ด่านตรวจพืชเชียงแสน 1 หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน คู่มือ (เล่มที่ 2) บัญชีรายชื่อศัตรูพืชควบคุมสำหรับพืชนำเข้า แห่งสาธารณรัฐประชาชนจีน หอยทาก Mollusc (软体动物) 中华人民共和国进境植物检疫性有害生物名录 Catalogue of quarantine pests for import plants to the People’s Republic of China จัดทำโดย นางสาวสุภาพร ฟ้าเลิศ ผู้ช่วยนายตรวจพืช นางสาวศุภสิริ เชวงเผ่าพันธุ์ นักวิชาการเกษตรปฏิบัติการ
ด่านตรวจพืชเชียงแสน ก หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน คำนำ คู่มือบัญชีรายชื่อศัตรูพืชควบคุมสำหรับพืชนำเข้าแห่งสาธารณรัฐประชาชนจีน คณะผู้จัดทำอยู่ใน ฝ่ายวิชาการ ด่านตรวจพืชเชียงแสน ได้จัดทำขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ เผยแพร่ความรู้เกี่ยวกับชนิดศัตรูพืชกักกันของประเทศจีนให้กับพนักงานเจ้าหน้าที่เพื่อใช้ ประกอบในการตรวจสอบศัตรูพืชที่อาจติดไปกับสินค้าเกษตรที่ต้องการส่งออกไปยังประเทศ จีน หากจีนมีการตรวจพบศัตรูพืชควบคุมดังกล่าวติดไปกับสินค้า จีนจะทำหนังสือแจ้งเตือน (notification) มายังประเทศไทย และ/หรือ มีมาตรการด้านสุขอนามัยพืชเพิ่มขึ้น เช่น การทำทรีตเมนท์ การปฏิเสธการนำเข้าสินค้าหรือส่งกลับ ซึ่งทำให้สินค้าส่งถึงมือผู้รับ ปลายทางล่าช้าหรือเกิดความเสียหายรวมถึงเกิดผลกระทบในการส่งออกของประเทศไทยใน ครั้งถัดไป รายชื่อทั้งหมดของศัตรูพืชควบคุมสำหรับพืชนำเข้าแห่งสาธารณรัฐประชาชนจีน ที่คณะผู้จัดทำฯ ได้รวบรวมนี้ มาจากเอกสารของสำนักงานที่ปรึกษาการเกษตรต่างประเทศ ประจำกรุงปักกิ่ง ซึ่งเป็นหน่วยงานที่ได้ติดตามและตรวจสอบการประกาศปรับปรุงรายชื่อ บัญชีรายชื่อศัตรูพืชควบคุมสำหรับพืชนำเข้าแห่งสาธารณรัฐประชาชนจีนบนเว็บไซต์ กรมกักกันพืชและสัตว์ สำนักงานการศุลกากรแห่งสาธารณรัฐประชาชนจีน ( General Administration of Customs of People’s Republic of China: GACC) เมื่อวันที่ 9 เมษายน 2564 ตามประกาศเลขที่ 413 ที่กระทรวงเกษตรและกิจการชนบทแห่ง สาธารณรัฐประชาชนจีน (Ministry Agriculture and Rural Affairs of the People’s Republic of China: MARA) และสำนักงานการศุลกากรแห่งสาธารณรัฐประชาชนจีน ได้ร่วมกันกำหนดขึ้นและประกาศให้มีผลบังคับใช้ ชนิดศัตรูพืชแบ่งออกเป็น 7 ประเภท ได้แก่ 1) ศัตรูพืชประเภทแมลง จำนวน 148 รายการ 2) ศัตรูพืชประเภทสัตว์อ่อน จำนวน 9 รายการ 3) ศัตรูพืชประเภทเชื้อรา จำนวน 127 รายการ 4) ศัตรูพืชประเภทโพรคาริโอติก จำนวน 59 รายการ 5) ศัตรูพืช ประเภทไส้เดือนฝอย จำนวน 20 รายการ 6) ศัตรูพืชประเภทไวรัสและไวรอยด์ จำนวน 41 รายการ และ 7) ศัตรูพืชประเภทวัชพืช จำนวน 42 รายการ รวมทั้งสิ้น 446 รายการ คู่มือที่จัดทำ...
