บทที่ 2 ชนิดและหน้าที่ของจิ๊กและฟิกซ์เจอร์.docx

6

งานสร้างอุปกรณ์นําเจาะและจั บ ยึด
JIG&FIXTURE

บทท่ี 2
ชนิดและหน้าท่ีของจ๊ิกและฟิกซเ์ จอร์
2.1 จ๊ิกแลละฟิกซเ์ จอร์

จ๊ิกและฟิกซเ์ จอร์ เป็นเคร่ืองมือพิเศษท่ีสร้างข้ึนมาเพ่ือชว่ ยในการกาํ หนด
ตาํ แหน่ง จับยึดช้ินงานและยังเป็นตัวนําทางของเคร่ืองมือตัด (Cutting Tools)
เชน่ ในการเจาะรูหรือควา้ นรู โดยปกติแลว้ จ๊ิกจะเป็นปลอกนําทางซ่ึงอัดติดแน่นอยู่
เสมอปลอกนําทางน้ีจะทาํ ดว้ ยเหลก็ พิเศษท่ีผา่ นการชุบแขง็ มาแลว้

ฟิกซเ์ จอร์เป็นเคร่ืองมือสาํ หรั บการผลิตท่ีใชใ้ นการกาํ หนดตาํ แหน่ง ยึดจับ
และรองรั บช้ิน
งานให้อยูค่ งท่ีเคร่ืองจักรกาํ ลังทาํ งานอยู่ สาํ หรั บฟิกซเ์ จอร์น้ีจะมีแทง่ ตัง้ ระยะและ
แผน่ เกจเป็นตัวชว่ ยให้ตัง้ ระยะของเคร่ืองมือตัดอยูต่ รงตาํ แหน่งท่ีถูกตอ้ งท่ีจะ
กระทาํ ตอ่ ช้ินงาน

2.1.1 จ๊ิก
จ๊ิกเป็นเคร่ืองมือพิเศษท่ีสร้างข้ึนมาเพ่ือชว่ ยในการกาํ หนดตาํ แหน่ง จับยึด
ช้ินงานและยังเป็นตัวนําทางของเคร่ืองมือตัด (Cutting Tools) เชน่ ในการเจาะรู
หรือควา้ นรู โดยปกติแลว้ จ๊ิกจะเป็นปลอกนําทางซ่ึงอัดติดแน่นอยูเ่ สมอปลอก
นําทางน้ีจะทาํ ดว้ ยเหลก็ พิเศษท่ีผา่ นการชุบแขง็ มาแลว้
2.1.2 ฟิกซเ์ จอร์
ฟิกซเ์ จอร์เป็นเคร่ืองมือสาํ หรั บการผลิตท่ีใชใ้ นการกาํ หนดตาํ แหน่ง ยึดจับ
และรองรั บช้ิน
งานให้อยูค่ งท่ีเคร่ืองจักรกาํ ลังทาํ งานอยู่ สาํ หรั บฟิกซเ์ จอร์น้ีจะมีแทง่ ตัง้ ระยะและ
แผน่ เกจเป็นตัวชว่ ยให้ตัง้ ระยะของเคร่ืองมือตัดอยูต่ รงตาํ แหน่งท่ีถูกตอ้ งท่ีจะ
กระทาํ ตอ่ ช้ินงาน ฟิกซเ์ จอร์น้ีจะตอ้ งถูกยึดให้ติดแน่นอยูก่ ับเทเบลิ ของเคร่ืองจักร
ในระหวา่ งท่ีช้ินงานกาํ ลังถูกกระทาํ อยู่

อาจารยณ์ ั ฐวโิ รจน์ อินยัง แผนกเทคนิคอุตสาหกรรม
วทิ ยาลัยเทคโนโลยีภาคตะวันออก อีเทค

