T3 B5 PENTADBIRAN BARAT DI SARAWAK DAN SABAH

Pada akhir pembelajaran, murid akan dapat: BAB 5
PENTADBIRAN
➢ Menerangkan peluasan kuasa rejim Brooke
di Sarawak BARAT DI
SARAWAK & SABAH

5.2
PELUASAN KUASA
DINASTI BROOKE

DI SARAWAK

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 1
JPN JOHOR

PENGENALAN

04

01 02 03 Seterusnya, James Brooke
dan keluarganya berusaha
Peluasan kuasa Barat Kekayaan Sarawak (sagu, Perpecahan politik dan luaskan kuasa mereka ke
di Sarawak - dilakukan antimoni dan emas) tarik kegiatan pelanunan
perhatian James Brooke seluruh Sarawak
pihak persendirian kuasai Sarawak. Beliau digunakan oleh James Brooke
(James Brooke) guna pelbagai strategi untuk - beliau berjaya peroleh
Sarawak daripada
luaskan kuasanya Kesultanan Brunei

Antimony ore is discovered BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 2
on the Sarawak River - 1826 JPN JOHOR

SARAWAK KETIKA KEHADIRAN JAMES BROOKE

Sungai Sarawak - kawasan Sultan Brunei hantar Pengiran
ekonomi penting Indera Mahkota sebagai
pembesar Brunei untuk kuasai
01
04 ekonomi

02 03

1820-an - masyarakat Melayu Jadi pusat perdagangan dan
bertumpu di Lidah Tanah - pentadbiran kerana sangat strategik
- mampu kawal kegiatan perdagangan
terletak di sekitar Sungai Sarawak sungai dan kawasan pedalaman

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 3
JPN JOHOR

SARAWAK KETIKA KEHADIRAN JAMES BROOKE

PENGENALAN

Antara individu terlibat dalam percaturan politik dan pemerintahan di Sarawak (1830-an hingga 1840-an) :

SULTAN OMAR ALI SAIFUDDIN II, 01 JAMES BROOKE

SULTAN BRUNEI 03 • Cari peluang dapatkan Sarawak
• mentadbir Sarawak (1827) - • Seorang pengembara dengan kapalnya

berhasrat kawal kegiatan Royalist (Sarawak & Singapura)
• Di sokongan British melalui bantuan
perdagangan
• Pengiran Indera Mahkota dirikan tentera laut
• Terima pelawaan Pengiran Raja Muda
pusat pentadbiran di Kuching
• Menimbulkan perbalahan dengan Hashim selesaikan masalah di

pembesar tempatan kerana cukai Sarawak dengan syarat - serahkan
yang tinggi dan kerahan tenaga
• Datu Patinggi Ali menentang dan Sarawak kepada James Brooke
mahu bebaskan Sarawak daripada
DATU PATINGGI ALI (pembesar tempatan)
cengkaman Pengiran Indera
• Menentang pentadbiran Brunei (1836)
Mahkota
04 sebab tindakan wakil Sultan Brunei yang
PENGIRAN RAJA MUDA HASHIM jejaskan kehidupan masyarakat

• Bapa saudara Sultan Brunei 02 tempatan
• Bersetuju berunding dengan James
• Dihantar ke Sarawak utk selesaikan
Brooke dan tamatkan penentangan
masalah

• Berusaha pujuk Datu Patinggi Ali

dan pembesar Melayu tetapi gagal

• Beliau minta bantuan James Brooke

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 4
JPN JOHOR

JAMES BROOKE MENDAPATKAN KUASA PEMERINTAHAN

Rundingan

Ugutan

01 02

James Brooke gunakan James Brooke
kesempatan terhadap
masalah yang berlaku di gunakan 4 strategi

Sarawak - berjaya untuk capai
selesaikannya matlamatnya iaitu:

Perjanjian
Ketenteraan

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 5
JPN JOHOR

1. RUNDINGAN

Digunakan apabila James 01 Dalam rundingan - Pengiran
Brooke berunding dengan Raja Muda Hashim tawarkan
Pengiran Raja Muda Hashim -
02 Sarawak kepada James
diminta selesaikan
pertelingkahan di Sarawak Brooke sebanyak dua kali
sebelum James Brooke
menerimanya

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 6
JPN JOHOR

2. UGUTAN

Tindakan James Brooke 05 Ugutan pertama James Brooke ugut
menyebabkan Sultan bersetuju Pengiran Raja Muda Hashim -
menyerang kedudukan Pengiran Raja
mengesahkan penyerahan Muda Hashim di Kuching kerana
Sarawak berdolak-dalik dan tidak bersetuju untuk
serahkan Sarawak.

