S S M 1 0 4 3 PEMBUANGAN TERJADUAL PENGURUSAN, KESELAMATAN DAN OPERASI MAKMAL
Panduan rujukan Chapter III 2 Contoh setiap sisa pembuangan terjadual (penerangan kod, contoh sisa, sumber sisa) Chapter I Definisi bahan buangan terjadual Chapter IV Cara membuang sisa pembuangan terjadual dengan betul Chapter II 5 Klasifikasi sisa pembuangan terjadual Chapter V Kesan jika sisa pembuangan terjadual dibuang atau diuruskan dengan tidak betul 02 08 05 17 07 19 SENARAI PENGARANG Penutup 22
PENGARANG AALLEEYYAAFFIITTRRIIAAHHBBIINNTTIIMMOOHHDD JJOOHHAARRII EE2200223311003322331144 VVAARRIISSHHNNAATTHHAA//LLKK CCOOLLIINNRRAAKKUU EE2200223311003322330088 NUR HHUUDDAANNAAJJIIHHAABBIINNTTIIKKAASSIIMM EE2200223311003322333366 01 SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023
Kami adalah pelajar dari Semester 1 dalam Diploma Teknologi Makmal, sesi 2023/2024 yang sedang dalam misi untuk menyelesaikan tugasan SSM1043 (Pengurusan, Keselamatan dan operasi Makmal Sains) pertama kami. Sepanjang e-book ini, kami akan mempelajari lebih lanjut dan menerangkan secara terperinci beberapa fakta penting mengenai sisa jadual seperti definisi, klasifikasi dan contohnya, cara membuang, dan kesan pembuangan sisa jadual yang tidak teratur. MUKA HADAPAN PANDUAN SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 02
1 KENAPA BUKU DIGITAL INI DIWUJUDKAN Untuk mendedahkan tentang sisa buangan terjadual secara semula jadi yang toksik dan berbahaya Pengurusan sisa buangan yang terjadual yang tidak akan membawa kepada pencemaran yang serius terhadap alam sekitar dan ekosistem serta kesan segera atau jangka masa panjang kepada kesihatan manusia Menguruskan sisa buangan terjadual memerlukan pemahaman menyeluruh tentang rangka kerja kawal selia, sifat sisa dan konsep pengurusan sisa SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 03 2 BAHAN PEMBELAJARAN Berkaitantentangsisabuanganterjadual bahanbahansamaadabahantersebutberbahayaatau tidakdanpengurusansisa pembuanganyangbetul danselamat
Memberi pendedahan tentang sisa buangan terjadual yang mempunyai toksik dan berbahaya. Mendedahkan tentang pengurusan sisa buangan yang betul supaya tidak memberi kesan terhadap alam sekitar dan ekosistem yang mudah kepada kesihatan badan manusia Meningkatkan pengetahuan umum mengenai sisa buangan terjadual di kalangan pembaca Meningkatkan kesedaran masyarakat dalam banyak aspek mengenai sisa buangan terjadual Ketahui dan terapkan cara membuang sisa berjadual dengan betul Mengurangkan risiko dan kesan negatif yang berkaitan dengan sisa berjadual 3 MATLAMAT SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 04
DEFINISI SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 Sisa buangan terjadual adalah bahan buangan yang mempunyai ciri-ciri berbahaya yang berpotensi memberi kesan negatif kepada orang awam dan alam sekitar.Contohnya,mudah menghakis,beracun dan mudah tindak balas atau meletup apabila campur dengan bahan lain. Ia juga boleh wujud sama ada dalam bentuk cecair,pepejal atau separa pepejal (enapcemar). (Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974) 05
Objektif peraturan-peraturan kualiti persekitaran(buangan terjadual)2005 Untuk memastikan pengurusan susa terjadual dengan betul. Untuk memantau pergerakan sisa terjadual dan memastikan sisa terjadual dikendalikan di kemudahan berlesen. Untuk mengelakkan pencemaran sisa terjadual ke alam sekitar. SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 06
5 PENGELASAN SISA BUANGAN TERJADUAL Buangan terjadual daripada buangan yang mengandungi terutamanya juzuk organic yang mungkin mengandungi logam dan bahan tidak organik dan mempunyai 27 kategori. SW 1 SW 2 SW 4 SW 3 SW 5 Buangan terjadual daripada logam dan buangan berasakan logam dan mempunyai 10 kategori. Buangan terjadual daripada buangan yang mengandungi terutamanya juzuk tidak organik yang mungkin mengandungi logam dan bahan organik dan mempunyai 7 kategori. Buangan terjadual daripada buangan yang mungkin mengandungi sama ada juzuk tidak organik atau organik dan mempunyai 32 kategori. Buangan terjadual daripada sisa-sisa lain dan mempunyai 1 kategori. SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 07
SW 1 CODE:SW 102 Penerangan:Buangan bateri asid plumbum dalam bentuk sempurna atau hancur. Contoh sisa :Menggunakan komponen bateri asid plumbum seperti plat plumbum dan elektrolit(asid). SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 08 SW 1:Buangan logam dan buangan berasaskan logam Sumber :Bateri asid plumbum daripada kenderaan berrmotor.
