การย้อมสีกระจูดเพื่อพัฒนาผลิตภัณฑ์เชิงพาณิชย์

ผ้จู ัดทำ การพฒั นารูปแบบผลิตภัณฑ์

นำงสำว ศจมี ำศ พลู ทรัพย์ ทป่ี รึกษำโครงกำร หัตถกรรมจกั สานจากกระจดู แบบผสมผสาน

U2T ตำบลสะกอม ผู้จดั ทำ

โครงกำรยกระดบั เศรษฐกจิ และสังคมรำยตำบลแบบบูรณำกำร การย้อมสีกระจดู เพอ่ื พฒั นาผลิตภณั ฑ์เชิงพาณชิ ย์
(มหำวทิ ยำลยั สู่ตำบล U2T)
วทิ ยำลยั ชุมชนสงขลำ สถำบนั วทิ ยำลยั ชุมชน
วทิ ยำลยั ชุมชนสงขลำ สถำบนั วิทยำลัยชุมชน กระทรวงกำรอุดมศึกษำ วิทยำศำสตร์ วิจยั และนวตั กรรม
กระทรวงกำรอดุ มศึกษำ วทิ ยำศำสตร์ วิจัยและนวัตกรรม

คำนำ เอกสำรอ้ำงองิ

กำรสัมภำษณ์ปรำชญ์ชำวบ้ำน ด้ำนหตั ถกรรมจกั สำน ในชุมชนตำบลสะกอม
อำเภอเทพำ จงั หวดั สงขลำ
ข้อมูลจำกวทิ ยำกร คุณพริ ิยะ พรหมแก้ว ตำแหน่งประธำนกลมุ่ วสิ ำหกิจ
กลุ่มกระจูดบำยใจ
เข้ำร่วมกจิ กรรมกำรอบรมเชิงปฏิบตั กิ ำร กำรพฒั นำรูปแบบผลิตภณั ฑ์
หตั ถกรรมจกั สำนจำกกระจูดแบบผสมผสำน เรื่อง กำรยอ้ มสีกระจูด
เพอื่ พฒั นำผลิตภณั ฑเ์ ชิงพำณิชย์
ผลติ ภณั ฑ์ชุมชนและท้องถ่ิน (OTOP) จงั หวดั นรำธิวำส ”. ในวิทยำนิพนธ์
หลกั สูตรนิเทศศำสตรมหำบณั ฑิต มหำวิทยำลยั สุโขทยั ธรรมำธิรำช.

2 15

สำรบัญ 4
6
ควำมสำคญั และท่ีมำของปัญหำ 7
วตั ถปุ ระสงค์ 9
กระบวนกำรดำเนนิ งำน 15
ข้นั ตอนกำรย้อมสีกระจูดแนวใหม่
เอกสำรอ้ำงองิ

14 3

ควำมสำคญั และทม่ี ำของปัญหำ ภำพท่ี 12 กำรขดั สี เพอ่ื ใหไ้ ดส้ ีโทนดำร์ก

กระจูด ทรัพย์ในป่ ำพรุ 13

กระจูด

จดั อยใู่ นพชื ตระกูลเดียวกบั กก กระจูดเป็นวชั พชื ที่เจริญเติบโตเป็นกลุ่มใหญ่
ในแหล่งน้ำธรรมชำติ หรือในระบบนิเวศพ้ืนท่ีตำมแนวชำยฝั่งและบึงมีน้ำขงั ตลอดปี
ซ่ึงเรียกวำ่ โพระหรือพรุ ที่ระดบั ควำมลึกประมำณ 1-2 เมตร แพร่พนั ธุ์ไดร้ วดเร็ว
ในประเทศไทยพบมำกแถบภำคตะวนั ออกและภำคใต้

