หัวใจชายหนุ่ม

วรรณคดแี ละวรรณกรรม

ชน้ั มัธยมศึกษาปีที่ ๔

กลมุ่ สาระการเรยี นรภู้ าษาไทย

หวั ใจชายหนุม่

๕หนว่ ยการเรียนร้ทู ่ี

๕หนว่ ยการเรียนรทู้ ี่
หัวใจชายหน่มุ

ตวั ชวี้ ัด

• วเิ คราะห์และวิจารณ์วรรณคดแี ละวรรณกรรมตามหลกั การวจิ ารณ์เบ้อื งตน้
• วิเคราะห์ลักษณะเด่นของวรรณคดเี ชอ่ื มโยงกับการเรยี นรทู้ างประวตั ิศาสตร์และวิถีชีวติ ของสงั คมในอดีต
• วเิ คราะห์และประเมนิ คณุ คา่ ดา้ นวรรณศลิ ป์ของวรรณคดีและวรรณกรรมในฐานะทเี่ ปน็ มรดกทางวัฒนธรรมของชาติ
• สังเคราะห์ข้อคดิ จากวรรณคดแี ละวรรณกรรมเพือ่ นาไปประยกุ ต์ใช้ในชีวิตจริง

หน่วยการเรียนรู้ท่ี ๕ หวั ใจชายหนุ่ม

ความสาคัญของวรรณคดี กจิ กรรม

การดาเนินเร่อื ง ทบั ศัพท์สลับซบั ซอ้ น
ประวตั ผิ ู้แตง่

บทพระราชนิพนธ์ บทวเิ คราะห์
เร่ือง หวั ใจชายหน่มุ
คณุ คา่ ด้านเน้อื หา
ตวั ละคร คณุ คา่ ดา้ นวรรณศิลป์
เรื่องราว

ทาไมแตล่ ะคน
จึงใช้ภาษาทีแ่ ตกต่างกนั

ความสาคญั ของวรรณคดี

การดาเนินเร่อื งของหวั ใจชายหนุ่ม

ประพนั ธ์ ฉบับท่ี ๑ ฉบบั ที่ ๒ ฉบับท่ี ... ประเสริฐ

ผู้เขียน (รามจิตต)ิ เป็นคอลัมนิสตห์ นงั สอื พมิ พท์ ีเ่ ขียนเล่าถึงจดหมาย
ซ่งึ รวบรวมได้จากตวั ละครสมมติ (ประพนั ธ์) ท่เี ขยี นหาเพอ่ื นทอี่ ย่ลู อนดอน
(ประเสริฐ)

พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจ้าอย่หู วั ประวตั ผิ แู้ ต่ง

เปน็ พระมหากษตั รยิ ์รชั กาลท่ี ๖ แห่งพระบรมราชวงศ์จกั รี

ทรงประกอบพระราชกรณยี กจิ ในหลายสาขา ทง้ั ด้านการเมอื ง
การปกครอง การทหาร การศกึ ษา การสาธารณสุข การต่างประเทศ
รวมถึงด้านวรรณกรรมและอักษรศาสตร์

ทรงไดร้ บั การถวายพระราชสมญั ญาเมอื่ เสดจ็ สวรรคตแล้ววา่
“สมเด็จพระมหาธรี ราชเจ้า”

ใน พ.ศ. ๒๕๑๕ องคก์ าร UNESCO ได้ยกยอ่ งพระเกียรติคุณ
ว่าทรงเปน็ บุคคลสาคญั ของโลก ผมู้ ผี ลงานดเี ด่นดา้ นวฒั นธรรม
ในฐานะท่ที รงเป็นนกั ปราชญ์ นกั ประพนั ธ์ กวี และนกั แต่งบทละคร
ไว้เป็นจานวนมาก

บทพระราชนพิ นธ์

ทรงพระราชนพิ นธร์ ้อยกรองและร้อยแกว้ มากมาย เรื่องท่ีเด่น มดี ังนี้
๑. บทละครพูดตา่ ง ๆ เช่น หัวใจนักรบ มทั นะพาธา พระรว่ ง วิวาหพระสมทุ ร เวนิสวาณชิ

