คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 51 3.4 หนอนเจาะฝักข้าวโพด รูปร่างลักษณะ หนอนเจาะฝักข้าวโพด (Corn earworm) ชื่อวิทยาศาสตร์ Helicoverpa armigera Hubner ผีเสื้อหนอนเจาะฝักข้าวโพดวางไข่ในที่มืดหรือเวลากลางคืน โดยวางไข่เดี่ยวบนใบส่วนมากวางไข่บน ยอดหรือตาที่พึ่งแตกใหม่ ไข่มีสีเหลืองครีม ก่อนฟักเป็นตัวหนอน ไข่จะเปลี่ยนเป็นสีเข้มขึ้น ผีเสื้อ 1 ตัว วางไข่ เฉลี่ย 1,100 ฟอง ระยะไข่ 2 - 5 วัน ขนาดตัวหนอนที่โตเต็มที่ยาว 35 - 40 มิลลิเมตร กว้าง 3 มิลลิเมตร มีสี แตกต่างกันเช่น เหลือง น้ าตาล ชมพู ขาวนวล เขียว ด า เทา และมีแถบสีด าใหญ่ขนาด 0.5 - 1.0 มิลลิเมตร พาดตามความยาวด้านข้าง ๆ ละเส้น หัวมีสีเหลืองน้ าตาล ระยะหนอน 17 - 25 วัน ระยะเริ่มเป็นดักแด้มีสี เขียว ล าตัวนิ่ม จากนั้นเปลี่ยนเป็นสีเหลือง สีน้ าตาล ผิวแข็งขึ้นและเปลี่ยนเป็นสีน้ าตาลด า จึงออกเป็นผีเสื้อ ระยะดักแด้10 - 14 วัน ตัวเต็มวัย 10 - 20 วัน ผีเสื้อออกหากินในเวลาพลบค่ า การแพร่ระบาดและการป้องกันก าจัด มักจะพบหนอนชนิดนี้กัดกินอยู่กับช่อดอกตัวผู้และเส้นไหมที่ ออกใหม่ๆ เมื่อเส้นไหมที่ปลาย ฝักถูกกัดกินขาดหมดแล้วหนอนก็จะกัดกินปลายฝักต่อไป ซึ่งถ้ามีหนอนเจาะฝัก ระบาด ในระยะที่ฝักยังไม่ระบาดเต็มที่ก็จะท าให้ฝักนั้นติดเมล็ดไม่สมบูรณ์ถ้ามีหนอนระบาดในระยะที่ฝักได้รับ การผสมเกสรแล้วก็ไม่มีผลกระทบกระเทือนต่อการติดเมล็ด โดยทั่วไปหนอนชนิดนี้สร้างความเสียหายที่ส่วน ปลายฝัก ไม่มีผลกระทบต่อผลผลิตโดยตรง ดังนั้นควรมีการส ารวจการระบาดของหนอนชนิดนี้ก่อนพ่นสารเคมี ก าจัดแมลง ควรพ่นสารเคมีกาจัดแมลงเมื่อพบการระบาดของหนอนและพ่นในระยะที่หนอนยังเล็ก โดย สามารถศึกษารายละเอียดสารเคมีป้องกันก าจัดหนอนเจาะฝักข้าวโพด ได้ในตารางที่ 9 รูปภาพที่ 40รูปร่างลักษณะและการเข้าท าลายหนอนเจาะฝักข้าวโพด (Corn earworm : Helicoverpa armigera Hubner) ภาพโดย: แสงแข น้าวานิช ภาพโดย: แสงแข น้าวานิช ภาพโดย:กรมวิชาการเกษตร. 2562.

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 52 3.5 หนอนกระทู้ข้าวโพด รูปร่างลักษณะ หนอนกระทู้ข้าวโพด (Corn armyworm) ชื่อวิทยาศาสตร์Mythimna separata Walker ตัวเต็มวัยของหนอนกระทู้ข้าวโพดเป็นผีเสื้อกลางคืน ล าตัวและปีกคู่หน้ามีสีน้ าตาลอ่อนปนเทาหรือสี น้าตาลปนเหลืองมี สีขาวขนาดเท่าหัวเข็มหมุดข้างละ 1 จุด ที่ตรงกลางใกล้ปลายปีกมีจุดปีกคู่หลังสีอ่อนกว่าคู่ หน้า ขอบปีกสีเข้ม ผีเสื้อจะผสมพันธุ์หลังออกจากดักแด้ 2 - 3 วัน ความยาวของหนอนกระทู้ข้าวโพดที่ฟักออก จากไข่ 0.3 มิลลิเมตร เมื่อโตเต็มที่ยาว 35 - 40 มิลลิเมตร ระยะตัวหนอน 23 - 29 วันก่อนเข้าดักแด้ที่โคนกาบ ใบหรือใต้ดิน ดักแด้จะมีสีน้ าตาล เมื่อใกล้ออกเป็นตัวเต็มวัยจะเปลี่ยนเป็นสีน้ าตาลเข้มถึงสีด า ระยะดักแด้ 7 - 12 วัน ระยะตัวเต็มวัย 13 วัน วางไข่ประมาณ 1,382 ฟอง การแพร่ระบาดและการป้องกันก าจัด เข้าท าลายข้าวโพดตั้งแต่ 20 วัน จนกระทั้งระยะออกฝัก ระบาดรุนแรงช่วงที่ใบยอดเริ่มคลายใบ (late whorl) และระยะที่ก าลังออกไหม โดยตัวหนอนจะกัดกินใบท าให้ ใบแหว่งวิ่น ถ้าระบาดรุนแรงจะเหลือแต่ก้านใบ ในเวลากลางวันมักจะพบตัวหนอนหลบซ่อนอยู่ในยอดของ ข้าวโพดหรือตามโคนกาบใบ โคนฝัก และหลบซ่อนอยู่ตามบริเวณพื้นดินใกล้โคนต้น ในเวลากลางคืนจึงออกมา หากินโดยทั่วไปหนอนกระทู้ชนิดนี้ไม่มีผลกระทบกระเทือนต่อผลผลิตข้าวโพดมากนัก การป้องกันและก าจัด ระยะข้าวโพดเริ่มออกฝักหรือส ารวจพบปริมาณหนอนเฉลี่ย 3 - 4 ตัวต่อต้น หรือใบถูกท าลาย 50 เปอร์เซ็นต์ ขึ้นไป จึงเริ่มใช้สารเคมีก าจัดแมลง เช่น Carbaryl (Sevin 85 เปอร์เซ็นต์ WP) อัตรา 45 กรัมต่อน้ า 20 ลิตร พ่นทุก 7 วัน ประมาณ 2 - 3 ครั้ง ขึ้นกับปริมาณการระบาดของหนอนกระทู้ข้าวโพดโดยสามารถศึกษา รายละเอียดสารเคมีป้องกันก าจัดหนอนกระทู้ข้าวโพด ได้ในตารางที่ 9 รูปภาพที่ 41 รูปร่างลักษณะและการเข้าท าลายของหนอนกระทู้ข้าวโพด (Corn armyworm: Mythimna separata Walker) ภาพโดย: แสงแข น้าวานิช

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 53 3.8 หนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุด รูปร่างลักษณะ หนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุด (Fall armyworm) ชื่อวิทยาศาสตร์ Spodoptera frugiperda (J.E. Smith) ปัจจุบันเป็นแมลงศัตรูข้าวโพดอุบัติใหม่ และเป็นศัตรูพืชที่ส าคัญของข้าวโพด วงจร ชีวิตของหนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุดหนึ่งรอบใช้เวลา 30 - 40 วัน เมื่อผสมพันธุ์แล้วเพศเมียจะวางไข่ในเวลา กลางคืน ใต้ใบและบนพืช 100-200 ฟอง และมีขนสีน้าตาลอ่อนปกคลุม เพศเมียหนึ่งตัวจะวางไข่ได้1,500 - 2,000 ฟอง ระยะไข่ 2 - 3 วัน หนอนมี6 วัย ระยะหนอน 14 - 22 วัน หนอนโตเต็มที่มีล าตัวยาว 3.2 - 4.0 เซนติเมตร ส่วนบนของหัวมีแถบสีขาวเป็นรูปตัว Y หัวกลับหลังและด้านข้างมีแถบสีขาวตามยาว ล าตัวปล้อง ท้องก่อนปล้องสุดท้ายมีจุดสีด า 4 จุด รูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส หนอนจะทิ้งตัวลงดินเพื่อเข้าดักแด้ระยะดักแด้7 - 13 วัน จึงออกเป็นตัวเต็มวัย และมีชีวิตอยู่ได้10 - 21 วัน ตัวเต็มวัยสามารถบินได้เฉลี่ย 100 กิโลเมตรต่อคืน การแพร่ระบาดและการป้องกันก าจัด พบการระบาดในพื้นที่เขตร้อนและเขตกึ่งร้อนของทวีปอเมริกา ในทวีปเอเชียมีรายงานพบการระบาดครั้งแรกในปี 2561 และแพร่ระบาดเข้าสู่ประเทศไทยเมื่อประมาณเดือน ธันวาคม 2561 หนอนกระทู้ fall armyworm มีพืชอาหารมากกว่า 80 ชนิด เช่น ข้าวโพด ข้าว อ้อย ข้าวฟ่าง มะเขือเทศ มันฝรั่ง ฝ้าย พืชวงศ์กะหล่ า พืชวงศ์แตง พืชวงศ์ถั่ว พืชวงศ์หญ้า และพืชผักหลายชนิด ลักษณะอาการ ที่เกิดจากการเข้าท าลายของหนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุดจะพบอาการตั้งแต่ข้าวโพด อายุ 7 วัน จนกระทั่งออกฝัก การเข้าท าลายในระยะที่เป็นตัวหนอนเท่านั้น โดยกัดกินยอดและใบข้าวโพด ตัวหนอนหลบซ่อนอยู่ที่ยอดหรือโคน กาบใบข้าวโพด ความเสียหายที่ปรากฏชัดเจน คือ ในระยะต้นอ่อน ท าให้พืชตายระยะต้นแก่พืชจะไม่เจริญเติบโต ฝักลีบเล็กไม่สมบูรณ์ หากระบาดรุนแรงจะท าให้ผลผลิตเสียหาย 73เปอร์เซ็นต์การป้องกันก าจัด 1)ส ารวจแปลง ข้าวโพดอย่างสม่ าเสมอตั้งแต่ข้าวโพดงอกจนถึงอายุ 40 วัน เพื่อเก็บกลุ่มไข่และหนอนที่เพิ่งฟักออกจากไข่ท าลาย ทิ้ง 2) ไถพลิกดินและไถพรวน เพื่อก าจัดดักแด้ที่อยู่ในดิน 3) ใช้เชื้อแบคทีเรียบาซิลลัสทูริงเจนซิส (Bt) สายพันธุ์ไอ ซาไว หรือสายพันธุ์เคอร์สตากี้ อัตรา 80 กรัมต่อน้ า 20 ลิตร พ่นทุก 7 วัน เมื่อพบการระบาด 4) ใช้แมลงตัวห้ า เช่น มวนพิฆาต และมวนเพชฌฆาต 5) ใช้สารเคมีฉีดพ่นตามค าแนะน าของกรมวิชาการเกษตรโดยสามารถศึกษา รายละเอียดสารเคมีป้องกันก าจัดหนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุด ได้ในตารางที่ 9 รูปภาพที่ 42 รูปร่างลักษณะและการเข้าท าลายของหนอนกระทู้ข้าวโพดลายจุด (Fall armyworm: Spodoptera frugiperda (J.E. Smith)) ภาพโดย: แสงแข น้าวานิช