01

Kehadiran James Brooke adalah 04
untuk sahkan penyerahan
02 Tindakan ini menyebabkan Pengiran
Sarawak seperti yang dilakukan
oleh Pengiran Raja Muda Raja Muda Hashim bersetuju
Hashim serahkan pemerintahan Sarawak
kepada James Brooke
Ugutan kedua – James Brooke ugut Sultan
Brunei, Sultan Omar Ali Saifuddin apabila 03
James Brooke hadir ke Brunei diiringi oleh
angkatan tentera laut British

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 7
JPN JOHOR

3. PERJANJIAN

01 02 03 04

Membolehkan Brooke PERJANJIAN 1841: JAMES PERJANJIAN 1842: JAMES Kedua-dua perjanjian ini
mendapatkan kuasa di BROOKE DENGAN PENGIRAN BROOKE SULTAN OMAR ALI bolehkan James Brooke

Sarawak. Dua RAJA MUDA HASHIM SAIFUDDIN dapat kuasa sebagai
perjanjian penting
(1841 dan 1842) • James Brooke memerintah • Sultan Brunei serahkan Sarawak pemerintah Sarawak
Sarawak dan kuasai hasilnya
dari kawasan Tanjung Datu ke & tamatkan kekuasaan
• James Brooke harus hormati
dan pelihara undang-undang Sungai Samarahan Kesultanan Brunei di
serta adat Melayu • Serah semua hasil pendapatan Sarawak

kepada James Brooke
• James Brooke mesti bayar ufti

tahunan (2,500 Dolar Sepanyol)

kepada Sultan Brunei
• Tidak boleh campur tangan hal

adat dan agama tempatan
• Kawasan tidak boleh dipindah

milik tanpa kebenaran Sultan
• Sultan Brunei iktiraf James

Brooke sebagai Raja Putih BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM
JPN JOHOR
Sarawak 8

4. KETENTERAAN

Kejayaan James Brooke ini hanya James Brooke turut gunakan
permulaan kepada penguasaan kekuatan ketenteraan untuk
lebih luas (kawasan lain dalam dapatkan kuasa di Sarawak
kekuasaan Kesultanan Brunei)

03 01

04 02

Kapal ini digunakan - Bantuan ketenteraan diperoleh
perangi ancaman lanun melalui kapal HMS Dido milik
(ganggu perdagangan dan angkatan tentera laut British
ketenteraman Sarawak)

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 9
JPN JOHOR

JAMES BROOKE MENDAPATKAN KUASA PEMERINTAHAN

MENGHAPUSKAN TOKOH

03 05 TEMPATAN YANG MENENTANG
01 KEDUDUKANNYA

KEKUATAN TENTERA MEMPEROLEH SOKONGAN • Sharif Masahor dituduh terlibat 07 SOKONGAN
SEBAHAGIAN MASYARAKAT dalam pakatan singkirkan Brooke - KEWANGAN
• Dapat bantuan -
tentera laut British TEMPATAN dibuang ke Singapura • sokongan kewangan
pemodal Eropah
• Kapal perang HMS • James Brooke berjaya dapat• Datu Patinggi Abang bin Abang (Baroness Angela
Dido berjaya Burdett-Counts)
hancurkan kubu kuat sokongan orang tempatan Qahar dibuang

(orang Melayu dan Iban) ke Melaka

orang Iban (Sungai

Saribas dan Sungai 04 06 MEMPERKUKUH
Skrang) PERTAHANAN

02 AMBIL KESEMPATAN SARAWAK
DARIPADA
MENENTANG KEBANGKITAN PERTELINGKAHAN • Benteng dan kubu dilengkapi meriam -
ORANG TEMPATAN MASYARAKAT TEMPATAN
didirikan di kawasan strategik - kawal