SW 1 CODE:SW 104 Penerangan:Debu, sanga, dros atau abu yang mengandungi arsenic, raksa, plumbum, kadmium, kromium, nikel, kuprum, vanadium, berilium, antimony, tellurium, talium, atau selenium, tidak termasuk sanga daripada kilang besi dan keluli Contoh sisa :Sisa aluminium (Aluminium dross) SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 09 Sumber:Peleburan aluminium
SW 2 CODE:SW 205 Penerangan:Buangan gypsum yang terhasil daripada proses industri kimia atau loji janakuasa Contoh sisa :Gypsum sintetik SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 10 Sumber:Loji janakuasa arang batu SW 2:Buangan yang mengandungi terutamanya juzuk tidak organik yangmungkin mengandungi logam dan bahan organik
SW 2 CODE:SW 206 Penerangan:Asid tidak organik terpakai Contoh sisa :Asid hidroklorik dan asid sulfurik. SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 11 Sumber:Asid tak organik terpakai
SW 3 CODE:SW 306 Penerangan:Minyak hidraulik terpakai Contoh sisa :Minyak hidraulik SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 12 Sumber:Peralatan dan mesin hidraulik SW 3:Buangan yang mengandungi terutamanya juzuk organic yang mungkin mengandungi logam dan bahan tidak organik
SW 3 CODE:SW 309 Penerangan: Campuran minyak-air seperti air balast Contoh sisa : Air balast SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 13 Sumber: Balast tangki kapal
SW 4 CODE:SW 403 Penerangan:Dadah terbuang yang mengandungi bahan psikotrofik atau yang mengandungi bahan yang bertoksik, berbahaya, karsinogenik, mutagenik atau teratogenik Contoh sisa: Antidepresan yang telah tamat tempoh,perangsang dan ubat penahan sakit. SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 14 Sumber: farmasi,hospital dan klinik. SW 4:Buangan yang mungkin mengandungi sama ada juzuk tidak organik atau organik
SW 4 CODE:SW 430 Penerangan:Bahan kimia makmal yang usang Contoh sisa :Bahan kimia yang luput dan usang SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 15 Sumber: Makmal kimia
SW 5 CODE:SW 501 Penerangan:Sebarang sisa daripada rawatan atau pemulihan sisa terjadual. Contoh sisa :Sisa yang tidak berguna. SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 16 Sumber:Rawatan atau pemulihan sisa terjadual. SW 5:Buangan lain
SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 17 CIRI-CIRI BUANGAN TERJADUAL MUDAH TERBAKAR TOKSIK MENGHAKIS REAKTIF BERJANGKIT
SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 18 CONTOH PAKAIAN KESELAMATAN DALAM MAKMAL
7.4.2 Kontraktor yang dilantik hendaklah memastikan sisa buangan terjadual itu dihantarke premis yang dilesenkan mengikut kod sisa yang diluluskan oleh DOE. Oleh itu, pihak kontraktor perlu mengemukakan TWG terkini premis yang dilesenkan itu kepada pihak OSHEdan JPPHB. SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 19 PERLUPUSAN SW hendaklah dilupuskan di premis yang dilesenkan di mana syarikat itu hendaklah mendapat lantikan dari Jabatan Alam Sekitar (DOE) yang mempunyai kebenaran untuk mengumpul, menyimpan; pengangkutan dan merawat sisa buangan terjadual. 7.4.3 Kontraktor yang dilantik untuk mengutip dan mengangkut SW mesti melengkapkan Jadual Keenam Peraturan Kualiti Alam Sekitar (Buangan Terjadual) 2005.
