1.การเปลี่ยนแปลงแทนที่ของระบบนิเวศ

การเปลี่ยนแปลงแทนท่ขี องระบบนเิ วศ

การเปลย่ี นแปลงแทนทข่ี องระบบนเิ วศ จาง่ายๆนะที่รกั !
➢ เวลาเปล่ียน
 ในสภาพแวดล้อมหนึ่งๆ เมือ่ กาลเวลาผา่ นไป ➢ ส่งิ แวดล้อมเปลีย่ น
อาจทาใหเ้ กดิ การเปลีย่ นแปลงของกลุ่มส่ิงมีชวี ติ ➢ กลมุ่ สิง่ มชี ีวิตเปล่ยี น
เกดิ ขนึ้ กลุ่มสงิ่ มชี ีวิตเดิมท่เี คยพบ อาจสญู หายไป
กลายเปน็ อกี กลุ่มหนึ่งมาแทนที่ เรยี กว่า การ
เปลี่ยนแปลงแทนทข่ี องระบบนเิ วศ

คณุ สมบัตกิ ารเปลยี่ นแปลงแทนท่ีของระบบนเิ วศ

ส่งิ มีชีวติ ในสภาพแวดล้อมหนึง่ ๆ จะมกี ารเปลีย่ นแปลงตามลาดบั ขั้น
เร่ิมจากกลมุ่ สิ่งมีชวี ติ แบบง่าย ๆ กอ่ น
แลว้ ค่อยๆ ซบั ซอ้ นขึน้
ในทส่ี ุดกจ็ ะเป็นกลุ่มส่งิ มชี ีวติ ทเี่ หมาะสม

การเปลี่ยนแปลงแทนทใี่ นธรรมชาติจะมี 2 ลักษณะ

การเปล่ียนแปลงแทนที่ แบบปฐมภูมิ การเปล่ียนแปลงแทนท่ี แบบทุตยิ ภมู ิ

การเปล่ียนแปลงแทนที่ แบบปฐมภมู ิ (Primary succession)

➢ เร่ิมจากบริเวณทว่ี า่ งเปล่าไร้สงิ่ มชี วี ติ เชน่ บริเวณ
ภูเขาไฟระเบดิ ถูกลาวาปกคลุม บรเิ วณธารนา้ แขง็
ละลาย

➢ จนกระทงั่ เกิดสิ่งมีชีวติ กลมุ่ แรกคอื พวกมอส และไล
เคน เมอ่ื ตายก็จะทบั ถม กลายเปน็ ชนั บางๆ ของดนิ
เกดิ ขนึ

กอ้ นหิน ไลเคน มอส หญ้า ไมล้ ้มลุก ไม้ยนื ต้น สงั คมพืช

➢ ตอ่ มามีกลุ่มส่ิงมชี วี ติ กลุ่มที่ 2 เช่น หญ้าหรอื พวก การเปลี่ยนแปลงแทนท่ี แบบปฐมภมู ิ
วชั พชื ปา่ เกดิ ขน้ึ แทนท่ี เมอ่ื ตายลงทับถมทาให้ชัน้ ดนิ
หนาข้ึนเร่ือย ๆ

➢ สิ่งมชี ีวติ กลุ่มแลว้ กลุม่ เลา่ ข้ึนมาแทนท่ี เช่น ไมล้ ม้ ลุก
ไม้พมุ่ จนกระทั่งเปน็ สงั คมพืชทีม่ ีสงั คมสมบรู ณ์
(climax community) และมีความสมดุล

➢ ใชเ้ วลานานหลายสิบปี กวา่ จะถึงสภาวะสมดลุ

ก้อนหิน ไลเคน มอส หญ้า ไมล้ ม้ ลุก ไมย้ ืนตน้ สังคมพืช



ตวั อยา่ งการเปลี่ยนแปลงแทนท่ี แบบปฐมภมู ิ

หลงั จากการระเบดิ ผ่านไป 300 ปี ไดเ้ กิดการเปลีย่ นแปลงแทนทข่ี องพืชในบริเวณทศิ ตะวันออกเฉียงใต้
ของภเู ขาฟจู ทิ ่ถี ูกปกคลุมดว้ ยหนิ สคอเรีย พบวา่ บริเวณน้ันมีพืชหลายชนิดเจรญิ เติบโตไดอ้ ีกครัง้ ทงั้ ไม้ลม้ ลุก
ไมพ้ ุม่ และ ไม้ต้น

➢ ในบางกรณีการเปลย่ี นแปลงแทนท่ี
แบบปฐมภมู จิ ะสามารถเปลี่ยนแปลง
สภาพแวดล้อมไปโดยสน้ิ เชงิ เช่น การ
เปลย่ี นแปลงแทนทใี่ นสระนา้ จนกลายเป็น
พื้นดิน

การเปลี่ยนแปลงแทนทแ่ี บบทตุ ยิ ภูมิ (secondary succession)

➔เกดิ ขนึ้ จากกลมุ่ ส่งิ มีชวี ิตเดมิ ถกู ทาลายไป เช่น ตดั ไมท้ าลายปา่ ไฟปา่
➔แตย่ ังคงมสี งิ่ มีชวี ิตบางชนิดและสารอนิ ทรยี ์ท่ีสง่ิ มีชีวิตตอ้ งการเหลืออยู่

เกิดไฟปา่ หญ้า ไมล้ ้มลกุ ไมย้ นื ต้น สงั คมพืช

การเปลย่ี นแปลงแทนทแ่ี บบทุตยิ ภูมิ (secondary succession)

➔ การเปลีย่ นแปลงแทนท่แี บบทตุ ยิ ภูมใิ ชเ้ วลานอ้ ยกว่า
แบบ ปฐมภูมิ เนอื่ งจากดนิ และสาร อินทรยี ์ที่พืชต้องการ
มีพรอ้ มอยแู่ ล้วจึงเกิดการเปลย่ี นแปลงแทนทไี่ ดท้ นั ที
➔ เชน่ ปา่ ไม้ทถี่ ูกชาวเขาตัดทาไรเ่ ล่อื นลอย
จะกลับมาเนป่าไม่ทส่ี มบูรณ์อีกคร้ังใน 15-50 ปีขา้ งหนา้

เกิดไฟป่า หญา้ ไม้ลม้ ลุก ไม้ยนื ต้น สังคมพืช





เปรยี บเทยี บการเปล่ียนแปลงแบบปฐมภมู แิ ละทุตยิ ภูมิ

ปฐมภมู ิ ทตุ ยิ ภมู ิ

สิง่ มชี วี ิต ไมม่ ีส่ิงมีชวี ิตเลย มีสิ่งมีชีวติ มากอ่ น
เวลา
ใชเ้ วลานานหลายสิบปี ใช้เวลานอ้ ยกวา่ ปฐมภมู ิ
ตัวอย่าง หรอื ร้อยปี

ภูเขาไฟระเบิด ธารน้าแข็ง ไฟป่า ตัดไมท้ าลายป่า
ละลาย