายนอกประเทศ จากขอมูลของการไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย พ.ศ. 2558 พบวา
ประเทศไทยผลิตไฟฟาสวนใหญจากกาซธรรมชาติ รอยละ 69.19 ของการผลิตไฟฟาทั้งหมด
รองลงมา คือ ถานหินนําเขาและถานหินในประเทศ (ลิกไนต) รอยละ 18.96 พลังงานหมุนเวียน
รอยละ 11.02 (พลังนํ้าลาว รอยละ 6.42 พลังนํ้าไทย รอยละ 2.23 และชีวมวลและอื่น ๆ
รอยละ 2.37) น้ํามันเตา รอยละ 0.62 และน้ํามันดีเซลรอยละ 0.13 นอกจากนี้ยังนําเขา
พลังงานไฟฟาจากประเทศมาเลเซยี รอยละ 0.07

6

ท่ีมา: การไฟฟา ฝา ยผลติ แหงประเทศไทย
ภาพสัดสว นเชอื้ เพลิงที่ใชใ นการผลติ ไฟฟาของประเทศไทย พ.ศ. 2558

แมว า ปจจุบันการผลติ ไฟฟา ของประเทศไทยยงั เพยี งพอและสามารถรองรบั
ความตอ งการได แตใ นอนาคตมคี วามเสีย่ งตอการขาดแคลนดานพลงั งานไฟฟาคอ นขางสงู
เนือ่ งจากประเทศไทยพ่งึ พากา ซธรรมชาติในการผลิตไฟฟามากเกนิ ไป โดยกา ซธรรมชาตทิ น่ี าํ มาใช
มาจาก 2 แหลง หลัก ๆ คอื แหลงกาซธรรมชาตใิ นประเทศไทยประมาณรอยละ 60 สวนทีเ่ หลอื
อีกประมาณรอ ยละ 40 นําเขา มาจากประเทศเมียนมาร หากแหลง ผลติ กา ซธรรมชาตมิ ปี ญหาหรือ
ตองหยดุ การผลิตเพอื่ การซอ มบาํ รงุ หรอื ในกรณีของทอ สงกา ซธรรมชาติเกดิ ความเสียหาย ทาํ ให
ไมสามารถสง กา ซธรรมชาตไิ ด จะทําใหกาํ ลงั การผลติ ไฟฟา สว นใหญห ายไป

เพื่อเปนการสรางความม่ันคงทางพลังงานไฟฟา คือ การใหมีพลังงานไฟฟา
ใชอยางเพียงพอในปจจุบันและอนาคต ประเทศไทยจึงเลือกใชเช้ือเพลิงในการผลิตไฟฟา
โดยคาํ นงึ ถึงสิง่ ตอ ไปน้ี

1) ปริมาณเชือ้ เพลงิ สาํ รองเพียงพอและแนนอนเพื่อความมั่นคงในการจดั หา
2) การกระจายชนิดของเชื้อเพลิงใหหลากหลาย เชน การใชถานหิน หรือ พลังงาน
ทางเลือก และกระจายแหลงที่มาของเช้ือเพลิงใหมากข้ึน เชน จากประเทศมาเลเซีย ประเทศ
เมียนมารแ ละประเทศลาว เปน ตน
3) เชือ้ เพลิงทม่ี ีราคาเหมาะสมและมีเสถยี รภาพ

7

4) เชื้อเพลิงที่เม่ือนํามาผลิตไฟฟาแลว สามารถควบคุมมลพิษใหอยูในระดับ
มาตรฐานคุณภาพท่ีสะอาดและยอมรบั ได

5) การใชทรพั ยากรพลงั งานภายในประเทศทมี่ อี ยอู ยางจํากัดใหเ กิดประโยชนสูงสดุ

2. ความตองการไฟฟา ในแตละชว งเวลาในหน่ึงวันของประเทศไทย
การเลือกใชเช้ือเพลิงมาผลิตไฟฟา นอกจากการพิจารณาถึงสิ่งตาง ๆ ที่ได

กลาวมาแลวน้ัน ยังตองพิจารณาถึง ประเภทของโรงไฟฟาท่ีผลิตพลังงานไฟฟาในชวงเวลา
ท่ีมีความตองการใชไฟฟา เพ่ือความมีประสิทธิภาพของระบบการผลิตและตนทุนคาไฟฟา
ที่เหมาะสม เพราะโรงไฟฟาแตละประเภทมีความเหมาะสมในการผลิตไฟฟาในแตละชวงเวลา
ทต่ี างกนั และโรงไฟฟา แตล ะประเภทก็มกี ารใชเ ช้อื เพลิงทแ่ี ตกตางกันดวย

โรงไฟฟาฐาน ความตอ งการไฟฟา สงู สุด ระดับ 3 ระดับ 2 ระดับ 1

โรงไฟฟาขนาดใหญ พลงั น้ํา นา้ํ มนั
เดนิ เคร่ืองตลอด 24 ชั่วโมง
ราคาถูก ความตองการไฟฟาปานกลาง

กาซธรรมชาติ พลังงานทดแทน

ความตองการไฟฟาพ้นื ฐาน

(โรงไฟฟาฐาน)
กา ซธรรมชาติ ลกิ ไนต

ภาพความตอ งการใชไ ฟฟาแตล ะชว งเวลาในหนึ่งวัน

จากภาพลักษณะความตองการใชไฟฟาแตละชวงเวลาในหนึ่งวันของประเทศไทย
จะเห็นไดวาปริมาณความตองการใชไฟฟาไมสม่ําเสมอ คือ เวลา 9.00 – 22.00 น. เปนชวงเวลา
ที่มีความตองการไฟฟาสูง และ เวลา 22.00 – 9.00 น. เปนชวงเวลาท่ีมีความตองการไฟฟาต่ํา
ดังน้ันเพ่ือใหมีไฟฟาใชอยางเพียงพอจึงตองผลิตไฟฟาจากเชื้อเพลิงท่ีหลากหลายใหตรง
ตามความตอ งการใชไ ฟฟา 3 ระดับ ดังนี้

8

ระดับ 1 ความตองการไฟฟาพื้นฐาน เปนความตองการใชไฟฟาตํ่าสุดของแตละวัน
ซ่ึงในแตละวันจะตองผลิตไฟฟาไมตํ่ากวาความตองการในระดับน้ี โดยโรงไฟฟาท่ีใชเดิน
เคร่ือง ผลิตไฟฟาตามความตองการไฟฟาพื้นฐานตองจะเปนโรงไฟฟาที่ตองเดินเคร่ืองอยู
ตลอดเวลา จงึ ควรเปนโรงไฟฟา ทีใ่ ชเชื้อเพลิงราคาถูกเปนลําดับแรก เชน โรงไฟฟาพลังความรอน
ท่ีใชถานหินเปนเช้ือเพลิง โรงไฟฟาพลังความรอนรวมที่ใชกาซธรรมชาติเปนเชื้อเพลิง โรงไฟฟา
พลงั งานนวิ เคลยี ร เปนตน

ระดับ 2 ความตองการไฟฟาปานกลาง เปนความตองการใชไฟฟามากข้ึน
กวาความตองการพ้ืนฐานแตยังไมมากถึงระดับสูงสุด โรงไฟฟาที่ผลิตพลังงานไฟฟา
ชวงท่ีมีความตองการไฟฟาปานกลางควรเดินเคร่ืองโรงไฟฟาตลอดเวลาเหมือนกับโรงไฟฟา
ชนิดแรก แตสามารถเพิ่มหรือลดกําลังการผลิตได โดยการปอนเชื้อเพลิงมากหรือนอยข้ึนกับ
ความตองการ เชน โรงไฟฟาพลังความรอนรวมท่ีใชกาซธรรมชาติเปนเชื้อเพลิง พลังงานทดแทน
เปนตน

ระดับ 3 ความตองการไฟฟาสูงสุด เปนความตองการใชไฟฟาบางชวงเวลาเทานั้น
สําหรับโรงไฟฟาท่ีผลิตไฟฟาในชวงท่ีมีความตองการนี้จะทําการเดินเครื่องผลิตไฟฟาในชวงเวลา
ท่มี คี วามตองการไฟฟา สูงสุดเทาน้ัน และเปนโรงไฟฟาท่ีเดินเครื่องแลวสามารถผลิตไฟฟาไดทันที
เชน โรงไฟฟากังหันกาซที่ใชน้ํามันดีเซลเปนเช้ือเพลิง โรงไฟฟาพลังนํ้า โรงไฟฟาพลังนํ้า
แบบสบู กลบั เปน ตน

3. สภาพปจ จุบนั และแนวโนม การใชพลงั งานไฟฟา
สถติ ิการใชพ ลังงานไฟฟาของประเทศไทยเพ่ิมขึ้นทุกปตามสภาพภูมิอากาศ จํานวน
ประชากรที่เพิ่มสูงขึ้น และการขยายตัวทางเศรษฐกิจและอุตสาหกรรม จากภาพการใชพลังงาน
ไฟฟา ของประเทศไทย ในป พ.ศ. 2553 ใชพลังงานไฟฟา 161,554 ลานหนวย และป พ.ศ. 2558
ใชพลงั งานไฟฟาถึง 183,288 ลา นหนวย ซ่งึ การใชไฟฟาในชว ง 5 ป ระหวา งป พ.ศ. 2553 – 2558
เพ่ิมขึ้น รอ ยละ 13.45 โดยเฉลี่ยแลว เพ่ิมขึ้นรอยละ 2.7 ตอป โดยภาคอุตสาหกรรมมีการใชไฟฟา
มากท่ีสุด รอยละ 45 รองลงมา คือ ภาคครัวเรือน รอยละ 22 ภาคธุรกิจ รอยละ 19 ภาคกิจการ
ขนาดเล็ก รอยละ 11 และ อ่นื ๆ รอยละ 3

9

ภาพการใชพ ลังงานไฟฟาของประเทศไทย

จากการประมาณการภาวะเศรษฐกิจของประเทศไทย โดยสํานักงานคณะกรรมการ
พัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) คาดวาในป พ.ศ. 2559 เศรษฐกิจจะขยายตัว
รอยละ 3.7 สํานักงานนโยบายและแผนพลังงานจึงประมาณความตองการพลังงานไฟฟา
ของประเทศภายใตสมมติฐานดังกลาว ซ่ึงไดมีการคาดการณวา ความตองการไฟฟาสูงสุด
ในป พ.ศ. 2559 อยูท่ี 28,470 เมกะวัตต หรือเพ่ิมข้ึนรอยละ 4.1 และจากการพยากรณ
ความตองการไฟฟาของประเทศในอีก 20 ปขางหนา พบวา ประเทศไทยจะมีความตองการ
ใชไ ฟฟาขนึ้ อยางตอ เนื่อง โดยคาดการณวาในป พ.ศ. 2579 ความตองการพลังงานไฟฟารวมสุทธิ
326,119 ลานหนว ย และมีความตองการไฟฟา สูงสดุ สุทธิ 49,655 เมกะวตั ต
ตอนที่ 2 สถานการณพลงั งานไฟฟา ของประเทศในอาเซยี น

