การจัดการผลิต

การจดั การผลติ

หนวยท่ี 4
เร่ือง การจดั การผลติ

**********************************

จดุ ประสงคการเรียนรู

หลงั จากศึกษาในเนอื้ หาหนวยเรยี นนแ้ี ลว ผเู รยี นสามารถ
1.1 บอกความหมายของการจัดการผลติ ได
1.2 บอกความสําคัญของการผลติ ได
1.3 อธบิ ายถงึ ปจ จยั ในการเลอื กทําเลท่ีตั้งในการผลิตได
1.4 อธบิ ายขนั้ ตอนของการควบคมุ การผลติ ได

สาระสําคัญ

การผลติ หมายถึงการแปรรปู วัตถุดบิ หรอื การประกอบชนิ้ สว นใหเกดิ ผลผลิต หรอื กลา ว
ไดวา การผลิตกอใหเ กดิ สินคา หรอื บรกิ าร โดยอาศยั การผลติ ตาง ๆ มารวมกัน

การผลติ ประกอบดวย 3 สวนสําคญั คอื ปจจัยการผลติ กระบวนการผลติ และผลผลติ
องคประกอบท่ีสาํ คัญในการผลติ ประกอบดว ยคน(Man),เคร่อื งจกั ร (Machine),เงนิ ทนุ
(Money)และวตั ถุดิบ (Material)
ปญหาการผลติ ในระบบเศรษฐกจิ คือจะผลิตอะไร จะผลิตอยางไร จะผลติ เทาไร
เพอื่ ตอบสนองความตองการของมนษุ ย
ความสําคญั ของการผลติ
1. ทําใหเ กดิ มลู คาเพมิ่ ในวตั ถดุ ิบ หรือชน้ิ สวนนาํ มาแปรรูปเปน ตัวผลติ ภัณฑ
2. ทําใหผ ูบ ริโภคมีสินคา และบรกิ ารใหม ๆ ใช
3. ทําใหเกดิ การจา งงานและยกระดบั รายไดข องผูบรโิ ภค
4. เกดิ การคน ควาพัฒนารปู แบบการผลิตใหม ๆ การใชเ ทคโนโลยที ท่ี นั สมัยสามารถผลิต
สนิ คาไดคราวละจาํ นวนมาก
5. มผี ลตอ การพฒั นาอุตสาหกรรมการผลิตประเภทตา ง ๆ ในประเทศใหทันสมัย และมี
มาตรฐานยิ่งขน้ึ
การผลิตทางดา นธุรกิจอุตสาหกรรม แบงออกเปน 2 ประเภท คอื การผลิตตามกรรมวธิ กี าร
ผลิตและการผลิตตามลกั ษณะการบริโภค

104

ปจ จยั ทีต่ องพจิ ารณาในการเลอื กทาํ เลท่ตี ง้ั ในการผลติ มดี งั นี้
1. ท่ีดนิ ทจี่ ะใชเ ปน แหลง ทต่ี ั้งการผลติ
2. ระบบสาธารณูปโภค
3. แรงงาน
4. แหลงวตั ถดุ บิ ตลาด
5. สง่ิ อาํ นวยความสะดวกในการดําเนนิ ธรุ กิจ
6. โอกาสของธุรกจิ ในอนาคต
7. สง่ิ แวดลอมของธรุ กิจ
ระบบการผลติ (Production System) แบง ตามลกั ษณะทส่ี าํ คัญได 2 อยางคือ การผลติ ตาม
คาํ สง่ั ซอ้ื และการผลติ เพื่อรอการจาํ หนา ย
การควบคมุ การผลติ คือ กํากับดูแลใหการดําเนินการผลติ สูเปา หมาย แบง ออกเปน
5 ขนั้ ตอน คอื
1. ข้นั วางแผน
2. ขั้นแบงงานการผลติ
3. ขน้ั ควบคุมเวลา
4. ขัน้ ควบคมุ กระบวนการจดั การ
5. ข้นั ตรวจสอบและตดิ ตามผล

เนอ้ื หา

1. ความหมาย องคประกอบทีส่ าํ คัญและความสาํ คัญของการผลิต

1.1 ความหมายของการผลิตและการจัดการผลติ

การผลติ หมายถึง การแปรรปู วัตถดุ ิบหรือการประกอบชนิ้ สวนใหเกดิ ผลผลิต
หรือกลา วไดว า การผลติ กอ ใหเกดิ สนิ คา หรอื บริการ โดยอาศยั การผลติ ตา ง ๆ มารวมกัน

การจดั การการผลิต(Operations Management) เปน การแปรสภาพของทรพั ยากรตา ง ๆ
ท่ถี ูกนําเขา (Input ) สกู ระบวนการใหอ อกมาเปน ผลผลติ โดยการจดั การดงั กลา วน้ี ประกอบดว ย
องคป ระกอบที่สาํ คญั 5 ประการคือ ส่ิงที่นําเขา (Input )และทรพั ยากร (Resource) จากนั้นนาํ เขา สู
กระบวนการแปรเปล่ียนสภาพ ( Transformation process ) โดยไดรบั สิ่งทอ่ี อกมาทง้ั ที่เปน ผลผลิต
โดยตรงตามทต่ี อ งการ ( Direct outputs ) และผลผลิตโดยออ ม ( By products )

การผลติ สามารถเขยี นแผนภาพการผลติ ไดด งั น้ี 105
ผลผลติ (Output)
ปจจยั การผลิต( Input) กระบวนการผลิต
(Production Process)

ภาพที่ 28 การผลิตทางการเกษตรและอุตสาหกรรม

การผลติ ประกอบดวย 3 สวนสาํ คัญ คอื ปจ จยั การผลิต กระบวนการผลติ และผลผลิต
1.1.1 ปจ จัยการผลติ (Factors of Production)

คือ องคประกอบทีจ่ ะใชผ ลติ เปน สนิ คาและบรกิ าร ซง่ึ ประกอบดว ยส่งิ ตา ง ๆ ดงั ตอ ไปนี้
1) ท่ดี ิน (Land) ถอื วาเปน ปจ จยั สาํ คัญในการผลิตสนิ คาและบรกิ าร เพราะ

