บายศรีสู่ขวัญ บทเพลงเอิ้นขวัญของพวกเราชาวอีสาน

บายýรีÿู่ขüัญ : บทเพลงเอิ้นขüัญของพüกเราชาüอีÿาน โดย นางÿาüปüริýา พรĀมคุณ นางÿาüÿุธิดา ค าเมืองคุณ นางÿาüชüพร มั่งมูล นางÿาüพรปüีณ์ แก้üโÿดา นางÿาüýดานันท์ แดนÿีแก้ü นางÿาüýิริลักþณ์ เÿียงล ้า ชั้นมัธยมýึกþาปีที่ ๔/๑ เÿนอ คุณครูอานุภาพ รณเรืองฤทธิ์ โครงงานฉบับนี้เป็นÿ่üนĀนึ่งของรายüิชาภาþาไทยพื้นฐาน ๒ (ท๓๑๑๐๒) โรงเรียนÿตรีราชินูทิý อ าเภอเมือง จังĀüัดอุดรธานี ÿ านักงานเขตพื้นที่การýึกþามัธยมýึกþาอุดรธานี

บายýรีÿู่ขüัญ : บทเพลงเอิ้นขüัญของพüกเราชาüอีÿาน โดย นางÿาüปüริýา พรĀมคุณ เลขที่1 นางÿาüÿุธิดา ค าเมืองคุณ เลขที่17 นางÿาüชüพร มั่งมูล เลขที่23 นางÿาüพรปüีณ์ แก้üโÿดา เลขที่25 นางÿาüýดานันท์ แดนÿีแก้ü เลขที่28 นางÿาüýิริลักþณ์ เÿียงล ้า เลขที่31 ชั้นมัธยมýึกþาปีที่ ๔/๑ เÿนอ คุณครูอานุภาพ รณเรืองฤทธิ์ โครงงานฉบับนี้เป็นÿ่üนĀนึ่งของรายüิชาภาþาไทยพื้นฐาน ๒ (ท๓๑๑๐๒) โรงเรียนÿตรีราชินูทิý อ าเภอเมือง จังĀüัดอุดรธานี ÿ านักงานเขตพื้นที่การýึกþามัธยมýึกþาอุดรธานี

ก เรื่อง บายýรีÿู่ขüัญ : บทเพลงเอิ้นขüัญของพüกเราชาüอีÿาน ผู้ýึกþาค้นคü้า ๑. นางÿาüปüริýา พรĀมคุณ ๒. นางÿาüÿุธิดา ค าเมืองคุณ ๓. นางÿาüชüพร มั่งมูล ๔. นางÿาüพรปüีณ์ แก้üโÿดา ๕. นางÿาüýดานันท์ แดนÿีแก้ü ๖. นางÿาüýิริลักþณ์ เÿียงล ้า คุณครูที่ปรึกþา คุณครูอานุภาพ รณเรืองฤทธิ์ ระดับชั้น ชั้นมัธยมýึกþาปีที่ ๔/๑ ปีการýึกþา ๒๕๖๕ บทคัดย่อ จากการýึกþาโครงงานเรื่อง บายýรีÿู่ขüัญ : บทเพลงเอิ้นขüัญของพüกเราชาüอีÿานจาก เพลงบายýรีÿู่ขüัญ ÿรุปผลได้ü่าในเพลงบายýรีÿู่ขüัญปรากฏüรรณýิลป์ได้แก่ การเล่นเÿียง การ เล่นค า การใช้ภาþาอีÿานที่ปรากฏในเพลงบายýรีÿู่ขüัญ และภาพÿะท้อนÿังคมท้องถิ่นอีÿานที่ ปรากฏในเพลงบายýรีÿู่ขüัญได้แก่ ภาพÿะท้อนÿังคมด้านคüามเชื่อ ภาพÿะท้อนÿังคมด้าน ประเพณีและüัฒนธรรม

ข กิตติกรรมประกาý โครงงานเรื่อง บายýรีÿู่ขüัญ : บทเพลงเอิ้นขüัญของพüกเราชาüอีÿาน คุณครูอานุภาพ รณเรืองฤทธิ์ ครูที่ปรึกþาในการท าโครงงานüิชาภาþาไทย ที่กรุณาเÿียÿละเüลา ในการใĀ้ค าปรึกþา ค าแนะน า ตลอดจนการตรüจแก้ไขข้อผิดพลาดต่างๆ ที่เกิดขึ้นในโครงงานนี้ เÿมอมา คณะผู้จัดท าขอขอบพระคุณเป็นอย่างÿูงมา ณ โอกาÿนี้ คณะผู้จัดท าขอขอบพระคุณผู้ประพันธ์บทเพลงบายýรีÿู่ขüัญ ที่ÿร้างÿรรค์ผลงานเพลง ขึ้นมาเพื่อใĀ้คณะผู้จัดท าได้ýึกþากระบüนการüิเคราะĀ์และน าไปใช้ประโยชน์ในการüิเคราะĀ์ üรรณกรรมเพลงอื่นๆได้ ÿุดท้ายนี้ คณะผู้จัดท าต้องขอบคุณเพื่อนๆ ครอบครัüและผู้มีÿ่üนเกี่ยüข้องทุกคน ที่ใĀ้ คüามช่üยเĀลือรüมทั้งใĀ้ข้อเÿนอแนะอันเป็นประโยชน์ คอยใĀ้ค าปรึกþา ปลอบโยน ตลอดทั้ง ÿนับÿนุนทั้งด้านก าลังทรัพย์และใĀ้ก าลังใจแก่คณะผู้จัดท า จนกระทั่งการท าโครงงานÿ าเร็จลุล่üง ไปด้üยดี คณะผู้จัดท า

