ชั่วโมงการแปรรูปสบู่สมุนไพร

หลักสูตรการท าสบู่สมุนไพร จ านวน 100 ชั่วโมง

ศูนย์ฝึกและพัฒนาอาชีพราษฎรไทยบริเวณชายแดนปัตตานี


ความเป็นมา
การท าสบู่สมุนไพร คือ การเปลี่ยนแปลงสถานะของสมุนไพร ให้แตกต่างไปจากเดิม เพื่อประโยชน์ ใน

การใช้งานที่หลากหลายมากขึ้น สมุนไพรมีหลายชนิด และมีสรรพคุณทางยาที่แตกต่างกัน ดังนั้นการศึกษา รูป

ี
รส กลิ่น สีและชื่อสมุนไพร จึงเป็นปัจจัยหนึ่งที่มีความส าคัญ เพื่อให้การแปรรูปสมุนไพรมีคุณภาพด ตลอดจน
ิ
ี่
การเก็บรักษาผลิตภัณฑ์ให้มีคุณภาพใกล้เคียงผลิตภัณฑ์เดิมมากทสุด เนื่องจากผลตภัณฑ์บางประเภท ไม่
สามารถคงสภาพอยู่ได้นาน การแปรรูป จึงเข้ามามีบทบาทส าคัญมากขึ้น เพื่อให้เกิดผลดีต่อการแปรรูป คงไว้
ี
ซึ่งคุณค่าและสรรพคุณที่ดของพืชสมุนไพร
หลักการของหลักสูตร

หลักสูตรระยะสั้นใช้ฝึกอบรมวิชาชีพให้แก่นักเรียนนักศึกษาและประชาชนทั่วไป ที่ประสงค ์
จะน าความรู้ความช านาญที่ได้รับไปประกอบอาชพ หรือเพิ่มเติมความรู้พิเศษสามารถน าไปปรับปรุงคุณภาพ
ี
ี่
ั
ู
ชีวิตประจ าวัน หลักสตรนี้ประกอบด้วยความรู้ภาคทฤษฎีเกี่ยวข้องกับเนื้อหาในการปฏิบติงานเท่าทจ าเป็น
โดยจะเน้นหนักในภาคปฏิบัติ เพื่อให้ผู้เขารับการฝึกอบรมได้มีประสบการณ์จริงสามารถน าไปปฏิบัติงาน
้
ู
จัดท าอบรมหลักสตรระยะสั้น การท าสบู่สมุนไพร ซึ่งในปัจจุบันผู้คนมากมายหันมาให้ความส าคัญกับผลิตภัณฑ์
่
ุ
ที่ผลตจากธรรมชาติมากขึ้น มีทั้งที่มีส่วนผสมของสมุนไพร ถั่ว และน้ ามันจากเมล็ดพืชตางๆที่อุดมคณค่าเป็น
ิ
ประโยชน์ต่อผิว จากการวิจัยเราพบว่าการใช้สบู่แบบธรรมชาตินี้ไม่มีสารที่จะท าลายต่อมไขมันใตผิวหนังของ
้
เราและไม่มีสารตกค้างอันตรายใดๆที่จะสะสมอยู่ที่ผิวของเรา และสามารถใช้ได้กับทุกสภาพผิวเพราะนอกจาก
จะเป็นประโยชน์ต่อเราแล้วมันยังไม่ท าร้ายโลกด้วย และยังสามารถน าไปประกอบอาชีพได ้
จุดมุ่งหมาย

1. เพื่อให้ผเรียนมีความรู้ ความเข้าใจ ถึงวิธีการและขั้นตอนการท าสบู่สมุนไพร
ู้
2. เพื่อให้ผู้เรียนเกิดทักษะในการท าสบู่สมุนไพร
3. เพื่อให้ผู้เรียนสามารถน าความรู้ที่ได้ไปประกอบเป็นอาชีพเสริม สร้างรายได้ให้ตนเอง และ
ครอบครัว


เป้าหมาย

1.ผู้ที่ไม่มีอาชีพ
2.ผู้ที่มีอาชีพและต้องการพัฒนาอาชีพ
3.ผู้ที่มีอาชีพและต้องการเปลี่ยนอาชีพ

