สมุนไพรรักษาโรค

สมุนไพรรักษาโรค

วิสาหกจิ ชุมชนหมอพื้นบา้ น บ้านหมอไทย
อาเภอฉวาง จงั หวัดนครศรีธรรมราช

การศึกษาการสร้างรูปแบบภูมิปัญญาแพทย์แผนไทย และแพทย์ทางเลือกในพื้นท่ีอาเภอฉวาง

จังหวัดนครศรธี รรมราช ส่กู ารพัฒนาทอ่ งเทย่ี วเชงิ สุขภาพ มีวัตถปุ ระสงคเ์ พือ่ ศกึ ษา สารวจ ศักยภาพภูมิ
ปญั ญาแพทยแ์ ผนไทยในด้านองค์ความรู้ ความโดดเด่น ทรัพยากรสนับสนนุ การแพทยแ์ ผนเพ่ือออกแบบการ
ท่องเที่ยวเชิงสุขภาพแบบมีส่วนร่วม โดยนาภูมิปัญญาท้องถิ่นแพทย์แผนไทยมาประยุกต์ใช้ จากการ
ดาเนินการวิจัยสารวจข้อมูลกลุ่มวิสาหกิจชุมชนหมอพื้นบ้าน บ้านหมอไทย มีความเช่ียวชาญและ
ประสบการณ์ ดา้ นการนวด สมุนไพรรักษาโรค โดยพจิ ารณาจากธาตเุ จ้าเรือน อุบัติเหตุ เพื่อการวิเคราะห์
สาเหตุของการเจ็บป่วย ตามสมมติฐานของโรค ท่ีใช้เข้าตารับยาเพ่ือการรักษา จึงทาให้เกิดแนวทางการ
พัฒนา การฟนื้ ฟภู มู ปิ ญั ญาแพทย์แผนไทย การบรกิ ารนักทอ่ งเทยี่ วเชิงสุขภาพ ทาให้เกดิ สร้างการมรี ายได้
เพม่ิ สรา้ งการรับรใู้ นภมู ิปัญญาแก่บคุ คลภายนอก สร้างงาน สรา้ งอาชีพ ทเ่ี กี่ยวข้องให้แกช่ มุ ชน

ชือ่ สมนุ ไพร หนา้
ข่า ๑
ขิง ๒
ตะไคร้ ๓
ตาลึง ๔
พริกไทยสวน ๕
เสลดพั งพอน ตัวเมยี (พญายอ) ๖
กระเจี๊ยบแดง ๗
กระทกรก ๘
ไพล ๙
ขมน้ิ ออ้ ย
ข่าใหญ่ (ข่าหลวง) ๑๐
เถาวลั ย์เปร้ียง ๑๑
๑๒

ชอ่ื สมุนไพร หนา้
เพชรสังฆาต ๑๓
วา่ นน้า ๑๔
วา่ นชกั มดลกู ๑๕
ขมิ้นชัน ๑๖
กระชาย ๑๗
บอระเพ็ ด ๑๘
ข้เี หลก็ ๑๙
หญา้ ปีนตอ ๒๐
ทองพั นชง่ั ๒๑
หญ้าหนวดแมว ๒๒
ฝางเสน ๒๓
กะเพราแดง ๒๔

ช่อื สมุนไพร หน้า
คนทเี ขมา ๒๕
มะแว้งขม ๒๖
อุตพิ ด ๒๗
ต้นแกว้ ๒๘
กระบือเจด็ ตัว กระทูเ้ จด็ แบก ๒๙
เล็บครฑุ ๓๐
ครอบจักวาล ๓๑
โกศจฬุ าลัมพา ๓๒
จักรนารายณ์ ๓๓
เจตมูลเพลิงแดง ๓๔
ชะมวง ๓๕
ชุมเหด็ เทศ ๓๖

ชอ่ื สมุนไพร หนา้
ทเุ รียน ๓๗
ใบเงนิ ใบทอง ใบนาก ๓๘
พิ ลงั กาสา ๓๙
เพกา ๔๐
มะขามไทย ๔๑
หมาก ๔๒
มะขามป้อม ๔๓
สลัดได ๔๔
สะเดาอนิ เดยี (ต้นเทยี ม) ๔๕
ชะเอมไทย ๔๖
หญ้าเอน็ ยดื ๔๗
ฟา้ ทะลายโจร ๔๘