4

กำรย้อมเย็น จะมวี ิธกี ำรคล้ำย ๆ กบั แบบย้อมร้อน จำกกำรศึกษำพบวำ่ “กระจูด” มีส่วนประกอบสำคญั คือ “เส้นใยกระจูด”
ซ่ึงจะใช้สีทเ่ี หลือจำกกำรย้อมร้อน เพ่ือนำไปย้อมเย็นต่อ มีข้นั ตอนดงั นี้ นบั เป็นเสน้ ใยธรรมชำติ ท่ีมีควำมเหนียวและยดื หยนุ่ ไมข่ ำดง่ำย
1. แบง่ กระจูดออกเป็นมดั มดั ละ 20 – 25 แลว้ นำกระจูดมำมดั ที่ปลำย มีควำมมนั วำว สำมำรถระบำยควำมร้อนไดด้ ี ดี และมีควำมคงทนกวำ่ วสั ดุทวั่ ไป
เพ่ือไมใ่ หเ้ ส้นกระจำยออกเวลำนำไปยอ้ มสี
2. นำกระจูดลงไปจุ่มในน้ำท่ีเหลือจำกกำรยอ้ มร้อนเพ่ือนำมำยอ้ มเยน็ ตอ่ ปัจจบุ นั นิยมนำมำสำนเป็นผลิตภณั ฑต์ ่ำง ๆ ท่ีทนั สมยั ตำมควำมตอ้ งกำรของ
(จะไดส้ ีที่อ่อนกวำ่ แบบยอ้ มร้อน) ตลำดท้งั ในและตำ่ งประเทศ เป็นกำรสร้ำงมลู คำ่ เพิ่มใหก้ บั กระจูด ซ่ึงแทบจะไม่มี
3. นำกระจูดข้ึนมำลำ้ งสีส่วนเกินออกดว้ ยน้ำสะอำด มูลค่ำมำพฒั นำใหเ้ ป็นผลิตภณั ฑ์ สำมำรถสร้ำงรำยไดใ้ หผ้ ผู้ ลิตเป็นจำนวนมำก
4. นำกระจูดตำกท่ีรำวเพ่อื ผ่งึ ลมใหแ้ หง้
5. นำกระจูดไปแผผ่ ่งึ แดดจดั ๆ บนพ้ืนรำบ ทิ้งไว้ 1-2 วนั โดยควร ทีม U2T ตำบลสะกอม ร่วมกบั วิทยำลยั ชุมชนสงขลำ ไดจ้ ดั กิจกรรมกำร
ทำกำรกลบั ลำกระจูด วนั ละ 1 คร้ัง ท้งั น้ีจะตอ้ งทำกำรเก็บกระจูดเขำ้ ท่ีร่มทกุ คนื อบรมเชิงปฏิบตั ิกำร กำรพฒั นำรูปแบบผลิตภณั ฑห์ ตั ถกรรมจกั สำนจำกกระจูด
6. นำเส้นกระจูดท่ีแหง้ แลว้ มำมดั รวมกนั แลว้ รีดอีกคร้ัง แบบผสมผสำน “ เรื่องกำรย้อมสีกระจูดเพื่อพฒั นำผลติ ภัณฑ์เชิงพำณชิ ย์ ”
เพื่อใหเ้ ส้นใยน่ิมและเรียบ โดยมีเป้ำหมำย ใหส้ มำชิกกลุ่มกระจูดสำมำรถนำควำมรู้ไปพฒั นำผลิตภณั ฑ์
ในรูปแบบต่ำงๆ อยำ่ งตอ่ เนื่อง เพ่ือให้ ผลิตภณั ฑท์ ่ีไดม้ ีคุณภำพดี สวยงำม
ภำพที่ 11 กำรยอ้ มเยน็ จะไดส้ ีที่ออ่ นกวำ่ แบบยอ้ มร้อน ทนั สมยั และตรงตำมควำมตอ้ งกำรของผใู้ ช้

12 5

วตั ถปุ ระสงค์ 5. นำกระจูดตำกท่ีรำวเพื่อผ่งึ ลมใหแ้ หง้

1. เพอ่ื ศึกษำองคค์ วำมรู้ เรื่องกำรยอ้ มสีกระจูดเพ่ือพฒั นำผลิตภณั ฑเ์ ชิงพำณิชย์ ภำพท่ี 9 กำรตำกกระจดู ท่ีรำวเพอื่ ผ่ึงลมให้แหง้
2. เพือ่ ส่งเสริมและพฒั นำผลิตภณั ฑใ์ นรูปแบบต่ำงๆ ใหส้ วยงำม ทนั สมยั
6. นำกระจูดไปแผ่ผ่งึ แดดจดั ๆ บนพ้นื รำบ ทิง้ ไว้ 1-2 วนั โดยควรทำกำร
และตรงตำมควำมตอ้ งกำรของทอ้ งตลำด กลบั ลำกระจูด วนั ละ 1 คร้ัง ท้งั น้ีจะตอ้ งทำกำรเก็บกระจูดเขำ้ ท่ีร่มทุกคืน