ด่านตรวจพืชเชียงแสน ข หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน คู่มือที่จัดทำในครั้งนี้ส่วนหนึ่ง ได้รับการสนับสนุนงบจากแผนการใช้จ่ายเงิน ตามระเบียบกรมวิชาการเกษตร ว่าด้วยค่าตรวจสอบศัตรูพืช พ.ศ.2563 มีทั้งหมด 7 เล่ม และในรอบนี้เผยแพร่ความรู้ในเล่มที่ 2 คือ หอยทาก ส่วนคู่มืออื่นๆ จะเผยแพร่ในลำดับถัดไป และหวังเป็นอย่างยิ่งว่าจะเป็นประโยชน์แก่ตัวผู้อ่านไม่มากก็น้อย และโปรดติดตามฉบับต่อไป จนครบทั้งหมดเพื่อประโยชน์ทางด้านกักกันพืช คณะผู้จัดทำ ด่านตรวจพืชเชียงแสน เดือนกุมภาพันธ์ 2565
ด่านตรวจพืชเชียงแสน ค หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน สารบาญ เรื่อง หน้า คำนำ ก สารบาญ ค รายชื่อหอยทากและคำอ่านภาษาจีน 1 Mollusc 软体动物 2 1. Acusta despecta Gray 2 2 .Cepaea hortensis Muller 3 3. Cernuella virgata Da Costa 4 4. Euglandina rosea (Ferussac) 5 5. Helix aspersa Muller 6 6. Achatina fulica Bowdich 7 7. Helix pomatia Linnaeus 8 8. Otala lactea (Muller) 9 9. Theba pisana Muller 10 เอกสารอ้างอิง 11
ด่านตรวจพืชเชียงแสน 1 หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน รายชื่อหอยทากศัตรูพืชควบคุมสำหรับพืชนำเข้าสู่ สาธารณรัฐประชาชนจีน Mollusc 软体动物 (ยว๋านถี๋ต้งยู้ว) ลำดับ Scientific name Chinese name 1 Acusta despecta Gray 硫求求壳蜗牛 (หลิวชิ๋วชิ๋วเข๋อวอหนิว) 2 Cepaea hortensis Muller 花园葱蜗牛 (ฮวาหยวนฉงวอหนิว) 3 Cernuella virgata Da Costa 地中海白蜗牛 (ติ้จงฮ๋ายป๋ายวอหนิว) 4 Euglandina rosea (Ferussac) 玫瑰蜗牛 (เหม๋ยกุยวอหนิว) 5 Helix aspersa Muller 散大蜗牛 (ซ่านต้าวอหนิว) 6 Achatina fulica Bowdich 非洲大蜗牛 (เฟยโจวต้าวอหนิว) 7 Helix pomatia Linnaeus 盖罩大蜗牛 (ก้ายจ้าวต้าวอหนิว) 8 Otala lactea (Muller) 乳状耳形螺 (หยู๋วจ้วงเอ๋อซิงโหล) 9 Theba pisana Muller 比萨茶蜗牛 (ปี๋ซ่าฉาวอหนิว)
ด่านตรวจพืชเชียงแสน 2 หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน 1. ชื่อสามัญ (common name): ไม่พบการรายงาน ชื่อวิทยาศาสตร์ (Scientific name): Acusta despecta Gray ชื่อวิทยาศาสตร์ของจีน (Chinese name): 硫求求壳蜗牛 เปลือกสูง 26 มม. เส้นผ่านศูนย์กลาง 25 มม. และมีขนาดของรูรับแสงรูปแบบ เพอริสโตม กว้าง 16 สูง 13 มม. เปลือกมีลักษณะเป็นทรงกลม มียอดแหลม และค่อนข้างสูง เปลือกค่อนข้างเปราะบาง ความยาวของลำตัวประมาณ 18 มม [1].หอยชนิดนี้พบว่าเป็น ที่อยู่อาศัยแรกของพยาธิใบไม้ตับอ่อน โดยตัวพยาธิจะเข้าอาศัยในตัวหอยพร้อมไข่ใน ช่วงฤดูใบไม้ร่วง จากนั้นจะเจริญเติบโตในตับของหอยทาก และเจริญเติบโตเต็มวัยในช่วง ฤดูหนาว ในช่วงพฤษภาคมถึงมิถุนายน พยาธิจะออกมาจากตัวหอยทาก จากนั้นจะมีแมลง ชนิดอื่นมากิน เช่น ตั๊กแตน หรือ C. maculatus และ C. gladiatus หลังจากนั้นก็จะมี สิ่งมีชีวิตชนิดอื่นมากินแมลงเหล่านี้ต่ออีกทอด เช่น ม้า แพะ ซึ่งมีผลทำให้สัตว์เหล่านี้มีตัว พยาธิอยู่ในตัวและป่วยได้ในที่สุด [2] ภาพที่ 1 ลักษณะรูปร่างของ Acusta despecta Gray ในแต่ละระยะที่ทำการเลี้ยงดูแล ภายในห้องปฏิบัติการ [1]