ค ÿารบัญ เรื่อง Āน้า บทคัดย่อ............................................................................................................................ ก กิตติกรรมประกาý……………………………………………………………………………………………....... ข ÿารบัญ............................................................................................................................... ค บทที่ ๑ บทน า.................................................................................................................... ๑ ๑.๑ คüามเป็นมาและคüามÿ าคัญของปัญĀา..................................................... ๑ ๑.๒ üัตถุประÿงค์ของโครงงาน...................................................................... ๑ ๑.๓ ขอบเขตการýึกþา.......................................................... ๑ ๑.๔ นิยามýัพท์เฉพาะ............................................................................... ๑ ๑.๕ ประโยชน์ที่คาดü่าจะได้รับ......................................................................... ๒ บทที่ ๒ เอกÿารที่เกี่ยüข้อง............................................................................ ๓ ๒.๑ คüามรู้เบื้องต้นเกี่ยüกับการบายýรีÿู่ขüัญ................................................... ๓ ๒.๒ เนื้อเพลงบายýรีÿู่ขüัญ..................................................................... ๔ บทที่ ๓ üิธีด าเนินงาน.................................................................................................. ๕ ๓.๑ ขั้นรüบรüมข้อมูล.............................................................................. ๕ ๓.๒ ขั้นüิเคราะĀ์ข้อมูล........................................................................ ๕ ๓.๓ ขั้นÿรุป อภิปรายผล และเÿนอแนะ............................................................ ๓.๔ ตารางแÿดงแผนการปฏิบัติงาน............................................................ ๕ ๕ บทที่ ๔ ผลการüิเคราะĀ์ข้อมูล............................................................................. ๖ ๔.๑ üรรณýิลป์ที่ปรากฏในเพลงบายýรีÿู่ขüัญ................................................ ๖ ๔.๒ ภาพÿะท้อนÿังคมท้องถิ่นอีÿานที่ปรากฏในเพลงบายýรีÿู่ขüัญ................... ๗ บทที่ ๕ ÿรุป อภิปรายผล และข้อเÿนอแนะ......................................................... ๙ ๕.๑ ÿรุปผล....................................................................................... ๙ ๕.๒ อภิปรายผ............................................................................................. ๙ ๕.๓ ข้อเÿนอแนะ.................................................................................... ๙ บรรณานุกรม............................................................................................................... ๑๐ ภาคผนüก.................................................................................................................... ๑๑ ภาคผนüก ก ภาพการด าเนินงาน.............................................................. ๑๒ ภาคผนüก ข ประüัติผู้จัดท า...................................................................... ๑๔

๑ บทที่ ๑ บทน า ๑.๑ คüามเป็นมาและคüามÿ าคัญของปัญĀา พิธีบายýรีÿู่ขüัญĀรือĀลายท้องถิ่นในภาคอีÿานจะเรียกü่าÿู่ขüัญĀรือÿูดขüัญ ตามคüาม เชื่อของคนไทยเชื่อกันü่าคนที่เกิดมามีขüัญประจ ากายมีĀน้าที่ในการพิทักþ์รักþา ขüัญเป็น เĀมือนพี่เลี้ยงที่คอยดูแลประคับประคองชีüิต คอยเลี้ยงดูและติดตามไปทุกĀนทุกแĀ่ง เป็นÿิ่งไม่มี ตัüตนคล้ายจิต Āรือüิญญาณแฝงอยู่ในตัüคนและÿัตü์ ซึ่งขüัญตามคüามเชื่อทางพระพุทธýาÿนา เชื่อü่าในร่างกายเรามี ๒ ÿิ่งรüมกัน คือร่างกายและจิตใจĀรือขüัญ ประเพณีบายýรีÿู่ขüัญเกี่ยüกับüิถีชีüิตของคนอีÿานเป็นอย่างมาก จึงมีเพลงประกอบพิธี บายýรีÿู่ขüัญเพื่อที่จะน าประเพณีบายýรีÿู่ขüัญมาถ่ายทอดใĀ้ผู้คนได้รู้จักประเพณีและคüามเชื่อ ของคนภาคอีÿานเกี่ยüกับบายýรีÿู่ขüัญ เพลงบายýรีÿู่ขüัญเกิดจากการคิดค้นร่üมกันโดย อ.ด าเกิง ไกรÿรกุล และ อ.พนอก าเนิด กาญจน์ แĀ่งüิทยาลัยครูอุดรธานี(ปัจจุบันคือ มĀาüิทยาลัยราชภัฏอุดรธานี) ซึ่ง อ.พนอก าเนิด กาญจน์ เป็นผู้ประดิþฐ์ท่าฟ้อน อ. ด าเกิง ไกรÿรกุล เป็นผู้แต่งเนื้อร้องและท านองเพลง เนื้อร้อง ประกอบการฟ้อนบายýรีÿู่ขüัญ ด้üยเĀตุนี้คณะผู้จัดท าจึงÿนใจที่จะýึกþาคุณค่าด้านüรรณýิลป์และประเพณีพิธีกรรมที่ ปรากฏในบทเพลงบายýรีÿู่ขüัญ เพื่ออนุรักþ์และถ่ายทอดมรดกประเพณีบายýรีÿู่ขüัญของชาü อีÿานใĀ้คงอยู่เป็นมรดกไทยÿืบต่อไป ๑.๒ üัตถุประÿงค์ของโครงงาน ๑.๒.๑ เพื่อýึกþาคุณค่าด้านüรรณýิลป์ที่ปรากฏในเพลงบายýรีÿู่ขüัญ ๑.๒.๒ เพื่อýึกþาประเพณี พิธีกรรมที่ปรากฏในบทเพลงบายýรีÿู่ขüัญ ๑.๒.๓ เพื่ออนุรักþ์และถ่ายทอดประเพณีบายýรีÿู่ขüัญ ๑.๓ ขอบเขตการýึกþา ๑.๓.๑ เพลงบายýรีÿู่ขüัญ

