เอกสารประกอบการเรียน ชุมนุมนาฏศิลป์ เรื่อง รำสีนวล ออกเพลงเร็ว-ลา เล่มนี้ จัดทำขึ้นเพื่อใช้ประกอบการเรียน และฝึกทักษะนาฏศิลป์ไทยในชุดรำสีนวล ให้ผู้เรียนได้ศึกษา ค้นคว้าเพื่อสร้างความเข้าใจเกี่ยวกับท่ารำในทุกท่วงท่าให้ถูกต้อง สามารถนำมาฝึกได้ด้วยตนเอง หลังจากได้รับการถ่ายทอดท่ารำจากครูผู้สอน เอกสารเล่มนี้ ประกอบไปด้วย ประวัติความเป็นมาของรำสีนวล การแต่งกาย เนื้อเพลง ดนตรีที่ใช้บรรเลง โอกาสในการแสดงและการอธิบายท่ารำประกอบภาพ เอกสารเล่มนี้ ช่วยให้ผู้เรียนที่นำไปศึกษา ค้นคว้า ประกอบการฝึกทักษะท่ารำ มีความเข้าใจในท่ารำ เกิดความชำนาญ และรำได้ถูกต้อง ส่งผลให้เป็นตัวแทนภาคใต้เข้าแข่งขัน กิจกรรมระบำมาตรฐาน ในงานศิลปหัตถกรรมนักเรียนระดับชาติทุกปีอย่างต่อเนื่อง ขอขอบคุณ นายสมชัย อ่อนแก้ว ผู้อำนวยการโรงเรียนบ้านนาทวี นางวิไลลักษณ์ เกษมไชยานันท์ ครูโรงเรียนบ้านนาทวี สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษาสงขลาเขต๓ ผู้ปกครอง และนักเรียน ที่ได้ให้การสนับสนุนในการจัดทำเอกสารเล่มนี้ ชุติมา เพชรหนู ค ำน ำ
๑ สีนวล เป็นชื่อเพลงหน้าพาทย์ที่ใช้ประกอบการแสดง ประกอบกิริยาไปมาของผู้หญิงที่มีท่าทาง ชดช้อย ต่อมามีผู้ประดิษฐ์ทำนองร้องขึ้นประกอบการรำ แต่เดิมเป็นการร่ายรำประกอบละครของนางวิฬาร์ ในเรื่องไชยเชษฐ์ ภายหลังจึงแยกออกมาใช้เป็นระบำเบ็ดเตล็ด แสดงความรื่นรมย์ของหญิงสาวแรกรุ่นที่มี จริตกิริยางดงามตามลักษณะกุลสตรีไทย การรำสีนวลมีหลายรูปแบบอาจจะจบด้วยเพลงเร็ว-ลา หรือออก วรเชษฐ์ เพลงเร็ว-ลา บางครั้งอาจจะต่อด้วยเพลงอาหนู แล้วจบด้วยเพลงเร็ว-ลา ก็ได้ การแต่งกาย นุ่งโจงกระเบน ห่มสไบ ปล่อยผมยาว ทัดดอกไม้ ใส่เครื่องประดับ ดนตรีที่ใช้บรรเลง ใช้วงปี่พาทย์เครื่องห้า เครื่องคู่ หรือเครื่องใหญ่ โอกาสที่ใช้แสดง ใช้แสดงในงานมงคลต่าง ๆ ตามโอกาสที่เหมาะสม เช่น งานเทศกาลสำคัญ งานรื่นเริง งานเลี้ยงสังสรรค์ ร ำสีนวล เพลงสีนวล สีนวลชวนชื่น เมื่อยามเช้า รักเจ้าสาวสีนวล หวนคิดถึง แม้ไม่แลเห็นเจ้า เฝ้าคะนึง อยากให้ถึงวันที่ รำสีนวล