ด่านตรวจพืชเชียงแสน 3 หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน 2. ชื่อสามัญ (common name): White-lipped snail, Small banded snail ชื่อวิทยาศาสตร์ (Scientific name): Cepaea hortensis Muller ชื่อวิทยาศาสตร์ของจีน (Chinese name): 花园葱蜗牛 เปลือกหอยทากมีลักษณะมันเงา มีความสูงประมาณ 10 - 18 มม. มีเส้นผ่าน ศูนย์กลางอยู่ระหว่าง 14 – 22 มม. จะมีจำนวนเกลียวของเปลือกหอยประมาณ 5 เกลียว และจะมีรูปแบบสีเป็นสีเหลือง เหลืองมะกอก เทา-เหลือง หรือน้ำตาลเทา-เหลือง โดยมักจะ เริ่มจากสีขาว [3] นอกจากนี้หอยทากชนิดนี้ยังสามารถเป็นตัวชี้วัดพวกโลหะในดิน หรือ ตัวชี้วัดมลพิษของสภาพอากาศที่เกิดจากเครื่องยนต์รวมไปถึงการปนปื้นในดินและในพืช ซึ่ง ถือเป็นหอยทากที่เป็นประโยชน์ในทางการเกษตร แต่ถึงอย่างไรก็ยังคงเป็นที่น่ากังวล เกี่ยวกับความเสี่ยงทางด้านห่วงโซ่อาหาร [4] ภาพที่2 ลักษณะของหอยทาก Cepaea hortensis Muller [5]
ด่านตรวจพืชเชียงแสน 4 หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน 3. ชื่อสามัญ (common name): White snails ชื่อวิทยาศาสตร์ (Scientific name): Cernuella virgata Da Costa ชื่อวิทยาศาสตร์ของจีน (Chinese name): 地中海白蜗牛 เป็นหอยทากสร้างความเสียหายอย่างยิ่งในแปลงปลูกของเกษตรกรและไร่องุ่น โดยเข้าทำลายพืชผลทางการเกษตรในช่วงฤดูร้อน หอยทากชนิดนี้ถูกจัดให้เป็นศัตรูพืช กักกันในหลายพื้นที่ ที่ต้องมีการตรวจสอบก่อนทำการส่งออก ซึ่งหากมีการส่งออกไปยัง ประเทศปลายทางแล้วพบว่ามีหอยทากชนิดนี้ปนเปื้อนจะถูกปฏิเสธสินค้าทันที [6] ภาพที่ 3 ลักษณะของหอยทาก Cernuella virgata ที่ถูกค้นพบในแต่ละประเทศ [7]
ด่านตรวจพืชเชียงแสน 5 หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน 4. ชื่อสามัญ (common name): Rosy predator snail ชื่อวิทยาศาสตร์ (Scientific name): Euglandina rosea (Ferussac) ชื่อวิทยาศาสตร์ของจีน (Chinese name): 玫瑰蜗牛 เป็นหอยทากที่มีขนาดปานกลางถึงขนาดใหญ่ กินหอยทากชนิดอื่นเป็นอาหาร หอยทากมีอายุประมาณ 24 เดือน ใช้เวลา 30 – 40 วัน ในการฟักออกจากไข่และเป็น ตัวอ่อน หอยทากมีลำตัวสีเทาอ่อนหรือสีน้ำตาล มีหนวดล่างยาวเกือ บแตะพื้น เปลือกเรียวยาว มีสีน้ำตาลอมชมพู หอยทากตัวเต็มวัยมีขนาด 7 – 10 ซม. หอยทากเมื่อ นำมาชั่งน้ำหนักพบว่ามีน้ำหนักประมาณ 0.03 – 0.04 กรัม เปลือกหอยมีความสูง 5.5 – 6.3 มม. มีความกว้างประมาณ 3.7 – 4.2 มม. [8] ภาพที่ 4 ลักษณะของหอยทาก Euglandina rosea (Ferussac) (ขวา) กำลังกินหอยทาก Bradybaena similaris