๒ ๑.๔ นิยามýัพท์เฉพาะ ๑.๔.๑ บายýรีÿู่ขüัญ Āมายถึง ประเพณีอย่างĀนึ่งของคนไทย และคนลาü ด้üยคüามเชื่อ ที่ü่า ทุกคนเกิดมาพร้อมกับÿิ่งนามธรรมอย่างĀนึ่งที่เรียกกันü่า “ขüัญ” ซึ่งมีĀน้าที่รักþา ประคับประคองชีüิตและติดตามเจ้าของไปทุกĀนแĀ่ง การท าพิธีÿู่ขüัญจึงเป็นการเชิญขüัญที่Āนี ĀายไปใĀ้เข้ามาอยู่กับตัü และเชื่อü่าเป็นการÿ่งเÿริมพลังใจใĀ้เข้มแข็ง มีÿติและไม่ประมาท ๑.๔.๒ เอิ้นขüัญ Āมายถึง การเชิญขüัญใĀ้มาอยู่กับเนื้อกับตัüโดยมีĀมอขüัญท าพิธี ๑.๕ ประโยชน์ที่คาดü่าจะได้รับ ๑.๕.๑ ได้ýึกþาคุณด้านüรรณýิลป์ที่ปรากฏในเพลงบายýรีÿู่ขüัญ ๑.๕.๒ ได้ýึกþาประเพณี พิธีกรรมที่ปรากฏในบทเพลงบายýรีÿู่ขüัญ ๑.๕.๓ ได้อนุรักþ์และถ่ายทอดประเพณีบายýรีÿู่ขüัญ

๓ บทที่ ๒ เอกÿารที่เกี่ยüข้อง ในบทนี้ คณะผู้จัดท าได้รüบรüมแนüคิดที่ใช้ýึกþา ตลอดจนงานและบทคüามที่ýึกþา ประเด็นต่าง ๆ ที่เกี่ยüข้องกับการท าโครงงานครั้งนี้ จากการýึกþาเอกÿารที่เกี่ยüข้องพบü่ามี Āลายประเด็นที่น่าÿนใจคüรที่จะýึกþาค้นคü้าต่อ และน าไปประยุกต์ใช้ในการýึกþาüิเคราะĀ์ องค์ประกอบของüรรณกรรมเพลงที่ÿะท้อนด้านคüามเชื่อในประเพณีของการÿู่ขüัญ ดังนี้ ๒.๑ คüามรู้เบื้องต้นเกี่ยüกับการบายýรีÿู่ขüัญ ๒.๒ เนื้อเพลงบายýรีÿู่ขüัญ ๒.๑ คüามรู้เบื้องต้นเกี่ยüกับการบายýรีÿู่ขüัญ ขüัญ เป็นÿิ่งที่แลไม่เĀ็น ไม่มีตัüตนแต่เชื่อกันü่าเป็นÿิ่งĀนึ่งที่อยู่ในร่างกาย ÿามารถ ĀลบĀนีไปได้ ดังที่เคยได้ยินบ่อยๆü่าขüัญĀนีและขüัญĀาย ซึ่งÿามารถเรียกกลับคืนมาได้เช่นกัน เชื่อกันอีกü่าถ้าขüัญอยู่กับตัüของผู้ใดผู้นั้นจะมีคüามÿุขกายÿบายใจ ไม่เจ็บไม่ไข้ถ้าขüัญĀนี Āายไปจะเกิดอันตรายแก่ผู้นั้นได้ ÿ่üนรูปร่างลักþณะของขüัญจะเป็นอย่างไรนั้นไม่ÿามารถก าĀนดได้ เพียงแต่เชื่อü่าเป็น ÿิ่งที่มีพลังอย่างĀนึ่ง เจริญเติบโตได้ตามตัüคน (เจ้าของขüัญ) เüลาคนยังเป็นทารก ขüัญมัก ตื่นเต้นตกใจง่ายและอาจละทิ้งเจ้าของĀลบĀนีกระเจิดกระเจิงไปจนĀายตกใจจึงจะกลับมาÿู่ร่าง อย่างเดิม เมื่อคนเราเติบใĀญ่ขึ้นขüัญค่อยจะรู้จักĀนักแน่นมีÿติอารมณ์ยิ่งขึ้นตามตัüคนโดยล าดับ จนเป็นผู้Āลักผู้ใĀญ่พ่อเĀย้าเจ้าเรือนขüัญเป็นผู้ใĀญ่ไปด้üยกัน ดังนั้นจึงเกิดคüามเชื่อที่ü่า ขüัญเป็นÿิ่งÿ าคัญและจ าเป็นที่จะต้องมีทุกคน ก่อใĀ้เกิด พิธีกรรมต่างๆ ที่จะท าใĀ้ขüัญอยู่กับตัüตลอดไป จะเĀ็นได้ทุกระยะของชีüิตตั้งแต่แรกเกิด จนกระทั่งเข้าÿู่üัยชราจะมีประเพณีที่เกี่ยüกับชีüิตĀลายอย่างที่ท าขüัญอยู่กับคนผู้นั้นเÿมอ อาทิ การท าขüัญแรกเกิด ท าขüัญเดือน โกนจุก บüชนาค แต่งงาน การÿร้างบ้านปลูกเรือน การยก เÿาเอก üางýิลาฤกþ์เป็นต้น ตลอดจนท าขüัญผู้ที่เพิ่งĀายป่üยไข้ Āรือ รอดพ้นอันตรายกลับมา การได้รับต าแĀน่งใĀม่ เลื่อนยý เลื่อนขั้น การกลับÿู่บ้านเกิดเมืองนอน Āรือไปอย่างต่างถิ่นนานๆ แม้กระทั่งการจะไปอยู่ในต่างถิ่นแดนไกล นอกจากนี้ยังมีการท าขüัญในโอกาÿพิเýþต่างๆ อาทิ การต้อนรับแขกบ้านแขกเมือง เป็นต้น นอกจากนี้คüามÿ าคัญของขüัญยังอนุโลมไปถึงÿัตü์และ ÿิ่งของอีกด้üย ในÿมัยโบราณ Āากมีการซื้อüัü คüาย ช้างม้า ก็จะดูที่ขüัญเป็นอันดับแรก ถ้า พบü่าขüัญไม่ดี เช่น ขüัญปั่นพื้น ขüัญรั่üเรือน ขüัญดมเน่า ขüัญกบาลแตก ถือü่าÿัตü์ตัüนั้นไม่ดี Ā้ามซื้อขายถ้าขืนซื้อมาก็จะเป็นอัปรีย์จัญไร เป็นภัยแก่ตัüเองและครอบครัü แต่Āากพบขüัญดี เช่น ขüัญจอมปราÿาท ขüัญĀ้อยĀิ่ง ขüัญเýüตฉัตร ถือü่าÿัตü์ตัüนั้นดี ราคาแพงเท่าไĀร่ก็ใĀ้ซื้อ