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 54 ตารางที่ 9 การใช้สารเคมีป้องกันก าจัดแมลงศัตรูพืชที่ส าคัญ ในแปลงผลิตเมล็ดพันธุ์และแปลงปลูกข้าวโพดทั่วไป แมลง ชื่อสารเคมี อัตราที่ใช้ วิธีใช้/ค าแนะน า เพลี้ยไฟ (Corn thrip) คาร์บาริล (Sevin 85% WP) 160 กรัม/ไร่/ น้ า 80 ลิตร ฉีดพ่นเมื่อพบการระบาด และพ่นซ้ าตาม ความจ าเป็น ไทอะมีทอกแซม (Thiamethoxam 25% WG) 8-16 กรัม/ไร่/ น้ า 80 ลิตร 1. คลุกเมล็ดพันธุ์ก่อนปลูก 2. ฉีดพ่นเมื่อพบการระบาด และพ่นซ้ า ตามความจ าเป็น คาร์โบซัลแฟน (Carbosulfan 20% EC) 160 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร ฉีดพ่นเมื่อพบการระบาด และพ่นซ้ าตาม ความจ าเป็น อิมิดาโคลพริด (Imidacloprid 10% SL) 80 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร ฟิโปรนิล (Fipronil 5% SC) 60 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร เพลี้ยอ่อน ข้าวโพด (Corn leaf aphid) คาร์บาริล (Sevin 85% WP) 200 กรัม/ไร่/ น้ า 80 ลิตร 1. ระยะก่อนออกดอก พ่นเฉพาะจุดเมื่อ พบความหนาแน่นของเพลี้ยอ่อน มากกว่า 25% ของพื้นที่ใบทั้งต้น 2. ระยะออกดอก พ่นเฉพาะจุดเมื่อพบ ความหนาแน่นของเพลี้ยอ่อนมากกว่า 25% ของช่อดอก 3. ฉีดพ่นเมื่อพบการระบาด และพ่นซ้ า ตามความจ าเป็น มาลาไทออน (Malathion 83% EC) 160 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร อิมาเม็คติน เบนโซเอท (Emamectin Benzoate 20% WG) 40-60 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร เบตาไซฟลูทริน (Betacyfluthrin) 2.5 % EC) 160 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร ไดอะซินอน (Diazinon 60% EC) 60-80 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร เบตาไซฟลูทริน (Beta-cyfluthrin 2.5 % EC) 160 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร ไบเฟนทริน (Bifenthrin 10% EC) 60-80 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร ไทอะมีทอกแซม (Thiamethoxam 25% WG) 8-16 กรัม/ไร่/ น้ า 80 ลิตร 1. คลุกเมล็ดพันธุ์ก่อนปลูก 2. ฉีดพ่นเมื่อพบการระบาด และพ่นซ้ า ตามความจ าเป็น หนอนเจาะล าต้น ข้าวโพด (Corn Stemborer) คลอร์ฟลูอาซูรอน (Atabron 5% EC) 120 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร 1. ฉีดพ่นเมื่อพบการระบาด และพ่นซ้ า ตามความจ าเป็น 2. ระยะออกดอก พ่นเมื่อพบหนอน มากกว่า 50 ตัว หรือรูเจาะ 50 รูจาก ข้าวโพด 100 ต้น เดลทาเมทริน (Deltamethrin 3% EC) 40 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร 1. ฉีดพ่นเมื่อพบการระบาด และพ่นซ้ า ตามความจ าเป็น 2. ระยะก่อนออกดอก พ่นเมื่อพบยอด ข้าวโพดถูกท าลายมากกว่า 30 ต้น จาก ข้าวโพด 100 ต้น 3. ระยะออกดอก พ่นเมื่อพบหนอน มากกว่า 50 ตัว หรือรูเจาะ 50 รูจาก ข้าวโพด 100 ต้น ไตรฟลูมูรอน (Triflumuron 25% WP) 120 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร เทฟลูเบนซูรอน (Teflubenzuron 25% EC) 80-100 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 55 ตารางที่ 9 (ต่อ) แมลง ชื่อสารเคมี อัตราที่ใช้ วิธีใช้/ข้อแนะน า หนอนเจาะล าต้น ข้าวโพด (Corn Stemborer) ไซเพอร์เมทริน (Cypermethrin 15% EC) 20 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร 1. ฉีดพ่นเมื่อพบการระบาด และพ่นซ้ า ตามความจ าเป็น 2. ระยะก่อนออกดอก พ่นเมื่อพบยอด ข้าวโพดถูกท าลายมากกว่า 30 ต้น จาก ข้าวโพด 100 ต้น 3. ระยะออกดอก พ่นเมื่อพบหนอน มากกว่า 50 ตัว หรือรูเจาะ 50 รูจาก ข้าวโพด 100 ต้น ฟิโปรนิล (Fipronil 5% SC) 80 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร หนอนกระทู้ หอม (Beet armyworm) ฟลูเฟนนอกซูรอน (Flufenoxuron 5% EC) 120 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร ฉีดพ่นเมื่อพบหนอนเฉลี่ย 2-3 ตัว/ต้น พ่น เพียง 1-2 ครั้ง ห่างกัน 7 วัน โดยพ่นใน ข้าวโพดอายุ 1-2 สัปดาห์ คลอร์ฟลูอาซูรอน (Atabron 5% EC) 120 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร เบตาไซฟลูทริน (Beta-cyfluthrin 2.5 % EC) 160 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร นิวเคลียร์โพลีฮีโดรซีสไวรัส หรือ เอ็นพีวีหนอนกระทู้หอม (Nucleopolyhedrosis virus or NPV) 80 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร ฉีดพ่น 3-4 ครั้ง ช่วงเช้าหรือเย็น ไม่ควร ฉีดในช่วงที่อากาศร้อน แต่ละครั้งห่างกัน 7 วัน หนอนกระทู้ ข้าวโพด (Corn armyworm) คาร์บาริล (Sevin 85% WP) 160 - 180 กรัม/ไร่/ น้ า 80 ลิตร 1. ฉีดพ่นทุก 7 วัน ประมาณ 2-3 ครั้ง ขึ้นกับปริมาณการระบาด และพ่นซ้ า ตามความจ าเป็น 2. สลับกลุ่มสารทุก 30 วัน (1 วงรอบ ชีวิต) เพื่อลดความต้านทานสารป้องกัน ก าจัดศัตรูพืช 3. ฉีดพ่นในช่วงเช้าหรือเย็น สไปนีโทแรม (Spinetoram 12% SC) 80 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร อิมาเม็คติน เบนโซเอท (Emamectin Benzoate 20% WG) 40-60 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร อินด๊อกซาคาร์บ (Indoxacarb 15% EC) 40-60 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร คลอร์ฟีนาเพอร์ (Chlorfenapyr 10% SC) 120 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร เมทอกซีฟีโนไซด์ + สไปนีโทแรม (Methoxyfenozide 30% SC + Spinetoram 6% SC) 80 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร หนอนกระทู้ ข้าวโพดลายจุด (Fall armyworm) ไซแอนทรานิลิโพล (Cyantraniliprole 20% SC) 20 มล./เมล็ดพันธุ์ 1 กิโลกรัม คลุกเมล็ดพันธุ์สายพันธุ์แท้พ่อ-แม่ ก่อน ปลูก สไปนีโทแรม (Spinetoram 12% SC) 80 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร ฉีดพ่นทุก 7 วัน ประมาณ 2-3 ครั้ง ขึ้นกับ ปริมาณการระบาด และพ่นซ้ าตามความ จ าเป็น สไปนีโทแรม (Spinetoram 25% WG) 40 กรัม/ไร่/ น้ า 80 ลิตร อิมาเม็คติน เบนโซเอท (Emamectin Benzoate 20% WG) 80-120 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 56 ตารางที่ 9 (ต่อ) แมลง ชื่อสารเคมี อัตราที่ใช้ วิธีใช้/ข้อแนะน า หนอนกระทู้ ข้าวโพดลายจุด (Fall armyworm) อินด๊อกซาคาร์บ (Indoxacarb 15% EC) 80-120 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร 1. ฉีดพ่นทุก 7 วัน ประมาณ 2-3 ครั้ง ขึ้นกับปริมาณการระบาด และพ่นซ้ า ตามความจ าเป็น 2. สลับกลุ่มสารทุก 30 วัน (1 วงรอบ ชีวิต) เพื่อลดความต้านทานสารป้องกัน ก าจัดศัตรูพืช 3. ฉีดพ่นในช่วงเช้าหรือเย็นซึ่งเป็นเวลาที่ หนอนออกจากที่หลบซ่อน 4. ส าหรับข้าวโพดอายุ 30 วันขึ้นไป หนอนที่เริ่มโตจะเจาะเข้าไปอยู่ในยอด ให้พ่นสารเข้าไปในกรวยใบ เมทอกซีฟีโนไซด์ + สไปนีโทแรม (Methoxyfenozide 30% SC + Spinetoram 6% SC) 80-120 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร คลอร์ฟีนาเพอร์ (Chlorfenapyr 10% SC) 120 มล./ไร่/ น้ า 80 ลิตร ฟลูเบนไดอะไมด์ (Flubendiamide 20% WG) 40-60 กรัม/ไร่/ น้ า 80 ลิตร คลอแรนทรานิลิโพล (Chlorantraniliprole 5.17% SC) 80-120 มล./ไร่/น้ า 80 ลิตร คลอแรนทรานิลิโพล + ไทอะมีท๊อกแซม (Chlorantraniliprole 20% WG + Thiamethpxam 20% WG) 12-15 กรัม/ไร่/น้ า 80 ลิตร หมายเหตุ: ประยุกต์มาจาก กรมวิชาการเกษตร. 2562

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 57 บทที่ 5 การปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ เป็นขั้นตอนที่ส าคัญอย่างยิ่งขั้นตอนหนึ่ง ส าหรับการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดลูกผสมเดี่ยวเพื่อเพื่อการค้า ซึ่งเป็นการบ่งบอกถึงคุณภาพเมล็ดพันธุ์ที่จะจ าหน่ายให้เกษตรกร คุณภาพเมล็ดพันธุ์ต้องดี ตามที่กฎหมาย ก าหนด ไม่มีวัตถุอื่นเจือปน การปรับสภาพเมล็ดพันธุ์คือการจัดเตรียมเมล็ดที่เก็บเกี่ยวมาแล้วให้เป็นเมล็ดพันธุ์ ที่พร้อมปลูก ซึ่งมีกระบวนการตั้งแต่ การขนย้ายเมล็ดพันธุ์จากแปลงปลูกเข้าสู่โรงงานปรับสภาพเมล็ดพันธุ์การ ล าเลียงเมล็ดพันธุ์ การคัดฝัก การลดความชื้นฝัก การกะเทาะ การตากหรืออบลดความชื้น การท าความสะอาด การคัดขนาด การคลุกสารเคมี และการบรรจุเมล็ดพันธุ์ ซึ่งต้องท าความสะอาดอุปกรณ์และ ภาชนะบรรจุทุก ครั้ง เพื่อไม่ให้มีการปะปนของข้าวโพดพันธุ์อื่น และต้องน าเมล็ดเข้าปรับปรุงสภาพทีละกอง (หากเป็นเมล็ด พันธุ์ข้าวโพดจากคนละแปลงหรือคนละพันธุ์) เพื่อความสะดวกในการตรวจคุณภาพของเมล็ดพันธุ์ การปรับ สภาพเมล็ดพันธุ์จึงเป็นกระบวนการที่ส าคัญที่ท าให้คุณภาพเมล็ดพันธุ์เป็นไปตามมาตรฐาน ซึ่งกระบวนการ ทั้งหมดต้องใช้เครื่องจักกรกลเข้ามาเกี่ยวข้องด้วยทั้งสิ้น มีขั้นตอนดังนี้ รูปภาพที่ 43 โรงงานปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ของศูนย์วิจัยข้าวโพดและข้าวฟ่างแห่งชาติ คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 58 รูปภาพที่ 44 แผนภาพแสดงกระบวนการปรับปรุงสภาพเมล็ดพันธุ์หลังกะเทาะทั้งหมด (Raw seed)ตั้งแต่การท า ความสะอาด คัดขนาดคลุกสารเคมี บรรจุภัณฑ์ ตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ และจัดเก็บเมล็ดพันธุ์

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 59 1. การรับเมล็ดพันธุ์ การรับเมล็ดพันธุ์ (Receiving) เป็นการลงทะเบียนแหล่งผลิตเมล็ดพันธุ์พันธุ์ข้าวโพด ปริมาณ ความชื้นของ เมล็ด และรายละเอียดต่างๆ ก่อนเข้าสู่กระบวนการปรับปรุงสภาพเมล็ดพันธุ์ที่ละกอง (Lot. Number)ซึ่งข้อมูลที่ท าการ บันทึกจะท าให้การวางแผนการปฏิบัติงานในขั้นตอนต่อไปมีประสิทธิภาพ และเมื่อเกิดปัญหาสามารถตรวจสอบย้อนกลับ ได้ โดยศึกษารายละเอียดตัวอย่างการบันทึกข้อมูลของศูนย์วิจัยข้าวโพดและข้าวฟ่างแห่งชาติ ดังภาคผนวก2 2. การขนส่งและคัดฝัก การขนส่งและคัดฝัก คือการน าฝักข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยวหลังจากเก็บเกี่ยวออกจากแปลง ผลิตเมล็ดพันธุ์ เข้าสู่โรงงานหรือสถานที่ปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ภายใน 24 ชั่วโมง เพื่อป้องกันการความร้อนสะสม ที่เกิดจากกระบวนการหายใจ เนื่องจากฝักที่เก็บเข้ามามีความชื้นสูง (30-35%) ท าให้ฝักอาจเกิดการเน่าเสีย จากเชื้อจุลินทรีย์และแมลงเข้าท าลาย โดยฝักข้าวโพดจะถูกล าเลียงด้วยสายพาน และมีการคัดฝักปลอมปนปน (Off-type) ฝักที่มีการเข้าท าลายของเชื้อราและแมลง โดยเฉพาะฝักที่มีกลุ่มของสปอร์สีเหลืองปนเขียวเป็นเชื้อ ราแอสเปอร์จิลลัส ฟลาวัส (Aspergillus flavus) กลุ่มของสปอร์สีฟ้าปนเขียวเป็นเชื้อราเพนนิซิเลียม (Penicillium spp.) กลุ่มของสปอร์สีชมพูเป็นเชื้อราฟิวซาเรียม (Fusarium spp.) จะเป็นกลุ่มที่สร้างสารพิษ เป็นอันตรายต่อมนุษย์และสัตว์ฝักข้าวโพดเหล่านี้ให้เผาท าลายทิ้ง ห้ามทิ้งไว้ในแปลงหรือโรงเก็บเด็ดขาด และ น าออกจากกองเมล็ดพันธุ์ก่อนเข้าสู่ขั้นตอนการอบลดความชื้นเมล็ดพันธุ์ รูปภาพที่ 45 การขนย้ายและคัดฝักดี ฝักเสียคัดฝักปลอมปนปน (Off-type) ก่อนการเข้าลดความชื้นฝัก รูปภาพที่ 46 ลักษณะของฝักดีและฝักเสียหลังจากการคัดฝัก ผักเสียที่คัดทิ้ง ผักดีเตรียมลดความชื้น

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 60 3. การลดความชื้นเมล็ดพันธุ์ การลดความชื้น (Drying) คือ การน าความชื้นหรือน้ าที่อยู่ภายในใจกลางเมล็ดพันธุ์เคลื่อนย้าย ความชื้นโดยวิธีการแพร่ (Diffusion) ไปยังผิวของเมล็ด หลังจากนั้นบริเวณผิวเมล็ดจะเปลี่ยนสถานะกลายเป็น ไอ (Water vapor) ด้วยวิธีการระเหย (Evaporation) ให้ออกไปสู่อากาศและกลายเป็นความชื้นในอากาศ ความชื้นของเมล็ดพันธุ์ เป็นอิทธิพลหลักที่ส่งผลถึงคุณภาพเมล็ดพันธุ์ โดยทั่วไปความชื้นของเมล็ดพันธุ์ (ภายใน เมล็ด) ควรไม่เกิน 12% ความชื้น (ในอุตสาหกรรมเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดอยู่ระหว่าง 10 - 11.5%) เพื่อปองกันการ เข้าท าลายของเชื้อรา และที่ส าคัญสามารถรักษาความมีชีวิต ความแข็งแรง ความสมบูรณ์ อัตราการงอก และ อายุการเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ให้ได้มากและนานที่สุดได้ (1 - 5 ปีขึ้นไป ขึ้นอยู่กับสภาพกาเก็บรักษา) โดยการท า ให้เมล็ดแห้งหลังจากเก็บเกี่ยวท าการปอกเปลือกฝักแห้งและคัดเลือกฝักที่สมบูรณ์ ไม่มีการเข้าท าลายของเชื้อ ราหรือแมลง โดยทั่วไปนิยมลดความชื้น 2 วิธี รายละเอียดดังต่อไปนี้ 3.1 การลดความชื้นโดยวิธีธรรมชาติ(Natural drying) การตากลมและอาศัยแสงแดด โดยการตากบนลานคอนกรีต ซึ่งต้องท าลานคอนกรีตแบบลาดเอียง โดยให้ตรงกลางนูนสูง และจะต้องท าคูระบายน้ ารอบ ๆ ลาน ในกรณีฝนตกหนัก ซึ่งจ าเป็นต้องคลุมข้าวโพดทิ้ง ไว้ในลานจะช่วยระบายน้ าออกได้ เมื่อตากข้าวโพดบนลานจะต้องมีการเกลี่ยหรือกลับกองข้าวโพดทุกๆ 1-2 ชั่วโมง จะท าให้อัตราการลดความชื้นเมล็ดสูงกว่าการปล่อยข้าวโพดตากไว้โดยไม่กลับถึง 67% การตากบนลาน คอนกรีต มีข้อดี คือประหยัดค่าใช่จ่าย ไม่ซับซ้อน และในกรณีที่มีจ านวนเมล็ดพันธุ์ไม่มากจะได้ผลดี ส่วน ข้อเสีย คือ ควบคุมอุณหภูมิไม่ได้บางครั้งอาจสูงถึง 60-70 0 C จึงต้องมีการเกลี่ยหรือกลับกองข้าวโพดท าให้ เมล็ดแตกหักโดยเฉพาะเมื่อมีการใช้รถแทรกเตอร์ในการเกลี่ยเมล็ด รวบรวมเมล็ดบนลานตาก และในระหว่าง การตาก อีกทั้งหากมีฝนตก ต้องคลุมด้วยผ้าใบหรือพลาสติกท าให้เกิดความชื้นและความร้อนสะสม ในกอง ข้าวโพด ท าให้เชื้อราระบาดได้โดยเฉพาะในกรณีที่ฝนตกติดต่อกันหลายชั่วโมงหรือหลายวัน ในอุตสาหกรรม เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดใหญ่การลดความชื้นโดยวิธีธรรมชาติจึงไม่เป็นที่นิยม รูปภาพที่ 47 การลดความชื้นฝักข้าวโพดเลี้ยงสัตว์โดยใช้การตากลมและอาศัยแสงแดด ลานตากข้าวโพด