พ้ืนดินจะเปน ทส่ี าํ คญั ในการดําเนนิ ดานธรุ กจิ การเกษตร ซ่ึงเปน หัวใจสําคญั ในยุคปจ จบุ ันภายใต
การดําเนนิ ธุรกจิ แบบพอเพยี ง และยังเปน ที่ตง้ั ของโรงงานอุตสาหกรรมที่ใชใ นการผลติ สินคาและ
บริการ ระบบสาธารณูปโภคตาง ๆ ก็ตอ งอาศัยอยบู นพน้ื ดนิ เชน เสาไฟฟา และเสาโทรศพั ท
ประเทศญป่ี นุ เปน ประเทศทม่ี คี วามเจรญิ เตบิ โตในดานอตุ สาหกรรม กป็ ระสบปญหาเพราะพนื้
ที่ดินมนี อ ย สวนประเทศไทยกป็ ระสบปญ หาดวยเชนกนั เพราะยา นอตุ สาหกรรมตาง ๆ จะอยใู น
กรงุ เทพและแถบชานเมืองและเขตปริมณฑล ซึง่ รัฐบาลกาํ ลังแกไขปญ หาในดา นนี้ โดยการสราง
นคิ มอตุ สาหกรรมออกมาในเขตตา งจังหวดั เชน นิคมอตุ สาหกรรมแหลมฉบังท่ีจังหวดั ชลบรุ ี เพอื่
ลดปญ หาในเรอื่ งทดี่ นิ และการขนสงเคล่ือนยาย ไมวาประเทศไทยจะพฒั นาโครงสรา งเศรษฐกจิ
ไปในรปู แบบใด การใชป ระโยชนใ นท่ีดนิ ก็ตองกอ ใหเ กดิ ประโยชนส ูงสดุ

2) ทนุ (Capital ) เปน ส่ิงทจี่ ะนาํ ไปใชใ นการผลติ สนิ คาและบรกิ าร เชน เงนิ
เครื่องจกั รอปุ กรณต าง ๆ ยานพาหนะ โรงงาน ฯลฯ ซง่ึ สงิ่ เหลา น้ีถอื เปน สินคาประเภททนุ
โดยเฉพาะเงนิ ถอื วาเปน ปจ จยั สําคัญเบอ้ื งตน ในการนาํ มาจดั ซือ้ วัสดุ เคร่ืองจกั ร อปุ กรณต า ง ๆ

106

3) แรงงาน (Labor) หมายถงึ ผูทใี่ ชแ รงงานดานความคดิ หรือผูท ใ่ี ชก ําลัง
แรงกายในการผลติ สนิ คา และบริการ ซ่ึงแรงงานจัดอยู 2 ประเภท ดงั น้ี

(1) แรงงานทมี่ ีฝม อื (Skilled Labor) คอื แรงงานท่มี คี วามรูความสามารถ
ทักษะประสบการณและมคี วามสามารถเฉพาะดา น เปนแรงงานทที่ ํางานอยใู นแผนกตา ง ๆ ของ
บริษัท เชน แรงงานทีเ่ ก่ียวกับกระบวนการผลิต ในการเชื่อม การขดั การประกอบผลิตภณั ฑ เปนตน
ซ่ึงแรงงานเหลา น้อี าจจะมีความรจู ากการศึกษา จบระดบั ประกาศนยี บตั รจากวิทยาลัยตา ง ๆ หรือ
เกดิ จากการฝกงานมามากจนมีทกั ษะชาํ นาญเปน พเิ ศษ

(2) แรงงานที่ไรฝ ม อื (Unskilled Labor) คอื แรงงานทข่ี าดทักษะและ
ความรู โดยจะใชกําลงั แรงกายเปน สาํ คญั เชน แรงงานในการขนยา ยสนิ คา หรอื ขนถา ยสินคา ลง
ตามรา นคา ตาง ๆ

4) ผปู ระกอบการ (Enterpriser) หมายถงึ ผทู ี่ทาํ หนา ทด่ี าํ เนินการผลติ หรือผทู ่ี
เปนเจาของทรพั ยากรการผลติ ไมวาจะเปน ทุน เครือ่ งจกั รและวัตถดุ ิบ เปน ตน ผปู ระกอบการมี
หนา ทส่ี าํ คัญดงั ตอ ไปน้ี

(1) จดั องคกรการผลติ เพ่อื ทาํ การผลิตสินคา โดยการนาํ เอาปจจยั การผลติ
ทัง้ หมดมาดาํ เนนิ การตามขนั้ ตอนการบรหิ ารงานอุตสาหกรรม

(2) ตอ งรบั ผิดชอบในเรอื่ งความเส่ียง การตัดสนิ ใจดําเนินธรุ กจิ อตุ สาหกรรม
นัน้ บางคร้ังอาจเกิดขอ ผดิ พลาดได ผูประกอบการตองรบั ผดิ ชอบตอปญหาท่ีเกดิ ขึ้น และพรอ มท่ี
จะแกปญ หาหากมปี ญ หาเกดิ ขึ้นภายในโรงงานอตุ สาหกรรม

(3) ตัดสินใจเกี่ยวกับการดาํ เนนิ ธรุ กิจ ผูป ระกอบการจะตองเปน ผตู ัดสนิ ใจ
วา จะผลิตอะไร อยางไร และเมอื่ ไหร ดังนนั้ จงึ ควรมีทักษะการวางแผน กําหนดนโยบาย
วางแนวทางดาํ เนนิ ธรุ กจิ การประสานงาน ตลอดท้ังมกี ารประเมินผลบุคลากรและทุกสวนของงาน