ระยะเวลา จ านวน 100 ชั่วโมง
ภาคทฤษฎี 30 ชั่วโมง

ิ
ภาคปฏิบัต 70 ชั่วโมง

โครงสร้างหลักสูตร
ที่ จุดประสงค์การ ชั่วโมง
เรื่อง เนื้อหา การจัดกระบวนการเรียนร ู้
เรียนร ู้ ทฤษฎี ปฏิบัต ิ

1. ช่อง 1.1 อธิบาย 1.1 ความสาคัญของ 1.1 ศึกษาข้อมูลจากเอกสาร 1 -
ทางกา ความส าคัญของการ การประกอบอาชีพการ สื่ออิเล็กทรอนิกส์ สถาน
ร ประกอบอาชีพการ ท าสบู่สมุนไพร ประกอบการ สื่อของจริง สื่อ 1 -

ประกอ ท าสบู่สมุนไพร 1.2 ความเป็นไปได้ใน บุคคลในชุมชน เพื่อน าข้อมูล
้
บอาชีพ 1.2 อธิบายความ การประกอบอาชีพการ มาวิเคราะห์และใชในการ
การท า เป็นไปได้ในการ ท าสบู่สมุนไพร ประกอบอาชีพที่มีความเป็นไป

สบู่ ประกอบอาชีพการ 1.2.1 ได้ในชุมชน
สมุนไพ ท าสบู่สมุนไพร ได้แก่ ความต้องการของ 1.2 วิเคราะห์อาชีพที่จะ
ร ความต้องการของ ตลาด สามารถเลือกประกอบอาชีพได ้ - 10
ตลาด 1.2.2 การใช ้ ในชุมชนจากข้อมูลต่างๆ 1 -

แรงงาน วัสดุ แรงงาน 1.3 ศึกษาดูงานในแหล่งเรียนรู้
ั
อุปกรณ 1.2.3 การจัดหา ต่างๆ ในอาชีพที่ตดสินใจเลือก
์
และท าเลที่ตั้ง วัสดุ อุปกรณ ์ 1.4 ครู ผู้เรียน และผู้รู้ ร่วมกัน
1.3 บอกแหล่ง 1.2.4 การเลือก อภิปรายเกี่ยวกับทิศการ

เรียนรู้และภูมิปัญญา ท าเลที่ตั้ง ประกอบอาชีพการท าสบู่ก้อน
ท้องถิ่น 1.3 แหล่งเรียนรู้/ภูมิ สมุนไพรในรูปแบบที่เหมาะสม
้
1.4 บอกทิศ ปัญญาท้องถิ่น กับตนเอง เช่น ลูกจาง เจ้าของ

ทางการประกอบ 1.4 ทิศทางการ กิจการ ร่วมทุน ฯลฯ โดยคานึง
อาชีพ ประกอบอาชีพ ศักยภาพ 5 ด้าน ได้แก่
ศักยภาพทรัพยากรธรรมชาติใน
แต่ละพื้นที่ ศักยภาพของพื้นท ี่

ตามลักษณะภูมิอากาศ
ศักยภาพของภูมิประเทศ และ
ท าเลที่ตั้งของแต่ละประเทศ
ศักยภาพของศิลปะ วัฒนธรรม
ประเพณีและวิถีชีวิตของแต่ละ

พื้นที่ และศักยภาพของ
ทรัพยากรมนุษย์ในแต่ละพื้นท ี่
2. ทักษะ 2.1 เตรียมการ 2.1 ขั้นเตรียมการ 2.1 จัดให้ผู้เรียนศึกษาเอกสาร

อาชีพ ประกอบอาชีพการท า ประกอบอาชีพ เกี่ยวกับการท าสบู่สมุนไพร
การท า สบู่สมุนไพร การท าสบู่ 1 -
ี่
สบู่ - สถานที่ / พื้นท สมุนไพร 2.2 อภิปรายแลกเปลี่ยนเรียนรู้ 1 -
สมุนไพ 2.1.2 การ 2.1.1 สถานที่ 2.3 จัดผู้เรียนไปศึกษาดูงานใน