๒ ดนตรีออก ท่าออก ๑ ท่าสอดสร้อยมาลา มือขวา ตั้งวงบน มือซ้าย จีบหงายระดับชายพก ลำตัว เอียงซ้าย เท้า ก้าวเท้าซ้าย สลับกับเท้าขวา โดย ๔ จังหวะเปลี่ยนมือ ๑ ครั้ง ท่าออก ๒ ท่าสอดสร้อยมาลา มือขวา จีบหงายระดับชายพก มือซ้าย สอดขึ้นมาตั้งวงบน ลำตัว เอียงขวา เท้า ก้าวเท้าขวา สลับกับเท้าซ้าย โดย ๔ จังหวะเปลี่ยนมือ ๑ ครั้ง ปฏิบัติสลับกับท่าออก ๑ จนจบดนตรีออก ท่ารำสีนวล
๓ เนื้อร้อง สีนวล มือขวา จีบคว่ำระดับปาก แล้วคลายออกเป็นวงบัวบาน มือซ้าย จีบหลัง ลำตัว เอียงซ้าย เท้าซ้าย ก้าวหน้า
๔ เนื้อร้อง ชวนชื่น มือซ้าย จีบคว่ำดึงมาระดับปาก มือขวา จีบหลัง ลำตัว เอียงขวา เท้าขวา ก้าวหน้า เนื้อร้อง เอื้อน ๑ มือซ้าย ฝ่ามือแนบแก้ม มือขวา ปฏิบัติเช่นเดิม ลำตัว เอียงซ้าย เท้าขวา ปฏิบัติเช่นเดิม
๕ เนื้อร้อง เอื้อน ๒ มือซ้าย ปฏิบัติเช่นเดิม มือขวา ปฏิบัติเช่นเดิม ลำตัว เอียงขวา แล้วเอียงสลับซ้าย ขวา เช่นนี้ จนจบทำนองเอื้อน พร้อมกับสะดุ้งตัวขึ้น ตามจังหวะเพลง เท้าขวา ปฏิบัติเช่นเดิม เนื้อร้อง เมื่อยามเช้า มือขวา ชี้คว่ำระดับสายตา มือซ้าย จีบหลัง ลำตัว เอียงซ้าย เท้าซ้าย ก้าวหน้า
๖ เนื้อร้อง รักเจ้าสาว มือทั้งสอง ไขว่ทับกันที่ฐานไหล่ ลำตัว เอียงขวา เท้าขวา ก้าวหน้า เนื้อร้อง สีนวล มือขวา จีบหงายที่ไหล่ซ้าย มือซ้าย จีบหลัง ลำตัว เอียงขวา ลักคอข้างซ้าย เท้าซ้าย ก้าวหน้า
๗ เนื้อร้อง เอื้อน ๑ มือขวา ม้วนจีบตั้งวงที่ไหล่ซ้าย มือซ้าย ปฏิบัติเช่นเดิม ลำตัว เอียงซ้าย ลักคอข้างขวา เท้าซ้าย ปฏิบัติเช่นเดิม เนื้อร้อง เอื้อน ๒ มือขวา จีบหงายที่ไหล่ซ้าย มือซ้าย จีบหลัง ลำตัว เอียงขวา ลักคอข้างซ้าย เท้าซ้าย ก้าวหน้า * ปฏิบัติสลับกับเอื้อน ๑ จนหมดเอื้อน
๘ เนื้อร้อง หวนคิดถึง มือทั้งสอง ประกบกันระหว่างอก ลำตัว เอียงขวา หันตัวไปทางด้านซ้าย เท้าขวา ก้าวหน้า แล้ววิ่งหมุนตัวลงหลัง หันมาด้านขวา ดนตรีรับ ๑ มือขวา จีบปรกข้าง มือซ้าย ตั้งวงกลาง ลำตัว เอียงซ้าย เท้าขวา ก้าวหน้า