อาเซียน หรือ สมาคมประชาชาติแหงเอเชียตะวันออกเฉียงใต (ASEAN : Association
of South East Asian Nations) เปนองคกรที่กอต้ังขึ้นโดยมุงเนนใหอาเซียนเปนตลาดเดียวกัน
และเปน ฐานการผลติ รว มท่ีมศี ักยภาพในการแขงขันทางการคากับภูมิภาคอ่ืน ๆ ของโลก ปจจุบัน
มปี ระเทศสมาชิก 10 ประเทศ ไดแก บรูไน อนิ โดนีเซีย มาเลเซีย ฟลิปปนส สิงคโปร ไทย กัมพูชา
ลาว เมียนมาร และเวียดนาม อาเซียนถือเปนภูมิภาคที่มีอัตราการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจ

10

อยางรวดเร็ว ซึ่งการขยายตัวของภาคธุรกิจ อุตสาหกรรม การลงทุน และชีวิตความเปนอยู
ของประชาชน สง ผลใหค วามตอ งการพลงั งานไฟฟาเพิ่มสูงขึ้นอยา งมาก

อาเซียน เปนภูมิภาคที่มีทรัพยากรพลังงานมากและมีความหลากหลายกระจายอยู
ในประเทศตาง ๆ ท้ังน้ํามัน กาซธรรมชาติ พลังน้ํา และถานหิน โดยทางตอนเหนือของภูมิภาค
ไดแก ประเทศเมียนมาร ลาว และเวียดนาม มีแหลงน้ํามากจึงมีศักยภาพในการนํานํ้ามาใช
ผลติ ไฟฟา สวนตอนกลางและตอนใตข องภมู ภิ าค ไดแก ประเทศมาเลเซีย ไทย กมั พูชา บรูไน และ
อินโดนีเซีย มีแหลงกาซธรรมชาติ นอกจากนี้ยังมีแหลงถานหินในประเทศไทย มาเลเซีย และ
อินโดนเี ซีย โดยสดั สวนการผลติ ไฟฟา จากเชอ้ื เพลิงตาง ๆ ของประเทศสมาชกิ ในอาเซียนมีดงั น้ี

ที่มา: The World Bank-World Development Indicators
ภาพสดั สวนการใชเชอื้ เพลงิ ในการผลิตไฟฟาของประเทศในอาเซียน ป พ.ศ. 2557

จากสัดสวนการใชเชื้อเพลิงในการผลิตไฟฟาของกลุมประเทศอาเซียน พบวาประเทศ
ในภูมิภาคอาเซียนมีการผลิตไฟฟาจากกาซธรรมชาติมากที่สุด รองลงมา คือ ถานหิน พลังน้ํา
นา้ํ มัน และพลังงานทดแทน ตามลําดับ

แนวทางการจัดการดานพลังงานระหวางประเทศสมาชิกอาเซียน เนนการสราง
ความม่นั คงดา นพลงั งาน การเสริมสรางความมน่ั คงของระบบไฟฟา (Securityof Power System)
โดยกระจายการใชเช้ือเพลิงท้ังชนิดและแหลงที่มาใหมีความสมดุลและเหมาะสม เพื่อเปน

11

หลักประกันในการมีไฟฟาใชอยางเพียงพอ อีกท้ังยังตองคํานึงถึงผลกระทบตอสิ่งแวดลอมและ
สังคมจากการผลิตไฟฟา โดยการเลือกใชเช้ือเพลิงท่ีสะอาดควบคูไปกับการใชเทคโนโลยี
ท่ีสามารถลดผลกระทบตอสิ่งแวดลอมใหนอ ยทสี่ ดุ

กิจกรรมทา ยเรอื่ งที่ 2 สถานการณพลงั งานไฟฟา ของประเทศไทย และประเทศในอาเซียน
(ใหผ ูเรยี นไปทาํ กจิ กรรมเร่อื งที่ 2 ทส่ี มุดบนั ทกึ กจิ กรรมการเรยี นร)ู

12

เรื่องท่ี 3 หนวยงานทเี่ ก่ยี วขอ งดา นพลงั งานไฟฟาในประเทศไทย

หนวยงานทรี่ บั ผดิ ชอบเกีย่ วกบั ไฟฟา ในประเทศไทยต้งั แตระบบผลิต ระบบสงจาย จนถึง
ระบบจําหนายใหกับผูใชไฟฟา แบงเปน 2 ภาคสวน คือ ภาครัฐบาล และ ภาคเอกชน
โดยภาครฐั บาลมีหนว ยงาน ดังน้ี การไฟฟา ฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) การไฟฟา สว นภูมภิ าค
(กฟภ.) และ การไฟฟานครหลวง (กฟน.) สําหรับภาคเอกชนมีเฉพาะระบบผลิตไฟฟาเทานั้น
นอกจากนี้ยังมีคณะกรรมการกํากับกิจการพลังงาน (กกพ.) ซ่ึงเปนองคกรอิสระท่ีทําหนาท่ี
กาํ กับกจิ การไฟฟา และกจิ การกาซธรรมชาติภายใตกรอบนโยบายของรัฐบาลและกระทรวงพลังงาน

ภาพหนว ยงานที่เกี่ยวของดานพลงั งานไฟฟา ในประเทศไทย

ที่ สญั ลกั ษณของหนว ยงาน หนว ยงาน/บทบาทหนาทขี่ องหนว ยงาน

1 คณะกรรมการกาํ กับกจิ การพลังงาน (กกพ.)

สังกัดกระทรวงพลังงาน มภี ารกิจในการกํากับดูแล
การประกอบกิจการพลังงาน ใหมีความม่ันคง และ
เชื่อถือได มีประสิทธิภาพ เปนธรรมตอทั้งผูใช และ
ผูประกอบกิจการพลังงาน ตลอดจนเปนมิตรตอ
สง่ิ แวดลอ ม

Call Center หมายเลข 1204

13

ที่ สญั ลักษณข องหนวยงาน หนว ยงาน/บทบาทหนาท่ีของหนวยงาน

2 การไฟฟาฝา ยผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.)

เปนรัฐวิสาหกิจดานกิจการพลังงาน สังกัด
กระทรวงพลังงาน มีภารกิจในการจัดหาพลังงานไฟฟา
ใหแกประชาชน โดยการผลิตไฟฟา รับซ้ือไฟฟา จัดสง
ไฟฟา และจําหนายไฟฟาใหแกการไฟฟานครหลวง
การไฟฟาสวนภูมิภาค ผูใชไฟฟารายอื่น ๆ ตามท่ี
กฎหมายกําหนด รวมทงั้ ประเทศใกลเคียง

Call Center หมายเลข 1416

3 การไฟฟา สว นภูมภิ าค (กฟภ.)

เปน รัฐวิสาหกจิ ดา นสาธารณปู โภค สังกัดกระทรวง
มหาดไทย มีภารกิจในการผลิตไฟฟา รับซื้อ จัดสง และ
จําหนายไฟฟาใหแกประชาชน ธุรกิจ และอุตสาหกรรม
ตาง ๆ ในเขตจําหนาย 74 จังหวัดท่ัวประเทศ ยกเวน
กรุงเทพมหานคร นนทบรุ ี และสมทุ รปราการ

Call Center หมายเลข 1129

4 การไฟฟานครหลวง (กฟน.)

เปน รัฐวิสาหกิจประเภทสาธารณปู โภคสาขาพลังงาน
สังกัดกระทรวงมหาดไทย มีภารกิจในการรับซ้ือไฟฟา
แ ล ะ จํ า ห น า ย ไ ฟ ฟ า ใ ห กั บ ป ร ะ ช า ช น ใ น พ้ื น ท่ี จั ง ห วั ด
กรงุ เทพมหานคร นนทบุรี และสมทุ รปราการ

Call Center หมายเลข 1130

จากบทบาทหนาที่ของหนวยงานขางตนหากประชาชนในเขต 74 จังหวัดทั่วประเทศ
ยกเวน กรงุ เทพมหานคร นนทบรุ ี และสมุทรปราการ ไดรับความขัดของเกี่ยวกับระบบไฟฟา เชน
หมอ แปลงไฟฟา ระเบิด เสาไฟฟา ลม ไฟฟาดบั ไฟฟาตก บิลคาไฟฟาไมถูกตอง เปนตน นอกจากน้ี
ยังรวมไปถึงการขอใชไฟฟา เปล่ียนขนาดมิเตอรไฟฟา สามารถติดตอไดที่การไฟฟาสวนภูมิภาค

14

ท่ีอยูในแตละพ้ืนท่ี หรือ Call Center หมายเลข 1129 สวนประชาชนในเขตกรุงเทพฯ นนทบุรี
และสมุทรปราการ สามารถติดตอไดที่การไฟฟานครหลวงท่ีอยูในแตละพื้นที่ หรือ Call Center
หมายเลข 1130

กจิ กรรมทา ยเรอื่ งท่ี 3 หนว ยงานทเ่ี กี่ยวขอ งดานพลงั งานไฟฟาในประเทศไทย
(ใหผเู รยี นไปทาํ กจิ กรรมเรอ่ื งที่ 3 ท่สี มุดบันทกึ กิจกรรมการเรียนรู)

15

หนว ยการเรียนรทู ี่ 2
ไฟฟา มาจากไหน

สาระสําคญั
ไฟฟาสามารถผลิตไดจากเชื้อเพลิงหลายประเภท เชน ถานหิน น้ํามัน กาซธรรมชาติ

เปนตน เชือ้ เพลงิ เหลานี้เปนเชื้อเพลิงประเภทฟอสซิล ซ่ึงกําลังจะหมดไปในอนาคตอันใกล ทําให
ตองมกี ารแสวงหาเชอื้ เพลงิ อื่น ๆ มาทดแทน เพือ่ ใหเพียงพอตอความตองการพลังงานไฟฟาท่ีเพ่ิม
มากข้ึนอยางตอเน่ือง เรียกวา พลังงานทดแทน แตอยางไรก็ตามการผลิตไฟฟายังตองคํานึงถึง
ผลกระทบตอสิ่งแวดลอม จึงตองมีการจัดการดานส่ิงแวดลอมที่เหมาะสมภายใตขอกําหนดและ
กฎหมาย

ตวั ชีว้ ดั
1. บอกประเภทเช้ือเพลิงและพลงั งานทใ่ี ชในการผลติ ไฟฟา
2. เปรยี บเทยี บขอ ดี ขอ จํากดั ของเช้อื เพลงิ และพลังงานทใ่ี ชในการผลิตไฟฟา
3. ยกตวั อยางพลังงานทดแทนท่มี ใี นชมุ ชนของตนเอง
4. บอกผลกระทบดา นสิ่งแวดลอ มทเี่ กิดจากโรงไฟฟา
5. บอกการจัดการดานสิ่งแวดลอมของโรงไฟฟา
6. มีเจตคตทิ ด่ี ีตอ โรงไฟฟา แตละประเภท

ขอบขา ยเนอ้ื หา
เรือ่ งท่ี 1 เชือ้ เพลิงและพลงั งานที่ใชในการผลิตไฟฟา
เร่อื งที่ 2 โรงไฟฟา กับการจดั การดา นส่ิงแวดลอม