7

งานสร้างอุปกรณ์นําเจาะและจั บ ยึด
JIG&FIXTURE

รูปท่ี 2.1 ความสัมพันธก์ ันของเคร่ืองมือตัดกับจ๊ิกและฟิกซเ์ จอร์
ชนิ ดของจ๊ิก

โดยทั่ว ๆ ไปจ๊ิกอาจจะแบง่ ออกไดเ้ ป็น 2 อยา่ งใหญๆ่ คือ จ๊ิกควา้ นรู และจ๊ิก
เจาะรู สาํ หรั บจ๊ิกควา้ นรูนั น้ จะถูกใชง้ านสาํ หรั บการควา้ นรูซ่ึงมีขนาดใหญเ่ กินกวา่
ท่ีจะทาํ การเจาะดว้ ยดอกสวา่ นได้

สว่ นจ๊ิกเจาะรูนั น้ จะถูกใชส้ าํ หรั บการเจาะรู ทาํ รูเรียบ ทาํ เกลียว ลบมุมคม
ทาํ รูมุมฉาก ทาํ รูมุมเอียงดา้ นลา้ ง และ ทาํ รูมุมฉากดา้ นลา้ งเป็นตน้

รูปท่ี 2.2 จ๊ิกควา้ นรู
จ๊ิกเจาะรูน้ีสว่ นใหญจ่ ะถูกแบง่ ออกเป็น 2 แบบใหญๆ่ คือ แบบเปิด (Open
Jigs) และ แบบปิด (Close Jigs) สาํ หรั บจ๊ิกแบบเปิดจะใชใ้ นการทาํ งานแบบงา่ ยๆ
สว่ นจ๊ิกแบบปิดหรือแบบกลอ่ งนั น้ จะถูกใชส้ าํ หรั บช้ินงานท่ีถูกกระทาํ จาก
เคร่ืองจักรมากกวา่ หน่ึงดา้ นข้ึนไป

อาจารยณ์ ั ฐวโิ รจน์ อินยัง แผนกเทคนิคอุตสาหกรรม
วทิ ยาลัยเทคโนโลยีภาคตะวันออก อีเทค

8

งานสร้างอุปกรณ์นําเจาะและจั บ ยึด
JIG&FIXTURE

จ๊ิกแบบเทมเพลท
โดยปกติแลว้ จ๊ิกชนิดน้ีจะถูกใชส้ าํ หรั บงานท่ีตอ้ งการให้ช้ินงานมีความ

ละเอียดถูกตอ้ งมากกวา่ ท่ีจะผลิตช้ินงานไดร้ วดเร็ว โดยจ๊ิกแบบเทมเพลทน้ีจะ
ครอบอยูบ่ นช้ินงาน หรืออยูข่ า้ งในช้ินงาน โดยไมจ่ าํ เป็นตอ้ งมีการจับยึดใด ๆ
สาํ หรั บจ๊ิกแบบน้ีเป็นแบบท่ีราคาถูกท่ีสุด และ ธรรมดา

รูปท่ี 2.4จ๊ิกแบบเทมเพลท
จ๊ิกแบบแผน่

จ๊ิกชนิดน้ีจะมีลักษณะคลา้ ยกับจ๊ิกแบบเทมเพลท แตจ่ ะแตกตา่ งกันกต็ รงท่ี
แบบแผน่ น้ีจะมีตัวยึดช้ินงานติดตัง้ อยูเ่ พ่ือไวใ้ ชส้ าํ หรั บจับยึดช้ินงาน จ๊ิกแบบแผน่
สามารทท่ีจะทาํ ข้ึนมาไดโ้ ดยมีปลอกนําทางหรือไมม่ ีกไ็ ด้ ซ่ึงข้ึนอยูก่ ับปริมาณของ
ช้ินงานท่ีถูกกระทาํ

รูปท่ี 2.5 จ๊ิกแบบแผน่
จ๊ิกแบบแซนวชิ

เป็นจ๊ิกท่ีอยูใ่ นแบบของแบบแผน่ แตม่ ีแผน่ ประกอบดา้ นหลังของจ๊ิกอยู่
ดว้ ย จ๊ิกชนิดน้ีจะถูกใชก้ ับช้ินงานท่ีมีลักษณะบางและออ่ น ซ่ึงอาจจะโคง้ หรือบดิ

อาจารยณ์ ั ฐวโิ รจน์ อินยัง แผนกเทคนิคอุตสาหกรรม
วทิ ยาลัยเทคโนโลยีภาคตะวันออก อีเทค