๔ เพราะจะน าลาภมาใĀ้และเจ้าของก็จะเป็นÿุขใจปราýจากโรคภัยทุกข์ทั้งปüง เมื่อเชื่อü่าขüัญเป็น ÿิ่งÿ าคัญÿ าĀรับÿัตü์ ÿิ่งของ ด้üยเĀตุü่าÿัมพันธ์กับมนุþย์ในการพึ่งพาอาýัยกันในการท ามาĀา กิน จึงมีการท าขüัญÿัตü์และÿิ่งของ อาทิ ท าขüัญüัü คüาย ช้าง ท าขüัญนา ขüัญข้าü ท าขüัญ เÿา ท าขüัญเรือน เป็นต้น เพราะเชื่อü่าเทพารักþ์จะช่üยคุ้มครองÿัตü์Āรือÿิ่งของของตนเอง พิธีท าขüัญจึงเป็นแนüคüามคิดของมนุþย์ที่จะท าใĀ้ขüัญอยู่กับเราตลอดไป ออกมาใน รูปแบบของการร้องขอ üิงüอนแม้กระทั่งĀลอกล่อขüัญใĀ้Āลงเชื่อกลับมาĀรือคงอยู่กับเจ้าของ ขüัญตลอดไป โดยมีÿิ่งจูงใจทั้งในเรื่องอาĀารการกิน แม้กระทั่งค าเชิญก็ต้องไพเราะ น่าฟังและ ÿละÿลüยจนเกิด ค ากลอนเชิญขüัญขึ้นและมีคนกลางในการประกอบพิธีกรรมซึ่งได้แก่พราĀมณ์ Āรือผู้รู้ช านาญ เรียกü่าĀมอขüัญ เป็นผู้ท าพิธี และมีบายýรีเข้ามาเป็นเครื่องใช้ในพิธีกรรมนั้นๆ ถือเป็นÿัญลักþณ์แĀ่งการท าขüัญที่จะขาดเÿียมิได้เลย ๒.๒ เนื้อเพลงบายýรีÿู่ขüัญ เนื้อร้อง : บายýรีÿู่ขüัญ มาเถิดเย้อ มาเยอขüัญเอย มาเย้อขüัญเอย Āมู่ชาüเมืองมาเบื้องขüานั่งÿ่ายราย เบื้องซ้ายนั่งเป็นแถü ยอพาขüัญไม้จันทร์เพริýแพร้ü ขüัญมาแล้ü มาÿู่คิงกลม เกýแก้üĀอมลอยลมทั้งเอื้องชüนชมเก็บเอาไü้บูชา ยามฝนพร ่าเจ้าอย่าแข่ง แดดร้อนแรงเจ้าอย่าฝ่า อยู่ที่ไĀนจงมา รัดด้ายชยา มาคล้องผ้าแพรกระเจา อย่าเพลินเผลอ มาเยอขüัญเอย มาเย้อขüัญเอย อยู่แดนดินใดĀรือฟ้าฟากไกล ขอใĀ้มาเฮือนเฮา เผื่ออย่าคิดอะไรÿู้เก่า ขออย่าเü้า ขüัญเจ้าจะตรม Āมอกน ้าค้างพร่างพรม ขüัญอย่าเพลินชม ป่าเขาล าเนาไพร เชิญไล้ทาประทินกลิ่นĀอม ดมพะยอมใĀ้ชื่นใจ เĀล่าข้าน้อยแต่งไü้ ร้อยพüงมาลัยจะคล้องใĀ้ÿüยรüย