เวลาทใี่ ชใ นการศกึ ษา 45 ชวั่ โมง

ส่อื การเรยี นรู
1. ชุดวชิ าการใชพ ลงั งานไฟฟาในชีวติ ประจาํ วัน 2 รหสั วิชา พว22002
2. สมดุ บันทกึ กจิ กรรมการเรยี นรู ประกอบชุดวิชาการใชพ ลงั งานไฟฟา ในชีวติ ประจาํ วัน 2
3. วีดิทัศน เรอ่ื งผลติ ไฟฟา อยา งไรดี

16

เร่ืองท่ี 1 เชื้อเพลงิ และพลงั งานที่ใชใ นการผลติ ไฟฟา

พลังงานไฟฟาเปนพลังงานรูปหน่ึงที่มีความสําคัญและมีการใชงานกันมาอยางยาวนาน
โดยสามารถผลติ ไดจ ากเช้ือเพลงิ หลากหลายชนิด โดยแบงรายละเอยี ดเปน 2 ตอน คอื

ตอนที่ 1 เช้ือเพลิงฟอสซิล
ตอนท่ี 2 พลงั งานทดแทน

ตอนท่ี 1 เชอ้ื เพลิงฟอสซลิ

เชื้อเพลิงฟอสซิล (Fossil Fuel) หมายถึง พลังงานของสารเชื้อเพลิงท่ีเกิดจากซากพืช
ซากสตั วท ที่ บั ถมจมอยูใตพ้ืนพิภพเปนเวลานานหลายรอยลานป โดยอาศัยแรงอัดของเปลือกโลก
และความรอนใตผิวโลก มีท้ังของแข็ง ของเหลว และกาซ เชน ถานหิน น้ํามัน กาซธรรมชาติ
เปนตน สําหรับประเทศไทยไดมีการนําเอาเช้ือเพลิงฟอสซิลมาใชในการผลิตไฟฟาประมาณ
รอยละ 89 ของแหลง พลังงานทัง้ หมด

1. ถานหิน (Coal)
ถา นหนิ เปน เชอื้ เพลงิ ฟอสซิลชนิดหน่ึงท่ีอยูในสถานะของแข็ง เกิดจากการทับถมกัน

ของซากพืชในยุคดึกดําบรรพ ถานหินมีปริมาณมากกวาเชื้อเพลิงฟอสซิลชนิดอ่ืน ๆ โดยขอมูล
พ.ศ. 2557 พบวาถานหินของโลกจะมีเพียงพอตอการใชงานไปอีกอยางนอย 110 ป และถานหิน
ในประเทศไทยเหลือใชอยู 69 ป ซ่ึงถานหินที่นํามาเปนเชื้อเพลิงสําหรับการผลิตกระแสไฟฟา
ไดแ ก ลกิ ไนต ซับบิทูมินัส และบิทูมินัส ใน พ.ศ. 2558 ประเทศไทยมีการผลิตไฟฟาดวยถานหิน
ประมาณรอยละ 19 โดยมีท้ังการใชถานหินจากแหลงในประเทศ คือ ลิกไนตท่ีเหมืองแมเมาะ
จงั หวดั ลาํ ปาง และบางสว นนําเขาจากตางประเทศ โดยนําเขา จากประเทศอนิ โดนเี ซียมากทส่ี ุด

กระบวนการผลิตไฟฟาดวยถานหิน เริ่มจากการขนสงถานหินจากลานกองถานหิน
ไปยังยงุ ถานหนิ โดยสายพานสงไปยังเครอ่ื งบดถานหินซึ่งจะบดถานหินเปนผงละเอียดแลวสงไปยัง
หมอไอนํ้าเพอ่ื เผาไหม ทําใหนํ้ารอนขึ้นจนเกิดไอนํ้าซึ่งจะถูกสงไปยังกังหันไอนํ้า ทําใหกังหันหมุน
โ ด ย แ ก น ข อ ง กั ง หั น เ ชื่ อ ม ต อ ไ ป ยั ง เ ค รื่ อ ง กํ า เ นิ ด ไ ฟ ฟ า จึ ง ทํ า ใ ห เ ค รื่ อ ง กํ า เ นิ ด ไ ฟ ฟ า ทํ า ง า น
ผลติ กระแสไฟฟา ออกมาดังภาพ

17

ภาพขน้ั ตอนการผลิตไฟฟาดว ยถา นหิน

กระบวนการผลติ ไฟฟา ดว ยถานหิน มขี อดแี ละขอ จาํ กัดดังนี้

ขอ ดีของการผลิตไฟฟาดวยถานหนิ ขอจํากดั ของการผลติ ไฟฟา ดว ยถา นหนิ

1. มีตน ทนุ ในการผลิตไฟฟา ต่ํา 1. ปลอ ยกาซเรอื นกระจก
2. มีปริมาณเชื้อเพลิงสํารองมาก 2. ใชเ ช้ือเพลงิ ในปรมิ าณมาก
3. สามารถผลติ ไฟฟา ไดต ลอด 24 ช่วั โมง 3. ประชาชนไมเ ช่อื ม่นั เร่ืองมลภาวะทางอากาศ
4. ขนสง งาย จดั เกบ็ งาย

2. นํ้ามนั (Petroleum Oil)
นํ้ามันเปนเชื้อเพลิงฟอสซิลชนิดหน่ึงท่ีมีสถานะเปนของเหลว เกิดจากซากพืช

ซากสัตวทับถมเปนเวลาหลายลานป โดยขอมูลป พ.ศ. 2557 พบวาปริมาณน้ํามันดิบสํารองของ
โลกจะมีเพียงพอตอการใชงานประมาณ 52.5 ป เทาน้ัน สวนประเทศไทยมีแหลงนํ้ามันดิบ
จากกลางอาวไทย เชน แหลงเบญจมาศ และแหลงจัสมิน เปนตน และบนบก เชน แหลงสิริกิต์ิ
อําเภอลานกระบือ จงั หวดั กําแพงเพชร เปน ตน ซึง่ เหลือใชอ กี 2.8 ป

18

นํ้ามันท่ีใชในการผลิตไฟฟามี 2 ประเภท คือ นํ้ามันเตา และนํ้ามันดีเซล ในป
พ.ศ. 2558 การไฟฟาฝายผลิตแหงประเทศไทย (กฟผ.) ใชนํ้ามันผลิตไฟฟาในสัดสวนเพียง
รอ ยละ 1 เทานั้น เน่ืองจากมีตนทุนการผลิตสูง สําหรับการใชนํ้ามันมาผลิตไฟฟาน้ันมักจะใชเปน
เชือ้ เพลงิ สํารองในกรณที เี่ ชอ้ื เพลงิ หลักไมสามารถนาํ มาใชผ ลิตได

กระบวนการผลติ ไฟฟา ดวยนาํ้ มัน
มี 2 กระบวนการ คอื
1) การผลิตไฟฟาดวยนํ้ามันเตา ใชน้ํามันเตาเปนเชื้อเพลิงใหความรอนไปตมน้ํา
เพอื่ ผลติ ไอนํ้าไปหมนุ กังหนั ไอนา้ํ ท่ีตอ อยูก บั เครือ่ งกาํ เนิดไฟฟา จึงเกิดการผลติ ไฟฟาออกมา
2) การผลติ ไฟฟาดวยน้ํามันดีเซล มีหลักการทํางานเหมือนกับเครื่องยนตในรถยนต
ทว่ั ไป ซงึ่ จะอาศยั หลกั การสันดาปนํ้ามนั ดเี ซลของเครอ่ื งยนตดีเซล ทําใหเพลาของเคร่ืองยนตหมุน
สงผลใหเคร่ืองกาํ เนดิ ไฟฟา ซึ่งตอ กับเพลาของเคร่อื งยนตหมุน จงึ เกิดการผลิตไฟฟา ออกมา ดงั ภาพ

ภาพการผลิตไฟฟา จากนา้ํ มนั ดีเซล

กระบวนการผลติ ไฟฟา ดว ยนํ้ามนั มีทง้ั ขอดีและขอ จาํ กดั ดงั นี้

ขอดีของการผลิตไฟฟา ดวยนํ้ามนั ขอจํากดั ของการผลติ ไฟฟาดวยนํา้ มนั

1. ขนสง งา ย 1. ตองนาํ เขาจากตา งประเทศ

2. หาซื้อไดง าย 2. ราคาไมค งทข่ี ้ึนกับราคาน้ํามันของตลาดโลก

3. มีผลกระทบตอสิ่งแวดลอ มนอ ยกวาการผลิต 3. ปลอยกาซเรือนกระจก

ดว ยถานหิน 4. ไฟฟาทผี่ ลิตไดม ีตน ทุนตอ หนวยสูง

19

4. สาม ารถ เดิน เคร่ื อง ไดอ ยาง รวด เร็ ว 5. ปรมิ าณเชือ้ เพลงิ เหลอื นอ ย
เหมาะสําหรับผลิตไฟฟาในกรณีฉุกเฉินหรือ
ชวงความตองการไฟฟา สูงได
3. กา ซธรรมชาติ (Natural Gas)
กาซธรรมชาติ เปนเช้ือเพลิงฟอสซิลชนิดหน่ึงท่ีมีสถานะเปนกาซ ซ่ึงเกิดจาก

การทับถมของซากพืชซากสัตวมานานนับลานป โดยขอมูลป พ.ศ. 2557 พบวาปริมาณ
กาซธรรมชาติสํารองของโลกจะมีเพียงพอตอการใชงานประมาณ 54.1 ป เทาน้ัน และ
กาซธรรมชาติในประเทศไทย เหลือใชอีก 5.7 ป ใน พ.ศ. 2558 ประเทศไทยใชกาซธรรมชาติ
ผลิตกระแสไฟฟาในสัดสวนท่ีสูงมากถึงประมาณรอยละ 69 ซึ่งเปนกาซธรรมชาติที่ประเทศไทย
ผลิตรอยละ 60 และนําเขาจากประเทศเมียนมารรอยละ 40 นับเปนความเสี่ยงดานความม่ันคง
ในการจัดหาพลงั งานไฟฟา เมอ่ื เปรียบเทียบปริมาณการใชแ ละการผลิตไฟฟา ของประเทศไทย

กระบวนการผลิตไฟฟาดวยกาซธรรมชาติ เร่ิมตนดวยกระบวนการเผาไหม
กาซธรรมชาติ ในหองสันดาปของกังหันกาซท่ีมีความรอนสูงมาก เพ่ือใหไดกาซรอนมาขับกังหัน
ซ่ึงจะไปหมุนเคร่ืองกําเนิดไฟฟา จากนั้นจะนํากาซรอนสวนท่ีเหลือไปผลิตไอนํ้าสําหรับใชขับ
เคร่ืองกําเนิดไฟฟาแบบกังหันไอนํ้า สําหรับไอนํ้าสวนท่ีเหลือจะมีแรงดันตํ่าก็จะผานเขาสู
กระบวนการลดอุณหภูมิ เพื่อใหไอน้ําควบแนนเปนนํ้าและนํากลับมาปอนเขาระบบผลิตใหม
อยางตอ เนอื่ ง