ร คัดเลือกผลตภัณฑ์ / พื้นท แหล่งเรียนรู้ชุมชน พร้อมจด 2 -
ี่
ิ
สบู่เพื่อการแปรรูป 2.1.2 การ บันทึก

ที่ จุดประสงค์การ ชั่วโมง
เรื่อง เนื้อหา การจัดกระบวนการเรียนร ู้
เรียนร ู้ ทฤษฎี ปฏิบัต ิ

2.1.3 ความรู้ท คัดเลือกผลตภัณฑ์สบู่ 2.4 จัดท าแผนการฝึกทักษะ
ี่
ิ
เกี่ยวข้องในการ เพื่อการแปรรูป การท าสบู่สมุนไพร
ประกอบอาชีพการ 2.1.3 ความรู้ท ี่ 2.6 จัดให้ผู้เรียนลงมือ
ท าสบู่สมุนไพร เกี่ยวข้องในการ ปฏิบัตการท าสบู่สมุนไพร ตาม
ิ
- มีพื้น ประกอบอาชีพการท า แผนการฝึกทักษะ
ฐานความรู้เกี่ยวกับ สบู่ก้อนสมุนไพร 2.5 จดบันทึกผลการเรียนรู้ 2 40
ิ
ธรรมชาตสมุนไพรแต 2.6 ด าเนินการวัดและ
่
ู
ละชนิด มีสรรพคุณ ประเมินผลตามที่หลักสตร
อย่างไร ก าหนด
2.7 ฝึกปฏิบัตจริง
ิ
2.2 แปรรูป 2.2 ขั้นแปรรูปสบู่ วิธีการแปรรูป

ผลิตภัณฑ์สบู่ สมุนไพร 1. การคัดสรรวัตถุดิบ
สมุนไพร2.2.1 แปร 2.2.1 การท าสบู่ 2. การท าความสะอาด
รูปสบู่สมุนไพรจาก สมุนไพร จาก 3. ส่วนผสม
สมุนไพรต่าง ๆ สมุนไพรต่าง 4. สาธิต/ปฏิบัต ิ 2 5

ได้แก่ มะขามเปียก 1) 5. บรรจุหีบห่อพร้อม 2 -
น้ าผึ้ง ว่านหาง มะขามเปียก จ าหน่าย
จระเข้ งา แตงกว่า 2) น้ าผึ้ง 6. การคิดต้นทุน การตั้ง
มะเขือเทศ 3) ว่านหาง ราคาขาย ก าไร

้
2.2.3 บรรจ ุ จระเข
ผลิตภัณฑ์ 4) งา
2.3 การดูแลรักษา 5) แตงกว่า

เพื่อบริโภคหรือ 6) มะเขือ
จ าหน่าย เทศ
2.2.2 การบรรจ ุ
ผลิตภัณฑ์
2.3 ขั้นการดูแลรักษา

เพื่อบริโภคหรือ
จ าหน่าย
3. การ 3.1 สามารถบริหาร 3.1 การบริหาร 3.1 การบริหารจัดการการผลิต 5 5

บริหาร จัดการการท าสบู่ จัดการการท าสบู่ จัดให้ผู้เรียน
จัดการ สมุนไพร ได้ สมุนไพร ได ้ 3.1.1 ศึกษาเอกสาร
อาชีพ - ควบคุม เกี่ยวกับการบริหารจัดการ

คุณภาพการทาสบู่ 3.1.1 การ 3.1.2 ศึกษาก าหนดและ
สมุนไพร จัดการควบคุมคุณภาพ การควบคุมคณภาพผลผลิตท ี่
ุ
- ลดต้นทุนใน การท าสบู่สมุนไพร ต้องการ

ที่ จุดประสงค์การ ชั่วโมง
เรื่อง เนื้อหา การจัดกระบวนการเรียนร ู้
เรียนร ู้ ทฤษฎี ปฏิบัต ิ