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 61 3.2 การลดความชื้นโดยใช้เครื่องอบ (Artificial drying) เป็นการลดความชื้นโดยวิธีกล เป็นวิธีการแก้ปัญหาซึ่งเกิดจากจุดอ่อนของวิธีธรรมชาติเครื่องอบลด ความชื้นมีประโยชน์มากโดยเฉพาะในอุตสาหกรรมเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดขนาดใหญ่ การลดความชื้นฝักและเมล็ด โดยการใช้เครื่องอบ (Dryer) ที่มีการใช้เครื่องก าเนิดความร้อน (Burner) ควบคุมอุณหภูมิ โดยใช้อุณหภูมิ เริ่มต้น 37-40 0 C ที่ความชื้นเมล็ด 30-35% จนความชื้นเมล็ดคงที่ 16-18% จึงท าการกะเทาะเมล็ดโดยใช้ เครื่องกะเทาะ (Corn Sheller) แล้วลดความชื้นเมล็ดพันธุ์อีกครั้งด้วยเครื่องอบแห้งที่อุณหภูมิ 42 องศา เซลเซียส จนความชื้นลดลงคงที่ 11-12% ทั้งนี้อุณหภูมิที่ใช้อบไม่ควรเกิน 43-45 0 C เพราะจะท าให้เมล็ดพันธุ์ เสื่อมคุณภาพได้ รูปภาพที่ 48 การลดความชื้นฝักและเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดโดยใช้เครื่องอบ (Dryer) ที่มีการควบคุมอุณหภูมิ 3.3 ขั้นตอนและเทคนิคการลดความชื้นโดยใช้เครื่องอบ 1) ล าเลียงน าฝักข้าวโพดเข้าอบภายใน 24 ชั่วโมงหลังเก็บเกี่ยว ที่ความชื้น 30-35% โดยอาศัยเครื่อง ล าเลียงแบบแนวตั้ง (Elevator) หรือแนวนอน (Conveyor) เข้าสู่ถังอบโดยใช้ลมร้อนเป่าผ่านเมล็ดพันธุ์ ให้เต็ม ความจุของถังเพื่อให้ฝักข้าวโพดหยุดนิ่งให้มากที่สุด และลดการสูญเสียลมเป่าให้มากที่สุด 2) เปิดใช้งานเครื่องอบลดความชื้น โดย 12 ชั่วโมงแรก ใช้การเป่าผ่านลมธรรมดา โดยพัดลมเป่า อากาศ (Blower) โดยยังไม่มีการเปิดเครื่องก าเนิดความร้อน (Burner) เพื่อให้ฝักข้าวโพดปรับตัวเข้ากับ สภาพแวดล้อม 3) หลังผ่าน 12 ชั่วโมง โดยใช้การเป่าผ่านลมธรรมดาแล้ว ให้เปิดเครื่องก าเนิดความร้อนแบบควบคุม อุณหภูมิ (Heater control) โดยใช้อุณหภูมิเริ่มต้น 36-38 0 C หลังจากนั้นท าการสุ่มตรวจวัดความชื้นทุกๆ 2-4

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 62 ชั่วโมง จนความชื้นลงมาที่ 25-29% หลักการส าคัญคือ ความชื้นภายในเมล็ดควรลดลงแบบช้าๆ และต่อเนื่อง โดยใน 1 ชั่วโมง ความชื้นควรลดลง 0.20-0.25% เพื่อป้องกันอาการแตกร้าว (Crack) 4) เมื่อเมล็ดพันธุ์มีความชื้นลงมาที่ 25-29% ท าการเพิ่มอุณหภูมิในการอบแห้งที่ 40 0 C สุ่มตรวจวัด ความชื้นทุกๆ 2-4 ชั่วโมง จนความชื้นลงมาที่ 20-25% ท าการเพิ่มอุณหภูมิอีกครั้งที่ 42 0 C (ไม่ควรเกิน 43 0C) จนความชื้นเมล็ดคงที่ 16-18% จึงท าการกะเทาะเมล็ดโดยใช้เครื่องกะเทาะ (Corn Sheller) 5) หลังจากกะเทาะเมล็ดแล้วท าการอบเมล็ดพันธุ์อีกครั้ง โดยใช้อุณหภูมิในการอบแห้งที่ 42-43 0 C สุ่มตรวจวัดความชื้นทุกๆ 2-4 ชั่วโมง จนความชื้นลงมาที่ 10-12% จึงท าการปิดเครื่องอบและเตรียมเข้าสู่ กระบวนการท าความสะอาดและคัดขนาดต่อไป 6) เมล็ดที่ผ่านการลดความชื้นใหม่ๆ ไม่ควรน าไปเข้ากระบวนการท าความสะอาดและคัดขนาดทันที ควรทิ้งไว้ประมาณ 24 ชั่วโมง เพื่อให้ลดแรงเครียด (Stress หรือ Shock) ในเมล็ดสลายตัวเสียก่อน ซึ่งจะช่วยให้ ความชื้นเมล็ดลดลงอีกประมาณ 1% 7) จดบันทึกรายละเอียดต่างๆ ในการการอบลดความชื้นเมล็ดพันธุ์ทุกครั้ง สามารถศึกษา รายละเอียด ดังภาคผนวก 3 4. การกะเทาะหรือสีเมล็ดพันธุ์ การกะเทาะหรือสีเมล็ดพันธุ์ (Shelling) โดยทั่วไปจะขึ้นอยู่กับความชื้นของเมล็ดพันธุ์ ส าหรับ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ควรปรับลดความชื้นจนถึง 16-18% ก่อนกะเทาะเมล็ดต้องท าความสะอาดเครื่องกะเทาะ เพื่อไม่ให้มีเมล็ดอื่นหรือข้าวโพดพันธุ์อื่นปะปน ในขั้นตอนนี้ต้องระมัดระวัง ถ้าใช้เครื่องกะเทาะเมล็ดเพราะการ กะเทาะเมล็ดรุนแรงจะท าให้เมล็ดร้าวหรือแตกหักเสียหายท าให้ความงอกและความแข็งแรงต้นกล้าลดลง ท า การกะเทาะโดยใช้เครื่องกะเทาะเมล็ดที่ความเร็วรอบอยู่ในช่วง 350-500 รอบต่อนาที รูปภาพที่ 49 การกะเทาะโดยใช้เครื่องกะเทาะเมล็ด ความเร็วรอบอยู่ในช่วง 350-500 รอบต่อนาที

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 63 5. การขนย้ายและการล าเลียงเมล็ดพันธุ์ การขนย้ายและการล าเลียงเมล็ดพันธุ์ คือขั้นตอนแรก ที่เคลื่อนย้ายเมล็ดพันธุ์จากที่หนึ่งไปสู่อีกที่ หนึ่ง หลังจากที่กะเทาะแล้ว ก่อนป้อนเข้าสู่เครื่องท าความสะอาด และคัดแยกขนาด ปกติใช้เครื่องล าเลียง มี 2 แบบ คือ เครื่องล าเลียงแบบแนวตั้ง (Elevator) ขับเคลื่อนด้วยระบบไฟฟ้า ถ่ายก าลังด้วยระบบทดเกียร์ภายใน มีลูกกระพ้อท าด้วยวัสดุพลาสติกประเภทความหนาแน่นสูง คงทน ไม่แตกร้าวง่าย เพื่อลดการแตกร้าวของเมล็ด พันธุ์ทุกส่วนของระบบล าเลียงต้องเป็นระบบปิดไม่ให้เกิดฝุ่นคลุ้งกระจายออกมาภายนอกได้และเครื่อง ล าเลียงแบบแนวราบ หรือแนวนอน (Conveyer) และมีความชันไม่เกิน 45 องศา ส าหรับศูนย์วิจัยข้าวโพดและ ข้าวฟ่างแห่งชาติ ภายในโรงงานปรับสภาพเมล็ดพันธุ์จะใช้แบบแนวตั้งเป็นหลัก โดยอาศัยลูกกระพ้อเป็นตัวตัก เมล็ดพันธุ์โดยอาศัยแรงเหวี่ยงล าเลียงเมล็ดพันธุ์เข้าสู่ถังพัก รูปภาพที่ 50 การล าเลียงเมล็ดพันธุ์เข้าสู่กระบวนการปรับสภาพโดยใช้เครื่องล าเลียงแบบแนวตั้งและแนวนอน เครื่องล าเลียงแบบแนวตั้ง เครื่องล าเลียงแบบแนวนอน

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 64 6. การท าความสะอาด และคัดขนาดเมล็ดพันธุ์ การท าความสะอาด (Cleaning) และคัดขนาดเมล็ดพันธุ์(Separating หรือ Grading) หลังจาก กะเทาะและลดความชื้นเมล็ดพันธุ์แล้ว เมล็ดเหล่านั้นเรียกว่า เมล็ดพันธุ์หลังกะเทาะทั้งหมด (Raw seed) ซึ่ง ยังไม่สามารถคลุกสารเคมีและบรรจุถุงเพื่อจ าหน่ายได้ เนื่องจากเมล็ดพันธุ์ยังมีสิ่งเจือปนอยู่ เช่น ซัง หัวซัง เปลือก เมล็ดแตก เมล็ดเน่าเสีย หิน ดิน ทราย และเมล็ดวัชพืช เป็นต้น และประการส าคัญคือ ขนาดของเมล็ด แตกต่างกันมีทั้งเล็กและใหญ่ปะปนกันอยู่ในกองเมล็ดพันธุ์ ต้องน าไปคัดแยกออกให้เหลือเฉพาะเมล็ดดีเท่านั้น น าเมล็ดพันธุ์มาคัดแยกขนาด และท าความสะอาด โดยอาศัยเครื่องจักร ดังนี้ 6.1 เครื่องคัดแยกด้วยตะแกรงและลม เครื่องคัดแยกด้วยตะแกรงและลม (Air Screen Cleaner) การท างานจะใช้ตะแกรงขนาดต่างกันเป็นตัว คัดแยก โดยใช้เครื่องคัดขนาดที่ประกอบด้วยตะแกรงรูเปิดขนาดต่างๆ เช่น 16/64, 18/64 และ 20/64 นิ้ว หรือ ปัจจุบันนิยมใช้เรียกหน่วย เป็นมิลลิเมตร โดยใช้ตะแกรงรูกลมให้มีเส้นผ่านศูนย์กลางของเมล็ดเป็นตัวคัดแยก ดังนี้ 1. ขนาด 7 มิลลิเมตร (ขนาด Size S หรือ 2.5 หุน) 2. ขนาด 8 มิลลิเมตร (ขนาด Size M หรือ 3 หุน) 3. ขนาด 9 มิลลิเมตร (ขนาด (Size L หรือ 3.5 หุน) และ 4. ขนาด 10 มิลลิเมตร (ขนาด (Size XL หรือ 4.0 หุน) พร้อมทั้ง เป่าสิ่งสกปรกหรือสิ่งเจือปนออกไปโดยอาศัยแรงลม ท าให้ได้เมล็ดพันธุ์ที่มีขนาดแตกต่างกัน ทั้งนี้เครื่องคัดแยก ด้วยตะแกรงและลม สามารถแยกสิ่งเจือปนและเมล็ดพันธุ์ที่มีขนาดแตกต่างกันได้แต่อย่างไรก็ตามหากมีวัตถุใดก็ ตามที่มีขนาดเท่ากับเมล็ด แต่น้ าหนักมากกว่าหรือเบากว่า เช่น เมล็ดเน่าเสียแต่ยังคงขนาดเท่ากับเมล็ดปกติ เครื่องจะไม่สามารถแยกได้ จึงต้องใช้เครื่องคัดแยกโดยอาศัยความถ่วงจ าเพาะ (Specific Gravity Separator)ค า แยกซ้ าอีกครั้ง รูปภาพที่ 51 เครื่องคัดแยกด้วยตะแกรงและลม (Air Screen Cleaner) ภาพโดย: วันชัย จันทร์ประเสริฐ. 2542.

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 65 6.2 เครื่องคัดแยกโดยอาศัยความถ่วงจ าเพาะ เครื่องคัดแยกโดยอาศัยความถ่วงจ าเพาะ (Specific Gravity separator) คัดแยกโดยอาศัยหลักการ คือเมล็ดที่มีขนาดใกล้เคียงกัน แต่มีน้ าหนักจ าเพาะแตกต่างกัน (ความถ่วงจ าเพาะ คือ ความหนาแน่นของวัตถุ หรือมวลต่อปริมาตรเมื่อเทียบกับความหนาแน่นของน้ า) เช่น เมล็ดพันธุ์ที่มีขนาดและลักษณะภายนอกเหมือน เมล็ดพันธุ์ดีแต่เบากว่า หรือ เมล็ดเน่าเสียแต่ยังคงขนาดเท่ากับเมล็ดปกติ รูปภาพที่ 52 เครื่องคัดแยกโดยอาศัยความถ่วงจ าเพาะ (Specific Gravity Separator) 7. การรมสารเคมีป้องกันแมลง หลังจากเมล็ดพันธุ์ผ่านการคัดขนาดและท าความสะอาดเมล็ดพันธุ์แล้ว ควรน าเมล็ดพันธุ์ชุดดังกล่าว มารมสารเคมีป้องกันแมลง หรือ การรมยา (Fumigation) เป็นเวลา 5-7 วัน ก่อนที่จะท าการคลุกสารเคมี และ บรรจุถุง โดยปกติแล้วสารเคมีที่ใช้ คือ อลูมิเนียมฟอสไฟด์ (Aluminium phosphide) หรือฟอสฟีน (Phosphine) ซึ่งมีลักษณะเป็นก๊าซ แล้วบรรจุเข้าไปไว้ในบริเวณใดบริเวณหนึ่ง โดยเก็บไว้ในไซโลขนาดหลาย สิบตันจนถึงหลายร้อยตัน หรือเก็บไว้ในถุงจัมโบ้ขนาดใหญ่ในโกดัง หรือใช้วัสดุประเภทพลาสติกหนาคลุมให้ มิดชิดป้องกันไม่ให้เกิดการรั่วไหลหรือซึมออกมาจากกองเมล็ดพันธุ์ เพื่อป้องกันการเข้าท าลายของแมลงศัตรูในโรง เก็บ ไม่ว่าจะเป็นสัตว์ฟันแทะ เช่น หนู หรือแมลงชนิดต่างๆ เช่น มอดข้าวเปลือก มอดแป้ง มอดฟันเลื่อย ด้วงคาเดล ด้วงงวงข้าว เป็นต้น หรือ แมลงพวกเหาหนังสือ ผีเสื้อข้าวสาร แมลงผีเสื้อในโรงเก็บ ทั้งนี้หากต้องเก็บ เมล็ดพันธุ์ไว้เป็นเวลานานก่อนท าการบรรจุเพื่อจ าหน่าย ควรรมยาในโรงเก็บเมล็ดพันธุ์ทุกๆ 3- 6 เดือนต่อครั้ง ภาพโดย: วันชัย จันทร์ประเสริฐ. 2542.

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 66 ตารางที่ 10 แสดงอัตราการใช้อลูมิเนียมฟอสไฟด์ หรือ ฟอสฟีน ในการรมมสารเคมีป้องกันแมลงชนิดต่างๆ ศัตรู สารเคมี LD 50 % a.i. อัตราการใช้ หมายเหตุ 1. ด้วงงวงข้าวโพด 2. ด้วงงวงข้าว 3. มอดแป้ง 4. มอดหัวป้อม อลูมิเนียมฟอส ไฟด์ หรือ ฟอสฟีน - 56% 3 เม็ด ต่อ เมล็ด 1 ตัน 1. ต้องรมในภาชนะปิด มิดชิดไม่มีอากาศรั่ว หรือใต้ผ้าพลาสติก 2. รมเป็นเวลา 5-7 วัน ความเข็มข้นของก๊าซจะลดลง เหลือ 150 ppm ในวันที่ 6 สามารถก าจัดแมลงได้ 100% ที่มา : มานิตา และคณะ. 2553. รูปภาพที่ 53 แสดงขั้นตอนการ รมสารเคมีป้องกันแมลงหรือการรมยา (Fumigation) ก่อนบรรจุเมล็ดพันธุ์ เตรียมสถานที่ก่อนรมยา เตรียมอุปกรณ์รมยา เตรียมเมล็ดพันธุ์ก่อนรมยา รมยาโดยใช้อลูมิเนียมฟอสไฟด์

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 67 8. การคลุกสารเคมี หลังจากเมล็ดพันธุ์ผ่านการคัดขนาดและท าความสะอาดเมล็ดพันธุ์ที่จ าหน่าย (Commercial seed) จ าเป็นต้องใช้สารเคมีคลุกเมล็ดเพื่อป้องกันโรคและแมลงในโรงเก็บและป้องกันต้นอ่อนขณะเมล็ดพันธุ์งอก การ คลุกเมล็ดพันธุ์ด้วยสารเคมีประกอบด้วย สารเคมีหลัก และสารเคมีเสริม ดังนี้ 8.1 สารเคมีหลัก หมายถึง สารเคมีที่ใช้เป็นเนื้อยาคลุกเมล็ด เพื่อป้องกันโรคและแมลงที่จะเข้าท าลาย เมล็ดและต้นกล้าในระยะแรกปลูก ส่วนใหญ่จะเป็นสารพวกป้องกันเชื้อรา (Fungicide) ที่ช่วยป้องกันโรครา น้ าค้าง ที่อาจปะปนมากับเมล็ด และสารป้องกันกันก าจัดแมลง (Insecticide) 8.2 สารเคมีเสริม หมายถึง สารเคมีที่ใช้ร่วมกับสารเคมีหลัก จะท าให้สารเคมีหลักติดเมล็ดพันธุ์ข้าวโพด ได้ดีขึ้นไม่ฟุ้งกระจาย ท าให้สารเคมีติดแน่น สารที่ใช้เสริมเพื่อประโยชน์นี้คือ PEG 400 (Poly ethylene glycol) และสารประกอบอื่น ๆ เช่น สีย้อมไหม หรือสีผสมอาหาร หรือเคลือบเมล็ดพันธุ์ เป็นต้น ตัวอย่าง สารเคมีคลุกเมล็ดพันธุ์และปริมาณที่ใช้ของศูนย์วิจัยข้าวโพดและข้าวฟ่างแห่งชาติ ดังตารางที่ 11 และหาก ต้องเตรียมสารเคมีคลุกเมล็ดพันธุ์ปริมาณจ านวนมากสามารถดูรายละเอียดได้ใน ภาคผนวกที่ 4 ตารางที่ 11 ตัวอย่างสารเคมีคลุกเมล็ดพันธุ์และปริมาณที่ใช้ ล าดับ รายการ ปริมาณที่ใช้ หน่วย หมายเหตุ 1. เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ 1.00 กิโลกรัม 2. น้ าสะอาด 5.00 - 7.00 มิลลิลิตร 3. แคปแทน (Captan) 1.00 กรัม Fungicide 4. เมทาแลกซิล (Metalaxyl) 2.00 - 3.00 กรัม Fungicide ก่อนปลูกคลุกเพิ่ม 5-7 กรัม/เมล็ดพันธุ์ 1 กก. 5. พิริมิฟอสเมททิล (pirimiphos-methyl) 0.05 มิลลิลิตร Insecticide 6. PEG (Poly ethylene glycol 400) 1.00 กรัม มีคุณสมบัติเป็นสารเคลือบผิว 7. สีคลุกเมล็ด (ชมพู) (Pink Color) 0.07 - 0.10 กรัม สีผสมอาหาร/สีย้อมไหม รูปภาพที่ 54 หลักการท างานและการการคลุกสารเคมีเมล็ดพันธุ์ในระดับอุตสาหกรรม ภาพโดย: วันชัย จันทร์ประเสริฐ. 2542.