หมอ แปลงไฟฟา

ภาพกระบวนการผลติ ไฟฟาดว ยกา ซธรรมชาติ

20

กระบวนการผลิตไฟฟาดว ยกา ซธรรมชาติ มที ง้ั ขอ ดแี ละขอ จํากดั ดงั น้ี

ขอ ดขี องการผลติ ไฟฟา ดว ยกาซธรรมชาติ ขอจาํ กดั ของการผลติ ไฟฟา ดว ยกา ซธรรมชาติ

1. มีการเผาไหมสมบูรณจึงสงผลกระทบ 1. ปริ มา ณ สํา ร อง ขอ ง กา ซ ธร รม ช าติ ใ น

ตอส่ิงแวดลอมนอยกวาเชื้อเพลิงฟอสซิล อาวไทยเหลือนอย บางสวนตองนําเขา

ประเภทอ่ืน ๆ จากตา งประเทศ

2. มีประสิ ทธิภาพ ในกา รผลิตไ ฟฟาสู ง 2. ราคากาซธรรมชาติไมคงท่ี ผูกติดกับราคา

สามารถผลิตไฟฟาไดตลอด 24 ชัว่ โมง น้าํ มัน

3. มีตนทนุ ในการผลิตไฟฟาต่ํา 3. ปลอยกาซเรือนกระจก

ตอนที่ 2 พลงั งานทดแทน
พลังงานทดแทน (Alternative Energy) ตามความหมายของกระทรวงพลังงาน คือ

พลังงานท่นี าํ มาใชแทนนํ้ามันเชอ้ื เพลงิ ซง่ึ จดั เปนพลงั งานหลักท่ีใชกันอยูท่ัวไปในปจจุบัน พลังงาน
ทดแทนท่ีสําคัญ ไดแก พลังงานนํ้า พลังงานลม พลังงานแสงอาทิตย พลังงานความรอนใตพิภพ
พลังงานจากชวี มวล และพลงั งานนวิ เคลยี ร เปนตน

1. ความสาํ คัญของพลงั งานทดแทน
ปจจุบันทว่ั โลก โดยเฉพาะประเทศไทย กําลังเผชิญกับปญหาดานพลังงานเช้ือเพลิง

ฟอสซิล เชน น้ํามัน กาซธรรมชาติ เปนตน ท้ังในดานราคาท่ีสูงขึ้น และปริมาณท่ีลดลง
อยางตอเนอื่ ง นอกจากนีป้ ญหาสภาวะโลกรอ นซง่ึ สว นหนง่ึ มาจากการใชเชือ้ เพลิงฟอสซิลท่ีมากขึ้น
อยางตอ เนอ่ื งตามการขยายตัวของเศรษฐกจิ โลก ดงั น้ันจงึ จําเปนตองมกี ารกระตุนใหเกิดการคิดคน
และพัฒนาเทคโนโลยีท่ีใชพลังงานชนิดอื่น ๆ ข้ึนมาทดแทน ซ่ึงพลังงานทดแทนเปนพลังงาน
ชนิดหนึ่งท่ีไดรับความสนใจ และภาครัฐไดมีนโยบายสงเสริมใหมีการพัฒนาเทคโนโลยีดาน
พลังงานทดแทนอยา งกวางขวางในประเทศ เนอื่ งจากเปน พลงั งานทใ่ี ชแลว ไมท ําลายสิ่งแวดลอ ม

2. ประเภทของพลงั งานทดแทน
พลังงานทดแทนมีหลายประเภท ซึ่งแตละประเภท มีหลักการทํางานแตกตางกันไป

ท้งั น้ี กระทรวงพลังงานไดแ บง ประเภทของพลงั งานทดแทนตามแหลงที่มาออกเปน 2 ประเภท คือ
2.1 พลังงานทดแทนประเภทส้ินเปลือง เปนพลังงานทดแทนจากแหลงท่ีไดมาแลว

ใชหมดไป เชน ถา นหิน กา ซธรรมชาติ พลงั งานนิวเคลยี ร เปน ตน

21

2.2 พลังงานทดแทนประเภทหมุนเวียน เปนพลังงานทดแทนจากแหลงที่ใชแลว
สามารถหมุนเวยี นมาใชไ ดอ ีก เชน ลม น้ํา แสงอาทติ ย ชวี มวล ความรอนใตพ ภิ พ ไฮโดรเจน เปนตน

3. หลกั การทํางานของพลงั งานทดแทน
พลังงานทดแทนที่สําคัญและใชกันอยูในปจจุบัน ไดแก ลม น้ํา แสงอาทิตย ชีวมวล

ความรอ นใตพิภพ และนวิ เคลยี ร ซึง่ มรี ายละเอยี ดดังนี้
3.1 พลังงานลม
การผลิตกระแสไฟฟาจากพลังงานลม จะใชกังหันลมเปนอุปกรณในการ

เปลี่ยนพลังงานลมเปนพลังงานไฟฟา โดยจะตอใบพัดของกังหันลมเขากับเคร่ืองกําเนิดไฟฟา
เม่อื ลมพดั มาปะทะจะทาํ ใหใบพัดหมุน แรงจากการหมนุ ของใบพัดจะทําใหแกนหมุนท่ีเชื่อมอยูกับ
เคร่ืองกําเนิดไฟฟาหมุน เกิดการเหนี่ยวนําและไดไฟฟาออกมาดังภาพ อยางไรก็ดีการผลิตไฟฟา
ดวยพลังงานลมก็จะข้ึนกับความเร็วลมดวย สําหรับประเทศไทยมีศักยภาพพลังงานลมตํ่า ทําให
ผลิตไฟฟา ไดจ าํ กัดไมเต็มกาํ ลังการผลิตติดต้ัง

ภาพกังหนั ลม

22

3.2 พลังงานน้าํ
การผลิตไฟฟาจากพลังงานน้ํา โดยการปลอยนํ้าจากเข่ือนใหไหลจากที่สูง

ลงสูท่ีตํ่า เมื่อนํ้าไหลลงมาปะทะกับกังหันนํ้าก็จะทําใหกังหันหมุน แกนของเคร่ืองกําเนิดไฟฟา
ที่ถูกตออยูกับกังหันน้ําดังกลาวก็จะหมุนตาม เกิดการเหน่ียวนําและไดไฟฟาออกมา จากน้ัน
กป็ ลอ ยน้าํ ใหไ หลสแู หลง นาํ้ ตามเดิมดงั ภาพ แตประเทศไทยสรางเข่ือนโดยมีวัตถุประสงคหลัก คือ
การกักเก็บนํ้าไวใชในการเกษตร ดังน้ันการผลิตไฟฟาดวยพลังงานน้ําจากเขื่อนจึงเปนเพียงผล
พลอยไดเทาน้ัน

สายสง ไฟฟา

หมอแปลง
เครอื่ งกําเนดิ ไฟฟา

กงั หนั นํา้

แมน ้ํา

ภาพการผลิตไฟฟาจากพลงั งานนา้ํ

3.3 พลังงานแสงอาทติ ย
การผลิตไฟฟาจากพลงั งานแสงอาทติ ยใชเซลลแสงอาทิตย (Solar Cell) ซึ่งเปน

ส่ิงประดิษฐทางอิเล็กทรอนิกสชนิดหน่ึง ทํามาจากสารกึ่งตัวนําพวกซิลิคอน สามารถเปล่ียน
พลังงานแสงอาทติ ยใหเปนพลังงานไฟฟาไดโ ดยตรงดังภาพ แมพลงั งานแสงอาทิตยจะเปนพลังงาน
สะอาดแตก็มีขอจํากัดในการผลิตไฟฟา โดยสามารถผลิตไฟฟาไดแคชวงท่ีมีแสงแดดเทานั้น
ประสิทธิภาพของการผลิตไฟฟา ข้นึ อยูกับความเขมรังสีดวงอาทิตย ซ่ึงจะมีคาเปลี่ยนแปลงไปตาม
เสนละตจิ ดู ชวงเวลาของวนั ฤดกู าล และสภาพอากาศ

23

สาํ หรบั ในประเทศไทยไดรับรังสีดวงอาทิตยคอนขางสูงระหวางเดือนเมษายน
และพฤษภาคม เทานั้น บริเวณที่รับรังสีดวงอาทิตยสูงสุดตลอดทั้งปที่คอนขางสม่ําเสมอ
อยูในบริเวณจังหวัดนครราชสีมา บุรีรัมย ศรีสะเกษ รอยเอ็ด ยโสธร อุบลราชธานี และอุดรธานี
บางสวนในภาคกลางท่ีจังหวัดสุพรรณบุรี ชัยนาท พระนครศรีอยุธยา และลพบุรี สวนในบริเวณ
จังหวัดอ่ืนๆ ความเขมรังสีดวงอาทิตยมีความไมสมํ่าเสมอและมีปริมาณความเขมต่ํา จึงไมคุมคา
กับการลงทนุ สรา งโรงไฟฟา พลังงานแสงอาทิตยใ นเชงิ พาณิชย

แสงอาทติ ย

แผงเซลลแ สงอาทติ ย

DC เครื่องแปลงกระแส
แบตเตอร่ี ไฟฟา
อุปกรณเครอื่ งวัด

ระบบสายสง AC
หมอแปลงไฟฟา

ภาพโรงไฟฟา พลงั งานแสงอาทิตย
3.4 พลังงานชีวมวล

พลังงานชีวมวลเปนพลังงานความรอนที่เกิดจากการเผาไหมเชื้อเพลิงท่ีมาจาก
ชีวมวลหรือส่ิงมีชีวิต โดยแบงตามแหลงกําเนิดชีวมวลได 3 กลุม คือ 1) เกษตรกรรม ไดแก
วัสดุทางการเกษตร และวัสดุเหลือท้ิงทางการเกษตร 2) อุตสาหกรรม ไดแก วัสดุเหลือท้ิง
ภายหลังปรับเปล่ียนรูปผลผลิตการเกษตร ของเสียจากกระบวนการผลิต และ 3) ชุมชน ไดแก
ขยะมลู ฝอย และนํา้ เสียจากชุมชน

กระบวนการผลติ ไฟฟา จากเช้อื เพลงิ ชวี มวลมี 2 วธิ ี ดงั น้ี
1) การเผาไหมโดยตรง เชน การนําวัสดุเหลือท้ิงจากการเกษตรมาเผาให
ความรอนในหมอไอนํ้า จนกลายเปนไอนํ้าท่ีรอนจัด และมีความดันสูง ไอน้ําจะไปปนกังหัน
ไอน้ําทต่ี ออยกู บั เคร่ืองกาํ เนดิ ไฟฟา ทาํ ใหเ กิดกระแสไฟฟา ออกมา ดังภาพ

24

2) การเปลี่ยนเชื้อเพลิงชีวมวลใหเปนเชื้อเพลิง เรียกวา กาซชีวภาพ ไดแก
มลู สัตว และของเสยี จากโรงงานแปรรปู ทางการเกษตร เชน เปลือกสับปะรดจากโรงงานสับปะรด
กระปอ ง หรอื นํ้าเสียจากโรงงานแปง มนั แลว นาํ กา ซชีวภาพไปใชเ ปนเชอื้ เพลิงในเครื่องยนตสําหรับ
ผลติ ไฟฟา ไดอีกดว ย