ด่านตรวจพืชเชียงแสน 6 หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน 5. ชื่อสามัญ (common name): Small grey snail or Petit-Gris ชื่อวิทยาศาสตร์ (Scientific name): Helix aspersa Muller ชื่อวิทยาศาสตร์ของจีน (Chinese name): 散大蜗牛 เป็นชนิดหอยทากที่มีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว สามารถกลายเป็นตัวเต็มวัย ได้ภายใน 5 – 6 เดือน แม้ว่าหอยทากจะสามารถเจริญเติบโตเต็มวัย แต่มีน้ำหนักเพียงแค่ 6 – 15 กรัม และวางไข่ประมาณ 80 – 120 ฟอง อย่างไรก็ตามหอยทากชนิดนี้สามารถ นำมาทำเป็นอาหารได้และมีรสชาติอร่อย หอยทากกัดกินหญ้าที่เป็นอาหารหลักของสัตว์อื่น ซึ่งสามารถพบในทุ่งหญ้า และพื้นที่เพาะปลูกต่างๆของเกษตรกร [9, 10] ภาพที่ 5 ลักษณะของหอยทาก Helix aspersa Muller [10, 11] 6. ชื่อสามัญ (common name): African snail ชื่อวิทยาศาสตร์ (Scientific name): Achatina fulica Bowdich ชื่อวิทยาศาสตร์ของจีน (Chinese name): 非洲大蜗牛 เป็นหอยทากยักษ์ที่สามารถเข้าทำลายผลผลิตของเกษตรกรได้หลากหลายชนิด เช่น เมล็ดพันธุ์ที่เก็บไว้ในโรงเก็บ พืชไม้ดอกและสวนผัก นอกจากนี้ยังมีปรสิตเป็นไส้เดือน ฝอย Angiostrongylus costaricensis [12] ภาพที่ 6 ลักษณะรูปร่างของ Achatina fulica Bowdich [13]
ด่านตรวจพืชเชียงแสน 7 หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน 7. ชื่อสามัญ (common name): Roman snail ชื่อวิทยาศาสตร์ (Scientific name): Helix pomatia Linnaeus ชื่อวิทยาศาสตร์ของจีน (Chinese name): 盖罩大蜗牛 หอยทากชนิดนี้ค่อนข้างเป็นที่รู้จักกันในแถบทวีปยุโรป ตัวหอยทากมีลักษณะ รูปร่างค่อนข้างใหญ่ ง่ายต่อการผ่าชำแหละศึกษาดูอวัยวะภายใน หอยทากชนิดนี้มีสีของ เปลือกหอยที่หลากหลาย และมีจีนัสที่หลากหลาย [14] ภาพที่ 7 ลักษณะสัณฐานวิทยาของหอยทาก Helix pomatia Linnaeus [15]
ด่านตรวจพืชเชียงแสน 8 หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน 8. ชื่อสามัญ (common name): Milk snail ชื่อวิทยาศาสตร์ (Scientific name): Otala lactea (Muller) ชื่อวิทยาศาสตร์ของจีน (Chinese name): 乳状耳形螺 เป็นหอยทากกินพืชที่ออกหากินในเวลากลางคืนเท่านั้น มักวางไข่ในดินร่วนซุย วางไข่ 2 ครั้ง/เดือน เฉลี่ยครั้งละ 66 ฟอง เปลือกมีสีน้ำตาลอ่อนและมีเส้นสีน้ำตาลเข้ม หมุนเป็นเกลียวตามก้นหอย หอยทากชนิดนี้มักพบทั่วไปในประเทศสเปนและอิตาลี [16] ภาพที่ 8 ลักษณะทางสันฐานวิทยาของหอยทาก