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทรี่ ักษาโรค/ส่วนประกอบท่ใี ชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชมุ ชนหมอพื้นบา้ น บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ช่อื สามัญ ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์
ขา่ Alpinia galanga

ลักษณะ สรรพคณุ
ไมล้ ้มลุก ช่วยขบั ลม
แกอ้ าการไอ
ส่วนที่ใชท้ ายา แกก้ ลากเกลื้อน
เหง้า/หัว
ลมพิ ษ

วธิ กี ารทน่ี าไปทายา

- นามาต้ม ๑
- ตากแห้ง นามาบดเปน็ ผง
- ส่วนประกอบเขา้ ตารบั ยา

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/ส่วนประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วิสาหกจิ ชมุ ชนหมอพื้นบา้ น บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ชอ่ื สามัญ ลกั ษณะ
ขิง ไม้ล้มลกุ

ช่ือวทิ ยาศาสตร์ สรรพคุณ

Zingiber officinale แก้ไอ
สว่ นทใี่ ชท้ ายา ขับเสมหะ
ชว่ ยขับลม ลดเสมหะ

เหงา้ /หัว

วธิ กี ารทน่ี าไปทายา

- นามาตม้ ๒
- ตากแห้ง นามาบดเปน็ ผง
- ส่วนประกอบเขา้ ตารบั ยา

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกิจชุมชนหมอพื้นบ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชือ่ สามญั ลกั ษณะ
ตะไคร้ ไม้ลม้ ลกุ

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ ส่วนทใี่ ช้ทายา
Cymbopogon citratus ลาตน้

สรรพคุณ วธิ ีการทน่ี าไปทายา
- สว่ นประกอบเขา้ ตารบั ยา
ขับเสมหะ
ขบั ลม ๓

แก้ทอ้ งอดื
แกท้ อ้ งเพ้อ

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชมุ ชนหมอพน้ื บา้ น บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ช่ือสามญั ลักษณะ
ตาลึง ไม้เถา

สว่ นท่ีใช้ทายา ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์
ใบ/เถา ราก Coccinia grandis

สรรพคณุ วิธีการทน่ี าไปทายา
- ใบสด นาไปต้ม
ลดไข้ แกร้ ้อนใน - เถา ยาดองเหล้า บารุงกาลงั
ลดไข้ กนิ แก้
โรคเบาหวาน ๔

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกิจชมุ ชนหมอพืน้ บ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ช่อื สามญั ส่วนท่ใี ชท้ ายา
พริกไทยสวน เมด็ เถา ใบ ราก

ช่อื วิทยาศาสตร์ สรรพคุณ
Piper nigrum
เม็ด : บารงุ โลหิต กระจายลม
ลกั ษณะ เถา/ใบ ราก : แกล้ มกอง
ไม้เถา ละเอยี ด (เวยี นหัว)

วธิ ีการที่นาไปทายา

- แหง้ บดเปน็ ผง
- เขา้ ตารับยา รกั ษาอัมพฤต อมั พาต

๕

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วสิ าหกิจชุมชนหมอพ้นื บ้าน บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ชื่อสามญั สว่ นท่ใี ชท้ ายา
เสลดพังพอน ตัวเมยี (พญายอ) ใบ/ลาต้น

ชื่อวทิ ยาศาสตร์ ลักษณะ

Clinacanthus nutans ไมล้ ม้ ลกุ

สรรพคุณ

แกพ้ ิษ แมลงสัตวก์ ดั ตอ่ ย

วิธกี ารทน่ี าไปทายา ๖

สด : ตา+นา้ มะนาว+สุราขาว ถอนพิษ
สกดั น้าเปน็ ยาหม่อง

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทรี่ ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วิสาหกจิ ชมุ ชนหมอพน้ื บา้ น บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชื่อสามัญ ลักษณะ
กระเจ๊ยี บแดง ไม้ลม้ ลกุ

ช่อื วิทยาศาสตร์ สว่ นท่ใี ชท้ ายา
ยอด กลบี ดอก
Hibiscus sabdariffa
วิธกี ารทนี่ าไปทายา
สรรพคณุ สด : ตม้ ทานา้ ด่ืม
ยอด : ขับเสมหะ แหง้ : ต้มทาน้าดืม่ ,
กลบี เลี้ยง : กระจายเลอื ด สว่ นประกอบเขา้ ตารบั ยา
ลดความดนั เบาหวาน
๗