ผานกระบวนการยอย ขยะจากครัวเรอื น

ไบโอกาซของเหลว ระบบทาํ ความรอ นท่ผี ลติ ได
อุปกรณ ความสะอาดกาซ
เก็บกาซ
ระบบ
ถังหมัก เพ่มิ
แรงดนั
ปม ลม

ของแขง็ สารปรับปรุงดนิ

ภาพการผลิตไฟฟา จากชีวมวลโดยการเผาไหมโ ดยตรง

ภาพกระบวนการผลติ กา ซชวี ภาพจากขยะอินทรียค รวั เรือน

25

ประเทศไทยทาํ การเกษตรอยา งกวา งขวาง จงึ มีวัสดุเหลือใชจากการเกษตร เชน
แกลบ ขี้เล่ือย ชานออย กากมะพราว อยูจํานวนมาก สามารถใชเปนเชื้อเพลิงผลิตไฟฟา
ในเชิงพาณิชยได แตมีขอจํากัดในการจัดหาชีวมวลในปริมาณท่ีตองการใชใหคงท่ีตลอดป เพราะ
ชวี มวลบางประเภทมีจาํ กดั บางชวงเวลาหรือบางฤดูกาลและขึน้ อยูกบั ผลผลติ เชน กากออย แกลบ
เปนตน ทาํ ใหเ กดิ ความผันผวนของราคาชีวมวล นอกจากนี้การผลิตไฟฟาดวยชีวมวลยังมีขอจํากัด
คือ มกี ารเกบ็ รักษาและการขนสงทย่ี าก ตอ งการพ้ืนท่ใี นการเก็บรกั ษาขนาดใหญ

3.5 พลงั งานความรอ นใตพ ิภพ
พลังงานความรอนใตพิภพเปนพลังงานความรอนตามธรรมชาติที่ไดจาก

แหลงความรอนท่ีถูกกักเก็บอยูภายใตผิวโลก แหลงพลังงานความรอนใตพิภพจะต้ังอยูในบริเวณ
ท่ีเรียกวาจุดรอน (Hot Spots) มักต้ังอยูในบริเวณท่ีมีการเคลื่อนที่ของเปลือกโลก เขตท่ีภูเขาไฟ
ยังคุกรุน และบริเวณท่ีมีช้ันของเปลือกโลกบาง ปรากฏใหเห็นในรูปของบอน้ําพุรอน ไอนํ้ารอน
และบอโคลนเดือด เปนตน

ภาพแหลงพลังงานความรอนใตพภิ พบนโลก

ป ร ะ เ ท ศ ไ ท ย มี แ ห ล ง พ ลั ง ง า น ค ว า ม ร อ น ใ ต พิ ภ พ ที่ มี ศั ก ย ภ า พ เ ป น แ ห ล ง
ผลิตพลังงานไฟฟาไดนอย จึงมีการการผลิตไฟฟาจากความรอนใตพิภพเพียงแหงเดียว คือ
โรงไฟฟาพลังงานความรอนใตพิภพฝาง ตั้งอยูที่ ตําบลมอนปน อําเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม
โดยไดเริ่มเดินเคร่ืองเม่ือวันท่ี 5 ธันวาคม พ.ศ. 2532 มีขนาดกําลังผลิต 300 กิโลวัตต

26

มีหลักการทํางาน คือ นํานํ้ารอนจากหลุมเจาะไปถายเทความรอนใหกับของเหลวหรือสารทํางาน
(Working Fluid) ท่ีมีจุดเดือดตํ่าจนกระทั่งเดือดเปนไอ แลวนําไอนี้ไปหมุนกังหันเพื่อขับ
เครื่องกาํ เนดิ ไฟฟาผลิตไฟฟาออกมา

ภาพโรงไฟฟาพลงั ความรอ นใตพภิ พฝางของ กฟผ.

พลังงานความรอนใตพิภพมีขอจํากัด คือ ใชไดเฉพาะในพ้ืนท่ีท่ีมีศักยภาพ
พลงั งานความรอ นใตพิภพอยเู ทาน้ัน นอกจากนก้ี ารใชพลงั งานความรอนใตพิภพอาจมีกาซและนํ้า
ทม่ี แี รธาตุทเี่ ปนอนั ตรายตอ รางกายของสงิ่ มชี ีวิต

3.6 พลงั งานนิวเคลียร
พลงั งานนวิ เคลียร เปน พลงั งานทเ่ี กดิ จากการเปลี่ยนแปลงภายในนิวเคลียสของ

อะตอม ซ่ึงมนุษยไดมีการนําพลังงานนิวเคลียรมาใชประโยชนในหลายดาน ไดแก การแพทย
เกษตรกรรม อุตสาหกรรม และการผลิตไฟฟา

การผลิตไฟฟาจากพลังงานนิวเคลียรเปนการใชปฏิกิริยาแตกตัวนิวเคลียสของ
อะตอมของเชื้อเพลิงนิวเคลียรท่ีเรียกวา ปฏิกิริยานิวเคลียรฟชชัน (Nuclear Fission)
ผลิตความรอนในถังปฏิกรณนิวเคลียร ธาตุท่ีสามารถนํามาใชเปนเชื้อเพลิงในโรงไฟฟา
พลังงานนิวเคลียร คือ ยูเรเนียม – 235 ซ่ึงเปนธาตุตัวหนึ่งท่ีมีอยูในธรรมชาติ โดยนิวเคลียสของ
เช้ือเพลิงนิวเคลียรจะแตกออกไดเปนธาตุใหม 2 ธาตุ พรอมทั้งใหพลังงานหรือความรอนจํานวน
มหาศาลออกมา ความรอนท่ีเกิดข้ึนน้ีสามารถนํามาใหความรอนกับน้ําจนเดือดกลายเปนไอนํ้า
ไปหมนุ กงั หันไอน้ําทตี่ อ กบั เคร่ืองกําเนิดไฟฟา ก็จะสามารถผลิตกระแสไฟฟา ได

27

อาคารคอนกรีต
คลุมเครือ่ งปฏกิ รณ
เครอ่ื งควบคมุ ความดัน

เคร่ืองผลติ ไอนา้ํ สงไฟฟาไปยงั ครวั เรอื น
ไอนา้ํ เคร่ืองผลติ กระแสไฟฟา

แทง ควบคุม

แทงเช้อื เพลงิ กังหนั ไอน้าํ
ถังปฏกิ รณ เคร่อื งควบแนน

ระบบระบายความรอ นวงจร 1 ระบบระบายความรอ นวงจร 2

ภาพโรงไฟฟา พลงั งานนวิ เคลียร

ปจจุบันเทคโนโลยีการผลิตไฟฟาจากพลังงานนิวเคลียรไดรับการพัฒนา
อยางตอเนื่องโดยเฉพาะดา นมาตรฐานความปลอดภัย จงึ ทาํ ใหการผลติ ไฟฟาจากพลงั งานนวิ เคลียร
ในประเทศตา ง ๆ เพิม่ มากข้ึน ประกอบกับมีตนทุนการผลิตไฟฟาตอหนวยต่ํา รวมไปถึงโรงไฟฟา
พลงั งานนิวเคลียรยังมคี วามพงึ่ พาไดส ูง เนอ่ื งจากสามารถผลิตไฟฟา ไดใ นปรมิ าณมากอยางตอเนื่อง
เม่ือเปรียบเทียบกับเช้ือเพลิงชนิดอื่น ๆ นอกจากน้ีไมมีการเผาไหม โรงไฟฟาพลังงานนิวเคลียร
ไมปลอยกาซเรือนกระจก แตมีขอจํากัดในเรื่องของการจัดการกากกัมมันตรังสีและเชื้อเพลิง
ทใ่ี ชแลว

ภาพโรงไฟฟา พลังงานนวิ เคลียรและหอระบายความรอน ภาพโรงไฟฟาพลงั งานนิวเคลยี รต งั้ อยูติดทะเล

28

4. ขอ ดีและขอจํากดั ของพลงั งานทดแทน
พลังงานทดแทนท่ไี ดศกึ ษามาแลวมขี อ ดีและขอ จาํ กดั ดงั ตาราง เพอ่ื จะนาํ ไปใชเ ปนขอมูล

ในการพจิ ารณาเลือกใชพ ลังงานทดแทนแตล ะชนิดไดอยางถกู ตองและเหมาะสม

แหลง ขอดี ขอจาํ กัด
พลงั งาน

พลังงานลม 1. เปนแหลงพลังงานที่ไดจากธรรมชาติ ไมมี 1. มีความไมแนนอนขึ้นอยูกับสภาวะอากาศ

คา เชอื้ เพลิง บางฤดูอาจไมมีลมตองใชแบตเตอรี่ราคาแพง

2.เปนแหลงพลงั งานสะอาด เปน แหลง เกบ็ พลงั งาน

3. สามารถใชระบบไฮบริดเพ่ือใหเกิดประโยชน 2. สามารถใชไดในบางพื้นท่ีเทานั้น พื้นท่ีที่

สูงสุด คือ กลางคืนใชพลังงานลม กลางวัน เหมาะสมควรเปนพ้ืนท่ีท่ีมีกระแสลมพัด

ใชพ ลังงานแสงอาทิตย สม่าํ เสมอ

3. มเี สียงดงั และมผี ลกระทบตอทัศนียภาพ

4. ทําใหเกิดการรบกวนในการสงสัญญาณ

โทรทัศน และไมโครเวฟ

5. ตน ทนุ คา ไฟฟา ตอ หนวยสูง

พลังงานน้าํ 1.ไมต องเสยี คาใชจ ายในการซ้อื เชือ้ เพลิง 1.การเดินเครื่องผลิตไฟฟาขึ้นกับปริมาณน้ํา

2. ไมกอใหเกิดกาชคารบอนไดออกไซด จาก ในชว งทีส่ ามารถปลอ ยน้าํ ออกจากเข่ือนได

การผลติ ไฟฟา 2.การกอสรางเข่ือนขนาดใหญในประเทศไทย

3. โครงการโรงไฟฟาพลังน้ําขนาดใหญมีขีด มีขอจํากัดเน่ืองจากอางเก็บน้ําของเข่ือน

ความสามารถสูงในการรักษาความม่ันคง ขนาดใหญจะทาํ ใหเ กิดนา้ํ ทว มเปน บรเิ วณกวาง

ใหแกระบบไฟฟาสําหรับรองรับชวงเวลา สง ผลกระทบตอบา นเรอื นประชาชน

ทม่ี ีความตอ งการใชกระแสไฟฟา สงู สุด

4. ตน ทนุ คา ไฟฟา ตอหนวยต่ํา

พลงั งาน 1.เปนแหลงพลังงานธรรมชาติขนาดใหญที่สุด 1. ตนทุนคา ไฟฟา ตอ หนวยสูง

แสงอาทติ ย และสามารถใชเ ปน พลังงานไดไ มมวี ันหมด 2. แบตเตอร่ซี งึ่ เปน ตัวกกั เกบ็ พลงั งานแสงอาทิตย

2.ไมมีคา ใชจา ยในเร่ืองเช้ือเพลิง ไวใชใ นเวลากลางคืนมีอายุการใชงานตา่ํ

3.สามารถนําไปใชในแหลงที่ยังไมมีไฟฟาใช 3. มคี วามไมแนน อนขนึ้ อยกู บั สภาวะอากาศ โดย