(4) การคดิ ผลติ สินคาใหม ๆ เมือ่ สงั คมเปลี่ยนแปลงรวดเรว็ สนิ คาและ
บริการมีมากขน้ึ มีการแขงขนั เกิดขนึ้ กบั บริษทั คแู ขง ผปู ระกอบการจะตองคดิ คนวธิ ีการผลติ สนิ คา
และบริการใหม ๆ ใหท ันสมยั และทนั ตอ ความตองการของผูบรโิ ภคอยตู ลอดเวลา ตองพฒั นา
คุณภาพสินคา ใหด ขี ้ึนอยูเสมอ หากประเทศใดมผี ูประกอบการท่ีมีความรคู วามสามารถในการสรา ง
สนิ คาและบรกิ าร ก็จะชว ยใหเศรษฐกิจและสังคมของประเทศเจริญกา วหนา ม่ันคงถาวรตามไปดวย

107

1.1.2 กระบวนการผลติ (Production Process)
กระบวนการผลิตเปนเรอ่ื งของการแปรสภาพวัตถดุ บิ เพอื่ ใหออกมาเปน ผลผลิต

ซงึ่ ออกมาในรปู ของสนิ คา หรือบริการ กระบวนการผลติ บางอยา ง อาจตอ งผานเครื่องยนต
เครอ่ื งจกั ร เชน อตุ สาหกรรมผลไมกระปอง อตุ สาหกรรมตอรถ แตกระบวนการผลติ บางอยา งอาจ
เปนเพยี งกระบวนการงาย ๆ เชน การทํานํ้าเช่ือมคอื การใสน าํ้ ตาลลงในน้ําเดอื ด

1.1.3 ผลผลติ ( Product )

8

ผลผลติ คอื ผลทีอ่ อกมาจากกระบวนการผลติ ซงึ่ เปนทไ่ี ดจ ากขนั้ ตอนสุดทาย
ตวั อยาง เชน ผลิตอาหารกระปอ ง ผลผลติ ก็ คอื อาหารกระปองประเภทตาง ๆ ท่มี คี ุณภาพตามเกณฑ
มีมาตรฐานทต่ี ่ําไว

การผลิตในแตล ะครัง้ ผผู ลติ จะตอ งมเี ปาหมายทช่ี ดั เจนเพอื่ จะไดปริมาณสนิ คา
ตามความตอ งการของตลาด ไมน อยเกนิ ไป ไมมากจนเกนิ ไปจนทาํ ใหส นิ คา เนา เสยี อยา งไรที่
จะใชตน ทนุ ตา่ํ ทสี่ ดุ วธิ ีการผลิตทดี่ ที ่ีสดุ ไดส ินคา ทมี่ ีคณุ ภาพมาตรฐานตามทล่ี ูกคา ตอ งการ และ
ใหตรงตามเวลาทีล่ ูกคาตอ งการดวย

1.2 องคประกอบท่สี าํ คญั ในการผลิต

การผลติ ประสบผลสาํ เรจ็ ไดจะตองมอี งคประกอบทส่ี ําคญั 4 ประการ ดังตอไปน้ี
1.2.1 คน (Man) ผูมหี นาทใี่ นการผลติ ไมว าจะเปน ผูมหี นาที่ในการบรหิ ารการผลิต
ผูค วบคมุ การผลิตหรอื พนักงานท่ีดําเนนิ การผลิต เชน ผูบริหาร วิศวกร คนงาน เจา หนาที่ เปนตน
1.2.2 เครื่องจกั ร (Machine) หมายถงึ อุปกรณต าง ๆ ทจี่ ะชว ยอํานวยความสะดวก
และเปนประโยชนตอ การผลติ สินคา ภายในโรงงานอุตสาหกรรม รวมถึงเคร่อื งมือชางและเครือ่ งมือ
ในการขนยา ยวสั ดุและสินคา ดว ย
1.2.3 เงนิ ทุน (Money) หมายถงึ เงินทใ่ี ชเปน ทนุ ในการจัดการผลติ ไมว าจะเปน การ
ซอื้ เครือ่ งจักรและอปุ กรณต า ง ๆ เปน เงนิ เดอื นพนกั งาน หรือคา ใชจ ายเกย่ี วกบั สวสั ดกิ ารตาง ๆ
ของพนกั งาน และเงินทนุ ทซ่ี อ้ื วัตถุดบิ และใชจ ายในกระบวนการผลติ ดวย
1.2.4 วัตถุดบิ (Material) หมายถงึ วสั ดตุ าง ๆ ที่ปอนเขา โรงงานอตุ สาหกรรม
หลงั จากผา นขน้ั ตอนแลว กจ็ ะผลติ ออกมาเปนสินคา เพ่ือจาํ หนา ยใหแ กป ระชาชน

108

1.3 ปญ หา เปา หมายและความสําคญั ของการผลิต

1.3.1 ปญหาการผลติ ในการดําเนินกจิ กรรมทางธุรกจิ ภายใตระบบเศรษฐกิจทีม่ ีอยู
ในโลก เชน ระบบเศรษฐกจิ ทุนนยิ ม สังคมนยิ มและระบบเศรษฐกจิ แบบผสม ซ่งึ ก็ประสบกบั
ปญ หาเดยี วกนั ทัง้ สิ้น คือ

1) จะผลติ อะไร (What to Product) เปน สง่ิ สําคญั ในการทจี่ ะตงั้ โรงงาน
อุตสาหกรรมหรือบริษทั เมอื่ มที นุ แลว โดยคดิ จะผลติ อะไรจงึ จะทาํ ใหม กี าํ ไรมากท่ีสุด ประชาชนใน
ประเทศและตา งประเทศตอ งการสนิ คามากทสี่ ุด และมีความตอ งการสนิ คา ตลอดป

2) จะผลิตอยางไร(How to Product) เมอ่ื กําหนดตวั สนิ คา ท่ีจะผลติ ไดแ ลว
กด็ ําเนนิ การวางแผน กระบวนการผลิตสนิ คาโดยการใชเ ทคโนโลยตี า ง ๆ มาชว ยในการผลิต
เพือ่ ใหส ินคา มคี ุณภาพดี ติดตลาดเปน ท่ีตอ งการของประชาชนในระยะเวลายาวนาน

3) จะผลิตเทา ไร (How much to Product) ในการผลิตสินคานั้น จะตอ งมกี าร
สมุ ขอ มลู ทางการตลาดถงึ ความตองการสนิ คา กอนวา ประชาชนทัว่ ภมู ภิ าคมคี วามตอ งการสนิ คา ตอ
วนั เทา ไร ตอเดือนเทา ไรและตอปเ ทาใด แลว นาํ ขอมูลมาผลิตสินคา เพอ่ื จะไดผ ลิตเทาตามความ
ตองการ