การท าสบู่สมุนไพร 3.1.3 ศึกษาการลด
่
3.1.2 การลด ต้นทุนการผลิตแตคุณภาพคงเดิม
- วางแผนการ ต้นทุนในการท าสบู่ 3.1.4 ศึกษา วิเคราะห์
ผลิต สมุนไพร ปัจจัยความเสี่ยงทคาดว่าจะ
ี่
3.2 สามารถจัดการ 3.1.3 การ เกิดขึ้น และมีแนวทางในการ
การตลาดในการท า วางแผนการผลิต จัดการความเสี่ยง
สบู่สมุนไพร ได ้ 3.2 การจัดการ 3.2 การบริหารจัดการ

การตลาดในการท าสบู่ การตลาด จัดให้ผู้เรียนศึกษา
- ท าฐานข้อมูล สมุนไพร 3.2.1 ข้อมูลการตลาด
ลูกค้า 3.2.1 การท า และวิเคราะห์ความต้องการของ
- ประชาสัมพันธ์ ฐานข้อมูลลูกค้า ตลาด

- น าสินค้าเข้าส ู่ 3.2.2 การ 3.2.2 ก าหนดทิศทาง
กระบวนการ ประชาสัมพันธ์ เป้าหมาย และแผนการจัดการ
มาตรฐานสินค้า หรือ 3.2.3 การน า การตลาดที่เกี่ยวข้องกับการท า
การขอ อย. สินค้าเขาส ู่ สบู่ก้อนสมุนไพร
้
- จ าหน่าย กระบวนการมาตรฐาน 3.2.3 ด าเนินการน า
ผลิตภัณฑ์แปรรูปสบู่ สินค้า หรือการขอ อย. สินค้าเขาสู่กระบวนการ
้
สมุนไพร 3.2.4 การ มาตรฐานสินค้า หรือการขอ
- ท าบัญชี จ าหน่ายผลิตภัณฑ์แปร อย.

รายรับ – รายจ่าย รูปสบู่สมุนไพร 3.3 การจัดการความเสี่ยง จัด
- วางแผน 3.2.5 การท า ให้ผู้เรียนศึกษา
การตลาด บัญชี รายรับ – 3.3.1 ให้ผู้เรียนศึกษา

รายจ่าย เอกสารเรื่องการจัดการความ
3.2.6 การ เสี่ยง
วางแผนการตลาด 3.3.2 ฝึกการวิเคราะห์
3.3 การจัดการความ การจัดการความ
เสี่ยง

3.3.1 การ
วิเคราะห์และควบคุม
ความเสี่ยง

ที่ จุดประสงค์การ ชั่วโมง
เรื่อง เนื้อหา การจัดกระบวนการเรียนร ู้
เรียนร ู้ ทฤษฎี ปฏิบัต ิ

3.3 สามารถจัดการ 1) ระยะเวลา เสี่ยง พร้อมการวางแผนการ
ความเสี่ยง ที่แปรรูปกับการ จัดการความเสี่ยง
- วิเคราะห์และ จ าหน่าย 3.4 การวางแผนการ
ควบคุมความเสี่ยง 2) ราคาขาย ด าเนินงาน

เกี่ยวกับระยะเวลาท ี่ 3.4.1 ให้ความรู้เกี่ยวกับ
แปรรูปกับการ 3) คู่แข่งขัน เรื่องการวางแผนการด าเนินงาน
จ าหน่าย ราคาขาย 3.3.2 การ ในแบบตารางการ

ิ
และคู่แข่งขัน วางแผนการจัดการ ปฏิบัตงาน (Gantt Chart)
- วางแผนการ ความเสี่ยง 3.4.2 ฝึกปฏิบัติการท า
จัดการความเสี่ยง 3.4 การวางแผนการ แผนการประกอบอาชีพแปรรูป
3.4 สามารถวาง ด าเนินงานในแบบ สบู่ก้อนสมุนไพรตามแบบ

แผนการด าเนินงาน ตารางการ ตารางการปฏิบัตงาน (Gantt
ิ
ในแบบตารางการ ปฏิบัตงาน (Gantt Chart)
ิ
ปฏิบัตงาน (Gantt Chart)
ิ
Chart)