และอยูหางไกลจากระบบสายสงและสาย พืน้ ท่ีท่เี หมาะสมตอ งเปนพืน้ ที่ที่มคี วามเขม

จําหนา ยไฟฟา รังสดี วงอาทติ ยค งทีแ่ ละสม่ําเสมอ

29

แหลง ขอดี ขอ จํากดั
พลังงาน

4. เ ป น พ ลั ง ง า นส ะ อ าด ไม ก อ ใ ห เ กิ ดม ล ภา วะ

จากกระบวนการผลติ ไฟฟา

พลังงาน 1. ใชประโยชนจากเศษวัสดุเหลือใชทาง 1. ชีวมวลเปนวัสดุที่เหลือจากการแปรรูป

ชวี มวล การเกษตร ทางการเกษตรมปี รมิ าณสาํ รองทีไ่ มแนน อน

2. เพ่ิมรายไดใหเกษตรกร 2. การบริหารจัดการเชื้อเพลิงและจัดเก็บทําได

3. ชวยแกปญหาสิ่งแวดลอมเรื่องวัสดุเหลือท้ิง ยาก

ทางการเกษตร 3. ราคาชีวมวลมีแนวโนมสูงข้ึนเน่ืองจากมี

ความตองการใชเ พ่ิมข้ึนเรอ่ื ย ๆ

4. ชีวมวลท่ีมีศักยภาพเหลืออยูมักจะอยู

กระจัดกระจาย มีความช้ืนสูง จึงทําให

ตนทุนการผลิตไฟฟาสูงข้ึน เชน ใบออย

และยอดออ ย ทะลายปาลม เปนตน

พลงั งาน 1. เปนแหลงพลังงานที่ไดจากธรรมชาติ ไมมี ใชไดเฉพาะในพ้ืนที่ท่ีมีแหลงความรอน

ความรอน คา เช้ือเพลงิ ใตพ ิภพอยูเทานั้น

ใตพ ิภพ 2. เปนแหลง พลังงานสะอาด

พลังงาน 1. เปนแหลง ผลติ ไฟฟาขนาดใหญโดยมีตนทุน 1. ใชเ งินลงทุนในการกอสรางสงู

นวิ เคลียร การผลิตไฟฟาตอหนวยต่ําแขงขันไดกับ 2. จําเปนตองเตรียมโครงสรางพื้นฐานและ

โรงไฟฟา ชนิดอนื่ ได พัฒนาบุคลากรเพื่อใหการดําเนินงานเปนไป

2. เปนโรงไฟฟาทส่ี ะอาดไมกอ ใหเกิดมลพิษ และ อยา งมีประสิทธภิ าพ

กาซเรือนกระจก 3. ตองการเตรียมการจัดการกากกัมมันตรังสี

3. ชวยเสริ มสรางความมั่นคงใหระบ บ และมาตรการควบคุมความปลอดภัยเพื่อ

ผลิตไฟฟา เน่ืองจากใชเช้ือเพลิงนอยเมื่อ ปอ งกนั อุบตั ิเหตุ

เทยี บกบั โรงไฟฟาความรอ นประเภทอ่ืน 4. ยังไมเปนท่ียอมรับของประชาชน ประชาชน

4. มีแหลงเช้ือเพลิงมากมาย เชน แคนาดา มขี อกงั วลใจในเรอ่ื งความปลอดภัย

และออสเตรเลีย และราคาไมผันแปรมาก

เมอ่ื เทยี บกับเชือ้ เพลงิ ฟอสซลิ

กิจกรรมทายเรอื่ งที่ 1 เชอื้ เพลงิ และพลงั งานท่ใี ชในการผลติ ไฟฟา
(ใหผ ูเ รียนไปทํากจิ กรรมเรอื่ งที่ 1 ทส่ี มุดบนั ทกึ กจิ กรรมการเรียนรู)

30

เรือ่ งที่ 2 โรงไฟฟากบั การจดั การดา นส่ิงแวดลอ ม

การกอสรา งโรงไฟฟาแตล ะแหง มกี ารใชท รัพยากรธรรมชาติ ซ่งึ กอใหเ กิดผลกระทบ
ตอสง่ิ แวดลอ ม 3 ดาน คอื ดานอากาศ ดานนาํ้ และดานเสยี ง ดงั น้ัน โรงไฟฟาจึงตอ งมรี ะบบ
การจัดการดา นสิง่ แวดลอมเพ่ือควบคุมมลภาวะใหอยใู นเกณฑมาตรฐานหรือตามมาตรฐาน
ทีก่ ฎหมายกาํ หนด
ตอนที่ 1 ผลกระทบและการจดั การส่งิ แวดลอ มดา นอากาศ

1. ผลกระทบตอสิ่งแวดลอ มดานอากาศ
ผลกระทบดานอากาศ ถือเปนผลกระทบที่สําคัญที่สุดท่ีโรงไฟฟาตองคํานึงถึง ทั้งนี้

ความรนุ แรงของผลกระทบขนึ้ อยกู บั ชนดิ ของเชื้อเพลิงที่ใชผลิตไฟฟาในโรงไฟฟา ถาเปนโรงไฟฟา
พลงั นํ้าหรอื พลงั งานทดแทน จะไมกอเกดิ ใหม ลพษิ แตถาเปนโรงไฟฟา ที่มีการเผาไหมข องเชื้อเพลิง
จะกอใหเกิดมลพิษในอากาศท่ีสําคัญ ไดแก ซัลเฟอรไดออกไซด ไนโตรเจนออกไซด กาซโอโซน
ในระดับพื้นดิน คารบอนมอนอกไซด คารบ อนไดออกไซด และฝุนละออง

2. การจดั การสิ่งแวดลอ มดา นอากาศ
โรงไฟฟา มกี ารจดั การสงิ่ แวดลอมดานอากาศ เพื่อลดกาซที่เปนพิษตอสุขภาพอนามัย

และชมุ ชน มี 5 วธิ ี ดังนี้
2.1 การลดกา ซซลั เฟอรไดออกไซด ทําโดยติดต้ังเคร่ืองกําจัดกาซซัลเฟอรไดออกไซด

ที่เรียกวา เคร่ือง FGD (Flue Gas Desulfurization) ซ่ึงวิธีการน้ีจะสามารถลดกาซซัลเฟอร
ไดออกไซดได รอ ยละ 80 – 90

2.2 การลดกาซไนโตรเจนออกไซด กระบวนการที่ใชกันแพรหลาย และ
มีประสิทธิภาพสูง คือ SCR (Selective Catalytic Reduction) และเลือกใชเตาเผาท่ีสามารถ
ลดการเกดิ กา ซไนโตรเจนออกไซด

2.3 การลดกาซคารบอนมอนอกไซด ทําโดยการตรวจสอบอุปกรณเครื่องเผาไหม
เปนประจํา และควบคุมการเผาไหมใหมีปริมาณออกซิเจนท่ีเหมาะสม เพื่อใหเกิดการเผาไหม
ท่ีสมบูรณ

2.4 การลดกาซคารบอนไดออกไซด ทําโดยการรวบรวมและกักเก็บกาซคารบอน-
ไดออกไซดไวใ ตด ินหรอื นา้ํ เชน ในแหลง น้าํ มันหรือกา ซธรรมชาตทิ ีส่ บู ออกมาหมดแลว หรืออาจนํา
กา ซคารบ อนไดออกไซดไ ปใชในกระบวนการอตุ สาหกรรม

31

2.5 การลดฝนุ ละออง ทําโดยการใชอ ปุ กรณกําจดั ฝนุ ละออง 3 ลกั ษณะ คอื
1) เครอ่ื งดักฝุนดวยไฟฟาสถิต โดยใชห ลกั การไฟฟา สถติ ซงึ่ ระบบน้มี ี
ประสทิ ธิภาพสูง
2) เคร่อื งแยกฝุนแบบลมหมุน โดยใชหลกั ของแรงเหวยี่ ง
3) เครื่องกรองฝุนแบบถงุ กรองเปน อปุ กรณท ม่ี ถี ุงกรองเปนตวั กรองแยกฝุน ละออง
ออกจากกา ซท่เี กดิ จากการเผาไหมถ า นหิน
นอกจากนี้ โรงไฟฟาควรมีระบบตรวจวัดปริมาณสารเจือปนจากปลองโรงไฟฟา

แบบอัตโนมัติอยางตอเนื่อง เปนการตรวจติดตามและเฝาระวังส่ิงผิดปกติ เพื่อควบคุมคุณภาพ
อากาศท่ีปลอ ยออกจากปลองโรงไฟฟา ใหอยูในเกณฑมาตรฐานตามประกาศกระทรวงอุตสาหกรรม
และประกาศกระทรวงวิทยาศาสตร เทคโนโลยีและส่ิงแวดลอม อยางเครงครัด เชน ปริมาณของ
มลพษิ เกนิ มาตรฐาน ควรมกี ารจัดเกบ็ ขอ มูลทุกวัน และตดิ ต้ังเครอ่ื งตรวจวดั คณุ ภาพอากาศบริเวณ
พนื้ ที่ชมุ ชนรอบโรงไฟฟา โดยทําการเก็บขอ มูลอยา งตอ เนอื่ ง
ตอนท่ี 2 ผลกระทบและการจัดการสงิ่ แวดลอมดานนา้ํ

1. ผลกระทบตอสิง่ แวดลอ มดา นนํ้า
ในกระบวนการผลติ ไฟฟา จะใชน้าํ 2 สวน คือ น้ําที่ใชกับอุปกรณตาง ๆ ในโรงไฟฟา

ซึ่งตองเติมสารเคมีบางอยางลงในนํ้า เพ่ือปรับปรุงคุณสมบัตินํ้าใหเหมาะสม และนํ้าหลอเย็น
ท่ีใชสําหรับระบายความรอนใหกับระบบตาง ๆ ซึ่งน้ําหลอเย็นน้ีจะมีอุณหภูมิสูงกวาน้ําจาก
แหลงนํ้าธรรมชาติ เชน แมน้ํา ลําคลอง เปนตน หากนํ้าเหลานี้ถูกปลอยลงสูแหลงนํ้าธรรมชาติ
โดยไมผานกระบวนการจัดการบาํ บดั ฟน ฟนู ้ําท่ีดี จะสงผลกระทบตอ พชื และสตั วนาํ้ ทอี่ าศยั อยู

2. การจดั การสิง่ แวดลอ มดา นน้าํ
โรงไฟฟาตองมีมาตรการจัดการน้ําเสียท่ีมาจากกระบวนการผลิตไฟฟา และ

จากอาคารสํานักงานตามลักษณะหรือประเภทของน้ําเสีย โดยคุณภาพนํ้าทิ้งตองมีการควบคุม
ใหครอบคลมุ ทงั้ เรอื่ งของเสียและอุณหภมู ิ ดังน้ี