1.3.2 เปาหมายการผลติ การผลติ ก็เหมือนกบั การดําเนนิ การธรุ กจิ โดยทวั่ ไป จะตอ ง
มีการต้ังวัตถปุ ระสงคแ ละเปา หมายในการผลติ ซ่งึ โดยท่วั ไปแลว การดาํ เนินธรุ กจิ ดานการเกษตร
บรษิ ัทหรอื โรงงานอตุ สาหกรรมทัว่ ไปมีเปา หมายดงั ตอไปน้ี

1) ทําอยา งไรจะผลติ สินคา ใหใ ชต น ทนุ ในการผลติ ตาํ่ สนิ คาคุณภาพดี เมื่อขาย
สนิ คาแลวไดผ ลกําไรมากทีส่ ุด

2) จะผลิตอยางไร เพอ่ื ใหไ ดสินคาตรงตามความตอ งการของประชาชน และ
การผลิตมกี ระบวนการอยางไร ทที่ าํ ใหส นิ คา มีจาํ นวนเพยี งพอกับความตองการของประชาชน

3) จะผลติ อยา งไร ใหไ ดสนิ คาท่ีมีคณุ ภาพสงู ตรงตามความตอ งการของประชาชน
และสนิ คาทผี่ ลิตออกมามกี ารสญู เสีย และตําหนหิ รอื มจี ดุ บกพรอ งนอ ยท่สี ดุ

1.3.3 ความสาํ คญั ของการผลติ

9

การผลติ มผี ลตอทกุ คนในประเทศไมว า จะเปน ตอ ผผู ลติ เอง ผบู รโิ ภค ตลอดจน
ภาครัฐ ภาคเอกชนตา ง ๆ ซึง่ สามารถแยกความสําคญั ได ดงั นี้

1) ทาํ ใหเ กิดมลู คาเพิ่มในวตั ถุดบิ หรือชิ้นสว นนาํ มาแปรรูปเปนตวั ผลติ ภัณฑ
2) ทาํ ใหผ บู รโิ ภคมีสินคาและบริการใหม ๆ ใช
3) ทําใหเ กดิ การจางงาน และยกระดับรายไดของผูบรโิ ภค

109

4) เกดิ การคนควาพฒั นารปู แบบการผลติ ใหม ๆ การใชเ ทคโนโลยที ่ที นั สมัย
สามารถผลติ สินคาไดคราวละจาํ นวนมาก

5) มผี ลตอ การพัฒนาอตุ สาหกรรมการผลิตประเภทตา ง ๆ ในประเทศ
ใหท ันสมยั และมีมาตรฐานยงิ่ ขน้ึ

ภาพท่ี 29 ความสาํ คัญของการผลิตกอใหเ กดิ ประโยชนร ปู แบบผลติ ภณั ฑใหม ๆ

2. การผลิตทางดานธุรกิจอุตสาหกรรม สามารถแบง ออกเปน 2 ประเภท ดังตอไปนี้
2.1 การผลิตตามกรรมวธิ กี ารผลิต มีรายละเอยี ดดงั ตอ ไปนี้

2.1.1 การผลิตท่เี ปนกระบวนการ (Processing Production) เปนการผลิตที่มี
กระบวนการหลายขัน้ ตอนสลบั ซับซอน เชน การผลติ ปนู ซีเมนต ขนั้ แรกจะตอ งทาํ การระเบิดหนิ
ออกมากอน หลงั จากนน้ั กผ็ า นกระบวนการผลิตภายในโรงงานอตุ สาหกรรมหลายข้นั ตอน จึงจะ
ออกมาเปน ปนู ซีเมนตข้ันสดุ ทา ย

2.1.2 การผลติ แบบวิเคราะห (Analysis Production) เชน การกลัน่ นาํ้ มนั ทาํ การผลิต
โดยนาํ น้าํ มนั ดิบมาผา นกระบวนการผลติ ตาง ๆ แยกออกมาเปน น้ํามนั กา ด นํ้ามนั เบนซนิ นํ้ามนั
ดเี ซลและยางมะตอย เปน ตน ซึ่งจะเหน็ วา เปน การผลติ ทน่ี ําวัตถดุ บิ ชนดิ เดยี ว แยกออกเปนผลผลติ
หลาย ๆ ชนิด

2.1.3 การผลิตแบบสงั เคราะห (Synthesis Production) เปน วธิ กี ารผลติ ทีน่ าํ วตั ถุดิบ
หลายชนดิ มารวมกันเพอ่ื เปน ผลผลติ เพยี งอยา งเดยี ว สว นใหญจ ะเปน การผลติ สนิ คา ประเภท
อาหารและเครอ่ื งใชต าง ๆ เชน ผลิตบะหม่ีกึง่ สาํ เร็จรปู เสนสาํ เรจ็ รูป เครอื่ งปรุง หลงั จากนาํ มาใส
นํ้ารอนแลวสามารถนํามารบั ประทานได

110

2.1.4 การผลิตโดยใชชนิ้ สวนประกอบ (Fabrication Production) เปนการผลติ แบบ
นําเอาวตั ถุดิบสําเรจ็ รูป หรือก่งึ สําเร็จรปู มาประกอบกนั เปน สินคาสาํ เรจ็ รูปชนิดเดยี ว ไดแ ก
การประกอบรถมอเตอรไ ซด ตแู ช วิทยุ โทรทัศน อปุ กรณไฟฟา อเิ ล็กทรอนิกสทั่วไป เปน ตน

2.1.5 การผลิตแบบโครงสรา ง (Construction Production) เปน การผลิตคลา ยการ
ประกอบชิ้นสว น แตมีขนาดใหญก วา เชน การกอ สรา งสะพาน การกอ สรา งทางดว น การกอ สราง
เข่ือน การกอสรา งรางรถไฟฟา ซง่ึ การผลิตไมไ ดทําภายในโรงงานอตุ สาหกรรม แตเ ปน การผลิตทนี่ าํ
วสั ดุอปุ กรณต า ง ๆ ไปรวมตวั กนั เปนโครงสรา ง เปน ตน