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วิสาหกจิ ชมุ ชนหมอพน้ื บ้าน บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชือ่ สามญั ลักษณะ

กระทกรก ไมเ้ ล้อื ย

ส่วนทใ่ี ช้ทายา ชือ่ วทิ ยาศาสตร์
ผล ใบ/ลาต้น Passiflora foetida

สรรพคณุ
ยอด : ขบั เสมหะ
กลีบเลย้ี ง : กระจายเลอื ด
ลดความดนั เบาหวาน

วธิ กี ารท่นี าไปทายา ๘

สด : ตา+น้ามะนาว+สรุ าขาว ถอนพิษ
สกัดนา้ เปน็ ยาหม่อง

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วิสาหกิจชุมชนหมอพ้ืนบ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ชอื่ สามญั ลักษณะ
ไพล ไมล้ ม้ ลกุ

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ สว่ นทีใ่ ชท้ ายา

Zingiber montanum เหง้า/หวั ตน้ /ใบ

สรรพคณุ

เหง้า/หัว : ลดอาการอกั เสบ บวม

วธิ กี ารท่นี าไปทายา ผสมกับพิมเสนประคบแกเ้ มื่อย
สด : ประคบแก้อกั เสบ ต้น/ใบ : ขบั ลมในลาไส้

เหงา้ แหง้ : นาไปบดผงทายา

สกัด ผสมกบั น้ามันมะพร้าวจะเปน็ ยานวด, สว่ นประกอบเขา้ ตารบั ยา

๙

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทรี่ ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชุมชนหมอพน้ื บา้ น บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชอื่ สามญั ลกั ษณะ
ขมน้ิ อ้อย ไม้ลม้ ลกุ
ส่วนทใี่ ช้ทายา ชอื่ วิทยาศาสตร์
เหง้า/หัว Curcuma zedoaria

สรรพคณุ

- แกอ้ าการครน่ั เนอ้ื ครน่ั ตวั วธิ ีการท่ีนาไปทายา

- สมานลาไส้ สด : นามาตาประคบแกฟ้ กชา้
- ขบั ปสั สาวะ บดแห้ง : ส่วนประกอบเขา้ ตารบั ยา
- แกฟ้ กชา้

๑๐

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชมุ ชนหมอพืน้ บา้ น บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชอ่ื สามญั ลักษณะ
ข่าใหญ่ (ขา่ หลวง) ไมล้ ้มลุก

ชื่อวิทยาศาสตร์ ส่วนทีใ่ ช้ทายา
Alpinia galanga เหง้า/หวั

สรรพคณุ

- แกป้ วดทอ้ ง
- แก้จกุ เสยี ด
- แกป้ วดบวม

วิธีการทีน่ าไปทายา

เหงา้ : บดแหง้ , สว่ นประกอบเข้าตารบั ยา ๑๑
ต้มสด : แกท้ ้องอดื

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/ส่วนประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชมุ ชนหมอพื้นบ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ชอื่ สามัญ ลักษณะ
เถาวัลย์เปรยี ง ไม้เล้ือย
สว่ นทใี่ ชท้ ายา ช่ือวิทยาศาสตร์
Derris scandens
เถา/ใบ

สรรพคุณ

เถา/ใบ : แก้เสน้ เอ็ดขอด แก้ปวดเมอื่ ย
(ทาลกู ประคบ/เคีย่ วนา้ มนั )

วธิ กี ารที่นาไปทายา ๑๒

ใบ : สด/แห้ง เปน็ ลูกประคบ
เถาแหง้ : นาไปบด เขา้ ตารบั ยาแกป้ วดเม่ือย

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วิสาหกิจชมุ ชนหมอพน้ื บ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ช่ือสามัญ ลกั ษณะ
เพชรสังฆาต ไมเ้ ถา
ช่ือวทิ ยาศาสตร์
Cissus quadrangularis สว่ นทใี่ ช้ทายา
ลาตน้ /เถา