2.1 การควบคุมอุณหภูมิของน้ํากอนท่ีจะปลอยสูลงแหลงนํ้าธรรมชาติ โดยน้ําทิ้ง
จากทอหลอเย็นที่มีความขุนจะถูกระบายออกไปสูบอพักน้ําที่ 1 และท้ิงไวเปนเวลาอยางนอย
24 ช่ัวโมง เพื่อใหตกตะกอนและลดอุณหภูมิลงเหลือประมาณ 28 – 30 องศาเซลเซียส
จากน้ันจึงระบายออกสูบอพักท่ี 2 เพ่ือปรับสภาพนํ้าใหมีอุณหภูมิใกลเคียงกับธรรมชาติ

32

ซ่ึงกรมชลประทานไดกําหนดมาตรฐานไวที่อุณหภูมิ 33 องศาเซลเซียส กอนปลอยลงสูแหลงนํ้า
ธรรมชาติ

2.2 การจัดการสารเคมีตาง ๆ ที่อยูในน้ํากอนปลอยสูแหลงน้ําธรรมชาติ ทําโดย
การกักน้ําไวในบอปรับสภาพนํ้า เพื่อบําบัดใหมีสภาพเปนกลางและมีการตกตะกอน หรือเติม
คลอรนี เพือ่ ฆาเชอื้ โรค

นอกจากน้ใี นโรงไฟฟา ควรมรี ะบบเฝาระวงั คณุ ภาพนาํ้ ไดแ ก การตรวจวดั คุณภาพน้ํา
ที่ระบายออกจากโรงไฟฟาอยางสม่ําเสมอ เพ่ือใหม่ันใจวาคุณภาพน้ําท่ีจะปลอยลงสูแหลงน้ํา
ธรรมชาตนิ นั้ มคี ณุ ภาพอยใู นเกณฑมาตรฐานของกรมชลประทาน และมาตรฐานควบคุมการระบาย
น้ําท้ิงจากแหลงกําเนิดประเภทโรงงานอุตสาหกรรมและนิคมอุตสาหกรรม และตามประกาศ
กระทรวงวทิ ยาศาสตร เทคโนโลยีและสงิ่ แวดลอ ม

ตอนที่ 3 ผลกระทบและการจัดการสิ่งแวดลอมดานเสียง
1. ผลกระทบตอ ส่ิงแวดลอมดานเสยี ง
ผลกระทบดานเสียงที่เกิดจากโรงไฟฟาท่ีสําคัญ คือ เสียงท่ีเกิดจากหมอไอน้ํา

เคร่อื งกาํ เนดิ ไฟฟากงั หันกา ซ และพาหนะทเี่ ขามาในพื้นทีโ่ รงไฟฟา
2. การจัดการส่ิงแวดลอมดา นเสยี ง
มมี าตรการควบคุมเสียงของโรงไฟฟาเพ่อื ไมใ หสงผลกระทบตอส่ิงแวดลอม ดงั นี้
2.1 กจิ กรรมทก่ี อใหเกิดเสียงรบกวนชุมชนในเวลากลางคืน ตองมีระดับเสียงไมเกิน

85 เดซิเบล ในระยะ 1 เมตรจากจุดกําเนิดเสียง ตามมาตรฐานขอกําหนดความดังของเสียง
จากโรงงานอุตสาหกรรม เพ่ือไมใ หเ ปน ท่รี บกวนตอผูอยอู าศยั โดยรอบโรงไฟฟา

2.2 ติดต้ังอุปกรณควบคุมเสียงภายในโรงไฟฟาชวงเดินเคร่ืองผลิตไฟฟาและติดต้ัง
อปุ กรณด ดู ซับเสยี งแบบเคลื่อนท่ีขณะทําความสะอาดทอท่ีเคร่ืองกังหันไอนํ้า เพื่อควบคุมความดัง
ของเสยี งใหอ ยูใ นมาตรฐานไมเกิน 85 เดซิเบล

นอกจากนี้ โรงไฟฟาควรทําการตรวจวัดเสียงอยางสม่ําเสมอ โดยกําหนด
จดุ ตรวจวัดเสยี งท้งั ภายในโรงไฟฟา และชุมชนรอบโรงไฟฟาจํานวน 3 จุด และตรวจวัดตามแผน
ที่กําหนดไว เชน ตรวจครั้งละ 3 วันติดตอกันทุก 3 เดือน และทําการกอสรางแนวปองกันเสียง
โดยการปลูกตน ไม (Noise Barrier) รอบพื้นทโี่ รงไฟฟา เปนตน

กจิ กรรมทา ยเรอ่ื งที่ 2 โรงไฟฟา กับการจัดการดานส่งิ แวดลอ ม

(ใหผูเ รียนไปทาํ กจิ กรรมเรอ่ื งที่ 2 ท่สี มุดบันทกึ กิจกรรมการเรียนร)ู

33

หนว ยการเรียนรูท่ี 3
อปุ กรณไ ฟฟา และวงจรไฟฟา

สาระสําคญั
การดําเนินชีวิตของมนุษยในปจจุบันมีพลังงานไฟฟาเขามาเกี่ยวของอยูตลอดเวลา ดังนั้น

เพ่ือใหการใชพลังงานไฟฟามีความปลอดภัย ผูใชจึงตองรูจักวงจรไฟฟาและอุปกรณ พรอมทั้ง
เลอื กใชไดอยางถกู วิธี

ตวั ช้วี ัด
1. เลอื กใชอ ปุ กรณไฟฟาไดถูกตอง
2. ตอวงจรไฟฟา แบบตา ง ๆ

ขอบขายเนื้อหา
เรื่องท่ี 1 อุปกรณไ ฟฟา
เรือ่ งท่ี 2 วงจรไฟฟา
เรอ่ื งที่ 3 สายดนิ และหลักดิน

เวลาที่ใชใ นการศึกษา 30 ชวั่ โมง

สื่อการเรยี นรู
1. ชดุ วชิ าการใชพลงั งานไฟฟาในชีวิตประจําวัน 2 รหสั วิชา พว22002
2. สมุดบนั ทึกกจิ กรรมการเรยี นรู ประกอบชดุ วิชาการใชพ ลังงานไฟฟา ในชีวติ ประจําวัน 2
3. แผงสาธิตการตอวงจรไฟฟา

34

เรื่องท่ี 1 อุปกรณไ ฟฟา
อุปกรณไฟฟาที่ใชในวงจรไฟฟามีหลายชนิด แตละชนิดมีหนาที่และความสําคัญ

ทแี่ ตกตา งกันออกไป ไดแ ก
1. สายไฟ (Cable)
สายไฟเปนอุปกรณส ําหรบั สง กระแสไฟฟาจากท่ีหนึ่งไปยงั อีกท่ีหนึ่ง โดยกระแสไฟฟา

จะผานไปตามสายไฟจนถึงเคร่ืองใชไฟฟา สายไฟทําดว ยสารท่ีมีคณุ สมบัติเปนตัวนําไฟฟา (ยอมให
กระแสไฟฟา ไหลผานไดด ี) เชน ทองแดง เปน ตน โดยจะถูกหุมดวยฉนวนไฟฟาเพ่ือความปลอดภัย
ของผใู ชไ ฟฟา สายไฟท่ีใชต ามบานเรอื นแสดงดังตาราง

ชนดิ ของสายไฟ พกิ ดั แรงดนั และลกั ษณะการตดิ ตง้ั

VAF สายแข็ง พิกัดแรงดัน: 300 โวลต
การตดิ ตง้ั : เดนิ สายไฟลอยตามบา น
VAF-G หรอื VAF
แบบมีกราวด พกิ ดั แรงดัน: 300 โวลต
การติดต้ัง: เดินปล๊ักลอยแบบมีสายกราวด
VFF สายออ น เดนิ ซอนในผนัง
VCT สายออน พกิ ัดแรงดัน: 750 โวลต
การติดตงั้ : ตอ เขาเคร่อื งอุปกรณไ ฟฟา หรือ
เคร่อื งใชไ ฟฟา

พกิ ดั แรงดนั : 300 โวลต
การติดตง้ั : เคร่ืองใชไ ฟฟาตามบาน
ปลัก๊ พว งชนิดทําเองในบา น

พกิ ดั แรงดัน: 750 โวลต
การตดิ ตั้ง: สายฉนวน 2 ชั้น เดินคอนโทรล
ปลก๊ั พวงใชกลางแจง ได

พกิ ดั แรงดนั : 300 โวลต
การตดิ ตัง้ : เดินลอยหรือตูคอนโทรล

ชนิดของสายไฟ 35
VSF สายออน
พกิ ัดแรงดันและลกั ษณะการตดิ ตง้ั
THW สายแขง็ ออ น
พกิ ัดแรงดัน: 750 โวลต
การตดิ ตั้ง: เดินสายไฟฝง ทอ และ
ตคู อนโทรลโรงงาน

2. ฟวส (Fuse)
ฟวสเปนอุปกรณปองกันกระแสไฟฟาไหลเกินจนเกิดอันตรายตอเครื่องใชไฟฟา ถามี

กระแสไฟฟาไหลเกิน ฟวสจะหลอมละลายจนขาด ทําใหตัดวงจรไฟฟาในครัวเรือนโดยอัตโนมัติ
ฟวสทําดวยโลหะผสมระหวางตะกั่วกับดีบุก มีจุดหลอมเหลวต่ําและมีรูปรางแตกตางกันไป
ตามวัตถุประสงคของการใชงาน แสดงดงั ตาราง

ชนดิ ของฟว ส ลกั ษณะและการใชง าน

ฟวสเ สน มีลกั ษณะเปน เสน ลวด นิยมใชก ับสะพานไฟ
ฟว สแ ผน หรอื ฟว สก ามปู ในอาคารบา นเรอื น

ฟวสกระเบอ้ื ง มีลักษณะเปน แผนโลหะผสม ที่ปลายทั้งสอง
ขาง มีขอเก่ียวทําดวยทองแดง นิยมใชกับอาคาร
ขนาดใหญ เชน โรงเรยี น โรงงานตา ง ๆ

มีลักษณะเปนเสนฟวสอยูภายในกระปุก
กระเบ้ืองที่เปนฉนวน นิยมติดต้ังไวที่แผงควบคุม
ไฟฟา ของอาคารบา นเรือน

ชนิดของฟวส 36

ลกั ษณะและการใชงาน

เปน ฟวสขนาดเล็ก ๆ บรรจุอยูในหลอดแกว
เล็ก นยิ มใชมากในเครื่องใชไ ฟฟาตาง ๆ เชน วิทยุ
โทรทัศน ปล๊ักพวงเตา รบั ไฟฟา เปน ตน

ฟวสหลอด

3. อุปกรณต ัดตอน หรอื เบรกเกอร (Breaker)
เบรกเกอร คือ อุปกรณตัดตอวงจรโดยอัตโนมัติ เม่ือมีกระแสไฟฟาไหลเกินคา

ท่ีกําหนด ปุมหรือคันโยกท่ีเบรกเกอรจะดีดมาอยูในตําแหนงตัดวงจรอยางอัตโนมัติ โดยอาศัย
หลักการทํางานของแมเ หล็กไฟฟา เบรกเกอรมีจาํ หนายตามทอ งตลาดหลายแบบ และหลายขนาด
ดังภาพ

ภาพเบรกเกอรแบบตา ง ๆ

37

4. สวิตช (Switch)
สวิตช เปนอุปกรณปดหรือเปดวงจรไฟฟา เพื่อควบคุมการจายกระแสไฟฟาใหกับ