2.2 การผลิตตามลกั ษณะการบรโิ ภค การประกอบการผลิตแบบนีม้ ลี กั ษณะดังตอ ไปนี้

2.2.1 การผลิตส่ิงทอ ไดแ ก เสื้อผา เคร่อื งนงุ หมและสิง่ ทอทุกชนดิ
2.2.2 การผลิตอาหาร ไดแ ก เครอ่ื งด่ืมและอาหารทกุ ประเภท
2.2.3 การผลติ กระดาษ ไดแ ก กระดาษประเภทตา ง ๆ กลอ งและเยือ่ กระดาษ
2.2.4 การผลิตไม ไดแ ก ไมอ ัด เคร่ืองเรือน และเฟอรน เิ จอรทท่ี ําจากไม
2.2.5 การผลิตโลหะข้นั มลู ฐาน ไดแ ก ผลิตภณั ฑเหลก็ เหลก็ กลา และโลหะทุกชนดิ
2.2.6 การผลติ แรอ โลหะ ไดแ ก พลาสตกิ แกว และเครอ่ื งปน ดินเผา
2.2.7 การผลติ อื่น ๆ ไดแก เพชร พลอย แรธ าตตุ ามธรรมชาติ และยาง
2.2.8 การผลติ โลหะภณั ฑ ไดแกเครื่องยนต เครื่องจักร และอปุ กรณท ี่เปนโลหะทกุ ชนิด
2.2.9 การผลติ ไฟฟา กา ซ และนาํ้

2.3 การจาํ แนกการผลิต การผลติ สามารถจําแนกได 2 ลักษณะ คอื การผลติ ตาม

คําส่ังซื้อ (Production to order) และการผลติ เพ่ือรอการจาํ หนา ย (Production For stock)
มลี ักษณะสาํ คัญดังน้ี

2.3.1 การผลิตตามคาํ สงั่ ซ้ือ
การผลติ ตามคําสั่งซอ้ื หรอื การผลิตตามลกู คา ส่งั (Customer building) เปนการ

ผลติ สนิ คา ตามทีล่ ูกคากําหนดคุณลกั ษณะเฉพาะของสนิ คา มาใหแ กผผู ลติ เน่ืองจากลกู คาแตละคน
มคี วามตอ งการในลกั ษณะเฉพาะของสินคา ตา งกัน จึงถือเปนลกั ษณะสาํ คญั ของการผลิตตามคําส่ัง
ซ้อื และโดยสวนใหญแ ลว เปน การผลิตท่ีมจี ํานวนนอยมาก (Lor – Volume type) เชน การผลิต
เฟอรน เิ จอร ตามความตอ งการของลูกคา

111

2.3.2 การผลติ เพือ่ รอการจําหนาย
ลกั ษณะสําคญั ของการผลิตเพ่อื รอการจาํ หนา ยคอื ผูผลิตจะเปน ผกู าํ หนด

คุณลกั ษณะเฉพาะของสนิ คา ไวล วงหนา กอ นลูกคาสั่งซ้ือ โดยอาศัยขอ มลู ทางการตลาดชวยในการ
ตัดสนิ ใจเลอื กผลิตสินคา จึงสามารถวางแผนการดําเนนิ การผลติ ไวล วงหนาไดเ กย่ี วกบั วัตถุดิบ
กระบวนการผลิต รูปแบบผลิตภัณฑ และโดยสว นใหญม ักจะเปน การผลิตจาํ นวนมาก (Mass
Production) มกี ารเก็บรักษา(Stock)ไวรอการจําหนา ย

3. ลาํ ดบั ขน้ั ในการผลติ

ในสมยั กอ นการผลติ สนิ คา หรอื บริการ จะเกดิ ข้นึ ภายในครอบครัวแลว นําสนิ คา มาแลกกนั
เชน คนผลิตขาวจะนํามาแลกกบั คนเลีย้ งสตั ว ผูอยากไดท องคําก็มาแลกกบั ววั หรือควาย แตใ น
สมัยปจ จบุ นั เทคโนโลยีกาวหนา ขึ้นมาก มกี ารติดตอ คา ขายกบั ตางประเทศ การผลติ จะตอ งมี
กระบวนการทซ่ี บั ซอ นข้นึ สินคาท่ีผลิตออกมาจะตองนําไปขายภายในทุกภมู ภิ าคของประเทศหรอื
ตา งประเทศ เพ่ือนาํ เงินตราจากตา งประเทศเขา มาพัฒนาประเทศ บรษิ ทั หรือผูประกอบการจะตอง
พยายามคดิ ผลติ ภัณฑส นิ คาทมี่ คี ณุ ภาพ โดยตองนาํ เครือ่ งจักร เคร่อื งมอื และเทคโนโลยจี าก
ภายนอกเขามา ซง่ึ ลาํ ดบั ข้นั ในการผลิตนนั้ มอี ยูดว ยกัน 3 ขัน้ ตอน ดงั ตอ ไปน้ี

3.1 ข้ันปฐมภูมิ (Primary Production) เปน การผลติ ท่ตี อ งอาศยั ทรัพยากรธรรมชาติ

เปน พื้นฐาน เปน การผลติ ท่ีใชแ บบดง้ั เดมิ ประเทศทีด่ อ ยพัฒนาจะอาศัยการผลติ แบบน้ีมาใช โดย
การนําทรัพยากรธรรมชาติ เชน ปา ไม แรธ าตุ สัตวและพชื ผัก ซึ่งเปน การผลิตขั้นพื้นฐานไปแลก
กบั เครอ่ื งจักรและรถยนตห รอื อาจขายเปน เงนิ สด

ภาพที่ 30 สนิ คา เกษตรสว น
ใหญเ ปนสินคน ขัน้ ปฐมภมู ิ

3.2 ข้นั ทตุ ิยภูมิ (Secondary Production) เปนการผลิตทน่ี าํ เอาผลผลิตของขัน้ ปฐมภมู ิ