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 68 9. การบรรจุถุง การบรรจุถุง (Seed packing) เป็นการน าเมล็ดพันธุ์ที่ผ่านการคลุกสารเคมีป้องกันก าจัดเชื้อราและ แมลงแล้ว น ามาผึ่งลมหรือพักเมล็ดพันธุ์ประมาณ 1- 2 ชั่วโมง เพื่อให้เมล็ดพันธุ์แห้งและสารเคมีเคลือบติดกับ เมล็ดพันธุ์ โดยขนาดของการบรรจุ โดยทั่วไปเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์มักบรรจุที่ขนาด 5, 10 และ 15 กิโลกรัมต่อถุง ภาชนะหรือถุงบรรจุ ควรเป็นภาชนะที่สะดวกในการจัดเก็บและสามารถป้องกันความชื้นจาก ภายนอกเข้าสู่เมล็ดพันธุ์ได้ดี ป้องกันการการเสื่อมของคุณภาพเมล็ดพันธุ์เป็นหลักและปิดมิดชิด เช่น ถุงพลาสติกชนิดโพลีเอทิลีน (polyethylene – PE) อย่างหนา หรือผลิตจากพลาสติกประเภท โพลีโพรพิลีน (polypropylene – PP) เคลือบกันน้ าด้วยพลาสติก OPP (Oriented polypropylene) เป็นต้น และเก็บ รักษาไว้ในบริเวณที่ไม่อับชื้น หรือในสภาพอุณหภูมิห้อง ไม่มีสัตว์หรือแมลงรบกวน รูปภาพที่55 การบรรจุถุงเมล็ดพันธุ์ด้วย เครื่องชั่งระบบอิเล็กทรอนิกส์แบบกึ่งอัตโนมัติ ขนาด 1-20 กิโลกรัม และ 15-20 กิโลกรัม หลังจากท าการบรรจุเมล็ดพันธุ์แล้ว ให้ท าการพักเมล็ดพันธุ์ไว้ยังโรงเก็บหรือโกดังเก็บเมล็ดพันธุ์ที่ อุณหภูมิห้อง เป็นเวลา 5-7 วัน เพื่อให้เมล็ดพันธุ์ปรับตัวให้เข้ากับสภาพแวดล้อมหลังผ่านการปรับปรุงสภาพเมล็ด พันธุ์ ก่อนจัดเก็บไว้ในห้องเย็นควบคุมอุณหภูมิทังนี้ให้จัดท าบันทึกข้อมูลการปรับสภาพเมล็ดพันธุ์แต่ละกองหรือ ชุด (Lot Number) เพื่อส่งให้แผนกหรือฝ่ายตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ต่อไป ดังตัวอย่างภาคผนวก 5 ทั้งนี้ส าหรับบริษัทเมล็ดพันธุ์ขนาดเล็ด ขนาดกลาง SMEs วิสาหกิจชุมชนหรือผู้ที่มีความประสงค์ ต้องการปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์รวมถึงข้าวโพดอื่นๆ ทั้งกระบวนการ ตั้งแต่ การลด ความชื้น การกะเทาะเมล็ด คัดขนด ท าความสะอาด คลุกสารเคมี และบรรจุภัณฑ์ สามารถขอรับบริการได้ ที่ ศูนย์วิจัยข้าวโพดและข้าวฟ่างแห่งชาติ คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ต าบลกลางดง อ าเภอ ปากช่อง จังหวัดนครราชสีมา รายละเอียดดังภาคผนวก 6 เครื่องชั่งอิเล็กทรอนิกส์กึ่งอัตโนมัติ ขนาด 1-20 กก. เครื่องชั่งอิเล็กทรอนิกส์กึ่งอัตโนมัติ ขนาด 15-50 กก.

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 69 รูปภาพที่ 56 ตัวอย่างถุงบรรจุและกล่องบรรจุเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว ขนาด 5, 10 และ 20 กิโลกรัม ของศูนย์วิจัยข้าวโพดและข้าวฟ่างแห่งชาติ คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ถุงบรรจุเมล็ดพันธุ์ พันธุ์สุวรรณ 5819 ขนาด 10 กิโลกรัม ถุงบรรจุเมล็ดพันธุ์ พันธุ์สุวรรณ 5821 ขนาด 10 กิโลกรัม ถุงบรรจุเมล็ดพันธุ์ พันธุ์สุวรรณ 5720 ขนาด 10 กิโลกรัม กล่องบรรจุเมล็ดพันธุ์ พันธุ์สุวรรณ 4452 ขนาด 20 กิโลกรัม ถุงบรรจุเมล็ดพันธุ์ พันธุ์สุวรรณ 4452 ขนาด กิโลกรัม

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 70 บทที่ 6 การจัดเก็บ และตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ 1. การเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ การเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ (Seed storage) เป็นขั้นตอนหนึ่งที่ส าคัญในกระบวนการปรับปรุงสภาพ เมล็ดพันธุ์ เพื่อป้องกันความเสียหาย ชะลอการเสื่อมคุณภาพของเมล็ดพันธุ์ จนกระทั่งน าเมล็ดพันธุ์ไปปลูก การ เก็บรักษาที่ดีจะช่วยรักษาคุณภาพของเมล็ดพันธุ์ให้คงความงอกและความแข็งแรงของเมล็ดพันธุ์ตามมาตรฐาน คุณภาพเมล็ดพันธุ์ ดังนั้น ควรเก็บรักษาโดยบรรจุถุงวางกองเป็นชั้น เว้นระยะระหว่างกองเพื่อความสะดวกต่อ การดูแลขนย้าย และการถ่ายเทอากาศ ความชื้นของเมล็ดพันธุ์ที่เก็บรักษาไม่ควรเกินร้อยละ 12 สภาพเก็บ รักษาเมล็ดพันธุ์ที่เหมาะสมคือ ที่แห้งและเย็น มีการระบายถ่ายเทอากาศดียกพื้นเพื่อป้องกันเมล็ดพันธุ์ดูด ความชื้นจากพื้น ป้องกันแมลง สัตว์ฟันแทะและฝนได้ดีหากมีหลายกองควรติดป้ายกองควรติดป้ายกองเมล็ด พันธุ์เพื่อป้องกันการสับสน ซึ่งมีรายละเอียด ดังนี้ 1.1 หลักการในการเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ 1) ความเป็นมาของเมล็ดพันธุ์ เช่น ชนิด และพันธุ์ การปฏิบัติระหว่างการปลูก การเก็บเกี่ยว การ ปรับปรุงสภาพ การบรรจุ การคลุกยา การบรรจุหีบห่อ 2) ความชื้นของเมล็ดพันธุ์อุณหภูมิและความชื้นสัมพัทธ์ในห้องเก็บ เป็นปัจจัยที่ส าคัญที่สุดที่มีผลต่อ การเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์(อุณหภูมิ ต่ ากว่า 15 0 C + ความชื้นสัมพัทธ์ 45% + ความชื้นเมล็ด 10-12% สามารถ เก็บรักษาได้นาน 1-5 ปี) 3) เมล็ดพันธุ์ที่มีความชื้นสูงจะเสื่อมคุณภาพได้รวดเร็วกว่าเมล็ดที่แห้ง ทั้งนี้ความชื้นของเมล็ดมี ความส าคัญมากกว่าอุณหภูมิ ความชื้นของเมล็ดพันธุ์ลดลงร้อยละ 1 สามารถเก็บรักษาได้นานขึ้นอีก 1 เท่าตัว 4) ความชื้นของเมล็ดพันธุ์มีความสัมพันธ์กับความชื้นสัมพัทธ์ของบรรยากาศรอบๆเมล็ดและมีความ เกี่ยวข้องกับเมล็ดพันธุ์มากกว่าอุณหภูมิ 5) เมล็ดพันธุ์ที่เก็บรักษาไว้ในภาชนะที่ปิดสนิท ต้องมีความชื้นต่ ากว่าการเก็บรักษาไว้ในสภาพ ภายนอกทั่วไป 6) เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ต่างพันธุ์กัน มีอายุยาวนานของชีวิตในการเก็บรักษาต่างกัน 1.2 ชนิดของโรงเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ 1. โรงเก็บธรรมดา ใช้เก็บเมล็ดพันธุ์เพียงระยะสั้น (Short-term storage) เป็นโรงเก็บที่ไม่ได้มีการ ปรับอากาศ มีลักษณะเป็นอาคารหรือโกดังที่มีระบบการระบายอากาศ โรงเก็บไม่มีการควบคุมอุณหภูมิและ ความชื้น เก็บได้นาน 6 เดือน ถึง 1 ปี 2. โรงเก็บความควบคุมสภาพอากาศ มีการควบคุมอุณหภูมิและความชื้น (Conditioned storage) เช่นห้องเย็นควบคุมอุณหภูมิเก็บรักษาได้นาน คือระยะสั้น (Short-term storage) 1-5 ปีที่อุณหภูมิ 150 C ความชื้นสัมพัทธ์ 45% (ความชื้นเมล็ดพันธุ์ 10-12%) ระยะปานกลาง (Medium-term storage) 20-40 ปี ที่ อุณหภูมิ 0-2 0 C ความชื้นสัมพัทธ์ 38-40% (ความชื้นเมล็ดพันธุ์ 5-6%) และระยะยาว (Long-term storage) มากกว่า 50 ปี ที่อุณหภูมิ -100 C ความชื้นสัมพัทธ์ 35-37% (ความชื้นเมล็ดพันธุ์ 5-6%)

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 71 รูปภาพที่ 57 โรงเก็บ หรือโกดังรักษาเมล็ดพันธุ์แบบธรรมดา ไม่มีการควบคุมอุณหภูมิและความชื้น เก็บเมล็ด พันธุ์ ได้นาน 6 เดือนถึง 1 ปี รูปภาพที่ 58 ห้องเก็บเมล็ดพันธุ์ที่มีการควบคุมอุณหภูมิและความชื้นสัมพัทธ์ (Conditioned storage) ใช้เก็บ เมล็ดพันธุ์ไว้ได้ในระยะเวลานาน (Long-term storage)

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 72 2. การตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ การตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์(Seed quality test) เป็นสิ่งจ าเป็นส าหรับการได้มาซึ่งต้นอ่อนที่ งอกได้เร็ว สม่ าเสมอ แข็งแรง และครบตามจ านวนที่ต้องการ การตรวจสอบเมล็ดพันธุ์ได้ถูกพัฒนาขึ้นเพื่อ ประเมินคุณค่าของเมล็ดพันธุ์เพื่อการเพาะปลูก (ISTA, 1999) สมาคมทดสอบเมล็ดพันธุ์นานาชาติ(ISTA) ได้ ก าหนดมาตรฐานและวิธีการส าหรับการทดสอบมากมาย เช่น ความบริสุทธิ์ของเมล็ดพันธุ์ความงอกของเมล็ด พันธุ์ความชื้นของเมล็ดพันธุ์และสุขภาพของเมล็ดพันธุ์เพื่อการค้าขายเมล็ดพันธุ์ระหว่างประเทศ หรือธุรกิจ เมล็ดพันธุ์ในประเทศ แต่การทดสอบความแข็งแรงของเมล็ดยังไม่ได้รวมเข้าไว้ในกฎดังกล่าว การตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ เป็นขั้นตอนที่มีความส าคัญมาก อาจจะมีการตรวจสอบในทุกขั้นตอน ของกระบวนการปรับปรุงสภาพเมล็ดพันธุ์ ซึ่งจะท าให้ทราบประสิทธิภาพของการปฏิบัติงานในแต่ละขั้นตอนว่า มีผลกระทบต่อคุณภาพเมล็ดพันธุ์มากน้อยเพียงใด ขั้นตอนการปรับปรุงสภาพเมล็ดพันธุ์จึงเป็นขั้นตอนที่มีการ ก าจัดสิ่งที่ไม่พึงประสงค์ออกไปให้ได้มากที่สุด มีการสูญเสียผลผลิตน้อยที่สุด และมีความเสียหายต่อคุณภาพ เมล็ดพันธุ์ทั้งด้านความงอกและความแข็งแรงน้อยที่สุด ส าหรับเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ที่จ าหน่ายใน ท้องตลาด ก าหนดมาตรฐานความงอกไม่ต่ ากว่าร้อยละ 75 และความบริสุทธิ์ไม่ต่ ากว่าร้อยละ 98 ส าหรับเมล็ด พันธุ์ที่ผลิตใหม่จะมีคุณภาพดีจะมีความงอกสูงกว่าร้อยละ 95 และมีความแข็งแรงสูงกว่าร้อยละ 80 ดังนั้น หน่วยงานต่าง ๆ ที่ผลิตเมล็ดพันธุ์จึงจ าเป็นต้องมีการตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ ดังนี้ ตารางที่ 12 มาตรฐานคุณภาพเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสม รายการ ข้อก าหนด มาตรฐานเมล็ดพันธุ์ จ าหน่าย (%) หมายเหตุ 1. เปอร์เซ็นต์ความงอก ต่ าสุด 75 2. เปอร์เซ็นต์ความบริสุทธิ์เมล็ดพันธุ์ ต่ าสุด 98 ความบริสุทธิ์ทางกายภาพ 3. เมล็ดพันธุ์พืชชนิดอื่นๆ สูงสุด 0.2 เมล็ดพืชอื่นๆ ที่มิใช้วัชพืช 4. เมล็ดวัชพืช สูงสุด 0 5. วัสดุเจือปน สูงสุด 2 เช่น ซัง หิน ดิน ทราย 6. เปอร์เซ็นต์ความชื้น ต่ าสุด 12 ประยุกต์มาจาก: มาตรฐานสินค้าเกษตร มกษ. 4407-2559 และ พระราชบัญญัติพันธุ์พืช พ.ศ. 2518 และที่แก้ไขเพิ่มเติม 2.1 ความชื้นของเมล็ดพันธุ์ (Seed moisture content) การทดสอบความชื้นเมล็ดพันธุ์สามารถท าได้ 2 วิธีการหลัก ๆ คือ การทดสอบความชื้นโดยทางตรง และโดยทางอ้อม ดังนี้ 1. ตรวจสอบโดยวิธี Hot air oven method โดยน าเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์มาชั่งน้ าหนัก ซ้ า ละ 5 กรัม จ านวน 4 ซ้ า ใส่ใน moisture can ก่อนน าไปอบในตู้ hot air oven ที่อุณหภูมิ 105 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 24 ชั่วโมง เมื่อครบก าหนดเวลา น าเมล็ดมาชั่งน้ าหนักเมล็ดหลังอบแล้วค านวณเปอร์เซ็นต์ความชื้น ของเมล็ด กรณีที่ต้องบดเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ ให้บดโดยให้ได้อย่างน้อย 50 เปอร์เซ็นต์ ที่จะร่อนผ่าน ตะแกรงขนาด 0.50 มิลลิเมตร และค้างบนตะแกรงเบอร์ 1 ไม่เกิน 10 เปอร์เซ็นต์ ชั่งน้ าหนักเมล็ดพันธุ์ที่ ทดสอบความชื้นก่อนน าไปอบที่อุณหภูมิสูง 130-133 องศาเซลเซียส 4 ชั่วโมง+12 นาที เมื่อครบก าหนด น า