๕ บทที่ ๓ üิธีด าเนินงาน ในการýึกþาค้นคü้าโครงงานเรื่อง บายýรีÿู่ขüัญ : บทเพลงเอิ้นขüัญของพüกเราชาü อีÿาน คณะผู้จัดท าได้ด าเนินตามขั้นตอนต่อไปนี้ ๓.๑ ขั้นรüบรüมข้อมูล ๓.๒ ขั้นüิเคราะĀ์ข้อมูล ๓.๓ ขั้นÿรุป อภิปรายผล และเÿนอแนะ ๓.๔ ตารางแÿดงแผนการปฏิบัติงาน ๓.๑ ขั้นรüบรüมข้อมูล ๓.๑.๑ รüบรüมและýึกþาข้อมูลด้านüรรณýิลป์ และüัฒนธรรมท้องถิ่นที่ปรากฏในเพลง ๓.๒.๒ รüบรüมและýึกþาเอกÿารที่เกี่ยüข้องกับüรรณกรรมเพลงที่ÿะท้อนด้านคüามเชื่อ ในประเพณีของพระพุทธýาÿนา ๓.๒ ขั้นüิเคราะĀ์ข้อมูล ýึกþาและüิเคราะĀ์üรรณกรรมเพลงที่ÿะท้อนด้านคüามเชื่อในประเพณีและüัฒนธรรม ของพระพุทธýาÿนาในด้านต่างๆ ดังนี้ ๓.๒.๑ üิเคราะĀ์คุณค่าทางด้านüรรณýิลป์ จากการเล่นเÿียง การเล่นค า การใช้ภาพพจน์ และการใช้ภาþาอีÿาน ๓.๒.๒ üิเคราะĀ์ภาพÿะท้อนÿังคม จากภาพÿะท้อนÿังคม ด้านคüามเชื่อ และภาพ ÿะท้อนÿังคมด้านประเพณีและพิธีกรรม ๓.๓ ขั้นÿรุป อภิปรายผล และเÿนอแนะ ๓.๓.๑ ÿรุป อภิปรายผล และเÿนอแนะ

๖ ๓.๔ ตารางแÿดงแผนการปฏิบัติงาน ล าดับที่ รายงานปฏิบัติ üัน/เดือน/ปี ÿถานที่ ĀมายเĀตุ ๑ ประชุมÿมาชิกในกลุ่ม ๒๘/๑๐/๖๕ โรงเรียนÿตรีราชินูทิý ๒ üางแผนการปฏิบัติงาน ๐๒/๑๑/๖๕ โรงเรียนÿตรีราชินูทิý ๓ รüบรüมและýึกþาข้อมูล ๑๑/๑๑/๖๕ โรงเรียนÿตรีราชินูทิý ๔ ýึกþาและüิเคราะĀ์ข้อมูล ๒๑/๑๑/๖๕ โรงเรียนÿตรีราชินูทิý ๕ ÿรุปอภิปรายผล ๒๕/๑๑/๖๕ โรงเรียนÿตรีราชินูทิý ๖ น าเÿนอโครงงาน ๓๐/๑๑/๖๕ โรงเรียนÿตรีราชินูทิý

๗ บทที่ ๔ ผลการüิเคราะĀ์ข้อมูล การýึกþาโครงงานเรื่อง บายýรีÿู่ขüัญ : บทเพลงเอิ้นขüัญของพüกเราชาüอีÿาน จะ üิเคราะĀ์üรรณýิลป์ที่ปรากฏในเพลงบายýรีÿู่ขüัญ และภาพÿะท้อนÿังคมท้องถิ่นอีÿานที่ปรากฏ ในเพลงบายýรีÿู่ขüัญ โดยýึกþาตามรายละเอียดดังนี้ ๔.๑ üรรณýิลป์ที่ปรากฏในเพลงบายýรีÿู่ขüัญ มีดังนี้ ๔.๑.๑ การเล่นเÿียง ๔.๑.๒ การเล่นค า ๔.๑.๓ การใช้ภาþาอีÿาน ๔.๒ ภาพÿะท้อนÿังคมท้องถิ่นอีÿานที่ปรากฏในเพลงบายýรีÿู่ขüัญ ๔.๒.๑ ภาพÿะท้อนÿังคมด้านคüามเชื่อ ๔.๒.๒ ภาพÿะท้อนÿังคมด้านประเพณีและüัฒนธรรม ๔.๑ üรรณýิลป์ที่ปรากฏในเพลงบายýรีÿู่ขüัญ มีดังนี้ ๔.๑.๑ การเล่นเÿียง ตัüอย่างที่ ๑ Āมู่ชาüเมืองมาเบื้องขüานั่ง ÿ่ายราย เบื้องซ้ายนั่งเป็นแถü จากตัüอย่างข้างต้น เป็นการแÿดงถึงคüามÿามารถของผู้แต่ง ที่ÿามารถน าค าที่มี ÿัมผัÿÿระมาอยู่รüมกัน และยังคงรักþาคüามĀมายไü้ได้ ท าใĀ้เกิดคüามÿüยงามใน ค าประพันธ์ คือ “ÿ่ายร่าย” เป็นการเล่นเÿียงÿระ อา Āมายคüามü่า อยู่กระจัดกระจาย ตัüอย่างที่ ๒ เกýแก้üĀอมลอยลมทั้งเอื้องชüนชมเก็บเอาไü้บูชา จากข้อคüามข้างต้น เป็นการแÿดงถึงคüามÿามารถของผู้แต่งที่ÿามารถน าค าที่มีÿัมผัÿ พยัญชนะและÿระ มาอยู่รüมกัน และยังรักþาคüามĀมายไü้ได้ ค าประพันธ์คือ “เกýแก้ü” เป็นการเล่นเÿียงพยัญชนะ กอไก่ Āมายคüามü่า ดüงแก้üที่ÿูงÿุด, ผมที่มีค่ายิ่ง, มีค่าที่ÿุด “Āอมลอย” เล่นเÿียงÿระ ออ Āมายคüามü่า มีกลิ่นดี, มีกลิ่นชüนดมที่ทรงตัüอยู่ในอากาý “ลอยลม” เป็นการเล่นเÿียง /ล/ Āมายคüามü่า กลิ่นĀอมที่ลอยตามลมมา ตัüอย่างที่๓ อยู่แดนดินใดĀรือฟ้าฟากไกล ขอใĀ้มาเฮือนเฮา จากตัüอย่างข้างต้น เป็นการเล่นเÿียงพยัญชนะ ดอเด็ก เพื่อน ามาเขียนเพลงใĀ้เกิดคüาม ÿüยงามและไพเราะของภาþา “แดนดินใด” Āมายถึง บริเüณไĀน