Cara untuk melupuskan bateri dengan selamat ialah: Kitar Semula Bateri Elakkan daripada membuang bateri terpakai bersama sisa rumah biasa. Apabila bateri berakhir di tapak pelupusan sampah, bahan kimia dan bahan berbahaya daripada bateri akan mencemari tapak pelupusan sampah - lalu menyumbang kepada pencemaran udara, air, dan tanah. Bateri mengandungi bahan mentah yang berharga; dimana ia boleh dikitar semula dan digunakan semula untuk menciptakan produk baharu. Cara terbaik untuk membuang bateri ialah dengan mencari perkdmatan kitar semula bateri tempatan. Bateri sekali guna dan bateri boleh dicas semula boleh dibawa ke pusat kitar semula untuk dikitar semula menjadi produk baharu. Semak dengan pihak berkuasa tempatan dan pusat kitar semula anda untuk mencari tempat kitar semula bagi bateri terpakai. Sesetengah pasar raya dan pusat DIY juga menawarkan khidmat kitar semula bateri. SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 20 SW 102 CARA PERLUPUSAN SW1 Buangan bateri asid plumbum dalam bentuk sempurna atau hancur
SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 21 SW 109 Buangan yang megandugi raksa ( merkuri) atau sebatiannya Cara untuk melupuskan Merkuri dengan selamat: Suluh pada permukaan tumpahan bagi melihat mercury pada lantai atau permukaan Gunakan syringe 10ml untuk menyedut mercuri dan masukkan dalam bekas yang telah diisi air Selain itu, gunakan kad board untuk mengumpul tumpahan Gunakan pelekat cellephone tape untuk bersihkan tumpuhan merkuri
SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 22 Masukkan semua sisa merkuri kedalam plastik seal Masukkan plastik pertama dalam plastik kedua Buang sisa ke dalam bekas yang sesuai dan labelkan.
SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 23 CARA PERLUPUSAN SW 2 Asid tidak organik terpakai Asid hidroklorik Asid nitrik Asid sulfik Asid cair dan kuantiti kecil (25ml 0.1M) Asid cair dan kuantiti besar (>1000ml/1M) Neutralkan antara sisa asid dan cairkan dengan air paip seingga ph 7 Buang(singki)
CARA PERLUPUSAN SW3 Minyak pelincir dan minyak hidrolik terpakai Cara untuk melupuskan minyak pelincir: 1.Pembakaran Memggunakan sisa minyak pelincir sebagai bahan api relau pemanas, dan ada yang mecampurkan sisa minyak pelincir dengan sampai lain yang memerlukan pembakaran dan pembakaran di dalam insinerator untuk menjana wap dandang menggunakan haba yang dihasilkan daripada pembakaran untuk pelbagai tujuan industri atau awam. 2. Menjana Semula Minyak Pelincir Minyak sisa minyak pelincir dirawat dengan proses yang sesuai untuk membuag komponen yang rosak, kekotoran asing dan bahan pencemar untuk menjadi minyak pelincir yang boleh diperbaharui. Proses penulenan- untuk minyak yang tidak merosot dengan serius Proses Penapisan, rawatan pelarut, rawatan kimia, rawatan penjedapan dan rawatan hidro,-untuk minyak teroksidasi tinggi. SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 24
CARA PERLUPUSAN SW 4 Dadah terbuang yang megandugi bahan psikotrofik atau bahan yang bertoksik, bebahaya, karsinogenik, mutagenik atau teratogenik Cara untuk melupuskan ubat-ubatan dengan betul: Membuang label pada bekas ubat bagi melindugi maklumat sulit berkaitan kesihatan anda. Tidak berkongsi ubat dengan orang lain. Ini adalah kerana keperluan ubat-ubatan bagi setiap individu adalah berbeza. 1.Sebelum menjalankan perlupusan ubat: Mencampurkan ubat tersebut dengan hampas teh atau kelapa. Ini adalah untuk megelakan daripada ubat tersebut digunakan semula oleh orang lain. Campuran ini dimasukkan ke dalam “seable bag” , tin kosong atau dalam bekas lain yang boleh ditutup ketat supaya tidak tumpah. 2.Semasa menjalankan perlupusan ubat: SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 25
Tanah isian (penanaman sampah) Cara-cara merlupuskan sisa-sisa pembuangan dengan betul: 1. Kaedah ini merupakan amalan yang biasa di kebanyakan negara. Tanah isian yang sering ditempatkan di kuari tertinggal, lowong lombong, dan lubang pinjaman. Tanah isian yang direka bentuk serta diurus dengan baik dapat memberikan kaedah yang bersih dan agak murah untuk menguruskan sisasisa. 2.Kaedah pegitaran semula PVC, LDPE, PP dan PS dapat dikitar semula walaupun bahan -bahan itu biasanya tidak dipungut. Bahanbahan tersebut biasanya terdiri daripada sejenis bahan sahaja dan oleh itu, menyebabkannya agak mudah dikitar semula menjadi keluaran baharu. CARA PERLUPUSAN SW 5 Apa-apa sisa daripada pengolahan atau pemerelohan kembali buangan terjadual SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 26