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 73 ตัวอย่างที่อบไปใส่ในโถดูดความชื้น (desiccator) เป็นเวลา 30 - 45 นาที เพื่อให้ตัวอย่างมีอุณหภูมิลดลง และ น าออกมาชั่งน้ าหนักของภาชนะพร้อมทั้งเมล็ดและฝาปิด ค านวณเปอร์เซ็นต์ความชื้นของเมล็ดจากสูตร เปอร์เซ็นต์ความชื้น = น้ าหนักเมล็ดก่อนอบ - น้ าหนักเมล็ดก่อนอบ น้ าหนักเมล็ดก่อนอบ x 100 2. การทดสอบโดยทางอ้อม คือ การตรวจสอบความชื้นของเมล็ด โดยใช้เครื่องวัดความชื้น (Moisture tester) ซึ่งเป็น วิธีที่ใช้คุณสมบัติทางเคมีหรือทางกายภาพที่มีความสัมพันธ์กับความชื้นของเมล็ด เช่น เครื่อง Steinlite เนื่องจากใช้งาน ได้สะดวกและทราบผลได้รวดเร็ว จึงจ าเป็นต้องสอบเทียบเครื่องวัด ความชื้นเพื่อตรวจสอบความแม่นย าในการวัดอย่าง น้อยปีละ 1 ครั้ง ภาพโดย: ยุวดี อินจันทร์ 2563. รูปภาพที่ 59 ภาพขั้นตอนการตรวจสอบความชื้นของเมล็ด โดยใช้เครื่องวัดความชื้น (Moisture tester) 1. ชั่งน้ าหนักเมล็ดข้าวโพด 250 กรัม 2. เลือกวัดความชื้นเมล็ดข้าวโพด 3. เทเมล็ดใส่ช่องรับเมล็ด 5. กด ‘GO’ 4. กดเทเมล็ดใส่เครื่อง 6. ความชื้นปรากฏที่จอแสดงผล 7. กดปล่อยเมล็ดออกจากเครื่อง 8. เปิดถาดรับเมล็ด น าเมล็ดออก เครื่อง Moisture tester

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 74 2.2 การตรวจสอบความบริสุทธิ์ของเมล็ดพันธุ์(Purity test) การวิเคราะห์ความบริสุทธิ์เมล็ดพันธุ์เป็นการวิเคราะห์องค์ประกอบทางกายภาพของเมล็ดพันธุ์ เท่านั้นทั้งนี้ไม่นับรวมความบริสุทธิ์ทางพันธุกรรม ค านวณเป็นเป็นเปอร์เซ็นต์โดยน้ าหนัก ซึ่งจะบ่งชี้ความ บริสุทธิ์ทางกายภาพของกองเมล็ดพันธุ์โดยน้ าหนักของตัวอย่างน าส่งของเมล็ดพันธุ์ข้าวโพด ก าหนดไว้ไม่ต่ า กว่า 1,000 กรัม และน้ าหนักของเมล็ดพันธุ์ส าหรับตรวจสอบความบริสุทธิ์ต้องการเพียง 900 กรัม เป็นต้น ใน การตรวจสอบความบริสุทธิ์ของเมล็ดพันธุ์นั้น น าเมล็ดพันธุ์ที่เป็นตัวอย่างตรวจสอบมาชั่งน้ าหนัก จากนั้นเท เมล็ดลงบน Purity board ใช้ไม้เขี่ยเมล็ดแยกส่วนประกอบออกเป็น 3 ส่วน คือ เมล็ดพันธุ์บริสุทธิ์ เมล็ดพันธุ์ อื่น และสิ่งเจือปน ชั่งน้ าหนักของแต่ละส่วนประกอบมีหน่วยเป็นกรัม เมื่อน าส่วนประกอบของเมล็ดพันธุ์บริ สุทธิ์ เมล็ดพืชอื่น และสิ่งเจือปน มาชั่งน้ าหนักแต่ละส่วน ค านวณเปอร์เซ็นต์ขององค์ประกอบต่าง ๆ โดยใช้ ผลรวมของน้ าหนักทั้ง 3 ส่วนประกอบ ในการค านวณเปอร์เซ็นต์ การจ าแนกองค์ประกอบเมล็ดพันธุ์ในการวิเคราะห์ความบริสุทธิ์เมล็ดพันธุ์จะต้องจ าแนก องค์ประกอบของตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ออกเป็น 3 องค์ประกอบ คือ 2.2.1 เมล็ดพันธุ์สุทธิหมายถึง เมล็ดพืชทั้งมีเปลือกหุ้มเมล็ด หรือเมล็ดที่เปลือกหุ้มเมล็ดหลุดออกไป หมดแล้ว ซึ่งนอกจากจะรวม ความถึงเมล็ดที่สมบูรณ์แล้ว ยังรวมถึงเมล็ดที่หกแตกที่มีขนาดใหญ่เกินกว่า ครึ่งหนึ่ง และยังรวมถึงเมล็ดที่เป็นโรค 2.2.2 เมล็ดพันธุ์อื่นๆ หมายถึง เมล็ดพืชชนิดอื่นๆ (Species) ที่ไม่ใช่ชนิดเดียวกันกับเมล็ดพันธุ์สุทธิ รวมทั้งข้าวโพดพันธุ์อื่นที่ปน อยู่ในตัวอย่างซึ่งไม่ใช่ พันธุ์เดียวกับตัวอย่างที่น ามาวิเคราะห์ 2.2.3 สิ่งเจือปน หมายถึง เศษ ดิน หิน กรวด ทราย ชิ้นส่วนพืชหรืออื่น ๆ ที่ไม่ใช้เมล็ด เช่น ฟาง แกลบ ชิ้นส่วนของเมล็ดที่ แตกหักแล้วมีขนาดเท่ากับครึ่งหนึ่งหรือเล็กกว่าครึ่งหนึ่ง ภาพโดย: ยุวดี อินจันทร์ 2563. รูปภาพที่ 60 การตรวจสอบความบริสุทธิ์ของเมล็ดพันธุ์และการจ าแนกองค์ประกอบเมล็ดพันธุ์ การตรวจสอบความบริสุทธิ์ของเมล็ดพันธุ์ เมล็ดพันธุ์สุทธิ เมล็ดพันธุ์อื่นๆ สิ่งเจือปน

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 75 2.3 การทดสอบความงอก (standard germination) ความหมายของความงอกของเมล็ดมีความแตกต่างกันระหว่างความหมายทางสรีรวิทยา ของเมล็ดพันธุ์ กับเทคโนโลยีของเมล็ดพันธุ์นักสรีรวิทยาของเมล็ด กล่าวถึงการงอกของเมล็ดว่าเป็นขบวนการที่เริ่มต้นตั้งแต่การ ดูดน้ าของเมล็ดรวมไปจนถึงการโผล่ของรากออกมาจากเมล็ดซึ่งความมีชีวิตของเมล็ดจะเท่ากับการงอกของเมล็ด ที่ปราศจากการพักตัว การทดสอบความงอกมีวัตถุประสงค์เพื่อให้ทราบถึงจ านวนเมล็ดที่จะสามารถงอกเป็นต้น อ่อนที่สมบูรณ์ เมื่อให้เมล็ดรับสภาพแวดล้อมที่เหมาะสมแก่การงอก ซึ่งได้แก่ ความชื้น อุณหภูมิ ออกซิเจน และ แสง การทดสอบความงอกในห้องปฏิบัติการเป็นวิธีการทดสอบความงอกมาตรฐาน (Standard Germination Test) ซึ่งควบคุมสภาพแวดล้อมภายนอกให้เหมาะสมแก่การงอกของเมล็ด เพื่อให้ผลการทดสอบที่ได้มีความ สม่ าเสมอและได้ผลเช่นเดิมเมื่อท าการทดสอบซ้ าหลายๆ ครั้ง ซึ่งวิธีการทดสอบความงอกเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยง สัตว์ตามวิธีของ ISTA (2019) ที่นิยมปฏิบัติ มีดังนี้ 2.3.1 การทดสอบความงอกโดยการเพาะระหว่างกระดาษ (Between Paper-BP) ท าโดยเพาะเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ด้วยกระดาษเพาะแบบ between paper (BP) ซ้ าละ 50 หรือ 100 เมล็ด จ านวน 4 ซ้ า ตรวจนับความงอกครั้งแรกที่ 4 หรือ 5 วันหลังเพาะ และนับความงอกครั้ง สุดท้ายที่ 7 วันหลังเพาะ ประเมินผลความงอกจากจ านวนเมล็ดที่สามารถจ าแนกเป็นต้นอ่อนที่ปกติ (normal seedling) มีวิธีปฏิบัติดังนี้ 1) การเตรียมกระดาษเพาะในการเพาะ 1 ซ้ า ตัดกระดาษให้ได้ความกว้าง x ยาว แผ่นละ ประมาณ 25 x 72 เซนติเมตร (พับครึ่งแล้วได้ความกว้าง x ยาว แผ่นละประมาณ 25 x 36 เซนติเมตร) ในการ เพาะเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์1 ซ้ า 2) น ากระดาษเพาะใส่ในถาด เทน้ าสะอาดใส่ให้ท่วมเมื่อน้ าซึมทั่วกระดาษดีแล้วให้เทน้ า ส่วนเกินทิ้งให้หมด หรือยกกระดาษเพาะขึ้นให้สะเด็ดน้ าจนไม่มีน้ าหยดจากระดาษเพาะ 3) น ากระดาษเพาะที่มีความชื้น จ านวน 1 แผ่น วางบนโต๊ะปฏิบัติงาน 4) สุ่มนับเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่จะท าการทดสอบใส่กระดานนับเมล็ด ซ้ าละ 100 เมล็ด วางลงบน กระดาษเพาะที่เตรียม ไว้แล้วน ากระดาษเพาะอีกครึ่งแผ่นมาปิดทับบนเมล็ด พับกระดาษจากขอบซ้ายมือ บน และล่าง ประมาณ 1 – 1.5 เซนติเมตร แล้วม้วนกระดาษจากขอบซ้ายมือไปจนสุดกระดาษ โดยม้วนอย่าให้ แน่นหรือหลวมเกินไปท าเช่นนี้จนครบ 4 ซ้ า 5) เขียนชื่อพันธุ์ซ้ าที่ และวันที่ทดสอบ ที่ป้ายกระดาษใส่ไว้ในม้วนกระดาษเพาะทุกม้วน แล้ว น าไปวางในกล่อง พลาสติกที่เตรียมไว้(ขนาด กว้าง x ยาว x สูง ประมาณ 18 x 28 x 10 เซนติเมตร) บรรจุ จ านวน 8 ม้วน (2 ตัวอย่าง) ต่อ 1 กล่อง 6. น าถุงหรือกล่องตัวอย่างไปวางบนชั้นวางถาดเพาะที่ตู้เพาะอุณหภูมิ25 องศาเซลเซียส ประเมินผลเมื่อครบก าหนด ต่อไป

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 76 ภาพโดย: ยุวดี อินจันทร์ 2563. รูปภาพที่61 แสดงขั้นตอนการทดสอบความงอกโดยการเพาะระหว่างกระดาษ (Between Paper-BP) 2.3.2 การทดสอบความงอกโดยใช้ทราย (Sand test) การทดสอบความงอกโดยใช้ทราย สิ่งส าคัญคือทรายที่ใช้ในการทดสอบควรเป็นทรายที่สะอาด ซึ่งสมาคมทดสอบเมล็ดพันธุ์นานาชาติหรือ International Seed Testing Association (ISTA) ได้ก าหนด ขนาดทรายที่เหมาะสมคือ ขนาดระหว่าง 0.05 - 0.80 มิลลิเมตร ค่า pH อยู่ระหว่าง 6.0 - 7.5 มีความชื้น ประมาณ 50 เปอร์เซ็นต์ของความสามารถในการดูดยึดน้ าของทราย (water holding capacity) และ 60 เปอร์เซ็นต์ความชื้นของทราย มีวิธีปฏิบัติดังนี้ 1) น าทรายที่มีความชื้น เตรียมไว้ใส่กระบะเพาะหรือกล่องเพาะความงอก โดยให้ทรายมีความ หนาประมาณ 5 เซนติเมตร แล้วท าการเกลี่ยหน้าทรายให้เรียบ 2) ท าการสุ่มตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์แล้วน าไปวางไว้เป็นแถว จ านวน 10แถวๆ ละ 10 เมล็ด รวม 100เมล็ดแล้วน าทรายมาปิดหนาประมาณ 2 –4 เซนติเมตร โดยใช้ที่ปาดทราย ปาดหน้าทรายให้เรียบ 3) ปิดฝาวางไว้ในสภาพควบคุมอุณหภูมิ 20–30 องศาเซลเซียสหรือสภาพอุณหภูมิห้อง จนกระทั่งเมล็ดเริ่มงอก 4) หลังจากงอกแล้ว ให้เปิดฝาพ่นน้ าให้ชุ่มอยู่เสมอ แล้วตรวจนับประเมินผลความงอกหลังการ เพาะประมาณ 7 วัน ภาพโดย: ยุวดี อินจันทร์ 2563. รูปภาพที่ 62 ตัวอย่างการทดสอบความงอกโดยใช้ทราย (Sand test)

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 77 การประเมินต้นอ่อนเมล็ดพันธุ์ข้าวโพด เมื่อเมล็ดงอกจะมีโครงสร้างส่วนต่าง ๆ ที่ส าคัญของต้นอ่อนเจริญเติมโตพอที่จะประเมินความ งอกได้เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดสามารถที่จะตรวจนับความงอกได้ภายใน 7 วัน หลังจากการเพาะโดยนับเฉพาะต้น อ่อนปกติที่มีราก ยอด และใบสมบูรณ์ ส าหรับต้นอ่อนที่มีต้นหรือใบบิด ม้วนงอ รากกุด เป็นโรค ไม่นับเป็นต้น อ่อนปกติโดยแบ่งออกเป็น 3 ประเภท คือ 1. ต้นอ่อนปกติ (Normal seedlings) 2. ต้นอ่อนผิดปกติ (Abnormal seedlings) 3. เมล็ดตาย (Dead seed) รูปภาพที่ 63 ตัวอย่างการประเมินต้นอ่อนเมล็ดพันธุ์ข้าวโพด ที่ใช้จ าแนกต้นอ่อนปกติ ต้นอ่อนผิดปกติ และ เมล็ดตาย 2.4 การตรวจสอบความแข็งแรง (Seed vigor) โดยวิธีการเร่งอายุ (Accelerated aging test, AA test) เป็นการทดสอบความแข็งแรงของเมล็ดพันธุ์ซึ่งนิยมใช้กันอย่างแพร่หลายในปัจจุบัน เพื่อใช้เป็นข้อมูล ส าหรับประเมินความงอกในสภาพไร่และความสามารถในการเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์โดยอาศัยหลักการที่ว่าเมล็ด พันธุ์ที่มีความแข็งแรงสูงจะคงงอกได้ดีแม้จะผ่านสภาพแวดล้อมที่มีความชื้น และอุณหภูมิสูง เป็นการน าเมล็ด พันธุ์ไปไว้ที่อุณหภูมิ40-45 องศาเซลเซียส ความชื้นสัมพัทธ์100 เปอร์เซ็นต์เป็นเวลานาน 3-5 วัน การเร่ง ต้นอ่อนปกติ (Normal seedlings) ต้นอ่อนผิดปกติ (Abnormal seedlings) เมล็ดตาย (Dead seed) ภาพโดย: ยุวดี อินจันทร์ 2563.