๘ ๔.๑.๒ การเล่นค า ตัüอย่างที่ ๔ มาเถิดเย้อ มาเยอขüัญเอย มาเย้อขüัญเอย จากตัüอย่างข้างต้นเนื้อเพลงมีการเล่นค าซ ้า คือ ค าü่า มาเยอขüัญเอย เพื่อใĀ้เกิดเÿียง ไพเราะเÿนาะĀูยิ่งขึ้น ๔.๑.๓ การใช้ภาþาอีÿาน ภาþาอีÿานที่ปรากฏในเพลง ๑๐ ค า ดังนี้ ล าดับ ภาþาไทยถิ่นอีÿาน ภาþาไทยมาตรฐาน ๑ เยอ เป็นกิริยาช่üย ของภาþาอีÿาน ๒ ÿ่ายราย กระจัดกระจาย ๓ คิงกลม ตัüเรา ๔ ยอ ยก ๕ ด้ายชยา ด้ายมงคล ๖ เฮือนเฮา บ้านเรา ๗ เü้า พูด ๘ เจ้า เธอ,คุณ ๙ พาขüัญ บายýรี ๑๐ ข้าน้อย ตัüเรา ๔.๒ ภาพÿะท้อนÿังคมท้องถิ่นอีÿานที่ปรากฏในเพลงบายýรีÿู่ขüัญ ๔.๒.๑ ภาพÿะท้อนÿังคมด้านคüามเชื่อ ตัüอย่างที่ ๕ มาเถิดเย้อ มาเยอขüัญเอย มาเย้อขüัญเอย Āมู่ชาüเมืองมาเบื้องขüานั่งÿ่ายราย เบื้องซ้ายนั่งเป็นแถü ยอพาขüัญไม้จันทร์เพริýแพร้ü ขüัญมาแล้ü มาÿู่คิงกลม จากตัüอย่างข้างต้น ได้กล่าüถึงการเชิญชüนมาท าพิธีบายýรีÿู่ขüัญเป็นพิธีอย่างĀนึ่ง ของคนไทยในภาคอีÿาน ด้üยคüามเชื่อที่ü่า ทุกคนเกิดมาพร้อมกับÿิ่งนามธรรม อย่างĀนึ่ง ที่เรียกกันü่า“ขüัญ” ซึ่งมีĀน้าที่รักþาประคับประคองชีüิตและติดตามเจ้าของไปทุกแĀ่ง การท า พิธีขüัญจึงเป็นการเชิญขüัญที่ĀนีĀายไปใĀ้เข้ามาอยู่กับตัü และเชื่อü่าเป็นการ ÿ่งเÿริมใĀ้ เข้มแข็ง มีÿติและไม่ประมาท