มาแปรรปู โดยจะเปน การผลติ ทมี่ กี ารใชเ ทคโนโลยีสงู ขึน้ เรียกวา ธุรกิจอตุ สาหกรรมและ
หัตถกรรม เชน การนาํ ปลาจากแมน ้าํ หรือทะเลมาทําปลากระปอ ง โรงงานท่ีผลิตปลากระปองเปน

112

3.3 ขัน้ ตตยิ ภูมิ (Tritiary Production) เปนการผลติ ท่มี ีวตั ถปุ ระสงคเพอ่ื สรางความ

สะดวกสบาย รวดเรว็ และปลอดภยั ใหก บั ผูบ ริโภค ไดแ ก การบรกิ ารทางดา นการส่ือสาร การ
ธนาคาร การศกึ ษา การประกนั ภัย การคมนาคมขนสง และการรักษาพยาบาล ดังน้นั พนกั งาน
สื่อสารโดยสาร พนักงานธนาคาร ครู แพทยพ ยาบาล และเจาหนาท่ีสอื่ สารมวลชนเปนผผู ลติ
ข้ันตตยิ ภูมหิ รอื เปนผใู หบ รกิ ารแกลกู คา

4. ปจ จัยทตี่ องพจิ ารณาในการเลือกทําเลทต่ี ง้ั ในการผลิต การเลอื กทําเลท่ตี ัง้ เพ่ือการผลติ

ตองพิจารณาถงึ ปจจยั ตาง ๆ ที่มีผลตอการดาํ เนินงานดังตอไปน้ี
4.1 ทดี่ นิ ที่จะใชเ ปน แหลง ทต่ี ้ังการผลติ
การลงทุนในทดี่ นิ ไมจ ะเปน การเชาหรอื ซื้อกต็ าม ยอมเกิดตนทนุ ขน้ึ มา โดยมเี งนิ ทนุ

เปนตัวกําจดั อสิ ระในการลงทนุ สว นน้ี แตม ไิ ดห มายความวา ทด่ี นิ ทจ่ี ะใชเ ปน แหลงผลติ ที่ดที ส่ี ุดนน้ั
ตองมีราคาตาํ่ สดุ ควรพจิ ารณาปจ จยั อืน่ ๆ ประกอบดวย เพราะราคาท่ีดนิ ขนึ้ อยกู ับปจ จัยเหลานน้ั
เชน ที่ดนิ ท่อี ยใู นตวั เมอื งหรอื นอกเมือง เอกสารการมีกรรมสทิ ธใ์ิ นทด่ี นิ (โฉนด นส.3 ก. ใบ สค.1
สปก 4- 01) เปน ตน

4.2 ระบบสาธารณูปโภค
ระบบสาธารณปู โภค เชน ไฟฟา นํ้าประปา โทรศพั ท ถนนหนทาง มคี วามจําเปน อยาง

ยิ่งในการผลิต การเลือกทาํ เลทต่ี ั้งตอ งพิจารณาถงึ ปจ จัยนี้ หากทาํ เลทตี่ ง้ั นัน้ มพี รอ มอยแู ลว
การประกอบการผลติ ก็สามารถดาํ เนินไปไดเ ลย แตห ากไมพ รอ มธุรกิจก็จะจัดหาเอง ทาํ ใหเ กิด
ภาวะในการบาํ รงุ ซอมแซมดแู ลตามไปดว ย

4.3 แรงงาน
แมวา ในการผลิตจะนําเอาเคร่ืองจกั ร เครอื่ งทุนแรงมาใชก ต็ าม แตค วามจาํ เปนในการ

ใชแ รงงานก็ยงั คงมีอยู และหากการผลิตนน้ั เปน อตุ สาหกรรม ความตองการในการใชแรงงานมี
มากขนึ้ จึงพจิ ารณาวา ในทําเลที่ต้งั ทกี่ ําลงั พิจารณานน้ั มีจาํ นวนแรงงานมากนอยเพยี งใด หาได
ยากหรืองา ย ลกั ษณะของแรงงานฝมือระดับใด อยา งไร อัตราคาจางสงู ต่ําเพียงใด ขึ้นอยูกับเขต
ทองที่

113

4.4 แหลงวตั ถุดิบตลาด
การเลอื กทําเลทีต่ ง้ั วาจะอยใู กลแ หลงวตั ถุดบิ หรอื ตลาดนัน้ ข้ึนอยกู ับลกั ษณะของการ

ประกอบธรุ กจิ เชน โรงงานผลิตผลไมกระปอ ง การทําเหมอื งแร ยอ มเหมาะสมท่ีจะอยใู กลแ หลง
วัตถุดบิ แตถา เปน กจิ การปม น้าํ มนั กิจการขายเครอื่ งกอสรา ง อซู อมรถ รา นประดบั ยนต
ก็เหมาะสมท่จี ะอยูใกลต ลาดหรอื ลกู คา การเลือกทําเลทต่ี ั้งใกลแหลงวตั ถุดบิ หรอื ตลาดจะมผี ลตอ
ตน ทุนในการดาํ เนินงาน เชน ตน ทุนในการขนสง วัตถดุ ิบและสนิ คา การสํารองและเก็บรักษา
วัตถดุ ิบและสนิ คา เปน ตน

4.5 สง่ิ อํานวยความสะดวกในการดําเนนิ ธรุ กิจ
สิง่ อาํ นวยความสะดวกในการดําเนินธรุ กจิ มีหลายอยา ง เชน ธุรกิจการเงนิ

การประกันภัย การขนสง หนวยงานราชการ ทาํ เลทต่ี ั้งใดทมี่ ีส่ิงอาํ นวยความสะดวกในการดาํ เนนิ
ธรุ กจิ ยอมทาํ ใหเกิดความไดเ ปรยี บ โดยเฉพาะอยา งย่ิงในสภาพการแขง ขันยุคโลกาภวิ ฒั น