๙ ดนตรีรับ ๓ มือขวา พลิกข้อมือหงายขึ้นเป็นวงบัวบาน มือซ้าย พลิกตั้งข้อมือขึ้น แขนตึง ลำตัว เอียงซ้าย เท้าขวา ปฏิบัติเช่นเดิม เท้าซ้าย ปฏิบัติเช่นเดิม *ปฏิบัติสลับกับดนตรีรับ ๒ หมุนตัวมาด้าน ซ้าย ๖ จังหวะ ดนตรีรับ ๒ มือขวา ม้วนจีบออกไปตั้งวงบน มือซ้าย พลิกข้อมือหงายเป็นท่าผาลา ลำตัว เอียงขวา เท้าขวา ก้าวหน้า เท้าซ้าย กระทุ้ง แล้วกระดก
๑๐ ดนตรีรับ ๔ มือขวา ตั้งวงกลาง มือซ้าย จีบปรกข้าง ลำตัว เอียงขวา เท้าซ้าย ก้าวหน้า ดนตรีรับ ๕ มือขวา พลิกข้อมือหงายเป็นท่าผาลา มือซ้าย ม้วนจีบออกไปตั้งวงบน ลำตัว เอียงซ้าย เท้าซ้าย ก้าวหน้า เท้าขวากระทุ้ง แล้วกระดก
๑๑ ดนตรีรับ ๖ มือขวา พลิกตั้งข้อมือขึ้น แขนตึง มือซ้าย พลิกข้อมือหงายขึ้นเป็นวงบัวบาน ลำตัว เอียงขวา เท้าขวา ปฏิบัติเช่นเดิม เท้าซ้าย ปฏิบัติเช่นเดิม *ปฏิบัติสลับกับดนตรีรับ ๕ หมุนตัวมาด้าน หน้า ๖ จังหวะ เนื้อร้อง แม้ไม่แล มือขวา จีบหลัง มือซ้าย ตั้งวง ส่ายมือเล็กน้อย ลำตัว เอียงขวา เท้าขวา ก้าวหน้า
๑๒ เนื้อร้อง เห็นเจ้า มือขวา จีบหงายระดับชายพกด้านซ้าย มือซ้าย เท้าสะเอว ลำตัว เอียงขวา ลักคอด้านซ้าย เท้าซ้าย ก้าวหน้า เนื้อร้อง เอื้อน ๑ มือขวา ปฏิบัติเช่นเดิม มือซ้าย ปฏิบัติเช่นเดิม ลำตัว เอียงซ้าย ลักคอด้านขวา เท้าซ้าย ปฏิบัติเช่นเดิม
๑๓ เนื้อร้อง เอื้อน ๒ มือขวา ปฏิบัติเช่นเดิม มือซ้าย ปฏิบัติเช่นเดิม ลำตัว เอียงขวา ลักคอด้านซ้าย เท้าซ้าย ปฏิบัติเช่นเดิม *ปฏิบัติสลับกับเอื้อน ๑ จนหมดเอื้อน เนื้อร้อง เฝ้า มือขวา จีบหงายระดับอก มือซ้าย ตั้งวงระดับเดียวกัน ลำตัว เอียงซ้าย เท้าขวา ก้าวหน้า
๑๔ เนื้อร้อง คะนึง มือขวา จีบหลัง มือซ้าย จีบหงายระดับอก ลำตัว เอียงขวา เท้าขวา ก้าวหน้า เท้าซ้าย กระทุ้งเท้าแล้วกระดกขึ้น เนื้อร้อง อยากให้ถึง มือทั้งสอง รวมมือระดับอก ลำตัว เอียงซ้าย เท้าซ้าย ก้าวหน้า
๑๕ เนื้อร้อง วันที่ มือขวา ชี้คว่ำระดับศีรษะ มือซ้าย จีบหลัง ลำตัว เอียงขวา เท้าขวา ก้าวหน้า เนื้อร้อง เอื้อน ๑ มือขวา จีบปรกหน้า มือซ้าย จีบหลัง ลำตัว เอียงซ้าย เท้าขวา ก้าวหน้า