๙ ๔.๒.๒ ภาพÿะท้อนÿังคมด้านประเพณีและüัฒนธรรม ตัüอย่างที่ ๖ มาเยอขüัญเอย มาเย้อขüัญเอย อยู่แดนดินใดĀรือฟ้าฟากไกล ขอใĀ้มาเฮือนเฮา เผื่ออย่าคิดอะไรÿู้เก่า ขออย่าเü้า ขüัญเจ้าจะตรม Āมอกน ้าค้างพร่างพรม ขüัญอย่าเพลินชม ป่าเขาล าเนาไพร เชิญไล้ทาประทินกลิ่นĀอม ดมพะยอมใĀ้ชื่นใจ จากตัüอย่างข้างต้น ได้กล่าüถึงการเชิญชüนมาท าพิธีบายýรีÿู่ขüัญเป็นพิธีอย่างĀนึ่ง ของคนไทยในภาคอีÿาน การท าพิธีบายýรีÿู่ขüัญ เจ้าภาพผู้จัดพิธีÿู่ขüัญจะต้องจัดĀาĀมอนüด Āรือÿูตรขüัญซึ่งมักเรียกü่า “พราĀมณ์” Āรือ “พ่อพราĀมณ์” ไü้ล่üงĀน้า Āมอÿูตรขüัญก่อนลง มือÿüดเจ้าภาพต้องเตรียม “ด้ายผูกแขนพราĀมณ์” ไü้เป็นด้ายผูกข้อมือธรรมดาเป็นแต่เพียงมัด ธนบัตรเป็นค่าบูชาพราĀมณ์ เจ้าภาพจะเป็นคนผูกข้อมือพราĀมณ์ ด้üยด้ายผูกแขนพิเýþนี้ พราĀมณ์จะจัดใĀ้เจ้าของขüัญนั่งĀันĀน้าไปทางทิýต่างๆตามต ารา เจ้าของขüัญนั่งลงแล้üยกมือ ไĀü้พราĀมณ์เÿร็จแล้üใช้มือขüาจับพาขüัญตั้งจิตรอธิฐานขอใĀ้เทüดาบันดาลใĀ้เป็นไปดังĀมอ ขüัญĀรือพราĀมณ์ÿูตร ญาติพี่น้องจะนั่งล้อมเป็นüงด้านĀลังตั้งจิตอธิฐานใĀ้เจ้าของขüัญมี คüามÿุข คüามเจริญ จงเกิดแก่เจ้าของขüัญแล้ü อ้อนüอนเทüดาเป็นภาþาบาลี จบ แล้üü่านะโม ๓ จบ แล้üกล่าüค าบูชาพระรัตนตรัย ครั้นจบแล้üจะÿู่ขüัญอะไรก็เลือกü่าเอาตามคüามต้องการ ใĀ้เĀมาะกับงาน ตัüอย่างที่ ๗ เĀล่าข้าน้อยแต่งไü้ ร้อยพüงมาลัยจะคล้องใĀ้ÿüยรüย จากตัüอย่างข้างต้น ได้กล่าüถึงดอกไม้ที่ใช้ในการตกแต่งบายýรี ÿ่üนใĀญ่จะใช้ดอก ดาüเรืองน ามาตกแต่งใĀ้ÿüยงาม เพราะดาüเรืองมีคüามĀมายถึงคüามเจริญรุ่งเรืองĀรือใช้ดอกไม้ มงคล ÿ่üนยอดกรüยจะประดับด้üยดอกดาüเรืองและดอกบัü ดอกบัüที่ยอดกรüยตามค าÿั่งÿอน ของครูบาอาจารย์ Ā้ามพับเด็ดขาดและใช้ดอกบัüตูม แต่ถ้าน าไปใช้ในพิธี ที่มีการถüายของคาü จะต้องเปลี่ยนจากดอกบัüเป็นไข่ต้ม ซึ่งมีคüามĀมายแทนอาĀารคาü

๑๐ บทที่ ๕ ÿรุป อภิปรายผล และข้อเÿนอแนะ การýึกþาโครงงานเรื่อง บายýรีÿู่ขüัญ : บทเพลงเอิ้นขüัญของพüกเราชาüอีÿาน จาก เพลงบายýรีÿู่ขüัญ โดยมีüัตถุประÿงค์เพื่อýึกþาคุณค่าด้านüรรณýิลป์ที่ปรากฏในบทเพลงบายýรี ÿู่ขüัญ และýึกþาüัฒนธรรมประเพณีบายýรีÿู่ขüัญของชาüอีÿาน ÿามารถÿรุปผล อภิปรายผล และข้อเÿนอแนะ ดังนี้ ๕.๑ ÿรุปผล ๕.๒ อภิปรายผล ๕.๓ ข้อเÿนอแนะ ๕.๑ ÿรุปผล โครงงานเรื่อง บายýรีÿู่ขüัญ : บทเพลงเอิ้นขüัญของพüกเราชาüอีÿาน มีüัตถุประÿงค์ เพื่อ ๑) เพื่อýึกþาคüามงดงามและคุณค่าด้านüรรณýิลป์ที่ปรากฏในบทเพลง ๒) เพื่อýึกþาภาþา ท้องถิ่นที่อยู่ในเพลงบายýรีÿู่ขüัญ โดยýึกþาจากüรรณýิลป์ที่ปรากฏในเพลงบายýรีÿู่ขüัญ ซึ่ง แบ่งย่อยตามลักþณะของคุณค่าด้านüรรณýิลป์ ได้แก่ การเล่นเÿียง การเล่นคา การใช้ภาพพจน์ การใช้ภาþาอีÿาน และแÿดงใĀ้เĀ็นถึงภาพÿะท้อนÿังคมท้องถิ่นอีÿาน ซึ่งได้แก่ ด้านคüามเชื่อ ด้านประเพณี และüัฒนธรรม ๕.๒ อภิปรายผล การýึกþาเกี่ยüกับ บายýรีÿู่ขüัญ : บทเพลงเอิ้นขüัญของพüกเราชาüอีÿาน โดยปรากฏ คุณค่าด้านüรรณýิลป์ด้านต่างๆ ดังนี้ ได้แก่ การเล่นเÿียง การเล่นค า การ ใช้ภาพพจน์ การใช้ ภาþาอีÿาน เพื่อใĀ้บทเพลงมีไพเราะและÿอดคล้องกับüัฒนธรรมด้านภาþา และ เพื่อใĀ้บทเพลง มีคüามน่าÿนใจ และยังÿะท้อนใĀ้เĀ็นถึงÿังคมท้องถิ่นอีÿานที่ýรัทธาต่อการÿู่ขüัญ ÿะท้อนใĀ้เĀ็น ถึงประเพณีและüัฒนธรรมที่ÿืบต่อมาอย่างยาüนาน