สรรพคุณ ๑๓

- แกร้ ดิ สีดวงทวาร
- แกก้ ระดกู แตกรา้ ว

- ขบั ลมในลาไส้

วธิ ีการทีน่ าไปทายา
เถาสด : หน่ั ชิ้นเล็ก ใสใ่ นกลว้ ย
เถาแหง้ : นาไปบดเป็นผง

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทรี่ ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชุมชนหมอพื้นบา้ น บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ชื่อสามัญ ลกั ษณะ
วา่ นน้า ไมล้ ม้ ลุก
ช่ือวทิ ยาศาสตร์
สว่ นทใี่ ชท้ ายา Acorus calamus
เหง้า/ราก

สรรพคณุ
- บารงุ ธาตุ
- ลดไข้ แกป้ วด
- รักษาหลอดลมอักเสบ

วิธกี ารทีน่ าไปทายา ๑๔

ฝนผสมกับนา้ ซา
แหง้ : สว่ นประกอบเขา้ ตารบั ยา

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/ส่วนประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วิสาหกจิ ชมุ ชนหมอพื้นบ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ชอื่ สามญั ลักษณะ
วา่ นชักมดลกู ไม้ล้มลกุ

ชอื่ วิทยาศาสตร์ สว่ นทใ่ี ชท้ ายา
Curcuma zanthorrhiza เหงา้ /หัว

สรรพคณุ

- แกม้ ดลกู ผดิ ปกติ
- แกป้ วดมดลูก
- ชกั มดลูกให้แห้ง

วธิ ีการทีน่ าไปทายา ๑๕
สด : ต้ม ดองสรุ า
แหง้ : บดผงอดั แคปซลู

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกิจชมุ ชนหมอพนื้ บา้ น บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ช่อื สามญั ลักษณะ
ขม้ินชัน ไมล้ ้มลุก

สว่ นทใ่ี ช้ทายา ช่ือวิทยาศาสตร์
เหง้า/หวั Curcuma longa

สรรพคุณ

- ขับเสมหะ
- สมานแผล
- แก้อาหารกรดไหลยอ้ น

วิธีการทีน่ าไปทายา ๑๖
ตากแหง้ : ตาบดผง เข้าตารบั ยา

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทรี่ ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกิจชุมชนหมอพนื้ บ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชอื่ สามญั ลักษณะ
กระชาย ไม้ล้มลุก

ช่อื วทิ ยาศาสตร์ สว่ นท่ีใช้ทายา
Boesenbergia rotunda แงง่ /ราก

สรรพคุณ

- บารุงกาลงั ๑๗
- ทาให้จติ ใจชมุ่ ชน่ื
- ช่วยบารงุ หัวใจ
วิธกี ารทน่ี าไปทายา

สด/แห้ง : ป่ นั ทานา้ ดื่ม
แห้ง : เขา้ ตารบั ยา

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทรี่ ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกิจชมุ ชนหมอพนื้ บา้ น บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ชอื่ สามัญ ลักษณะ

บอระเพ็ ด ไมเ้ ถา

ส่วนทใ่ี ช้ทายา ชื่อวิทยาศาสตร์
เถา Tinospora cordifolia

สรรพคณุ วิธีการท่นี าไปทายา

- แก้ไข้ สด : กนิ สด, ต้ม
- บารงุ น้าดี แห้ง : บดผง
- เป็นยาอายวุ ัฒนะ, อายยุ ืน

๑๘

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/ส่วนประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชุมชนหมอพน้ื บ้าน บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ช่ือสามญั ลักษณะ
ข้ีเหล็ก ไม้ยนื ตน้

ชือ่ วทิ ยาศาสตร์ สว่ นทีใ่ ชท้ ายา
Senna siamea ดอก ใบ แกนไม้

สรรพคุณ ๑๙
- แกโ้ รคประสาท ลดอาการนอนไมห้ ลับ
- ใบ ชว่ ยขบั ปสั สาวะ ชว่ ยระบบขบั ถ่าย

วิธีการทีน่ าไปทายา
ดอก/ใบ : ต้มทาอาหาร
แกนไม้ : ต้ม บด/เขา้ ตารบั ยา

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/ส่วนประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วิสาหกิจชมุ ชนหมอพน้ื บา้ น บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ชอ่ื สามัญ ช่อื วทิ ยาศาสตร์
หญา้ ปีนตอ Cyanotis