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 78 อายุแล้วจะถูกน ามาทดสอบความงอก เมล็ดที่มีความแข็งแรงสูงหลังจากผ่านการเร่งอายุแล้ว ความงอกลดลง น้อยกว่าเมล็ดพันธุ์ที่มีความแข็งแรงต่ า เพื่อใช้ในการประเมินการเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์มีวิธีปฏิบัติดังนี้ 1) เตรียมอุปกรณ์ ดังนี้ 1. สุ่มตัวอย่างเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ที่จะน ามาเร่งอายุ ประมาณ 400-500 เมล็ดและต้องมีความชื้นระหว่าง 10 – 14 เปอร์เซ็นต์2. เครื่องชั่งไฟฟ้า (ทศนิยม 3 ต าแหน่ง) 3. ชุดทดสอบความ แข็งแรงประกอบด้วย โหลแก้ว ขนาด 9 x 10 เซนติเมตร (เส้นผ่านศูนย์กลาง x สูง) พร้อมฝา และตะแกรงมีขาตั้ง ขนาด 7.5 x 7 เซนติเมตร (เส้นผ่านศูนย์กลาง x สูง) 4. กระบอกตวง 5. ตู้อบลมร้อนที่สามารถตั้งอุณหภูมิได้42 องศาเซลเซียส 6. น้ ากลั่น หรือน้ าสะอาด 2) เริ่มตั้งอุณหภูมิของตู้อบลมร้อนที่อุณหภูมิคงที่ 42 องศาเซลเซียส 3) น าเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดใส่ที่เตรียมไว้ใส่ลงบนตะแกรง เกลี่ยเมล็ดให้กระจายอย่างสม่ าเสมอ และไม่ ควรให้เมล็ดหนาเกิน 3 ชั้น เพื่อให้เมล็ดสามารถดูดซับความชื้นได้อย่างทั่วถึง พร้อมทั้งเขียนป้ายติดไว้ที่ขอบ ตะแกรงทุกตัวอย่าง 4) ตวงน้ ากลั่นหรือน าสะอาด แล้วใส่ลงในโหลแก้วให้ได้ระดับน้ าสูงประมาณ 1เซนติเมตร หรือ 1/3 ของขาตั้ง 5) วางตะแกรงที่เตรียมไว้แล้วลงในโหลแก้วระวังไม่ให้น้ าถูกเมล็ด แล้วปิดฝาโหลให้สนิท 6) น าโหลเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดที่เตรียมไว้ครบแล้วไปวางบนชั้นในตู้อบลมร้อน เริ่มนับเวลาเมื่ออุณหภูมิ คงที่ที่ 42 องศาเซลเซียส จนครบ 96 ชั่วโมง 7) เมื่อครบก าหนดเวลาน าโหลเมล็ดพันธุ์ออกจากตู้อบลมร้อน น าเมล็ดที่ผ่านการเร่งอายุมาทดสอบ ความงอกและประเมินผลตามวิธีการในข้อ 2.3.1 โดยท าการเพาะทดสอบความงอกเมล็ดพันธุ์ทุกอย่างให้เสร็จ ภายใน 1 ชั่วโมง และท าการประเมินผลเมื่อครบก าหนด 7 วัน หลังเพาะ รูปภาพที่ 64 ตัวอย่างชุดทดสอบความแข็งแรงโดยวิธีการเร่งอายุของเมล็ดพันธุ์อายุ (AA test) ภาพโดย: ยุวดี อินจันทร์ 2563.

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 79 เอกสารอ้างอิง กัมปนาท วิจิตรศรีกมล เกรียงศักดิ์ สุวรรณธราดล สมพร อิศวิลานนท์ ชูศักดิ์ จอมพุก บุญฤทธิ์ พานิชเจริญ และ พิมพ์ชนก หลิมศิริวงษ์. 2561. การเสริมสร้างความเข้มแข็งของอุตสาหกรรมเมล็ดพันธุ์ข้าวโพด เลี้ยงสัตว์ในประเทศไทย. รายงานฉบับสมบูรณ์. ส านักงานคณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ (วช.) และ ส านักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.). 293 หน้า. กรมวิชาการเกษตร. 2562. คู่มือ การผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดหวานลูกผสม. ศูนย์วิจัยพืชไร่ชัยนาท สถาบันวิจัยพืช ไร่และพืชทดแทนพลังงาน กรมวิชาการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์. จังหวัดชัยนาท. 55 หน้า เกรียงศักดิ์ สุวรรณธราดล. 2535. การผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดลูกผสมเป็นพันธุ์การค้า. เอกสารประกอบการ บรรยาย ในการฝึกอบรมหลัดสูตร เทคนิคการผลิตเมล็ดพันธุ์ให้บริสุทธิ์ วันที่ 9-11 มิถุนายน 2535 ณ สถานีทดลองข้าวสันปาตอง จังหวัดเชียงใหม่. เชียงใหม่ เกรียงศักดิ์ สุวรรณธราดล. ม.ป.ป.. ขั้นตอนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดไร่สายพันธุ์แท้. 1 หน้า. จวงจันทร์ ดวงพัตรา. 2529. เทคโนโลยีเมล็ดพันธุ์. กลุ่มหนังสือเกษตร. กรุงเทพฯ. 209 หน้า. จวงจันทร์ ดวงพัตรา. 2529. การตรวจสอบและวิเคราะห์คุณภาพเมล็ดพันธุ์. กลุ่มหนังสือเกษตร. กรุงเทพฯ. ชุติมา คชวัฒน์ วิมลรัตน์ อินทร์แดน สุรินทร์ สุขศิริ สาโรจน์ ตันกิจเจริญ และพิเชษฐ์ กรุดลอยมา. 2551. ศึกษาอัตราแถวปลูกสายพันธุ์แท้แม่และพ่อที่เหมาะสมเพื่อการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ ลูกผสมดีเด่นทนทานแล้ง. คลังผลงานวิจัย กรมวิชาการเกษตร. ชูศักดิ์ จอมพุก สรรเสริญ จ าปาทอง กิตติ บุญเลิศนิรันดร์ พีรนุช จอมพุก จุฑามาศ ร่มแก้ว และ ชเนษฎ์ ม้าล าพอง. 2561. การพัฒนาพันธุ์ข้าวโพดไร่ลูกผสมเพื่อปลูกในดินนาฤดูแล้งเขตชลประทานภาคกลาง. รายงานการวิจัยการ พัฒนาการวิจัยการเกษตร ฉบับสมบูรณ์ เสนอ ส านักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตร (องค์การมหาชน). 98 หน้า. โชคชัย เอกทัศนาวรรณ สรรเสริญ จ าปาทอง ชไมพร เอกทัศนาวรรณนพพงศ์ จุลจอหอ และ ฉัตรพงศ์ บาลลา. 2548. การ วิจัยและพัฒนาข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยวพันธุ์สุวรรณ 4452. ใน เรื่องเต็มการประชุมทางวิชาการของ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ครั้งที่ 43: สาขาพืช. ระหว่างวันที่ 1-4 ก.พ. 2548: หน้า 332-343. กรุงเทพมหานคร โชคชัย เอกทัศนาวรรณ ชไมพร เอกทัศนาวรรณ สดใส ช่างสลัก อุทุมพร ไชยวงษ์ และประเสริฐ ถาหล้า. 2558. คู่มือเทคโนโลยีการผลิตและการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมพันธุ์สุวรรณ 4452. ศูนย์วิจัยข้าวโพดและข้าวฟ่างแห่งชาติ คณะเกษตรมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. ทวี ปลื้มทรัพย์. 2526. เมล็ดพันธุ์พืชและหลักการผลิต. ใน “คู่มือการปฏิบัติงานผลิตเมล็ดพันธุ์พืช” เอกสาร วิชาการ ฉบับที่ 2 ประจ าเดือนพฤษภาคม 2526. ศูนย์ขยายพันธุ์พืชที่ 1, พิษณุโลก. ทวีศักดิ์ ภู่หล า. 2540. ข้าวโพดหวานการปรับปรุงพันธุ์และการปลูกเพื่อการค้า. ส านักพิมพ์โอเดียน สโตร์. กรุงเทพฯ. บุญมี ศิริ. 2552. การผลิตเมล็ดพันธุ์. วิทยาการเมล็ดพันธุ์. คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น. ประเสริฐ ถาหล้า ชฎามาศ จิตต์เลขา ยุวดี อินจันทร์ เสาวนีย์ ฝัดศิริ โชคชัย เอกทัศนาวรรณ และ ธ ารงศิลป โพธิสูง. 2560. การทดสอบผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดข้าวเหนียวลูกผสมเดี่ยวพันธุ์ Kwsx 107 ก่อน การค้า. ใน เรื่องเต็มการประชุมวิชาการข้าวโพดและข้าวฟ่างแห่งชาติ ครั้งที่ 38: หน้า. 144-149. ระหว่างวันที่ 25-27 กรกฎาคม 2560 ณ โรงแรมแกรนด์ฮิลล์ รีสอร์ท แอนด์ สปา, นครสวรรค์. ประเสริฐ ถาหล้า ชูศักดิ์ จอมพุกวีรชัย ศรียี่สุ่น เลอพงศ์ จารุพันธ์ยุวดี อินจันทร์และ ชัยมงคล ตะนะสอน. 2564. การพัฒนาเทคโนโลยีการผลิตเมล็ดพันธุ์เชิงธุรกิจ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมพันธุ์ใหม่ พันธุ์สุวรรณ 5720 สุวรรณ 5731 สุวรรณ 5819 และ สุวรรณ 5821. ใน รายงานฉบับสมบูรณ์โครงการวิจัยรหัสโครงการ PRP6405030180. ส านักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตร (องค์การมหาชน)

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 80 ทวี ปลื้มทรัพย์. 2526. เมล็ดพันธุ์พืชและหลักการผลิต. ใน “คู่มือการปฏิบัติงานผลิตเมล็ดพันธุ์พืช” เอกสาร วิชาการ ฉบับที่ 2 ประจ าเดือนพฤษภาคม 2526. ศูนย์ขยายพันธุ์พืชที่ 1, พิษณุโลก. ทวีศักดิ์ ภู่หล า. 2540. ข้าวโพดหวานการปรับปรุงพันธุ์และการปลูกเพื่อการค้า. ส านักพิมพ์โอเดียน สโตร์. กรุงเทพฯ. ไพศาล เหล่าสุวรรณ. 2547. หลักการปรับปรุงพันธุ์พืช. มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีสุรนารี, นครราชสีมา. มานิตา คงชื่นสิน ชลิดา อุณหวุฒิศรุต สุทธิอารมณ์ยุวลักษณ์ ขอประเสริฐจีรนุช เอกอ านวยสมศักดิ์ ศิริพลตั้งมั่น สุภราดา สุคนธาภิรมย์ ณ พัทลุง รจนา ไวยเจริญ สัญญาณี ศรีคชา สุเทพ สหายา ศรีจ านรรจ์ ศรีจันทราและ พวงผกา อ่างมณี. 2553. ค าแนะน าการป้องกันก าจัดแมลงและสัตว์ศัตรูพืช ปี 2553. ฉบับที่พิมพ์ปี 2555. กรมวิชาการเกษตร ส านักวิจัยพัฒนาการอารักขาพืช กลุ่มกีฏและสัตววิทยา. กรุงเทพมหานคร ยุวดี อินจันทร์. 2563. คู่มือ งานควบคุมคุณภาพ และคลังเมล็ดพันธุ์. ศูนย์วิจัยข้าวโพดและข้าวฟ่างแห่งชาติ คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. นครราชสีมา. 86 หน้า ราเชนทร์ ถิรพร. 2539. ข้าวโพด (MAIZE). ภาควิชาพืชไร่ คณะเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์, กรุงเทพฯ. วารีรัตน์สมประทุม. 2562. โรคและแมลงศัตรูของข้าวโพดเลี้ยงสัตว์. การจัดการความรู้ เทคโนโลยีการผลิต ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์หลังนาในเขตพื้นที่ภาคกลาง โรคและแมลงศัตรูของข้าวโพดเลี้ยงสัตว์. ส านักวิจัย และพัฒนาการเกษตรเขตที่ 5 กรมวิชาการเกษตร. จังหวัดชัยนาท. 77 หน้า วันชัย จันทร์ประเสริฐ และจวงจันทร์ ดวงพัตรา. 2533. งานวิจัยคุณภาพเมล็ดพันธุ์กับการผลิตพืชไร่ของ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. ใน “รายงานสัมมนาเมล็ดพันธุ์พืชแห่งชาติ ครั้งที่ 4.” น. 104-431,กอง ขยายเมล็ดพันธุ์พืช กรมส่งเสริมการเกษตร. วัชรา ชุณหวงศ์ และ อรนุช กองกาญจนะ. 2540. แมลงศัตรูข้าวโพดและการป้องกันก าจัด. กรมวิชาการ เกษตร กองกีฏและสัตว์วิทยา: กรุงเทพมหานคร สมาคมผู้เลี่ยงสุกรแห่งชาติ. 2563. สถานการณ์อาหารสัตว์และวัตถุดิบอาหารสัตว์หลักของโลกและไทย. สืบค้า จาก https://www.swinethailand.com/17051877/, (สืบค้นเมื่อ 10 กรกฎาคม 2564). สรรเสริญ จ าปาทอง. 2558. การพัฒนาพันธุ์ข้าวโพดไร่จากอดีตจนถึงปัจจุบัน. หนังสือ 50 ปี ไร่สุวรรณฯ . หน้า 94-116. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. สุทัศน์ ศรีวัฒนพงศ์. 2552. การปรับปรุงพันธุ์พืช. ส านักพิมพ์มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์,กรุงเทพมหานคร. สุตเขตต์ นาคะเสถียร ชูศักดิ์ จอมพุก สุจินต์ เจนวีรวัฒน์ ชฎามาศ จิตต์เลขา สดใส ช่างสลัก สราวุธ รุ่งเมฆา รัตน์ วราภรณ์ บุญเกิด แสงแข น้าวานิช จารุวัฒน์ เถาธรรมพิทักษ์ จุฑามาศ ร่มแก้ว สุปราณี งาม ประสิทธิ์ นรุณ วรามิตร กัมปนาท วิจิตรศรีกมล โรจนพงศ์ ไชยสิทธิ์ ประเสริฐ ถาหล้า เอ็จ สโรบล และสรรเสริญ จ าปาทอง. 2562. การปรับปรุงพันธุ์ และการพัฒนาเทคโนโลยีเพื่อการผลิตข้าวโพด ในฤดูแล้ง. ใน รายงานความก้าวหน้า 6 เดือน โครงการบูรณาการวิจัยและนวัตกรรม ประจ าปี งบประมาณ 2562 (เป้าหมายที่ 1: การวิจัยและนวัตกรรมเพื่อสร้างความมั่งคั่งทางเศรษฐกิจ). สถาบันวิจัยและพัฒนาแห่งมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์. กรุงเทพมหานคร. แสงแข น้าวานิช. 2555. คู่มือ การตรวจแมลงในข้าวโพด. เอกสารวิชาการ. ศูนย์วิจัยข้าวโพดและข้าวฟ่าง แห่งชาติ สถาบันอินทรีจันทรสถิตย์เพื่อการค้นคว้าและพัฒนาพืชศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ พิมพ์ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2564. อักษรสยามการพิมพ์. กรุงเทพมหานคร. 84 หน้า. สดใส ช่างสลัก. 2564. คู่มือ วัชพืชและการจัดการในไร่ข้าวโพด. เอกสารวิชาการ. ศูนย์วิจัยข้าวโพดและข้าว ฟ่างแห่งชาติ คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ พิมพ์ครั้งที่ 1 เมษายน 2564. บริษัท พิมพ์ดี จ ากัด. สมุทรสาคร. 78 หน้า. สดใส ช่างสลัก ประพนธ์ บุญร าพรรณ ส าราญ ศรีชมพร ปวีณา ทองเหลือง ยุวดี อินจันทร์ วราภรณ์ บุญเกิด แสงแข น้าวานิช กิตติศักดิ์ ศรีชมพร ชฎามาศ จิตต์เลขา และ ธัญธิตา ศรีสุระ. 2563. การคัดเลือก พันธุ์ข้าวโพดไร่ลูกผสมและเทคโนโลยีการผลิตที่เหมาะสมส าหรับการผลิตข้าวโพดในช่วงฤดูปลายฝน