เครอ่ื งใชไ ฟฟา แบงออกเปน 2 ประเภท ประกอบดว ย สวติ ชทางเดยี ว และสวติ ชสองทาง

ชนิดชองสวติ ช การใชง าน

สวติ ชท างเดียว สามารถโยกปด หรือเปดวงจรไฟฟาไดเพียง
ทางเดียว เชน วงจรของหลอดไฟฟาหลอดใด
หลอดหนึ่ง เปนตน

สวติ ชสองทาง เปนการติดตั้งสวิตช 2 จุด เพื่อใหสามารถ
ปดหรือเปดวงจรไฟฟาไดสองจุด เชน สวิตชไฟ
ท่ีบันไดท่ีสามารถ เปด – ปด ไดท้ังอยูชั้นบน
และชน้ั ลาง ทาํ ใหสะดวกในการใชงาน

ขอ ควรรเู ก่ียวกบั สวติ ช
1) ไมค วรใชสวิตชอันเดยี วควบคุมเครื่องใชไฟฟาหลายช้ินใหทํางานพรอมกัน เพราะ
กระแสไฟฟาท่ีไหลผานสวิตชมากเกินไปจะทําใหจุดสัมผัสเกิดความรอนสูง อาจทําใหสวิตชไหม
และเปนอันตรายได
2) ไมควรใชสวิตชควบคุมเครื่องใชไฟฟาท่ีมีกระแสไฟฟาไหลผานสูง เชน
เครอื่ งปรบั อากาศ เปนตน ควรใชเบรกเกอร เพราะสามารถทนกระแสไฟฟาไดสงู กวา

5. สะพานไฟ (Cut-out)
สะพานไฟ หรือ คัทเอาท เปนอุปกรณสําหรับตัดตอวงจรไฟฟาทั้งหมดภายใน

ครัวเรือน ประกอบดวยฐานและคันโยกที่มีลักษณะเปนขาโลหะ 2 ขา มีที่จับเปนฉนวน เมื่อสับ
คันโยกขึ้น กระแสไฟฟาจะไหลเขาสูวงจรไฟฟาในครัวเรือน และเมื่อสับคันโยกลงกระแสไฟฟา
จะหยุดไหล ซ่ึงเปนการตัดวงจร

38
ฟว ส

จดุ ยดึ ขวั้ ตอ สาย

จุดตอไฟออก จดุ ตอไฟเขา

จุดยึดฟวส หนา สมั ผสั

ภาพสะพานไฟและฟวสใ นสะพานไฟ

ขอ ควรรเู กยี่ วกบั สะพานไฟ
1) สะพานไฟชวยใหเกิดความสะดวกและปลอดภัยในการซอมแซมหรือติดต้ัง
อุปกรณไ ฟฟา
2) ในการสบั คันโยกจะตอ งใหแ นบสนทิ กบั ท่ีรองรับ

6. เคร่อื งตดั ไฟรวั่ (Earth Leak Circuit Breaker : ELCB)
เครือ่ งตดั ไฟรว่ั เปน อปุ กรณเ สริมความปลอดภัยอีกชั้นหน่ึง ที่สามารถตัดวงจรไฟฟา

กรณีเกิดไฟร่ัว โดยกําหนดความไวของการตัดวงจรไฟฟาตามปริมาณกระแสไฟฟาที่ร่ัวลงดิน
เพือ่ ใหม กี ารตัดไฟรว่ั กอ นท่จี ะเปน อันตรายกบั ระบบไฟฟา

ภาพเครอ่ื งตัดไฟรั่ว

39

7. เตารับ (Socket) และเตา เสียบ (Plug)

เตา รบั และเตาเสยี บ เปน อุปกรณท่ใี ชเ ชอ่ื มตอ วงจรไฟฟา ทาํ ใหกระแสไฟฟา ไหลเขา สู
อุปกรณแ ละเครื่องใชไฟฟา

1) เตารับหรือปลั๊กตัวเมีย คือ อุปกรณท่ีเชื่อมตอกับวงจรไฟฟาในครัวเรือน เชน
เตา รบั ที่ตดิ ตง้ั บนผนงั บา นหรืออาคาร เปน ตน เพ่ือรองรบั การตอกบั เตา เสยี บของเคร่ืองใชไ ฟฟา

2) เตาเสียบหรือปลั๊กตัวผู คือ อุปกรณสวนท่ีติดอยูกับปลายสายไฟของ
เครื่องใชไฟฟา เตา เสยี บที่ใชกันอยมู ี 2 แบบ คอื

(1) เตา เสยี บ 2 ขา ใชก ับเตา รับทม่ี ี 2 ชอง
(2) เตาเสียบ 3 ขา ใชกับเตารบั ท่ีมี 3 ชอ ง โดยขากลางจะตอกับสายดิน

เตารบั หรอื ปลกั๊ ตวั เมีย เตาเสยี บหรอื ปลัก๊ ตวั ผู

ขอ ควรรเู ก่ียวกบั เตารบั และเตา เสยี บ

1) การใชงานควรเสียบเตาเสียบใหแนนสนิทกับเตารับและไมใชเตาเสียบหลายอัน
กับเตา รบั อนั เดยี ว เพราะเตารับอาจรอ นจนลุกไหมได

2) เม่อื จะถอดปล๊กั ออกควรจับที่เตา เสยี บ ไมค วรดงึ ที่สายไฟ เพราะจะทําใหสายหลดุ
และเกิดไฟฟาลดั วงจรได

กจิ กรรมทายเรอื่ งที่ 1 อุปกรณไฟฟา
(ใหผูเรยี นไปทาํ กิจกรรมเร่ืองท่ี 1 ทีส่ มดุ บนั ทกึ กิจกรรมการเรียนร)ู

40

เร่อื งท่ี 2 วงจรไฟฟา

วงจรไฟฟา คือ การเชื่อมตอกระแสไฟฟาจากแหลงจายไฟฟาผานสายไฟฟาไปยัง
เครื่องใชไ ฟฟา ในครัวเรอื น

การเช่ือมตอกระแสไฟฟาจากแหลงจายไฟฟา มี 3 แบบ คือ แบบอนุกรม แบบขนาน
และแบบผสม ซึ่งมีรายละเอียดดังนี้

วงจรไฟฟา ลักษณะการตอวงจรไฟฟา

การตอวงจรไฟฟาแบบอนุกรม เปนการ
นาํ เอาเคร่ืองใชไ ฟฟา มาตอเรยี งลําดับกันไป โดยนํา
ปลายดานหนึ่งตอเขากับปลายอีกดานหนึ่งของ
เครอื่ งใชไ ฟฟาแตละตัวจนถึงตัวสุดทาย แลวจึงตอ
เขากบั แหลง กําเนิดไฟฟา ทําใหกระแสไฟฟา ไหลไป
ในทิศทางเดียว และกระแสไฟฟาภายในวงจร
จะมคี าเทากนั ทกุ ๆ จดุ

การตอ วงจรไฟฟา แบบขนาน เปนการนําเอา
เครอื่ งใชไ ฟฟา 2 ชนิดขึ้นไป มาตอเรียงแบบขนาน
กัน โดยนําปลายดานเดียวกันของเครื่องใชไฟฟา
แตละตัวมาตอเขาดวยกัน แลวตอปลายของ
เคร่ืองใชไฟฟาแตละตัวท่ีตอกันแลว ตอเขากับ
แห ล ง กํา เ นิ ด ไฟ ฟ า โด ย แ รง ดั น ไ ฟฟ า ข อ ง
เคร่ืองใชไฟฟาแตละตัวจะมีคาเทากัน แตกระแส
ท่ไี หลในแตละสาขายอยของวงจรจะมีคาไมเทากัน
อยางไรก็ตามเม่ือนําคามารวมกันจะไดเทากับ
กระแสทีไ่ หลผานวงจรทงั้ หมด

วงจรไฟฟา 41

ลักษณะการตอวงจรไฟฟา

การตอ วงจรแบบผสม การตอวงจรไฟฟาแบบผสม เปนการตอผสม
กันของวงจรไฟฟาแบบอนกุ รมและวงจรไฟฟาแบบ
ขนาน

วงจรไฟฟาภายในครัวเรือนจะเปนการตอแบบขนาน และเคร่ืองใชไฟฟาแตละชนิดรับ
แรงดันไฟฟาขนาดเดียวกัน หากเคร่ืองใชไฟฟาชนิดหน่ึงเกิดขัดของเน่ืองจากสาเหตุใดก็ตาม
เครื่องใชไ ฟฟา ชนดิ อื่นก็ยังคงใชงานไดต ามปกติ

ภาพการตอวงจรไฟฟา ภายในบา น

สาํ หรับประเทศไทย ไฟฟา ที่ใชในครัวเรือนเปน ไฟฟา กระแสสลับท่ีมีความตางศักยไฟฟา
220 โวลต (V) (ความตา งศกั ยไฟฟา คอื พลงั งานไฟฟาที่ตา งกันระหวางจุด 2 จุด) ความถ่ี 50 เฮิรตซ
(Hz) โดยใชสายไฟ 3 เสน คอื

1) สายไฟ หรือเรียกวา สายเสนไฟ หรือ สาย L (Line) เปนสายเสนท่ีมีกระแสไฟไหล
ผา นไปยังเครอื่ งใชไ ฟฟา มีความตา งศักยไ ฟฟา 220 โวลต

2) สายนิวทรัล หรือเรียกวา สายศูนย หรือ สาย N (Neutral) เปนสวนหน่ึงของวงจร
มีหนา ท่ีทําใหก ระแสไฟฟาไหลครบวงจร มคี วามตางศกั ยไฟฟา 0 โวลต

3) สายดิน หรือเรียกวา สาย G (Ground) เปน สายเสนทไี่ มมกี ระแสไฟฟา ทําหนาที่รับ
กระแสไฟฟาท่ีร่ัวมาจากเครื่องใชไฟฟา เพ่ือปองกันกระแสไฟฟาลัดวงจร และปองกันอันตราย
แกบคุ คล อุปกรณไ ฟฟาและเคร่ืองใชไ ฟฟา

42

กระแสไฟฟาจะสงผานมิเตอรไฟฟามายังแผงควบคุมไฟฟา ซึ่งแผงควบคุมไฟฟา
ทาํ หนาทจ่ี ายกระแสไฟฟา ไปยังอปุ กรณเคร่อื งใชไฟฟา

แผงควบคุมไฟฟาประกอบดวยอุปกรณตัดตอนหลัก หรือเรียกวา เบรกเกอร (Main
Circuit Breaker หรือ Cut–out) ซ่ึงมี 1 ตัวตอครัวเรือน และมีอุปกรณตัดตอนยอยหลายตัวได
ข้ึนอยูกับจํานวนเคร่ืองใชไฟฟาท่ีใชในครัวเรือน นอกจากน้ียังมีจุดตอสายดินที่จะตอไปยังเตารับ
หรือปล๊ักตัวเมียทกุ จดุ ในครัวเรือน เพื่อตอเขา เครือ่ งใชไ ฟฟา

สาย N สาย L
สาย G

ภาพตัวอยา งแผงวงจรไฟฟาในครวั เรือน