๑๖ เนื้อร้อง รำสีนวล มือขวา จีบปรกข้าง แล้วม้วนมือขวาออกไปตั้งวงบน มือซ้าย ตั้งวงกลาง แล้วช้อนมือขึ้นมาจีบหงายระดับไหล่ แขนตึง (ท่าจีบยาว) ลำตัว เอียงซ้าย แล้วเอียงขวา เท้าขวา ก้าวหน้า หลังจากนั้นกระดกเท้าซ้าย เนื้อร้อง เอื้อน ๒ มือขวา โบกออกไปตั้งวงบน มือซ้าย จีบหลัง ลำตัว เอียงขวา เท้าขวา ก้าวหน้า *ปฏิบัติสลับกับเอื้อน ๑ พร้อมทั้งหมุนรอบตัว มาด้านขวาจนหมดเอื้อน
๑๗ ดนตรีรับ ๑ (จังหวะที่ ๑) มือขวา พลิกข้อมือเป็นจีบปรกข้าง มือซ้าย ม้วนออกไปตั้งวงแขนตึงระดับไหล่ ลำตัว เอียงซ้าย เท้าทั้งสอง ปฏิบัติเช่นเดิม ดนตรีรับ ๑ (จังหวะที่ ๒) มือขวา ม้วนจีบออกไปตั้งวงบน มือซ้าย ช้อนจีบ แขนตึงระดับไหล่ ลำตัว เอียงขวา หมุนตัวไปทางซ้าย เท้าทั้งสอง ปฏิบัติเช่นเดิม *ปฏิบัติสลับกับดนตรีรับ ๑ (จังหวะที่ ๑) ๘ จังหวะ
๑๘ ดนตรีรับ ๒ (จังหวะที่ ๑) มือขวา ตั้งวงกลาง แล้วช้อนมือขึ้นมาจีบหงายระดับไหล่ แขนตึง (ท่าจีบยาว) มือซ้าย จีบปรกข้าง แล้วม้วนมือขวาออกไปตั้งวงบน ลำตัว เอียงขวาแล้วเอียงซ้าย เท้าซ้าย ก้าวหน้า หลังจากนั้นกระดกเท้าขวา
๑๙ ดนตรีรับ ๒ (จังหวะที่ ๒) มือขวา ม้วนออกไปตั้งวงแขนตึงระดับไหล่ มือซ้าย พลิกข้อมือเป็นจีบปรกข้าง ลำตัว เอียงขวา พร้อมหมุนตัวไปทางด้านหน้า เท้าทั้งสอง ปฏิบัติเช่นเดิม *ปฏิบัติสลับกับดนตรีรับ ๒ (จังหวะที่ ๑) ๖ จังหวะ จบด้วยท่าดนตรีรับ ๒ แล้ววางเท้าขวาลงด้านหลัง
๒๐ ท่าที่ ๒ มือขวา หงายระดับไหล่แขนตึง มือซ้าย ตั้งข้อมือระดับไหล่แขนตึง ลำตัว เอียงซ้าย เท้าซ้าย ประเท้า ท่ารำเพลงเร็ว ท่าที่ ๑ มือขวา ฉายมือจากด้านหน้าไปด้านข้าง มือซ้าย ตั้งวงบน ลำตัว เอียงซ้าย พร้อมทั้งหันตัวไปด้านขวา เท้าขวา ฉายเท้า
๒๑ ท่าที่ ๓ มือขวา ปฏิบัติเช่นเดิม มือซ้าย ปฏิบัติเช่นเดิม ลำตัว ปฏิบัติเช่นเดิม เท้าซ้าย ประเท้า แล้วยกขึ้น ท่าที่ ๔ มือขวา วาดมือ ตั้งข้อมือระดับไหล่ แขนเหยียดตึง มือซ้าย พลิกข้อมือหงายขึ้น แขนเหยียดตึง ลำตัว เอียงขวา เท้าซ้าย ก้าวข้าง
๒๒ ท่าที่ ๕ มือขวา พลิกข้อมือหงายขึ้น แขนเหยียดตึง มือซ้าย วาดมือ ตั้งข้อมือระดับไหล่ แขนเหยียดตึง ลำตัว เอียงซ้าย เท้าขวา ถอนเท้า ท่าที่ ๖ มือทั้งสอง รำส่าย ลำตัว เอียงขวา เท้าซ้ายทั้งสอง เดินขึ้น