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 81 และฤดูแล้งในจังหวัดนครราชสีมา. รายงานการวิจัยและการพัฒนาการวิจัยการเกษตร. ส านักงาน พัฒนาการวิจัยการเกษตร (องค์การมหาชน). กรุงเทพมหานคร. สดใส ช่างสลัก ส าราญ ศรีชมพร ชฎามาศ จิตต์เลขา ปวีณา ทองเหลือง วราภรณ์ บุญเกิด สราวุธ รุ่งเมฆารัตน์ นรุณ วรามิตร กิตติศักดิ์ ศรีชมพร และ สมชัย ลิ่มอรุณ. 2560. การทดสอบพันธุ์ข้าวโพดไร่ลูกผสม ก่อนการค้าในแปลงเกษตรกรจังหวัดสระแก้วและลพบุรี. ใน เรื่องเต็มการประชุมทางวิชาการของ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ครั้งที่ 55: หน้า. 219-226. กรุงเทพมหานคร. ส านักงานเศรษฐกิจการเกษตร. 2564. ข้อมูลการผลิตสินค้าเกษตร: ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์. สืบค้นจาก https://www.oae.go.th/view/1/%E0%B8%82%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%A1 %E0%B8%B9%E0%B8%A5%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%9C%E0% B8%A5%E0%B8%B4%E0%B8%95%E0%B8%AA%E0%B8%B4%E0%B8%99%E0%B8%8 4%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B9%80%E0%B8%81%E0%B8%A9%E0%B8%95%E0 %B8%A3/TH-TH, (สืบค้นเมื่อ 20 กรกฎาคม 2564). ส านักงานมาตรฐานสินค้าเกษตรและอาหารแห่งชาติกระทรวงเกษตรและสหกรณ์. 2559. การปฏิบัติทาง การเกษตรที่ดีสาหรับการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพด. มาตรฐานสินค้าเกษตร มกษ. 4407-2559. ประกาศในราชกิจจานุเบกษา ฉบับประกาศและงานทั่วไป เล่ม 134 ตอนพิเศษ 35 ง วันที่ 2 กุมภาพันธ์ พุทธศักราช 2560 Barber, S.A. and R.A. Olson. 1968. Fertilizer Use on Corn p. 163-188. In. L.B. Nelson et. al. (ed). Changing Pattern in Fertilizer Use. SSSA, Medison, WI. Cantrell, R.G. and J.L. Geadelmann. 1981. Contribution of husk leaves to maize grain yield. Crop Sci. 21: 544-546. Classen, M.M.,and R.H.Shaw. 1970. Water deficit effects on corn. II. Grain components. Agron. J. 62: 652-655. CIMMYT. 1985. Managing trials and reporting data for CIMMYT’s international maize testing program. Mexico, D.F. Gregg, B.R. 1983. Seed processing in the tropics. Seed Sci. & Technol. 11: 19-39. Hunter. R.B., C.G. Mortimore and L.W., Kannenberg. 1973. Inbred maize performance following tassel and leaf removal. Agron. J. 65: 471-472. MacRobert, J.F., P.S. Setimela, J. Gethi, and M. Worku. 2014. Maize Hybrid Seed Production Manual. Mexico, D.F.: CIMMYT. Knittle, K.H. and J.S. Burris. 1976. Effect of kernel maturation on subsequent seeding vigor in maize. Crop Sci. 16: 851-855. Macrobert, J.F., P. Setimela, J. Gethi and M. Worku. 2014. Maize Hybrid Seed Production Manual. The International Maize and Wheat Improvement Center. Napasintuwong. 2014. Maize seed industry in Thailand development, current situation, and prospects. ReSAKSS Asia. Working paper. Plantwise. 2557. FACTSHEETS FOR FARMERS: เพลี้ยจักจั่นสีเขียว.ระบบออนไลน์. แหล่งข้อมูล : https://www.plantwise.org/FullTextPDF/2016/20167800200.pdf 13 กันยายน 2565. Zuber, M.S. and L.L. Darrah. 1987. Breeding, Genetics and Seed Corn Production. In Corn: Chemistry and Technology. pp. 31-51.

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 82 ภาคผนวก

ภาคผ (ตัวอย่าง) แผนการผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์พันธุ์...... ส่วนงานผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ (ศ.12) ศูนย์วิจัยข้าวโพ ครั้งที่ 1 ฤดูแล้ง (เดือน................................พ.ศ................... – เดือน.................................... ตารางภาคผนวกที่ 1 แผนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์....................................... ครั้งที่ ล าดับ รายละเอียด/กิจกรรม แผนการด าเนินงาน (เดือน/ปีงบประมาณ .................. พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. มี.ค. 1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-15 16-28 1-15 16-31 1. แผนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์...................................................... ก่อนปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ 1 ไถแปลงเตรียมปลูก 2 พรวนหยาย 3 พรวนละเอียด ครั้งที่ 1 4 พรวนละเอียด ครั้งที่ 2 5 เตรียมเมล็ดปลูก 5.1 สายพันธุ์แม่ พันธุ์ Ki 64-(G2) จ านวน 60 กก. 5.2 สายพันธุ์พ่อ พันธุ์ Ki 60-(G1) จ านวน 60 กก. 5.3 คลุกสารเคมีเมล็ดสายพันธุ์พ่อ-แม่ 6 ปลูกสายพันธุ์แม่+ใส่ปุ๋ยรองพื้น (16-20-0) 7 ปลูกสายพันธุ์พ่อ+ใส่ปุ๋ยรองพื้น (16-20-0) 8 ฉีดยาคุมวัชพืช (อาทราซีน + เพนดิมิทารีน) 9 ฉีดยาก าจัดวัชพืชในร่องข้าวโพดก่อนท ารุ่น 10 ฉีดยาป้องกันหนอน FAW ครั้งที่ 1 11 ฉีดยาป้องกันหนอน FAW ครั้งที่ 2 12 ฉีดยาป้องกันหนอน FAW ครั้งที่ 3 13 ฉีดยาป้องกันก าจัดแมลงศัตรูพืช/โรคพืช ครั้งที่ 1 14 ท ารุ่นข้าวโพดด้วยอุปกรณ์ขาสปริง

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 84 ผนวก 1 ....................................................... ประจ าปีงบประมาณ ....................................... พดและข้าวฟ่างแห่งชาติ คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ...... พ.ศ...................) แปลงผลิต …………………………… พื้นที่ผลิต ………………………………… ไร่ 1 ในฤดูแล้ง (พฤศจิกายน ......................-เมษายน ...............................) ..........) ค่าใช้จ่าย เม.ย. บาท/ไร่ บาท/แปลง (25 ไร่) 1-15 16-30 งบบุคคล ค่าตอบ แทน ค่าใช้ สอย ค่าเสื่อม ราคา ค่าวัสดุ ค่าสาธาร ณูปโภค รวม รวม 83.57 - - 150.00 150.00 - 383.57 9,589.33 40.00 - - 90.00 75.00 - 205.00 5,125.00 40.00 - - 90.00 75.00 - 205.00 5,125.00 40.00 - - 90.00 75.00 - 205.00 5,125.00 - - - - - - - - - - - - 240.00 - 240.00 6,000.00 - - - - 600.00 - 600.00 15,000.00 0.78 - - - 16.28 0.20 17.26 431.50 41.79 - - 90.00 595.00 - 726.79 18,169.67 37.53 - - - 550.00 - 587.53 14,688.33 37.53 - - 90.00 480.00 240.00 847.53 21,188.33 - - 400.00 - 480.00 240.00 1,120.00 28,000.00 37.53 - - 90.00 310.00 240.00 677.53 16,938.33 37.53 - - 90.00 310.00 240.00 677.53 16,938.33 37.53 - - 90.00 310.00 240.00 677.53 16,938.33 37.53 - - 90.00 310.00 240.00 677.53 16,938.33 37.53 - - 90.00 60.00 - 187.53 4,688.33

ตารางภาคผนวกที่ 1 (ต่อ) ล าดับ รายละเอียด/กิจกรรม แผนการด าเนินงาน (เดือน/ปีงบประมาณ ..................... พ.ย. ธ.ค. ม.ค. ก.พ. มี.ค. 1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 1-15 16-28 1-15 16-31 15 ใส่ปุ๋ยท ารุ่น (46-0-0) 16 ฉีดยาป้องกันหนอน FAW ครั้งที่ 4 17 ฉีดยาป้องกันก าจัดแมลงศัตรูพืช/โรคพืช ครั้งที่ 2 18 ฉีดยาป้องกันก าจัดแมลงศัตรูพืช/โรคพืช ครั้งที่ 3 19 ถอดช่อดอกเกสรตัวผู้ในแถวตัวเมีย (Ki 64) 20 ตัดต้นแถวสายพันธุ์แท้ (พันธุ์พ่อ) (Ki 60) 21 ก าจัดวัชพืช (ตัด/ถาง)+ฉีดยาก าจัดวัชพืชในร่อง ข้าวโพด 22 เก็บเกี่ยวและกะเทาะเมล็ดพันธุ์ 23 ให้น้ าชลประทานตลอดการผลิต รวมทั้งสิ้น 2. แผนการปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์.............................................................. 24 ลดความชื้นฝัก 25 กะเทาะเมล็ด 26 ลดความชื้นเมล็ด 27 ปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ และตรวจสอบคุณภาพ เมล็ดพันธุ์ 28 จ าหน่ายเมล็ดพันธุ์ หมายเหตุ: รายละเอียด/กิจกรรม ในล าดับที่ 8, 9, 10, 11, 12, 13, 16, 17, และ 18 ในกรณีที่ไม่สา เหมาแรงงานภายนอกหรือใช้เทคโนโลยีการเกษตรอื่นๆ อาทิ โดรนทางกางการเกษต

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 85 ..........) ค่าใช้จ่าย เม.ย. บาท/ไร่ บาท/แปลง (25 ไร่) 1 1-15 16-30 งบบุคคล ค่าตอบ แทน ค่าใช้ สอย ค่าเสื่อม ราคา ค่าวัสดุ ค่าสาธาร ณูปโภค รวม รวม 37.53 - 90.00 540.00 - 667.53 16,688.33 - - 400.00 - 360.00 240.00 1,000.00 25,000.00 37.53 - - 90.00 290.00 240.00 657.53 16,438.33 37.53 - 400.00 - 290.00 240.00 967.53 24,188.33 - - 800.00 - - - 800.00 20,000.00 - - 200.00 - - - 200.00 5,000.00 - - 1,200.00 - 350.00 240.00 1,790.00 44,750.00 140.07 14.00 1,500.00 - - - 1,654.07 41,351.67 1,050.00 - - - 876.00 2,688.00 4,614.00 115,350.00 1,811.54 14.00 4,900.00 1,230.00 7,342.28 5,088.20 20,386.02 509,650.50 รายละเอียดดังตารางที่ 2 รายละเอียดดังตารางที่ 2 รายละเอียดดังตารางที่ 2 รายละเอียดดังตารางที่ 2 รายละเอียดดังตารางที่ 2 มารถใช้เครื่องจักรกลทางการเกษตรเข้าไปบริหารจัดการได้จึงต้องมีความจ าเป็นในการจ้าง ร เข้าไปบริหารจัดการเพื่อให้บรรลุเป้าหมายตามวัตถุประสงค์

ตารางภาคผนวกที่ 2 แผนรายละเอียดการปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์ 1. ค่าปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ล าดับ รายการ ราคาต่อหน (บาท/กก 1 ค่าลดความชื้นฝัก เปอร์เซ็นต์ละ 4.20 2 ค่าลดความชื้นเมล็ด เปอร์เซ็นต์ละ 3.75 3 ค่าสีเมล็ด - 4 ค่าปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ 3.00 5 ค่าบริการคลุกเมล็ด 1.00 6 ค่าบรรจุถุง 1.25 7 ค่าถุงบรรจุ (ขนาด 10 กก.) 1.88 8 ค่ากล่องบรรจุ - รวมปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ 15.08 2. ค่าสารเคมีคลุกเมล็ดพันธุ์ 1 PEG (Poly ethylene glycol 400) 0.25 2 แคปแทน (Captan) 0.32 3 เมทาแลกซิล 2.45 4 เอราเทลลิค (pirimiphos-methyl 50% EC) 0.02 5 สีคลุกเมล็ด (ชมพู) (Pink Color) 0.07 6 น้ าสะอาด 0.05 รวมค่าสารเคมีคลุกเมล็ดพันธุ์ 3.16 3. ค่าเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์และตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ 1 เก็บรักษาในห้องควบคุมอุณหภูมิ(12-15 0C) 6 เดือน 3.00 2 เก็บรักษาในโกดัง (อุณหภูมิห้อง) 6 เดือน - 3 ค่าตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ 0.24 รวมค่าเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์และตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ 3.24 รวมค่าใช้จ่ายการปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์พันธุ์................ 21.48

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 86 ............................................. น่วย ก.) ผลผลิต (คาดการณ์) (กก./ไร่) ค่าใช้จ่าย/ไร่ ผลผลิต (คาดการณ์) (กก./แปลง 25 ไร่) ค่าใช้จ่าย/แปลง 25 ไร่ 350.00 1,470.00 8,750.00 36,750.00 350.00 1,312.50 8,750.00 32,812.50 350.00 - 8,750.00 - 350.00 1,050.00 8,750.00 26,250.00 350.00 350.00 8,750.00 8,750.00 350.00 437.50 8,750.00 10,937.50 350.00 658.00 8,750.00 16,450.00 350.00 - 8,750.00 - 8 - 5,278.00 - 131,950.00 350.00 87.50 8,750.00 2,187.50 350.00 112.00 8,750.00 2,800.00 350.00 857.50 8,750.00 21,437.50 350.00 8.49 8,750.00 212.19 350.00 23.52 8,750.00 588.00 350.00 17.50 8,750.00 437.50 - 1,106.51 - 27,662.69 350.00 1,050.00 8,750.00 26,250.00 350.00 - 8,750.00 - 350.00 84.00 8,750.00 2,100.00 300.00 1,134.00 7,500.00 28,350.00 8 - 7,518.51 - 187,962.69

ตารางภาคผนวกที่ 3 แผนรายละเอียดคาดการณ์ รายรับ เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พั ล าดับ รายการ ผลผลิต (คาดการณ์ (กก./ไร่) 1 เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์.......................... ขนาด 2.5 หุน (S) 75.00 2 เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์.......................... ขนาด 3.0 หุน (M) 200.00 3 เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์........................... ขนาด 3.5 หุน (L) 75.00 รวมรายรับทั้งสิ้น 350.00 รวมรายจ่ายทั้งสิ้น รายรับสุทธิ

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 87 พันธุ์.................................................. ) ผลผลิต (คาดการณ์) (กก./ แปลง 25 ไร่) ราคาต่อหน่วย (บาท/กก.) รายรับ/ไร่ (บาท) รายรับ/แปลง 25 ไร่ (บาท) 1,875.00 90.00 6,750.00 168,750.00 5,000.00 90.00 18,000.00 450,000.00 1,875.00 90.00 6,750.00 168,750.00 8,750.00 - 31,500.00 787,500.00 27,904.53 697,613.19 3,595.47 89,886.81

แผนการผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยง ส่วนงานผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ (ศ.12) ศูนย์วิจัยข้าว ครั้งที่ 2 ฤดูต้นฝน (เมษายน-กันยายน พ.ศ. .............................) แปลงผลิต ตารางภาคผนวกที่ 4 แผนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์...................... ครั้งที่ 2 ในฤดูต้นฝ ล าดับ รายละเอียด/กิจกรรม แผนการด าเนินงาน (เดือน/ปีงบประมาณ ...................... เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. 1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-3 1. แผนการผลิตเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์................................................... ก่อนปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ 1 ไถแปลงเตรียมปลูก 2 พรวนหยาย 3 พรวนละเอียด ครั้งที่ 1 4 พรวนละเอียด ครั้งที่ 2 5 เตรียมเมล็ดปลูก 5.1 สายพันธุ์แม่ พันธุ์ Ki 64-(G2) จ านวน 60 กก. 5.2 สายพันธุ์พ่อ พันธุ์ Ki 60-(G1) จ านวน 60 กก. 5.3 คลุกสารเคมีเมล็ดสายพันธุ์พ่อ-แม่ 6 ปลูกสายพันธุ์แม่+ใส่ปุ๋ยรองพื้น (16-20-0) 7 ปลูกสายพันธุ์พ่อ+ใส่ปุ๋ยรองพื้น (16-20-0) 8 ฉีดยาคุมวัชพืช (อาทราซีน + เพนดิมิทารีน) 9 ฉีดยาก าจัดวัชพืชในร่องข้าวโพดก่อนท ารุ่น 10 ฉีดยาป้องกันหนอน FAW ครั้งที่ 1 11 ฉีดยาป้องกันหนอน FAW ครั้งที่ 2 12 ฉีดยาป้องกันหนอน FAW ครั้งที่ 3 13 ฉีดยาป้องกันก าจัดแมลงศัตรูพืช/โรคพืช ครั้งที่ 1 14 ท ารุ่นข้าวโพดด้วยอุปกรณ์ขาสปริง

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 88 งสัตว์พันธุ์.................. ประจ าปีงบประมาณ .......................... วโพดและข้าวฟ่างแห่งชาติ คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ................(ยังไม่ระบุ)............................... พื้นที่ผลิต ............................................ ไร่ ฝน (เมษายน-กันยายน พ.ศ...........................) ..............) ค่าใช้จ่าย ก.ย. บาท/ไร่ บาท/แปลง (25 ไร่) 31 1-15 16-30 งบบุคคล ค่าตอบ แทน ค่าใช้ สอย ค่าเสื่อม ราคา ค่าวัสดุ ค่าสาธาร ณูปโภค รวม รวม 83.57 - - 150.00 150.00 - 383.57 9,589.33 40.00 - - 90.00 75.00 - 205.00 5,125.00 40.00 - - 90.00 75.00 - 205.00 5,125.00 40.00 - - 90.00 75.00 - 205.00 5,125.00 - - - - - - - - - - - - 240.00 - 240.00 6,000.00 - - - - 600.00 - 600.00 15,000.00 0.78 - - - 16.28 0.20 17.26 431.50 41.79 - - 90.00 595.00 - 726.79 18,169.67 37.53 - - - 550.00 - 587.53 14,688.33 37.53 - - 90.00 480.00 240.00 847.53 21,188.33 - - 400.00 - 480.00 240.00 1,120.00 28,000.00 37.53 - - 90.00 310.00 240.00 677.53 16,938.33 37.53 - - 90.00 310.00 240.00 677.53 16,938.33 37.53 - - 90.00 310.00 240.00 677.53 16,938.33 37.53 - - 90.00 310.00 240.00 677.53 16,938.33 37.53 - - 90.00 60.00 - 187.53 4,688.33

ตารางภาคผนวกที่ 4 (ต่อ) ล าดับ รายละเอียด/กิจกรรม แผนการด าเนินงาน (เดือน/ปีงบประมาณ ......................... เม.ย. พ.ค. มิ.ย. ก.ค. ส.ค. 1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-30 1-15 16-31 1-15 16-31 15 ใส่ปุ๋ยท ารุ่น (46-0-0) 16 ฉีดยาป้องกันหนอน FAW ครั้งที่ 4 17 ฉีดยาป้องกันก าจัดแมลงศัตรูพืช/โรคพืช ครั้งที่ 2 18 ฉีดยาป้องกันก าจัดแมลงศัตรูพืช/โรคพืช ครั้งที่ 3 19 ถอดช่อดอกเกสรตัวผู้ในแถวตัวเมีย (Ki 64) 20 ตัดต้นแถวสายพันธุ์แท้ (พันธุ์พ่อ) (Ki 60) 21 ก าจัดวัชพืช (ตัด/ถาง)+ฉีดยาก าจัดวัชพืชในร่อง ข้าวโพด 22 เก็บเกี่ยวและกะเทาะเมล็ดพันธุ์ 23 ให้น้ าชลประทานตลอดการผลิต รวมทั้งสิ้น 2. แผนการปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์..................................................................... 24 ลดความชื้นฝัก 25 กะเทาะเมล็ด 26 ลดความชื้นเมล็ด 27 ปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ และตรวจสอบคุณภาพ เมล็ดพันธุ์ 28 จ าหน่ายเมล็ดพันธุ์ หมายเหตุ: รายละเอียด/กิจกรรม ในล าดับที่ 8, 9, 10, 11, 12, 13, 16, 17, และ 18 ในกรณีที การจ้างเหมาแรงงานภายนอกหรือใช้เทคโนโลยีการเกษตรอื่นๆ อาทิ โดรนทาง

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 89 ..........) ค่าใช้จ่าย ก.ย. บาท/ไร่ บาท/แปลง (25 ไร่) 1-15 16-30 งบบุคคล ค่าตอบ แทน ค่าใช้ สอย ค่าเสื่อม ราคา ค่าวัสดุ ค่าสาธาร ณูปโภค รวม รวม 37.53 - 90.00 540.00 - 667.53 16,688.33 - - 400.00 - 360.00 240.00 1,000.00 25,000.00 37.53 - - 90.00 290.00 240.00 657.53 16,438.33 37.53 - 400.00 - 290.00 240.00 967.53 24,188.33 - - 800.00 - - - 800.00 20,000.00 - - 200.00 - - - 200.00 5,000.00 - - 1,200.00 - 350.00 240.00 1,790.00 44,750.00 140.07 14.00 1,500.00 - - - 1,654.07 41,351.67 1,050.00 - - - 876.00 2,688.00 4,614.00 115,350.00 1,811.54 14.00 4,900.00 1,230.00 7,342.28 5,088.20 20,386.02 509,650.50 รายละเอียดดังตารางที่ 2 รายละเอียดดังตารางที่ 2 รายละเอียดดังตารางที่ 2 รายละเอียดดังตารางที่ 2 รายละเอียดดังตารางที่ 2 ที่ไม่สามารถใช้เครื่องจักรกลทางการเกษตรเข้าไปบริหารจัดการได้จึงต้องมีความจ าเป็นใน กางการเกษตร เข้าไปบริหารจัดการเพื่อให้บรรลุเป้าหมายตามวัตถุประสงค์

ตารางภาคผนวกที่ 5 แผนรายละเอียดการปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์...... 1. ค่าปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ล าดับ รายการ ราคาต่อห (บาท/ก 1 ค่าลดความชื้นฝัก เปอร์เซ็นต์ละ 4.20 2 ค่าลดความชื้นเมล็ด เปอร์เซ็นต์ละ 3.75 3 ค่าสีเมล็ด - 4 ค่าปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ 3.00 5 ค่าบริการคลุกเมล็ด 1.00 6 ค่าบรรจุถุง 1.25 7 ค่าถุงบรรจุ (ขนาด 10 กก.) 1.88 8 ค่ากล่องบรรจุ - รวมปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ 15.08 2. ค่าสารเคมีคลุกเมล็ดพันธุ์ 1 PEG (Poly ethylene glycol 400) 0.25 2 แคปแทน (Captan) 0.32 3 เมทาแลกซิล 2.45 4 เอราเทลลิค (pirimiphos-methyl 50% EC) 0.02 5 สีคลุกเมล็ด (ชมพู) (Pink Color) 0.07 6 น้ าสะอาด 0.05 รวมค่าสารเคมีคลุกเมล็ดพันธุ์ 3.16 3. ค่าเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์และตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ 1 เก็บรักษาในห้องควบคุมอุณหภูมิ(12-15 0C) 6 เดือน 3.00 2 เก็บรักษาในโกดัง (อุณหภูมิห้อง) 6 เดือน - 3 ค่าตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ 0.24 รวมค่าเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์และตรวจสอบคุณภาพเมล็ดพันธุ์ 3.24 รวมค่าใช้จ่ายการปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์พันธุ์........................................... 21.48

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 90 ..................... ครั้งที่ 2 ในฤดูต้นฝน (เมษายน-กันยายน พ.ศ. ..........................) หน่วย ก.) ผลผลิต (คาดการณ์) (กก./ไร่) ค่าใช้จ่าย/ไร่ ผลผลิต (คาดการณ์) (กก./แปลง 25 ไร่) ค่าใช้จ่าย/แปลง 25 ไร่ 350.00 1,470.00 8,750.00 36,750.00 350.00 1,312.50 8,750.00 32,812.50 350.00 - 8,750.00 - 350.00 1,050.00 8,750.00 26,250.00 350.00 350.00 8,750.00 8,750.00 350.00 437.50 8,750.00 10,937.50 350.00 658.00 8,750.00 16,450.00 350.00 - 8,750.00 - 8 - 5,278.00 - 131,950.00 350.00 87.50 8,750.00 2,187.50 350.00 112.00 8,750.00 2,800.00 350.00 857.50 8,750.00 21,437.50 350.00 8.49 8,750.00 212.19 350.00 23.52 8,750.00 588.00 350.00 17.50 8,750.00 437.50 - 1,106.51 - 27,662.69 350.00 1,050.00 8,750.00 26,250.00 350.00 - 8,750.00 - 350.00 84.00 8,750.00 2,100.00 300.00 1,134.00 7,500.00 28,350.00 8 - 7,518.51 - 187,962.69

ตารางภาคผนวกที่ 6 แผนรายละเอียดคาดการณ์ รายรับ เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์.. ล าดับ รายการ ผลผลิต (คาดการณ์) ไร่) 1 เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์.......................... ขนาด 2.5 หุน (S) 75.00 2 เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์.......................... ขนาด 3.0 หุน (M) 200.00 3 เมล็ดพันธุ์ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ พันธุ์........................... ขนาด 3.5 หุน (L) 75.00 รวมรายรับทั้งสิ้น 350.00 รวมรายจ่ายทั้งสิ้น รายรับสุทธิ

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 91 ............................ ครั้งที่ 2 ในฤดูต้นฝน (เมษายน-กันยายน พ.ศ. .................................) (กก./ ผลผลิต (คาดการณ์) (กก./แปลง 25 ไร่) ราคาต่อหน่วย (บาท/กก.) รายรับ/ไร่ (บาท) รายรับ/แปลง 25 ไร่ (บาท) 1,875.00 90.00 6,750.00 168,750.00 5,000.00 90.00 18,000.00 450,000.00 1,875.00 90.00 6,750.00 168,750.00 0 8,750.00 - 31,500.00 787,500.00 27,904.53 697,613.19 3,595.47 89,886.81

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 92 ภาคผนวก 2 รายละเอียดการผลิตเมล็ดพันธุ์ ประจ าปี……….....……... ส่วนงาน ผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ (ศ. 12) ศูนย์วิจัยข้าวโพดและข้าวฟ่างแห่งชาติคณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ --------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1. ชนิดพืช…………………… ………………………………………………… 2. แปลงปลูก...........................................................................ขนาดพื้นที่.................................ไร่/แถว 3. สายพันธุ์แม่……………………………………………………………….. 4. สายพันธุ์พ่อ……………………………………………………………….. 5. วันปลูก................................................................................เวลาปลูก-ปลูกเสร็จ………………………………………………… 6. วันที่ปลูก (ให้น้ า) สายพันธุ์แม่………………………..……. ปริมาณเมล็ดพันธุ์ที่ใช้..................กก. Lot No. ………………………… สายพันธุ์พ่อ……………………………… ปริมาณเมล็ดพันธุ์ที่ใช้..................กก. Lot No………………………….. 7. % ความงอก สายพันธุ์แม่ กระดาษเพาะ........................ กระบะทราย................... วันที่เพาะ…………………….……… สายพันธุ์พ่อ กระดาษเพาะ........……………. กระบะทราย................... วันที่เพาะ………………………….… 8. ผู้ปลูก สายพันธุ์แม่………………………………………………………………. สายพันธุ์พ่อ………………...................................................... 9. ปุ๋ยรองพื้น สูตร..................................................................................... อัตราที่ใช้............................................................................ 10. วันที่ให้น้ า ครั้งที่ ว./ด./ป. เวลาให้น้ า เวลาหยุดให้น้ า หมายเหตุ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

คู่มือ การผลิตและปรับสภาพเมล็ดพันธุ์ ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ลูกผสมเดี่ยว | 93 11. วันถอนแยก........................................................................................ 12. วันที่ท ารุ่น................................................................................ข้าวโพดอายุ....................................................วัน 13. วันที่ท ารุ่นใส่ปุ๋ย..................................................................... ข้าวโพดอายุ.................................................... วัน 14. ว่านปุ๋ยพร้อมท ารุ่นสูตร.......................................................อัตราที่ใช้........................................................ กิโลกรัม/ไร่ 15. วันที่ตัดต้นปน ครั้งที่ 1....................................................อายุข้าวโพด....................................................วัน ครั้งที่ 2....................................................อายุข้าวโพด....................................................วัน ครั้งที่ 3....................................................อายุข้าวโพด....................................................วัน ครั้งที่ 4....................................................อายุข้าวโพด....................................................วัน ครั้งที่ 5....................................................อายุข้าวโพด....................................................วัน 16. วันที่ถอดดอก วันแรก.....................................................อายุข้าวโพด....................................................วัน วันสุดท้าย...............................................อายุข้าวโพด....................................................วัน 17. วันออกดอก 50% 1) 50% Shading……………………….… อายุออกดอก………………………………..………….วัน 2) 50% Silk………………………….….… อายุออกดอก……………………………….………..… วัน 18. วันที่ตัดต้นตัวผู้ วันแรก.....................................................อายุข้าวโพด....................................................วัน วันสุดท้าย...............................................อายุข้าวโพด....................................................วัน 19. วันที่เก็บเกี่ยว (ประมาณ) วันแรก....................................อายุข้าวโพด....................................................วัน วันสุดท้าย.............................. อายุข้าวโพด....................................................วัน 20. วันที่เก็บเกี่ยวจริงวันแรก.....................................................อายุข้าวโพด....................................................วัน วันสุดท้าย...............................................อายุข้าวโพด....................................................วัน 21. อายุเก็บเก็บเกี่ยว วันแรก..................................................... วันสุดท้าย............................................... 22. ความชื้นฝักขณะเก็บเกี่ยว ................................................. เปอร์เซ็นต์ 23. วันที่ส่งโรงงาน (ลดความชื้นฝัก) วันแรก.............................................................. วันสุดท้าย........................................................ 24. น้ าหนักฝักรับเข้าทั้งหมด......................................................กิโลกรัม 25. น้ าหนักฝักดี.............................................................................กิโลกรัม 26. น้ าหนักฝักเสีย.........................................................................กิโลกรัม 37. ปริมาณการใช้สารเคมีตลอดการผลิต รายการ ชื่อสารเคมี อัตราที่ใช้ ใช้ทั้งหมด (ลิตร/กก.) ว./ด./ป. ที่ฉีดพ่น ผู้ฉีดพ่น เวลาฉีดพ่น 1. สารเคมีคุม วัชพืช 1. 2. 3. 2. สารเคมีก าจัด วัชพืช 1. 2. 3. 4. 5.