ลกั ษณะ สว่ นที่ใช้ทายา
หญ้า ใบ เถา ราก/หวั ดอก/ผล ต้น

สรรพคณุ วิธีการที่นาไปทายา
- บารงุ กาลงั สด : ต้มทาน้าชา
- บารงุ ตบั แห้ง : บด/เข้าตารบั ยา
- บารุงปอด หวั : มีรสหวาน
- บารงุ หัวใจ
๒๐

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/ส่วนประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชมุ ชนหมอพืน้ บ้าน บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชือ่ สามญั ลักษณะ

ทองพั นชง่ั ไมพ้ ุ่ม

ช่ือวทิ ยาศาสตร์ สว่ นที่ใชท้ ายา
Rhinacanthus nasutus ใบ ตน้ ราก

สรรพคณุ ๒๑
- ดบั พิษร้อน
- แกไ้ ข้/ตัวร้อน
- แกพ้ ยาธผิ ิวหนงั
- แก้กลากเกลื้อน
วธิ ีการที่นาไปทายา
ใบ : ต้มดืม่ , สกัดทาแชมพู รักษารกั แค
ตน้ /ราก : ตากแหง้ เข้าตารบั ยา

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/ส่วนประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชุมชนหมอพืน้ บา้ น บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชื่อสามญั ลักษณะ
หญ้าหนวดแมว ไม้ล้มลุก

ชื่อวทิ ยาศาสตร์ สว่ นทใี่ ช้ทายา

Orthosiphon aristatus ใบ เถา ราก/หัว ดอก/ผล ตน้

สรรพคณุ วิธีการทน่ี าไปทายา

- ขบั ปสั สาวะ สด : ต้มดืม่
- ขับนิว่ แหง้ : ตม้ เข้าตารบั ยา
- แกป้ วดเอว

(หากใชป้ รมิ าณมาก จะอนั ตรายต่อหัวใจ)

๒๒

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกิจชมุ ชนหมอพืน้ บา้ น บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชอื่ สามัญ ลกั ษณะ
ฝางเสน ไม้ยืนตน้

ชอื่ วทิ ยาศาสตร์ ส่วนทใี่ ชท้ ายา
Caesalpinia sappan แกนไม้

สรรพคุณ ๒๓
- แกท้ อ้ งรว่ ง
- แก้ธาตพุ ิการ

- แก้กาเดา
- แกโ้ ลหิตออกทางทวาร

วธิ กี ารที่นาไปทายา
แกน : ต้ม, ตากแหง้ เข้าตารบั ยา

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/ส่วนประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วิสาหกิจชุมชนหมอพ้ืนบ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ช่อื สามญั ชอื่ วิทยาศาสตร์
กะเพราแดง Ocimum tenuiflorum

ลักษณะ ส่วนท่ีใช้ทายา

ไมล้ ม้ ลกุ ใบ เถา ราก/หัว ดอก/ผล ต้น

สรรพคุณ
- บารงุ ธาตุ

- ขบั ลม

- แกป้ วดทอ้ ง ท้องอดื ทอ้ งเฟอ้

วธิ กี ารท่ีนาไปทายา

ใบ : ตม้ ดมื่

ใบ : ผสมปนู กนิ หมาก ทาทอ้ ง ฝามอื /ฝาเท้า แก้ท้องอดื ในเดก็

๒๔

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/ส่วนประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วิสาหกจิ ชุมชนหมอพ้ืนบ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ช่อื สามัญ ลกั ษณะ
คนทีเขมา ไม้ล้มลุก

ช่อื วิทยาศาสตร์ ส่วนทีใ่ ช้ทายา

Vitex negundo ใบ เถา ราก/หวั ดอก/ผล ตน้

สรรพคณุ
- ลดอาการปวดเมอื่ ย

- บารุงเลือดลม

- รกั ษาอาการลมผดิ เดือนหลงั คลอด

- แกป้ วดหวั

วธิ ีการที่นาไปทายา

๒๕ราก/ใบ : นาไปตม้ ดื่มหรอื นาไปประคบ

แกป้ วดเมื่อย

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/ส่วนประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชมุ ชนหมอพืน้ บา้ น บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ช่ือสามญั ชือ่ วิทยาศาสตร์
มะแวง้ ขม Solanum procumbens