Otala lactea Muller 9. ชื่อสามัญ (common name): White garden snail ชื่อวิทยาศาสตร์ (Scientific name): Theba pisana Muller ชื่อวิทยาศาสตร์ของจีน (Chinese name): 比萨茶蜗牛 หอยทากตัวเต็มวัยจะมีขดก้นหอยประมาณ 5.5 – 6 มม. มีลักษณะนูนเล็กน้อย และมีขนาดปานกลางเฉลี่ยประมาณ 12 – 15 มม. (บางครั้งจะพบที่ขนาด 25 มม.) มีเส้น ผ่านศูนย์กลาง 9 – 12 มม. (บางครั้งอาจพบ 20 มม.) ก้นหอยมีลักษณะทึบแสงและแข็ง ปานกลาง มีรูรับแสงของเปลือกหอยลักษณะโค้งมนและมีรูปร่างคล้ายดวงจันทร์และเอียง เพียงเล็กน้อยเท่านั้น ขอบของรูรับแสงมีสีทึบไม่สะท้อนแสงแต่ค่อนข้างหนา [17] ภาพที่ 9 ลักษณะสัณฐานวิทยาของหอยทาก Theba pisana Muller [17, 18]
ด่านตรวจพืชเชียงแสน 9 หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน เอกสารอ้างอิง [1] Yong-Gun C., and Gab-Man P. 2020. Descriptions of New Species and a New Record (Six Species of Gastropods and One Species of Bivalve) of Korea. Korean J. Nat. Conserv. 2020; 19(1):1-14, DOI: https://doi.org/10.30960/ kjnc.2020.19.1.1 [2] Du H.J. 1969. Study on the Eurytrema pancreaticum: II. Life Cycle. Korean J Parasitol.;7(3):178-200, DOI: http://dx.doi.org/10.3347/kjp.1969.7.3.178 [3] Naizhong Z., Yamada K., Suzuki N., and Naohiro Y. 2014. Factors controlling shell carbon isotopic composition of land snail Acusta despecta sieboldiana estimated from lab culturing experiment. Biogeosciences 11(19):5335-5348, DOI:10.5194/bg-11-5335-2014 [4] Williamson P. 1980. Variables affecting body burdens of lead, zinc and cadmium in a roadside population of the snail Cepaea hortensis Muller. Oecologia, 44(2), 213–220. doi:10.1007/bf00572682 [5] Terrestrial Mollusc Tool. Cepaea hortensis. แหล่งอ้างอิง: http://idtools.org/id /mollusc/factsheet.php?name=Cepaea%20hortensis. 7 กุมภาพันธ์ 2565. [6] Carne-Cavagnaro V. L., Keller M. A., and Baker G. H. 2006. Soil moisture and soil type influence the breeding behavior of the pest snail Cernuella virgata (da Costa). Applied Soil Ecology, 3 3 ( 3 ) , 235–242. doi:10.1016/ j.aps oil.2005.10.005 [7] Flickr. Cernuella virgata planchet. แหล่งอ้างอิง: https://www.flickr.com/ photos/landshells_freshwater_gastropods/17091409590 [8] Sugiura S., Holland B. S., and Cowie, R. H. 2011. Predatory behaviour of newly hatched Euglandina rosea. Journal of Molluscan Studies, 77(1), 101– 102. doi:10.1093/mollus/eyq042