9

งานสร้างอุปกรณ์นําเจาะและจั บ ยึด
JIG&FIXTURE

งอไดร้ ะหวา่ งการเจาะและจ๊ิกแซนวดิ น้ีจะใชป้ ลอกนําทางหรือไมใ่ ชก้ ข็ ้ึนอยูก่ ับ
จาํ นวนช้ินงานท่ีจะถูกกระทาํ เชน่ กัน

จ๊ิกแบบแผน่ มุมฉาก
เป็นจ๊ิกท่ีถูกใชส้ าํ หรั บจับยึดช้ินงานท่ีจะถูกกระทาํ เชน่ เจาะรูใน
ตาํ แหน่งท่ีตัง้ ฉากกับตัวกาํ หนดตาํ แหน่งตัวอยา่ งงานท่ีใชต้ ัวกาํ หนดตาํ แหน่งแบบ
มุมฉากไดแ้ ก่ ลูกรอก ปลอกเหลก็ และเฟื อง เป็นตน้ นอกจากน้ียังมีจ๊ิกท่ีมีลักษณะ
คลา้ ยคลึงกันแตใ่ ชท้ าํ งานกับงานท่ีไมใ่ ชม่ ุม 90 กค็ ือจ๊ิกแบบแผน่ ท่ีปรั บมุมได้

รูปท่ี 2.6 จ๊ิกแบบแผน่ มุมฉาก

รูปท่ี 2.7 จ๊ิกแบบแซนวชิ
จ๊ิกแบบกลอ่ ง

เป็นจ๊ิกท่ีถูกทาํ ข้ึนมามีลักษณะครอบคลุมช้ินงานทัง้ หมด จ๊ิกแบบน้ีใชก้ ับช้ิน
งานท่ีถูกตกแตง่ ผิวหน้ามาทุกดา้ นเรียบร้อยแลว้

อาจารยณ์ ั ฐวโิ รจน์ อินยัง แผนกเทคนิคอุตสาหกรรม
วทิ ยาลัยเทคโนโลยีภาคตะวันออก อีเทค

10

งานสร้างอุปกรณ์นําเจาะและจั บ ยึด
JIG&FIXTURE

รูปท่ี 2.8 จ๊ิกแบบกลอ่ ง
จ๊ิกแบบแชลแนล

เป็นจ๊ิกท่ีมีแบบเป็นธรรมดางา่ ยๆ มากท่ีสุดในบรรดาชนิดของแบบกลอ่ ง
ช้ินงานจะถูกจับยึดไวร้ ะหวา่ งดา้ นของจ๊ิกสองดา้ น และงานจะถูกกระทาํ จากดา้ นท่ี
สาม ในบางกรณีถา้ เรามีการติดขาเขา้ ไปดว้ ยกจ็ ะสามารถกระทาํ กับจ๊ิกไดท้ ัง้ สาม
ดา้ น

รูปท่ี 2.9 จ๊ิกแบบแชแนล
จ๊ิกแบบฝาปิ ด

เป็นแบบกลอ่ งชนิดหน่ึงซ่ึงมีขนาดเลก็ มีฝาปิด-เปิดได้ ทาํ ให้งา่ ยตอ่ การเอา
ช้ินงานไสเ่ ขา้ ไปและเอาช้ินงานออกไดอ้ ยา่ งสะดวก ขอ้ แตกตา่ งระหวา่ งจ๊ิกแบบฝา
ปิดและแบบกลอ่ งอยูท่ ่ีขนาดของจ๊ิกและตาํ แหน่งของช้ินงาน นอกจากน้ีแบบฝาปิด
ยังเป็นจ๊ิกท่ีมีอุปกรณ์ชว่ ยคือมีดา้ มถือทาํ ให้งา่ ยตอ่ การพาเคล่ือนท่ีไปท่ีใดท่ีหน่ึง

อาจารยณ์ ั ฐวโิ รจน์ อินยัง แผนกเทคนิคอุตสาหกรรม
วทิ ยาลัยเทคโนโลยีภาคตะวันออก อีเทค