kawasan tersebut
• Kubu di Sungai Skrang dibina selepas

• James Brooke anggap • James Brooke sokong Perang Beting Maru tamat - perhati
kebangkitan orang tempatan Pengiran Matusin untuk
sebagai lanun memecahkan kekuatan pergerakan kaum Iban Skrang daripada
masyarakat tempatan di
• Jadi alasan tindakan luaskan Mukah (di bawah menentang pentadbiran Brooke (Kubu Fort
kuasa di kawasan orang Iban Pengiran Ersat yg
sebagai tindakan yang sah dihormati penduduk) James - 1849)
dan di sokongan British • Renjer Sarawak ditubuhkan (1862) - awasi

keamanan dan pertahanan

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 10
JPN JOHOR

KRONOLOGI PELUASAN KUASA DINASTI BROOKE

TAHUN 1861 TAHUN 1883

• Sultan Abdul Mumin serahkan Sungai • Orang Kayan di kawasan Sungai Baram
Rajang kepada James Brooke - bayaran bangun menentang Kesultanan Brunei
4500 Dolar Sepanyol setahun kerana bantu
hapuskan kebangkitan orang tempatan • Charles berjaya dapatkan Baram dan
seluruh lembangan Sungai Baram daripada
• Kawasan terlibat - Oya, Mukah, Tatau dan Sultan Brunei dengan bayaran ufti 4200
Bintulu Dolar Sepanyol setahun

TAHUN 1853 TAHUN 1885
• Sungai Trusan diperoleh Charles
• Penentangan orang Iban di Saribas dan Batang
Lupar berjaya ditumpaskan - gunakan alasan Brooke dengan bayaran 4500
hapuskan lanun Dolar Sepanyol - diserahkan
kepada Temenggung
• Sadong, Batang Lupar, Saribas dan Kalaka • Selesaikan isu pembunuhan
berjaya diperolehi Brooke. (separuh hasil beberapa peniaga Sarawak oleh
pendapatan wilayah ini diberikan kepada Sultan orang Murut di kawasan tersebut
Abdul Mumin sebagai balasan)

TAHUN 1841 Tanjung Datu TAHUN 1905 TAHUN 1890
• Limbang diperoleh Charles
• James Brooke kuasai • 12 Januari 1905, kerajaan
kawasan Kuching dari Sarawak peroleh hak Brooke (1890)
Tanjung Datu ke Sungai terhadap Lawas - sebelum • Apabila penduduk Limbang
Samarahan itu dimiliki oleh SBUB
bersetuju sertai Sarawak
• Sejak tahun 1840-an, James • Sempadan Sarawak itu • Bayaran 6000 Dolar
Brooke berjaya kuasai dikekalkan hingga kini
Batang Lupar dan Sungai Sepanyol kepada Sultan
Saribas
Brunei

KESIMPULAN Sejarah buktikan tanpa sifat
bersatu padu dan
Kelicikan dan kemampuan James berwaspada, orang asing
Brooke gunakan pelbagai strategi akan lebih mudah untuk
bolehkannya berjaya dapatkan Sarawak ambil alih kuasa seterusnya
daripada Sultan Brunei. Perpecahan kuasai negara kita

dan konflik masyarakat tempatan 02
mudahkan usaha James Brooke

01

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 12
JPN JOHOR

SOALAN STRUKTUR

Baca soalan dengan teliti dan jawab soalan mengikut peruntukan markah yang ditetapkan

1. Peluasan kuasa Barat di Sarawak dilakukan oleh pihak c) Bagaimanakah kubu kuat orang Iban dihancurkan oleh
persendirian iaitu James Brooke. James Brooke? (1m)
……………………………………………………………….
Gambar 2: James Brooke
d) Mengapakah James Brooke perlu menyingkirkan
a) Apakah yang menarik perhatian James Brooke untuk pemimpin tempatan seperti Sharif Masahor yang
menguasai Sarawak? (2m) menentangnya? (1m)
.......…………………………………………………………… ………………………………………………………………..
…………………………………………………………………
e) Sifat bersatupadu dan sentiasa berwaspada dengan
b) Senaraikan dua strategi James Brooke untuk orang asing penting dalam mengekalkan kedaulatan
mendapatkan kuasa pemerintahan? (2m) negara/negeri. Bincangkan. (4m)
……………………………………………………………….... ……………………………………………………………….
………………………………………………………………… ……………………………………………………...............
……………………………………………………………….
……………………………………………………………….
……………………………………………………………….

BAHAGIAN PEMBANGUNAN KURIKULUM 13
JPN JOHOR