ภำพที่ 10 กำรนำกระจดู ไปแผผ่ ่ึงแดดจดั ๆ บนพน้ื รำบ

7. นำเส้นกระจูดท่ีแหง้ แลว้ มำมดั รวมกนั แลว้ รีดอีกคร้ังเพอ่ื ใหเ้ ส้นใยน่ิมและเรียบ

6 11

กระบวนกำรดำเนนิ งำน 3. นำกระจูดลงไปจุ่มในน้ำที่ตม้ เดือดบนเตำไฟ ประมำณ 3 – 5 นำที
(ถำ้ อยำกใหส้ ีเขม้ กแ็ ช่ไวใ้ หน้ ำน)
กำรย้อมสีกระจูดแนวใหม่จำกสีย้อมเคมีทีไ่ ม่ส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม
1. ศึกษำกระบวนกำรยอ้ มสีกระจูดแนวใหม่จำกเอกสำร งำนวิจยั ภำพที่ 7 กำรยอ้ มหวั ยอ้ มหำง และยอ้ มตรงกลำงไดเ้ ป็นสีทโู ทน
และทฤษฎีที่เกี่ยวขอ้ ง
2. ฝึกปฏิบตั ิกำรยอ้ มสีกระจูดแนวใหม่ (แบบยอ้ มจุ่ม) 4. นำกระจูดข้ึนมำลำ้ งสีส่วนเกินออกดว้ ยน้ำสะอำด

• กำรรีดกระจูดใหแ้ บนรำบโดยใชว้ ธิ ีกำรแบบพ้นื บำ้ น
คอื กำรเหยยี บฟ่ อนกระจูด ตลอดแนวดว้ ยเทำ้

• กำรเตรียมวสั ดุ อุปกรณ์ ท่ีใชใ้ นกำรยอ้ มสีกระจูดแนวใหม่
• กำรยอ้ มสีกระจูดแนวใหม่ โดยใชว้ ิธีกำรยอ้ นแบบร้อน
และวิธีกำรยอ้ มแบบเยน็

ภำพที่ 1 กำรฝึกปฏิบตั ิกำรยอ้ มสีกระจูดแนวใหม่(แบบยอ้ มจมุ่ ) ภำพที่ 8 กำรลำ้ งสีส่วนเกินออกดว้ ยน้ำสะอำด
ณ มสั ยิดบำ้ นพรุหลุมพี ตำบลสะกอม อำเภอเทพำ จงั หวดั สงขลำ
10
7 0

ภำพที่ 2 กำรรีดกระจดู ใหแ้ บนรำบโดยใชว้ ิธีกำรแบบพ้ืนบำ้ น ข้นั ตอนกำรย้อมสีกระจูดแนวใหม่
คอื กำรเหยยี บฟ่ อนกระจดู ตลอดแนวดว้ ยเทำ้
วิธกี ำรย้อมร้อน (แบบย้อมจ่มุ ) มขี ้นั ตอนดงั นี้
1. เส้นตอกกระจดู สีธรรมชำติ 4. กระทะใบบวั /เช้ือเพลิง (แกส๊ หุงตม้ ) 1. แบง่ กระจูดออกเป็นมดั มดั ละ 20 – 25 แลว้ นำกระจูดมำมดั ที่ปลำย
2. สียอ้ มเคมีตรำหวั มำ้ คู่ 5. กะละมงั เหลก็ /กะละมงั พลำสติก/ถงั น้ำ เพื่อไม่ใหเ้ ส้นกระจำยออกเวลำนำไปยอ้ มสี
3. ถงุ มือ/ผำ้ กนั เป้ื อน/เชือก 6. กระชอนตกั ฟอง/ไมพ้ ำย/สก๊อต ไบร์ท
ภำพท่ี 5 กำรแบ่งกระจดู ออกเป็นมดั แลว้ มดั ที่ปลำย

2. ตม้ น้ำใหเ้ ดือดและใส่สีที่ตอ้ งกำรลงไป

ภำพที่ 3 เสน้ ตอกกระจดู ภำพท่ี 4 สียอ้ มเคมีตรำหวั มำ้ คู่ ภำพที่ 6 กำรตม้ น้ำจนเดือดและใส่สียอ้ มลงไป

8 9