11

งานสร้างอุปกรณ์นําเจาะและจั บ ยึด
JIG&FIXTURE

รูปท่ี 2.10 จ๊ิกแบบฝาปิด
จ๊ิกแบบหั วแบง่

เป็นจ๊ิกท่ีถูกใชส้ าํ หรั บการเจาะรูหรือตกแตง่ อยา่ งอ่ืนบนช้ินงานท่ีตอ้ งการให้
มีระยะหา่ งของการกระทาํ นั น้ หา่ งเทา่ ๆ กัน

รูปท่ี 2.11 จ๊ิกแบบหัวแบง่
จ๊ิกแบบแคร่

เป็นจ๊ิกแบบหน่ึงของโลตาร่ีจ๊ิกท่ีใชส้ าํ หรั บงานท่ีมีขนาดใหญม่ าก ๆ หรือมี
รูปร่างเฉพาะอยา่ ง ช้ินงานจะถูกใสเ่ ขา้ ไปในตัวกลอ่ ง (Box-Type-Carrier) ซ่ึงจะ
ถูกรองรั บนํา้ หนั กดว้ ยแคร่ จ๊ิกชนิดน้ีเหมาะกับงานท่ีมีขนาดใหญแ่ ละมีนํา้ หนั กมาก

จ๊ิกแบบปั ้ ม
เป็นจ๊ิกท่ีถูกผลิตข้ึนมาทางดา้ นการคา้ ซ่ึงผูใ้ ชจ้ ะตอ้ งนําไปดัดแปลงให้ใชไ้ ด้
กับช้ินงานท่ีตอ้ งการจะกระทาํ สาํ หรั บแผน่ คานงัดภายในจะทาํ ให้จ๊ิกชนิดน้ีมี

อาจารยณ์ ั ฐวโิ รจน์ อินยัง แผนกเทคนิคอุตสาหกรรม
วทิ ยาลัยเทคโนโลยีภาคตะวันออก อีเทค

12

งานสร้างอุปกรณ์นําเจาะและจั บ ยึด
JIG&FIXTURE

ความรวดเร็วในการจับยึดและคลายช้ินงานออกทาํ ให้ประหยัดเวลาในการทาํ งาน
ไดม้ าก

รูปท่ี 2.12 จ๊ิกแบบปั ้ ม
จ๊ิกแบบหลายตาํ แหน่ง

เป็นจ๊ิกท่ีถูกทาํ ข้ึนมาเพ่ือใชท้ าํ งานไดห้ ลาย ๆ อยา่ งจนเสร็จเรียบร้อยสงิ่ ท่ี
สาํ คัญสาํ หรั บจ๊ิกชนิดน้ีคือการวางตาํ แหน่งของช้ินงานขณะท่ีตาํ แหน่งท่ีหน่ึงไดร้ ั บ
การเจาะรูในตาํ แหน่งถัดไปกจ็ ะถูกทาํ รูเรียบ สว่ นอีกตาํ แหน่งหน่ึงกจ็ ะถูกควา้ น
ทาํ รูฉากและในตาํ แหน่งสุดทา้ ยกจ็ ะเป็นการเอาช้ินงานออกและใสช่ ้ินงานเขา้ ไป
ใหม่

รูปท่ี 2.13 จ๊ิกแบบหลายตาํ แหน่ง

อาจารยณ์ ั ฐวโิ รจน์ อินยัง แผนกเทคนิคอุตสาหกรรม
วทิ ยาลัยเทคโนโลยีภาคตะวันออก อีเทค

13

งานสร้างอุปกรณ์นําเจาะและจั บ ยึด
JIG&FIXTURE

ชนิดของฟิกซเ์ จอร์
สาํ หรั บช่ือตา่ งๆท่ีจะใชเ้ รียกฟิกซเ์ จอร์แตล่ ะชนิดนั น้ โดยหลักใหญแ่ ลว้ จะ

พิจารณาดูจารท่ีฟิกซเ์ จอร์เหลา่ นั น้ ถูกสร้างมาอยา่ งไร ตามพ้ืนฐานทั่ว ๆ ไปแลว้
ฟิกซเ์ จอร์จะถูกสร้างข้ึนมาเพ่ือกาํ หนดตาํ แหน่งของช้ินงานให้อยูใ่ นตาํ แหน่งท่ี
ตอ้ งการ ดังนั น้ ฟิกซเ์ จอร์จึงถูกสร้างให้มีความแขง็ แรงมากกวา่ จ๊ิกสาํ หรั บช้ินงาน
แบบเดียวกัน ฟิกซเ์ จอร์แบบตา่ งคือ