ด่านตรวจพืชเชียงแสน 10 หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน [9] Chevalier L., Desbuquois C., Le Lannic J., and Charrier M. 2001. Poaceae in the natural diet of the snail Helix aspersa Müller (Gastropoda, Pulmonata). Comptes Rendus de l’Académie Des Sciences - Series III - Sciences de La Vie, 324(11), 979–987. doi:10.1016/s0764-4469(01)01382-8 [10] Mokry Dwor. Helix Aspersa Müller. 2016. แหล่งอ้างอิง: https://hodowlaslimakow.pl/en/helix-aspersa-muller-2/. 7 กุมภาพันธ์ 2565. [11] Flickr. Helix aspersa (Müller, 1774). แหล่งอ้างอิง: https://www.flickr.com/ photos/lenhard_rs/3577554628. 7 กุมภาพันธ์ 2565. [12] Franco D. O., Pinheiro J., Torres E. J. L., Lanfredi R. M., and Brandolini S. V. P. B. 2009. Nematode cysts and larvae found in Achatina fulicaBowdich, 1822. Journal of Invertebrate Pathology, 1 0 0 ( 2 ) , 106–110. doi:10.1016/ j. jip.2008.11.008 [13] Konan P.P., Konan P.P, Nygblé A.S.P., and N’Golo A.K. 2021. This person is not on ResearchGate, or hasn't claimed this research yet. European Scientific Journal 17(25):241, DOI:10.19044/esj.2021.v17n25p241 [ 14] Kosicka E., Grobys D., Kmita H., Lesicki A., and Pieńkowska J. R. 2016. Putative new groups of invertebrate water channels based on the snail Helix pomatia L. (Helicidae) MIP protein identification and phylogenetic analysis. European Journal of Cell Biology, 95( 12) , 543–551. doi:10.1016/j.ejcb. 2016.09.001 [15] Eike N. 2014. Revision of Helix LINNAEUS, 1758 in its eastern Mediterranean distribution area, and reassignment of Helix godetiana KOBELT, 1878 to Maltzanella HESSE, 1917 (Gastropoda, Pulmonata, Helicidae). [16] Texas Invasive Species Institute . 2014. Otala lactea . แหล่งอ้างอิง:http: //www.tsusinvasives.org/home/database/otala-lactea. 7 กุมภาพันธ์ 2565.
ด่านตรวจพืชเชียงแสน 11 หอยทากศัตรูพืชควบคุมของสาธารณรัฐประชาชนจีน [ 17] Jane E.D., Lionel A.S., and Thomas R.F. UFIFAS Extension. White garden snail, Theba pisana (Muller) (Gastropoda: Helicidae). แหล่งอ้างอิง: https://edis. ifas.ufl.edu/publication/in354. 7 กุมภาพันธ์ 2565. [18] Gianluca Q., Romaniello L., D'Elia M., and Giuseppe M. 2007. Radiocarbon Age Anomalies in Pre- and Post-Bomb Land Snails from the Coastal Mediterranean Basin. Radiocarbon 49(2), DOI:10.1017/S0033822200042697