4.6 โอกาสของธรุ กจิ ในอนาคต

2

การพจิ ารณาในการเลอื กทําเลที่ตงั้ ควรมกี ารคาดการณในอนาคตไวดว ย เปน การ
เตรียมการปอ งกนั ไวดีกวาแกไ ขภายหลงั ซึ่งอาจจะแกไขไมไดโดยมองถึงความเปนไปไดในการ
ขยายกจิ การ ความเพยี งพอของแหลง วตั ถดุ บิ และแรงงาน ตลอดการคมนาคม

4.7 ส่งิ แวดลอมของธุรกจิ
เปนสิง่ ที่มีอยแู ลว ทีธ่ ุรกิจตองพิจารณาในการเลือกทาํ เลทตี่ ัง้ เชน อุณหภมู ิ แสง เสยี ง

อากาศ นํ้า เพราะมีผลตั้งแตก ารออกแบบแผนผงั อาคารโรงงาน การวางแบบสาธารณูปโภค
ในโรงงาน ( นา้ํ ไฟ ระบบระบาย บําบดั นํา้ เสยี ) และการปฏิบัตงิ านของคนงาน

5. ระบบการผลิต (Production System)

จากความหมายของการผลติ มีสวนประกอบสําคญั 3 สวน คอื ปจจัยการผลติ ( Input )
กระบวนการผลติ ( Production process)และผลผลติ ( Output ) เมอ่ื นํามาจดั เปนระบบการผลติ
ก็หมายถึงการทํางานดา นการผลิตอยา งตอเนอ่ื งเปนระบบ คือรบั ปจ จยั การผลิตเขาสูกระบวนผลติ
ทาํ ใหเ กิดผลิตข้นึ เชน โรงงานผลิตสบั ปะรดกระปอ ง ระบบการผลติ จะเร่ิมตง้ั แตก ารคดั เลือก
ขนาดของสบั ปะรด การทาํ ความสะอาด การลาํ เลียงไปตามสายพานเขา เครื่องปอกควา น หลงั จาก
นนั้ จะสูก ารเชอื่ มปรุงรสบรรจุกระปอ ง ปด ฉลากบรรจลุ งกลอง พรอ มทจี่ ะนําออกสตู ลาด

ระบบการผลิตมีวัตถุประสงคในการผลติ คอื ตอ งการใหเ กิดการเคล่อื นยา ยปจ จัยการผลติ
และผลผลิตจากที่หนงึ่ ไปสอู ีกท่ีหนงึ่ อยา งสม่ําเสมอตอเนอ่ื งและประหยัด

114

5.1 ระบบการผลิตแบบอนกุ รม (Serial Subsystem) การผลิตแบบระบบการผลติ อยา ง
ตอ เนอื่ ง หรอื การผลติ แบบอนุกรมนี้ จะพบเห็นในระบบการผลิตทีเ่ ปน สายการผลติ สาย
เดียว (Line Production) หรอื บางที เรยี กวา เปนการผลิตแบบสายการผลิต ทเ่ี ปนสายการผลติ
สายเดียวจากวตั ถุดิบผานกระบวนการผลติ ขัน้ ท่ี 1 ข้ันท่ี 2 ขนที่ 3 ไปจนถึงขน้ั สดุ ทาย ออกมา
เปน สินคา สาํ เร็จรปู ระบบการผลติ แบบน้ีมักพบในอตุ สาหกรรมขนาดเลก็ หรอื ในอุตสาหกรรม
อาหารสําเรจ็ รูป

5.2 ระบบการผลิตแบบคขู นาน (Parallel Subsystem) ระบบการผลติ แบบคูขนาน จะมี
ลักษณะการผลติ โดยการแบงกระบวนการผลติ ออกเปน กลุมงานยอ ย ๆ แยกเปน อิสระจากกันแลว
จงึ สงมารวมผลติ ในการผลติ ขั้นสดุ ทา ย

อุตสาหกรรมซงึ่ มรี ะบบการจดั ผลิตแบบน้ี มักจะเปน อตุ สาหกรรมซงึ่ สภาพของการ
ผลติ ภณั ฑแบง ออกเปน ขน้ั ๆ ไดสะดวก เชน อุตสาหกรรมตัดเยบ็ เส้อื ผา การตอ รถยนต และ
ประกอบหนุ ยนต เปน ตน

5.3 ระบบการผลติ แบบผสม (Integrate Subsystem) ระบบการผลติ แบบนี้ จะมลี ักษณะผสม
ระหวา งระบบการผลิตแบบอนุกรมและระบบการผลิตแบบคขู นาน ระบบการผลติ แบบน้ีจะพบเหน็
ไดม ากในการปฏบิ ตั ิการผลติ ในโรงงานอตุ สาหกรรม จนอาจกลา วไดว า อตุ สาหกรรมเกอื บทกุ
ประเภท มีระบบการผลิตแบบผสม

6. การควบคุมการผลิต

การควบคุมการผลติ คือกาํ กบั ดแู ลใหก ารดาํ เนนิ การผลติ สเู ปาหมายท่ตี งั้ ไว ซ่ึงการควบคมุ
ยอ มเปน หลกั ประกนั วา ผลงานทีไ่ ดต รงกบั เปาหมายและวตั ถปุ ระสงคท กี่ ําหนด การควบคุมการ
ผลติ จะทําใหเ ราทราบวางานท่ที าํ กาํ ลงั เดินไปสเู ปาหมายหรอื ไม ถา ไมต รงตามความตอ งการก็
สามารถปรบั ปรุงแกไ ขไดทนั เวลา การควบคมุ จะทําใหผ ลผลติ มีประสิทธภิ าพสูงข้ึน ผคู วบคมุ จะตอ ง
มกี ารวางแผนและต้งั มาตรฐานเอาไวลว งหนา และมกี ารเปรยี บเทียบผลงานกบั บริษทั คูแ ขงขัน
เพือ่ ใหท ราบวา ผลติ ภณั ฑทอ่ี อกมาทนั สมยั ตอสภาพปจจบุ ันหรือไม ถาเปรียบเทยี บแลว สบู รษิ ัทอ่ืน
ไมไ ด กต็ อ งจัดระบบการผลติ ใหมเ พอ่ื ความอยรู อดของบรษิ ทั