ลกั ษณะ ส่วนทใ่ี ชท้ ายา
ไม้ล้มลุก ราก ผล

สรรพคุณ

- บารงุ นา้ ดี
- บารงุ ตบั
- แกไ้ อ ขับเสมหะ

วิธีการท่ีนาไปทายา ๒๖
ผล : รบั ประทานสด, ตม้
แห้ง : ทาลูกอม, เขา้ ตารบั ยา

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วิสาหกิจชมุ ชนหมอพื้นบา้ น บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชื่อสามัญ ลักษณะ
อตุ พิด ไม้ล้มลกุ

ช่ือวิทยาศาสตร์ ส่วนท่ใี ชท้ ายา
Typhonium trilobatum หวั ก้านใบ

สรรพคุณ

- แกไ้ อ ขบั เสมหะ
- แกร้ ิดสดี วงทวารหนัก

- แก้รดิ สดี วงจมกู

วิธกี ารท่นี าไปทายา ๒๗
กา้ นใบ : รับประทานสด
หัว : บดแหง้ , เขา้ ตารบั ยา

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/ส่วนประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกิจชมุ ชนหมอพืน้ บ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชือ่ สามญั ชือ่ วิทยาศาสตร์
ตน้ แก้ว Murraya paniculata

ลกั ษณะ ส่วนท่ีใชท้ ายา
ไม้พุ่ ม ใบ เถา ราก/หัว ดอก/ผล ตน้

สรรพคุณ วิธกี ารท่ีนาไปทายา

- บารงุ ธาตุ ผายลม บดแหง้ เข้าตารบั ยา

- ขบั โลหติ สัตรี

- แก้ปวดเอว ปวดหลงั

- แก้ฝีในมดลกู

- ป้องกนั แมลงสตั ว์กดั ตอ่ ย

๒๘

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทรี่ ักษาโรค/ส่วนประกอบท่ใี ชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชมุ ชนหมอพ้นื บา้ น บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ช่ือสามัญ ลักษณะ
กระบอื เจ็ดตวั กระทู้เจ็ดแบก ไมพ้ ุ่ม

ชือ่ วิทยาศาสตร์

Excoecaria cochinchinensis Lour. สรรพคณุ

สว่ นทีใ่ ชท้ ายา - ขบั นา้ คาวปลา

ใบ เถา ราก/หวั ดอก/ผล ตน้ - ขบั เลอื ดเสียหลังคลอดบุตร

วิธกี ารท่นี าไปทายา
สด : ตม้ ดม่ื

บดแห้ง : เข้าตารบั ยา

๒๙

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชุมชนหมอพืน้ บ้าน บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ช่อื สามัญ ช่อื วิทยาศาสตร์
เลบ็ ครฑุ Polyscias fruticosa

สรรพคณุ ลักษณะ
- แก้กระษัยไตพิการ ไมพ้ ุ่ม
- ขับปสั สาวะ สว่ นทใี่ ช้ทายา
- แก้ตัวรอ้ น ใบ ราก
- แก้ไขส้ ันนิบาต
- แก้พิษงู ๓๐

วิธกี ารที่นาไปทายา

ใบสด : สกัดนา้ มนั
รากแห้ง : บด เขา้ ตารบั ยา
ฝน บรรเทาอาการแมลงสตั วก์ ัดตอ่ ย

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชุมชนหมอพน้ื บ้าน บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชื่อสามญั ลักษณะ
ครอบจกั วาล ไม้พุ่ มเล็ก

ช่ือวิทยาศาสตร์ ส่วนทใ่ี ช้ทายา
Abutilon indicum ใบ เถา ราก/หัว ดอก/ผล ตน้

สรรพคณุ
ตน้ : บารุงโลหติ ขับลม
ดอก : ชว่ ยฟอกลาไส้ใหส้ ะอาด
ราก : แก้ลม บารุงน้าดี บารุงธาตุ แกไ้ อ

วธิ ีการท่นี าไปทายา ๓๑
สด : ตม้ ชงชา

แหง้ : บด เข้าตารับยา

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วิสาหกิจชมุ ชนหมอพน้ื บา้ น บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ช่อื สามญั ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์
โกฐจุฬาลมั พา Artemisia annua