ฟิกซเ์ จอร์แบบแผน่
เป็นฟิกซเ์ จอร์ท่ีเป็นแบบธรรมดาท่ีสุด โดยพ้ืนฐานแลว้ ฟิกซเ์ จอร์ชนิดน้ีจะ

ถูกสร้างมาจากแผน่ เรียบ ๆ ซ่ึงมีตัวจับยึดชนิดตา่ ง ๆ กันติดอยูแ่ ละยังมีตัวกาํ หนด
ตาํ แหน่งอยูด่ ว้ ย ซ่ึงจะทาํ หน้าท่ีในการจับยึดและกาํ หนดตาํ แหน่งความท่ีเป็นฟิกซ์
เจอร์แบบธรรมดาและงา่ ยๆ เป็นฟิกซเ์ จอร์ท่ีมีผูน้ ิยมใชง้ านมากท่ีสุดชนิดหน่ึง

ฟิกซเ์ จอร์แบบแผน่ ตัง้ ฉาก
เป็นฟิกซเ์ จอร์แบบหน่ึงของฟิกซเ์ จอร์แบบแผน่ การทาํ งานกค็ ือ ช้ินงานจะ

ถูกกระทาํ ในทศิ ทางตัง้ ฉากกับตัวกาํ หนดตาํ แหน่งของฟิกซเ์ จอร์ ปกติแลว้ ฟิกซ์
เจอร์แบบแผน่ ตัง้ ฉากจะถูกทาํ มุม 90 องศา แตก่ ม็ ีบางครั ง้ จาํ เป็นท่ีจะตอ้ งใชม้ ุม
อยา่ งอ่ืนท่ีไมใ่ ชม้ ุม 90 องศา ซ่ึงในกรณีน้ีตอ้ งเปล่ียนมาใชฟ้ ิกซเ์ จอร์แบบแผน่ ตัง้
ฉากแบบปรั บมุมได้

รูปท่ี 2.14 ฟิกซเ์ จอร์แบบตัง้ ฉาก
ฟิกซเ์ จอร์แบบปากกา

เป็นฟิกซเ์ จอร์ท่ีใชส้ าํ หรั บการทาํ งานท่ีมีขนาดเลก็ ฟิกซเ์ จอร์ชนิดน้ีจะมี
ปากกาสาํ หรั บจับช้ินงานท่ีเป็นมาตรฐาน จึงสามารถท่ีจะเปล่ียนปากกาสาํ หรั บจับ

อาจารยณ์ ั ฐวโิ รจน์ อินยัง แผนกเทคนิคอุตสาหกรรม
วทิ ยาลัยเทคโนโลยีภาคตะวันออก อีเทค

14

งานสร้างอุปกรณ์นําเจาะและจั บ ยึด
JIG&FIXTURE

ช้ินงานไดอ้ ยา่ งสะดวกและรวดเร็ว ฟิกซเ์ จอร์แบบปากกาเป็นฟิกซเ์ จอร์ท่ีราคาถูก
ท่ีสุดในบรรดาฟิกซเ์ จอร์ท่ีถูกทาํ ข้ึนมา

รูปท่ี 2.15 ฟิกซเ์ จอร์แบบปากกา
ฟิกซเ์ จอร์แบบหัวแบง่

เป็นฟิกซเ์ จอร์ท่ีมีลักษณะท่ีมีลักษณะคลา้ ยกับจ๊ิกแบบหัวแบง่ อยา่ งมาก
ฟิกซเ์ จอร์แบบหัวแบง่ เหลา่ น้ีจะถูกใชส้ าํ หรั บการทาํ งานกับช้ินงานท่ีจะตอ้ งการ
ตกแตง่ ให้มีชอ่ งวา่ งหรือระยะหา่ งเทา่ ๆกัน
ฟิกซเ์ จอร์แบบหลายตาํ แหน่ง