๒๓ ท่าที่ ๗ มือทั้งสอง รำส่าย ลำตัว เอียงซ้าย เท้าซ้ายทั้งสอง เดินลง หมุนตัวมาทางขวา ลงหลังแล้วหันมาทางด้านซ้าย ท่าที่ ๘ มือทั้งสอง รำส่าย ลำตัว เอียงซ้าย เท้าซ้ายทั้งสอง เดินขึ้น
๒๔ ท่าที่ ๙ มือทั้งสอง รำส่าย ลำตัว เอียงขวา เท้าซ้ายทั้งสอง เดินลง หมุนตัวมาทางซ้าย ลงหลังแล้วหันมาทางด้านขวา ท่าที่ ๑๐ มือขวา จีบคว่ำระดับปาก มือซ้าย หงายข้อมือระดับชายพก ลำตัว เอียงซ้าย เท้าทั้งสอง เดินขึ้น
๒๕ ท่าที่ ๑๑ มือขวา ดึงจีบขึ้นมาเป็นจีบปรกข้าง มือซ้าย ตั้งวงระดับปาก เป็นท่าชักแป้งผัดหน้า ลำตัว เอียงขวา เท้าทั้งสอง เดินขึ้น ท่าที่ ๑๒ มือขวา ตั้งวงระดับปาก มือซ้าย ดึงจีบขึ้นมาเป็นจีบปรกข้าง ลำตัว เอียงซ้าย เท้าทั้งสอง เดินลงหลัง แล้วหันมาทางด้านซ้าย
๒๖ ท่าที่ ๑๓ มือขวา ตั้งวงระดับปาก มือซ้าย ดึงจีบขึ้นมาเป็นจีบปรกข้าง ลำตัว เอียงซ้าย เท้าทั้งสอง เดินขึ้น ท่าที่ ๑๔ มือขวา ดึงจีบขึ้นมาเป็นจีบปรกข้าง มือซ้าย ตั้งวงระดับปาก ลำตัว เอียงขวา เท้าทั้งสอง เดินลง หมุนตัว มาทางซ้าย ลงหลัง แล้วหันมาด้านหน้า
๒๗ ท่าที่ ๑๕ *รำส่ายจนหมดเพลงเร็ว
๒๘ หมายเหตุ การเดินเพลงเร็ว ให้ก้าวเท้าซ้าย ถัดเท้าขวา แล้ววางลง ตลอดทั้งเพลง ท้ายเพลงเร็ว ท่าที่ ๒ มือขวา วาดข้อมือลง ตั้งปลายนิ้วขึ้น มือซ้าย พลิกข้อมือหงายขึ้น ลำตัว เอียงขวา เท้าขวา ก้าวหน้า เท้าซ้าย กระทุ้งเท้า ท้ายเพลงเร็ว ท่าที่ ๑ มือขวา หงายข้อมือ มือซ้าย วาดข้อมือลง ตั้งปลายนิ้วขึ้น ลำตัว เอียงซ้าย เท้าขวา ก้าวหน้า
๒๙ ท่าที่ ๒ มือขวา ม้วนข้อมือ ดีดนิ้วออกไปตั้งวง ระดับวงบน มือซ้าย ม้วนข้อมือ ดีดนิ้วออกไปตั้งวง ระดับวงล่าง ลำตัว เอียงขวา หมุนตัวมาทางด้านขวา เท้าขวา ก้าวหน้า *นับเป็นจังหวะที่ ๑ ท่ารำเพลงลา ท่าที่ ๑ มือขวา จีบล่อแก้ว มือซ้าย จีบล่อแก้ว ลำตัว หันตัวมาด้านซ้าย เอียงซ้าย เท้าขวา ประเท้า
๓๐ ท่าที่ ๓ มือขวา จีบล่อแก้ว มือซ้าย จีบล่อแก้ว ลำตัว เอียงขวา เท้าซ้าย ประเท้า ท่าที่ ๔ มือขวา ม้วนข้อมือ ดีดนิ้วออกไปตั้งวง ระดับวงล่าง มือซ้าย ม้วนข้อมือ ดีดนิ้วออกไปตั้งวง ระดับวงบน ลำตัว เอียงซ้าย หมุนตัวมาทางด้านซ้าย เท้าซ้าย ก้าวหน้า *นับเป็นจังหวะที่ ๒ ปฏิบัติสลับกับจังหวะที่ ๑ จนครบ ๖ จังหวะ โดยจังหวะที่ ๖ ไม่ต้องหมุนตัว