ลักษณะ ส่วนท่ใี ชท้ ายา
ไมล้ ม้ ลุก ใบ เถา ราก/หวั ดอก/ผล ตน้

สรรพคณุ
- แกอ้ ีสุกอีใส
- แกห้ ดื
- แกไ้ อ ขบั เสมหะ

วธิ ีการที่นาไปทายา ๓๒
ตากแห้ง เขา้ ตารบั ยา

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วิสาหกจิ ชุมชนหมอพื้นบ้าน บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชื่อสามัญ ลักษณะ
จกั รนารายณ์ ไม้ลม้ ลกุ

สว่ นท่ใี ช้ทายา
ใบ เถา ราก/หัว ดอก/ผล ตน้

สรรพคุณ ๓๓
- แกพ้ ิษฝีหนอง
- บรรเทาอาการแมลงสัตวก์ ดั ต่อย
- ชว่ ยทาให้ระบบหายใจ
- แกอ้ าการร้อนใน
- ยาขับพิษรอ้ นถอนพิษไข้

วธิ กี ารทีน่ าไปทายา

ใบ : นาไปตากับสรุ าขาวพอกบรเิ วณทแี่ มลงกดั

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทรี่ ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชมุ ชนหมอพนื้ บ้าน บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ชือ่ สามญั ชื่อวิทยาศาสตร์
เจตมูลเพลงิ แดง Plumbago indica

สรรพคุณ ลกั ษณะ
ไม้ล้มลุก
- บารุงธาตุ
- บารุงโลหิต สว่ นทใ่ี ชท้ ายา
- แกท้ อ้ งอืด ทอ้ งเฟอ้ ราก ต้น
- แกร้ ิดสีดวงทวาร

วธิ ีการทน่ี าไปทายา
บดแหง้ เข้าตารบั ยา

๓๔

สมนุ ไพรพื้นฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกิจชมุ ชนหมอพน้ื บ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชื่อสามัญ ลักษณะ
ชะมวง ไมย้ ืนต้น

ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์ ส่วนที่ใชท้ ายา
Garcinia cowa ใบ/ผล

สรรพคุณ
- แก้ไอ

- ระบายทอ้ ง
- แกธ้ าตุพิการ

วิธกี ารทนี่ าไปทายา ๓๕

ใบสด : ตม้ ทาน
ใบแหง้ : อดั แคปซลู , เขา้ ตารับยา

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชุมชนหมอพ้ืนบ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ช่ือสามญั ชื่อวิทยาศาสตร์
ชุมเห็ดเทศ Senna alata

ลักษณะ ส่วนที่ใชท้ ายา

ไมล้ ม้ ลกุ ใบ ตน้

สรรพคุณ
- แกก้ ลากเกลือ้ น

- โรคผิวหนัง
- แก้กระษยั

- แกท้ ้องผกู ขับปัสสาวะ

วธิ ีการท่นี าไปทายา ๓๖
ใบสด : ต้มด่ืม

ใบแห้ง : บดแหง้ , เขา้ ตารับยา, มวนเป็นยาสบู แก้โรคไซนสั

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/ส่วนประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วิสาหกิจชมุ ชนหมอพน้ื บา้ น บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ช่ือสามัญ ลักษณะ
ทเุ รยี น ไมย้ ืนต้น

ชื่อวิทยาศาสตร์ สว่ นทใี่ ช้ทายา

Durio เปลือกของผล (มธี าตุกามะถนั )

สรรพคณุ
- คมุ ธาตุ
- สมานแผล
- แกน้ ้าเหลอื งเสยี ผุพอง
- แกฝ้ ตี านซาง

วธิ ีการทีน่ าไปทายา ๓๗
เปลอื กผล : เผาและแช่นา้ เขา้ ตารบั ยา

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทรี่ ักษาโรค/ส่วนประกอบท่ใี ชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกิจชมุ ชนหมอพ้นื บ้าน บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ชื่อสามญั ชื่อวิทยาศาสตร์
ใบเงิน ใบทอง ใบนาก Graptophyllum pictum

ลักษณะ สว่ นที่ใช้ทายา
ไมล้ ้มลกุ ใบ

สรรพคุณ
- ดบั พิษร้อน
- แกไ้ ข้
- ลอ้ มตบั ดบั พิษ

วิธกี ารท่ีนาไปทายา ๓๘
ใบสด : ตม้ ดืม่

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทรี่ ักษาโรค/สว่ นประกอบท่ใี ช้ในการรักษา ณ วสิ าหกิจชมุ ชนหมอพ้ืนบา้ น บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ช่ือสามญั ชอื่ วทิ ยาศาสตร์
พิ ลังกาสา Ardisia polycephala