ู้
4. โครงกา 1. บอกความสาคัญ 4.1 ความสาคัญของ 4.1 จดให้ผเรียนศึกษาเนื้อหา 2 -
ั

้

รอาชีพ ของโครงการอาชีพได โครงการอาชีพการท า จากใบความรู้ เรื่อง ความสาคัญ
การท า 2. บอกประโยชน์ สบู่สมุนไพร ของโครงการอาชีพ ประโยชน์ 1 -
สบู่ ของโครงการอาชีพได 4.2 ประโยชน์ของ ของโครงการอาชีพ
้
สมุนไพ 3. บอกองค์ประกอบ โครงการอาชีพการแปร องค์ประกอบของโครงการ 2 -
ร ของโครงการอาชีพได รูปสู่สมุนไพร อาชีพ แล้วจัดกิจกรรมการ
้
4. อธิบาย 4.3 องค์ประกอบใน สนทนาแลกเปลี่ยนข้อมูลความ 2 5
ความหมายของ แต่ละองค์ประกอบของ คิดเห็น เพื่อสร้างแนวคิดในการ
องค์ประกอบของ อาชีพการท าสบู่ ด าเนินกิจกรรมการเรียนรู้
สมุนไพร 4.2 จดให้ผเรียนศกษาสาระ
ู้
ึ
ั
4.4 การเขียน ข้อมูลจากใบความรู้ เรื่อง
โครงการอาชีพการท า ตัวอย่างการเขียนโครงการ
อาชีพที่ดี
โครงการอาชีพได ้ สบู่ก้อนสมุนไพร เหมาะสม และถูกต้อง พรอม - 5
้
่
5. อธิบายลักษณะ 4.5 การประเมิน จดการอภปราย เพือสรุป
ิ
ั
การเขียนที่ดีของ ความเหมาะสมและ แนวคดเป็นแนวทางในการ
ิ
องค์ประกอบของ สอดคล้องของโครงการ เขียนโครงการอาชีพที่ดี
โครงการอาชีพได ้ อาชีพการท าสบู่ เหมาะสม และถูกต้อง
ึ
6. เขียนโครงการใน สมุนไพร 4.3 จดให้ผเรียนฝกปฏิบัต ิ
ู้
ั
แต่ละองค์ประกอบ การเขียนโครงการอาชีพ
ให้เหมาะสมและ 4.4 ก าหนดให้ผเรียนฝึก
ู้

ที่ จุดประสงค์การ ชั่วโมง
เรื่อง เนื้อหา การจัดกระบวนการเรียนร ู้
เรียนร ู้ ทฤษฎี ปฏิบัต ิ

ถูกต้องได ้ ปฏิบัติการประเมินความ
7. ตรวจสอบความ เหมาะสมและสอดคล้องของ
เหมาะสมและ โครงการอาชีพ
สอดคล้องของ 4.5 จดให้ผเรียนปรับปรุง
ั
ู้
ี
โครงการอาชีพได ้ โครงการอาชพ ให้มีความ
้
เหมาะสมและถูกตอง
ู้
4.6 ก าหนดให้ผเรียนเขียน
โครงการอาชีพของตนเอง เพื่อ
เสนอขอรับการสนับสนุน
งบประมาณด าเนินงานอาชีพ
และใช้ในการด าเนินการ

ประกอบอาชีพต่อไป

สื่อการเรียนรู้

1. เอกสารประกอบการอบรม
2. ภูมิปัญญาท้องถิ่น
3. วีดิทัศน์


การวัดผลประเมินผล
๑. การประเมินความรู้ภาคทฤษฎีระหว่างเรียนและจบหลักสูตร

๒. การประเมินผลงานระหว่างเรียนจากการปฏิบัติ ได้ผลงานที่มีคุณภาพสามารถสร้างรายได ้
และจบหลักสูตร


เกณฑ์การจบหลักสูตร

๑. มีเวลาเรียน ไม่น้อยกว่าร้อยละ 85
๒. มีผลการประเมินตลอดหลักสตร ไม่น้อยกว่าร้อยละ ๘5
ู
3. มีผลงาน ชิ้นงาน ที่มีคณภาพ
ุ