Bahan sisa yang bersifat organik seperti bahan tumbuh-tumbuhan, sisa makanan dan keluaran kertas dapat dikitar semula dengan menggunakan proses pemprosesan dan pencernaan biologi untuk menguraikan jirim organik. Bahan organik yang dihasilkan kemudian dikitar semula menjadi sungkup atau kompos bagi tujuan pertanian atau pelanskapan. Gas sisa daripada proses itu (seperti metana) dapat dikumpul dan digunakan untuk menjanakan eletrik. 3.Pemprosesan semula biologi SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 27
KESAN SEKIRANNYA SISA PEMBUANGAN DIBUANG ATAU DIIURUSKAN DENGAN TIDAK BETUL SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 28
1. Pencemaran udara Pembakaran sampah secara terbuka mengakibatkan pencemaran udara. Pembakaran terbuka melepaskan gas dioxin yang merbahaya ke persekitaran. Gas dari tapak pelupusan (hasil daripada proses pereputan sampah) boleh meletup jika dibiarkan berkumpul dalam permukaan tertutup. Metana (salah satu daripada gas tapak pelupusan) lebih efektif dari karbon dioksida sebagai gas rumah hijau yang boleh membawa kepada peningkatan suhu dunia. Pembakaran di tapak pelupusan boleh mengakibatkan pencemaran udara dan pengurangan jarak penglihatan semakin berkurangan. Letupan dan kebakaran boleh merebak ke kawasan berdekatan. Alam sekitar SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 29
2. Pencemaran air bawah tanah atau permukaan air Air tercemar (leachate) yang mengalir dari tapak pelupusan sampah mengakibatkan pencemaran sumber air yang serius. Sisa kimia (terutamanya organik yang tidak terurai) boleh membawa maut dan mempunyai kesan yang serius jika disentuh atau dihidu. 3. Pencemaran tanah Pencemaran tanah terjadi apabila bahan kimia atau bahan — bahan lain yang mangubah komposisi semulajadi tanah. Jenis pencemaran ini terjadi apabila air tercemar daripada tapak pelupusan atau membebaskan secara terus sisa industri seperti petroleum hidrokarbon, cecair, racun serangga, plumbum dan logam berat yang lain ke dalam tanah. SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 30
Kerosakan sistem saraf Kerosakan sistem reproduktif [ B I F E N I L. P O L I K L O R I N ] sumber e-waste: Kapasitor - jenis lama ( Pendingin hawa & peti sejuk) Kesan kepada kesihatan manusia Kerosakan jantung dan hati Kelemahan otot [ B A R I U M ] sumber e-waste: Suis ( komputer ) Kerosakan sistem saraf Kerosakan sistem reproduktif Kanser paru- paru [ K A D I U M ] sumber e-waste: Peyambung dan papan induk ( komputer)kerosokan kronik kepada otak Masalah pernafasan [ M E R K U R I ] sumber e-waste: Tiub pendafluor ( Televisyen LCD) Perkembangan otan terjejas Kerosakan buah pinggang Kerosakan sistem darah [ P L U M B U M ] sumber e-waste: Tiub sinar katod (Televisyen dan Komputer) SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 31
KESAN TOKSIN E-WASTE TERHADAP MANUSIA SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 32
Kesimpulannya, kewujudan sisa terjadual ini amatlah penting jika dipandang dari pelbagai sudut. Pengurusan sisa terjadual yang tidak teratur dan berkesan akan memberikan kesan yang negatif kepada semua faktor. Jika dilupuskan secara tidak mesra alam ini akan mendatangkan banyak kesan negatif terutamanya kepada kesihatan manusia dan alam sekitar. Semua pihak haruslah mengambil inseatif sebagai masyarakat yang beribawa untuk megambil tahu dan megambil tindakan berkaitan sisa terjadual. Itu sahaja daripada kami. Kami berharap kewujudan E-book ini dapat memberikan kededaran dan pegajaran kepada setiap pihak. PENUTUP Hembus pawana bayu terasa, Alam yang indah dipandang mata, Janganlah kita membuang sisa, Kelak binasa alam semesta. SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 33
TERIMA KASIH Melindungi alam sekitar adalah tanggungjawab bersama kami. SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 34
REFERENCE https://enviro2.doe.gov.my/ekmc/wpcontent/uploads/2016/08/1451866831- (updated)%20English%20Module%201%20Introdu ction%20to%20SW%20(EiMAS).pdf https://www.doe.gov.my/en/scheduled-wasteinformation/ https://www.doe.gov.my/wpcontent/uploads/2021/07/Kod-PembuanganBerjadual.pdf SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 35 https://enviro2.doe.gov.my/ekmc/wpcontent/uploads/2018/07/DP-PELABELANBUANGAN-TERJADUAL-2005-180615- latest280618.pdf
SISA BIUANGAN TERJADUAL 2023 36 https://kampussejahtera.usm.my/index.php/activiti es/145-kesan-pengurusan-sisa-pepejal-yang-tidaksistematik https://youtu.be/FtaRALxqm3Q?si=- gZelMviTSB3czaD