เป็นฟิกซเ์ จอร์ท่ีถูกนํามาใชเ้ ม่ือตอ้ งการๆผลิตท่ีตอ้ งการความรวดเร็วและมี
ปริมาณมากๆ ในขณะท่ีการทาํ งานของเคร่ืองจักรจะตอ้ งทาํ งานเป็นจังหวะตอ่
เน่ืองกันไปตลอด สาํ หรั บดูเพลก็ ฟิกซเ์ จอร์เป็นแบบหน่ึงของฟิกซเ์ จอร์แบบหลาย
ตาํ แหน่ง แบบท่ีธรรมดาท่ีสุดโดยมีการทาํ งานเพียงสองตาํ แหน่ง

อาจารยณ์ ั ฐวโิ รจน์ อินยัง แผนกเทคนิคอุตสาหกรรม
วทิ ยาลัยเทคโนโลยีภาคตะวันออก อีเทค

15

งานสร้างอุปกรณ์นําเจาะและจั บ ยึด
JIG&FIXTURE

รูปท่ี 2.16 ฟิกซเ์ จอร์แบบหลายตาํ แหน่ง
ฟิกซเ์ จอร์แบบโปรไฟล์

เป็นฟิกซเ์ จอร์ท่ีถูกใชเ้ ป็นตัวนําทางสาํ หรั บการทาํ งานท่ีกระทาํ ตามเสน้ รอบ
รูปท่ีเคร่ืองจักรไมส่ ามารถไปตามทศิ ทางปกติได้ สาํ หรั บเสน้ รอบรูปน้ีอาจจะเป็น
เสน้ รอบรูปภายในหรือภายนอกกไ็ ดเ้ ชน่ แสดงการทาํ ลูกเบ้ียว

รูปท่ี 2.16 ฟิกซเ์ จอร์แบบโปรไฟล์
ประเภทของฟิกซเ์ จอร์

โดยปกติแลว้ ฟิกซเ์ จอร์จะถูกแบบตามชนิดของเคร่ืองจักรท่ีฟิกซเ์ จอร์นั น้ ๆ
ถูกนําไปใชง้ านดว้ ยและสามารถจะเรียกชนิดเจาะจงไปตามการใชง้ านยอ่ ยๆไปอีก
กไ็ ด้ เชน่ ถา้ ฟิกซเ์ จอร์ถูกออกแบบมาให้ใชก้ ับเคร่ืองกัด มันกจ็ ะถูกเรียกวา่ ฟิกซ์

อาจารยณ์ ั ฐวโิ รจน์ อินยัง แผนกเทคนิคอุตสาหกรรม
วทิ ยาลัยเทคโนโลยีภาคตะวันออก อีเทค

16

งานสร้างอุปกรณ์นําเจาะและจั บ ยึด
JIG&FIXTURE

เจอร์เคร่ืองกัด ถา้ ฟิกซเ์ จอร์ถูกออกแบบมาให้ใชก้ ับเคร่ืองกลึง มันกจ็ ะถูกเรียกวา่
ฟิกซเ์ จอร์เคร่ืองกลึง เป็นตน้
สาํ หรั บรายการตอ่ ไปน้ีเป็นการทาํ งานการผลิตท่ีใชฟ้ ิกซเ์ จอร์ดว้ ยดังน้ีคือ
งานประกอบ งานแลปป้ิ ง

งานควา้ น งานกั ด
งานทาํ ลอ่ ง งานเพลนนิ่ ง
งานเจาะรู งานเล่ือย
งานข้ึนรูป
งานไส

งานทาํ เกจ งานปั ้ ม
งานเจียระไน งานทาํ เกลียว
งานอบชุบ
งานทดสอบ

งานทาํ มุมเรียบ งานกลึง
งานตรวจสอบ งานเช่ือม
และมีอีกมากมายหลายงานท่ีใชฟ้ ิกซเ์ จอร์ในการทาํ งานดว้ ย

อาจารยณ์ ั ฐวโิ รจน์ อินยัง แผนกเทคนิคอุตสาหกรรม
วทิ ยาลัยเทคโนโลยีภาคตะวันออก อีเทค