แผนดาํ เนนิ การผลิตขององคการธุรกจิ ตา ง ๆ ท่ีกาํ หนดไว จะบรรลผุ ลตามที่ตอ งการจะตอง
มกี ารควบคุมอยา งเปนระบบและมเี ปา หมายท่แี นน อน ดงั น้นั การควบคมุ การผลิตจงึ มีขั้นตอนใน
การดาํ เนนิ การ 5 ขน้ั ตอนดังตอ ไปน้ี

115

6.1 ขั้นวางแผน เปนข้นั ตอนในการเตรยี มงาน เพอ่ื ใหท ราบวา การปฏิบัติงานอยา งไร
รูปแบบใด โดยจะตองมีการประชมุ กนั ของผูจดั การฝา ยขาย ฝา ยผลติ ตลอดจนเจา หนาทฝ่ี าย
ประเมินผล เพ่ือใหไ ดข อ มลู ท่ีลกู คา ตองการจรงิ ๆ

6.2 ขนั้ แบง งานการผลติ เปน ขนั้ แบงหนา ทีค่ วามรบั ผดิ ชอบของผจู ดั การฝา ยผลิต ตง้ั แต
การรับวตั ถดุ ิบเขา จนกระทง่ั ถึงผลิตออกมาเปน สินคา หรอื ผลติ ภัณฑทกี่ ําหนด

6.3 ข้ันควบคมุ เวลา เปน การควบคมุ งานยอ ยในแตละฝายใหเ สร็จทันเวลาทีก่ ําหนด โดย
อาจใชเ ทคนิคการบริหารงานแบบใหมม าใช คอื การควบคุมการผลติ แบบทนั เวลาพอดีมาใช เปนตน

6.4 ขน้ั ควบคมุ กระบวนการจัดการ เปน ขนั้ ตดิ ตามดแู ลความถกู ตองในการปฏิบัติงาน
เพือ่ เปนการตรวจสอบวา ในแตละฝายไดด าํ เนนิ งานไปตามกระบวนการ หรือแผนงานท่กี าํ หนด
ไวหรอื ไม หากไมสามารถดาํ เนินการได จะไดรบั แกไ ขใหทันเหตุการณ เพราะถา ชา กวา นจี้ ะ
สง ผลใหการทาํ งานของฝายอื่น ๆ หยุดชะงัก เกิดความเสยี หายตอการผลิตโดยรวมได

6.5 ขัน้ ตรวจสอบและตดิ ตามผล เปนการตดิ ตามสํารวจปญ หาและอปุ สรรค ตลอดจน
การตรวจสอบคณุ ภาพผลติ ภณั ฑกอนสง จาํ หนาย และรายงานตามลาํ ดบั ขัน้ ข้ึนมาจนถึงผจู ดั การ
ฝา ยทีร่ ับผิดชอบ ซึ่งการตรวจสอบประเมนิ ผล ผดู าํ เนนิ งานอาจจะสรา งเครอ่ื งมอื การประเมนิ ผล
ข้ึนมาเอง หรอื นาํ แบบประเมนิ ท่ใี ชทัว่ ไปทเ่ี ปนสากลมาใชก็ได

สรุป

การจดั การผลติ ซ่งึ หมายถงึ การแปรรปู วตั ถดุ ิบหรอื การประกอบชิ้นสว นใหเกดิ ผลผลิต
หรอื กลาวไดว า การผลติ กอใหเ กิดสนิ คา หรอื บริการ โดยอาศยั การผลิตตา ง ๆ มารวมกัน การผลติ
จดั การผลติ ประกอบดว ย 3 สวนทสี่ าํ คญั คอื ปจจัยการผลิต กระบวนการผลติ และผลผลติ การ
ผลิตตองมีองคประกอบทีส่ ําคญั ในการผลิตซึง่ ประกอบดว ยคน(Man), เครื่องจกั ร (Machine),
เงนิ ทุน (Money) และวัตถุดบิ (Material)

สําหรบั ผูทีท่ ําอาชพี ธุรกจิ การเกษตร ตอ งศกึ ษาสว นประกอบและองคป ระกอบของการผลติ
เชนเดยี วกนั เพ่อื ประโยชนใ นการนําเอาหลักการบรหิ ารองคการมาใชใ นการแกป ญ หา และปรับปรงุ
พัฒนาคณุ ภาพการผลติ ใหทนั ตอยุคทม่ี กี ารแขงขนั อยางรนุ แรง ผูทีท่ ําอาชพี การเกษตรตองศึกษา
ความพรอ มในเร่ือง กระบวนการผลิต วธิ กี ารควบคมุ การผลติ เพือ่ ใหอ งคการบรรลุวตั ถปุ ระสงค
และมีประสิทธภิ าพสงู สุด และตอ งมกี ารควบคมุ การผลิตทมี่ ีประสทิ ธภิ าพ 5 ข้นั ตอน คือ ขัน้
วางแผน, ข้ันแบง งานการผลิต, ควบคมุ เวลา, ขัน้ ควบคมุ กระบวนการจัดการและขัน้ ตรวจสอบและ
ติดตามผล

**************************

116

แบบฝก หัด

หนวยท่ี 4 การจัดการผลติ
วัตถุประสงค เพอื่ ทบทวนความรทู ่ไี ดเรยี นมาแลว
******************************************************************************
1. การผลติ หมายถึง
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................
2. องคป ระกอบทส่ี าํ คัญในการผลติ ประกอบไปดว ยอะไรบาง อธบิ าย
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
3. นกั ศกึ ษาจงบอกความสาํ คญั ของการผลิตมาวา มีอะไรบา ง
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

117

4. ในการเลือกทาํ เลท่ตี ้ังในการผลติ มีปจ จัยทต่ี องพจิ ารณาอะไรบาง
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
5. ระบบการผลิตสามารถแบง ไดก ่ีประเภท อะไรบา งยกตวั อยา ง
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
6. การควบคมุ การผลิตใหการดําเนินการผลิตสูเปาหมายทต่ี ั้งไว แบงไดเ ปนกขี่ ้ันตอนอะไรบาง
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

***************************************