๓๑ ท่าที่ ๕ มือขวา หงายข้อมือ ระดับชายพก งอศอกเล็กน้อย มือซ้าย จีบคว่ำ ระดับชายพก งอศอกเล็กน้อย ลำตัว เอียงขวา เท้าซ้าย ปฏิบัติเช่นเดิม ท่าที่ ๖ มือขวา พลิกข้อมือขึ้น ตั้งปลายนิ้วขึ้น แขนตึง มือซ้าย สอดจีบเป็นวงบัวบาน ลำตัว เอียงซ้าย เท้าขวา ก้าวข้าง
๓๒ ท่าที่ ๗ มือทั้งสอง ปฏิบัติเช่นเดิม ลำตัว เยื้องตัว เอียงขวา น้ำหนักอยู่ที่เท้าหลัง เท้าขวา ก้าวข้าง ท่าที่ ๘ มือขวา จีบหลัง มือซ้าย แทงมือ ตั้งวงบน ลำตัว เยื้องตัว เอียงซ้าย น้ำหนักอยู่ที่เท้าหน้า เท้าขวา ก้าวข้าง *เหลียวหน้าทิ้งสายตามาด้านหน้าเวที แล้วยืดยุบ วิ่งเข้าโรง
๓๓ ธิดารัตน์ ภักดีรักษ์. หนังสือเรียนรายวิชาพื้นฐาน นาฏศิลป์ ๔ – ๖. นนทบุรี: สำนักพิมพ์เอมพันธ์ จำกัด, ๒๕๕๗. อมรา กล่ำเจริญ. วิธีสอนนาฏศิลป์. กรุงเทพมหานคร: สำนักพิมพ์โอเดียนสโตร์, ๒๕๓๕. อ้ำงอิง
๓๔ เด็กหญิงนาตาชา แซ่แท่น ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๓ โรงเรียนบ้านนาทวี ผู้แสดงแบบท่ำรำ
๓๕ ประวัติผู้เขียน วุฒิกำรศึกษำ ระดับปริญญาตรี สาขาวิชาเอกการประถมศึกษา วิทยาลัยครูสงขลา อ าเภอเมือง จังหวัดสงขลา ระดับอนุปริญญา สาขาวิชาเอกนาฏศิลป์ วิทยาลัยครูสงขลา อ าเภอเมือง จังหวัดสงขลา ประสบกำรณ์ท ำงำน ๑๖ มิถุนายน ๒๕๓๘ อาจารย์ ๑ ระดับ ๓ โรงเรียนบ้านบางราพา อ าเภอหนองจิก จังหวัดปัตตานี ๒๒ ธันวาคม ๒๕๔๗ อาจารย์ ๒ ระดับ ๖ โรงเรียนวัดท่าประดู่ อ าเภอนาทวี จังหวัดสงขลา ๒๔ ธันวาคม ๒๕๔๗ ครู อันดับ คศ.๒ โรงเรียนวัดท่าประดู่ อ าเภอนาทวี จังหวัดสงขลา ๑ กุมภาพันธ์ ๒๕๔๙ ครู วิทยฐานะ ช านาญการ โรงเรียนวัดท่าประดู่ อ าเภอนาทวี จังหวัดสงขลา ๘ มิถุนายน ๒๕๕๓ ครู วิทยฐานะ ช านาญการพิเศษ โรงเรียนวัดท่าประดู่ อ าเภอนาทวี จังหวัดสงขลา ปัจจุบัน ต าแหน่ง ครู วิทยฐานะ ช านาญการพิเศษ อันดับ คศ.๓ โรงเรียนบ้านนาทวี อ าเภอนาทวี จังหวัดสงขลา ชื่อ นางชุติมา เพชรหนู วัน เดือน ปี เกิด ๘ กรกฎาคม ๒๕๐๙ ทอี่ยู่ ๓๑/๑ หมู่ที่ ๑ ต าบลท่าประดู่ อ าเภอนาทวี จังหวัดสงขลา