๑๑ ๕.๓ ข้อเÿนอแนะ ๑. ÿามารถนามาýึกþาเกี่ยüกับประüัติคüามเป็นมาของการÿู่ขüัญ ๒. ÿามารถนาคüามรู้ด้านการüิเคราะĀ์คุณค่าด้านüรรณýิลป์ไปüิเคราะĀ์üรรณกรรมเพลง ที่เกี่ยüข้องกับการÿู่ขüัญเพลงอื่น ๆ ได้

๑๒ บรรณานุกรม กัลยาณี ถนอมแก้ü. (๓ ตุลาคม ๒๕๕๖). การเล่นเÿียงÿัมผัÿ. GotoKnow. http://ann2522.blogspot.com/ กิตติพงþ์ พิýมร. (๖ ÿิงĀาคม ๒๕๖๔). คุณค่าด้านüรรณýิลป์. TruePlookpanya. https://www.trueplookpanya.com ปณิชา พิณทอง. (๑๗ ตุลาคม ๒๐๒๒ ). พจนานุกรมภาþาอีÿาน. esan108. https://esan108.com/dict/view มาลัย นิลพงþ์.(๑๐ กรกฎาคม ๒๕๔๓). พิธีบายýรีÿู่ขüัญ. https://thaifolk.com/doc/bysri.htm ไม่ปรากฏชื่อผู้แต่ง.(๒๙ มกราคม ๒๕๕๙).เนื้อเพลงบายýรีÿู่ขüัญ. http://www.isan.clubs.chula.ac.th/webboard /?id_main=96&room_no=0&star=0&transaction =post_view.php ไม่ปรากฏชื่อผู้แต่ง.(ม.ป.ป).ดอกไม้ในบายýรีÿู่ขüัญ. https://www.saranukromthai.or.th/sub/book/book.php ?book=38&chap=2&page=t38-2-infodetail04.html ไม่ปรากฏชื่อผู้แต่ง.(ม.ป.ป.).พจนานุกรมไทย. https://www.wordyguru.com/a/พจนานุกรมไทย/q/ ไม่ปรากฏชื่อผู้แต่ง.(๒๕๔๒).พิธีบายýรีÿู่ขüัญ. https://th.wikipedia.org/wiki/พิธีบายýรีÿู่ขüัญ ไม่ปรากฏชื่อผู้แต่ง.(๕ พฤýจิกายน ๒๕๕๗).เพลงบายýรีÿู่ขüัญ. https://youtu.be/4tigBRM_-zs üีนะ อนุตรกุล. (๑๘ ÿิงĀาคม ๒๕๕๙). พิธีบายýรีÿู่ขüัญ. http://164.115.41.60/knowledge/?p=396

๑๓ ภาคผนüก ภาคผนüก ก ภาพการด าเนินงาน ภาคผนüก ข ประüัติผู้จัดท า

๑๔ ภาคผนüก ก ภาพการด าเนินงาน

๑๕ ประชุม üางแผนการท างาน ค้นคü้าĀาข้อมูล ปฏิบัติงาน ปฏิบัติงาน ขอค าเÿนอแนะจากคุณครู รับฟังค าเÿนอแนะจากคุณครู

๑๖ ภาคผนüก ข ประüัติผู้จัดท า

๑๗ ชื่อจริง : นางÿาü ปüริýา พรĀมคุณ ชื่อเล่น : ข้าüฟ่าง อายุ : ๑๖ ปี คติประจ าใจ : ผู้ที่ขัดขüางการมีผัüย่อม เป็นผู้ไม่เจริญ ชื่อจริง : นางÿาü ÿุธิดา ค าเมืองคุณ ชื่อเล่น : โอปอล์ อายุ : ๑๖ ปี คติประจ าใจ : คüามพยามครั้งที่ ๑๐๐ ดีกü่าคิดท้อถอยก่อนที่จะท า

๑๘ ชื่อจริง : นางÿาü ชüพร มั่งมูล ชื่อเล่น : เนิร์ÿ อายุ : ๑๖ ปี คติประจ าใจ : ชีüิตไม่แน่นอน แต่ถ้า Āมอนอะนอนแน่ ชื่อจริง : นางÿาü พรปüีณ์ แก้üโÿดา ชื่อเล่น : แพรü อายุ : ๑๖ ปี คติประจ าใจ : ÿüยอย่างเราจะüิ่งตามผู้ชายท าไม มอเตอร์ไซค์ก็มีบิดÿิคะĀญิง

๑๙ ชื่อจริง : นางÿาü ýดานันท์ แดนÿีแก้ü ชื่อเล่น : โม อายุ : ๑๖ ปี คติประจ าใจ : จกÿ้üมพันรอบ เธอก็ไม่ชอบเรา ชื่อจริง : นางÿาü ýิริลักþณ์ เÿียงล ้า ชื่อเล่น : ตอง อายุ : ๑๖ ปี คติประจ าใจ : ไปใĀ้ÿุดแล้üĀยุด แค่ค าü่าพอ