ลักษณะ สว่ นท่ใี ช้ทายา
ไม้ยนื ต้น ดอก ผล ใบ

สรรพคณุ
ดอก : ฆา่ เชือ้ โรค
ผล : แก้ทอ้ งเสีย
ใบ : แกต้ บั พิการ

วิธีการท่ีนาไปทายา ๓๙
สด/แหง้ : ตาก ตม้ ดืม่ เขา้ ตารบั ยา

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชมุ ชนหมอพน้ื บ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ชอ่ื สามัญ ชือ่ วิทยาศาสตร์
เพกา Oroxylum indicum

ลักษณะ ส่วนที่ใชท้ ายา
ไม้ยนื ตน้ เปลอื กต้น ฝักแก่

สรรพคณุ
- ทาให้หนงั ชา สมานแผล
- ทาให้นา้ เหลอื งปกติ
- ดบั พิษโลหิต
- แก้ร้อนใน กระหายน้า

วธิ กี ารที่นาไปทายา ๔๐
เปลือกตน้ : ตากบั สุราขาว ทา/พ่น ตาม

ตวั สตรหี ลังคลอด, ต้มเขา้ ตารับยา

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชมุ ชนหมอพนื้ บ้าน บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ชอ่ื สามัญ ชื่อวทิ ยาศาสตร์
มะขามไทย Tamarindus indica

ลกั ษณะ สว่ นที่ใชท้ ายา
ไม้ยนื ตน้ เปลือกตน้ ใบ

สรรพคุณ

- ใส่แผลเรื้อรงั ทาให้หายเร็ว

- ขับเสมหะในลาไส้

- แกบ้ ิด แก้ไอ

- ต้มในน้าแลว้ นามาแปะหัวเดก็ แก้หวัดคัดจมูก
วิธีการทน่ี าไปทายา

เปลือกตน้ : ฝนกบั นา้ ปนู ใส ๔๑

ใบ : นาไปตม้ น้า, ตากแหง้ ทาลูกประคบ

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชุมชนหมอพื้นบ้าน บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ชอื่ สามญั ชอ่ื วทิ ยาศาสตร์
หมาก Areca catechu

ลกั ษณะ ส่วนที่ใชท้ ายา

ไมย้ ืนตน้ ผล รากอากาศ

สรรพคุณ

- แกท้ ้องรว่ ง แก้อาเจียน ขับเหงื่อ
- แก้ร้อนใน กระหายน้า

วธิ ีการท่ีนาไปทายา

ผล : ทานสด ๔๒
รากอากาศ : ต้ม

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกจิ ชุมชนหมอพ้นื บ้าน บ้านหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรธี รรมราช

ช่อื สามญั ชอ่ื วิทยาศาสตร์
มะขามป้อม Phyllanthus emblica

ลกั ษณะ สว่ นทใ่ี ชท้ ายา

ไม้ยนื ตน้ ผลออ่ น ผลแก่

สรรพคณุ

- บารงุ เนอ้ื หนังให้สมบรู ณ์
- แกไ้ ข้เจอื ลม ขับเสมหะ ทาให้ชุ่มคอ

วิธีการที่นาไปทายา

รบั ประทานสด ๔๓
แห้ง : บดผง เข้าตารับยา

สมนุ ไพรพ้นื ฐานทร่ี ักษาโรค/สว่ นประกอบที่ใชใ้ นการรักษา ณ วสิ าหกิจชุมชนหมอพื้นบา้ น บา้ นหมอไทย อาเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช

ช่อื สามัญ ชอ่ื วิทยาศาสตร์
สลดั ได Euphorbia lacei Craib

ลักษณะ สว่ นท่ีใช้ทายา
ไมย้ นื ต้น ตน้ (เผา) ยาง

สรรพคณุ วิธีการท่ีนาไปทายา

- แกไ้ อ ผอมแห้ง อมั พาต ตน้ : เผาเป็นด่าง

- แก้ฟกบวม บดแหง้ : เขา้ ตารบั ยา

- จุกเสยี ด *ไมค่ วรทานสด จะถ่ายทอ้ งอย่างรนุ แรง

- แกท้ อ้ งผกู

- เปน็ ยาถ่ายรุนแรง ๔๔