เหน็ แก่ลูก
๒. บทละครเบิกโรงเร่อื ง ดกึ ดาบรรพ์
๓. บทละครดึกดาบรรพ์
๔. บทละครร้อง เช่น สาวิตรี ทา้ วแสนปม
๕. บทละครรา เชน่ ศกนุ ตลา
๖. บทโขน เช่น รามเกียรติ์

บทพระราชนิพนธ์ เร่ือง หวั ใจชายหนมุ่

เปน็ บทพระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา้ เจ้าอยูห่ ัว
โดยใช้พระนามแฝงวา่ “รามจิตต”ิ

พระราชทานลงพมิ พ์ในหนังสือพมิ พ์ “ดุสิตสมติ ” เมอ่ื พ.ศ. ๒๔๖๔

พระราชนพิ นธ์ในรูปแบบของจดหมายจานวน ๑๘ ฉบบั รวมระยะเวลาท่ปี รากฏ
ตามจดหมายทั้งหมด ๑ ปี ๗ เดือน

ตวั ละคร

ประพันธ์ - ตน่ื เตน้ กับวฒั นธรรมตะวนั ตก - เป็นข้าราชการทเี่ ป็นท่ีนับหนา้
อไุ ร ถือตาในแวดวงขา้ ราชการ
- สับสนในความแตกตา่ งทาง - ยึดถือขนบธรรมเนยี มตามแบบแผน
วัฒนธรรมในเบ้อื งต้น - ต่อมาลดความเข้มงวดลง ยอมรบั
พ่อของประพันธ์ การเปล่ยี นแปลงไดม้ ากขึ้น
- ต่อมาสามารถเรยี นรู้และปรับใช้
วัฒนธรรมกบั บรบิ ทของบ้านเมอื งตนเองได้ - เรียนจบจากเมืองนอกมาเปน็ ข้าราชการ
- ยดึ ถอื เอาวฒั นธรรมตะวันตกแบบสุดโต่ง
- ยึดถือวัฒนธรรมตะวันตก - เจา้ ชู้ มวั เมาในสตรแี ละงานสงั สรรค์
หลวงตระเวน
- ชอบงานสังคม นยิ มความหรูหรา ทนั สมัย

- มีความโดดเด่น มนั่ ใจสูง และฟงุ้ เฟ้อ

- มกี ารเปล่ียนแปลงความคดิ เม่อื ไดร้ ับ
ประสบการณ์ท่เี ลวร้าย



ประพนั ธ์เขียนจดหมายถงึ ประเสรฐิ ที่อยู่อังกฤษ ขณะนัง่ เรอื กลับไทยและนึกถงึ ลอนดอน
การรักเมืองไทย

เปรยี บเหมือนรกั พอ่ แม่
แตก่ ารรักเมอื งอังกฤษ

เหมอื นรกั เมยี

ฉบับที่ ๑
เรอื โอยามะมะรู (๒๓ กันยายน ๒๔๖-)

บรรยายความร้สู ึกท่ตี ้องจากแฟนสาวชาวองั กฤษ เมื่อเจอสาวบนเรอื ที่คลา้ ยลลิ ี่จงึ คดิ ถงึ

พอ่ ของประพนั ธ์ฝากเขาเขา้ ทางาน จริง ๆ เขาอยากใช้ความสามารถตวั เอง
แต่ก็ไมม่ ตี าแหนง่ ว่างเลย
ขอฝากลูกชาย
ขา้ ด้วย
เขาจบมาจากองั กฤษ

ฉบบั ที่ ๔
ถนนหัวลาโพง (๑ ธันวาคม ๒๔๖-)

ประพนั ธไ์ มพ่ อใจท่พี อ่ คลมุ ถงุ ชน หลงั รับราชการ แลว้ ก็ไปตดิ พนั แม่อไุ ร
พ่อหาคคู่ รองให้แล้วนะลกู

แม่กิมเนย้
ฉบบั ที่ ๖
ถนนหัวลาโพง (๑๑ มกราคม ๒๔๖-)

จากการเป็นแม่สื่อแมช่ ักของประไพ (นอ้ งสาวประพนั ธ์) ทาใหเ้ ขาได้แต่งงานกบั แม่อไุ ร
แม้ครอบครัวจะไมพ่ อใจก็ตาม

ฉบบั ท่ี ๙ ประไพ
หวั หิน (๒๑ พฤษภาคม ๒๔๖-)

หลงั จากแตง่ ไมน่ านแม่อไุ รกข็ ึ้นเสยี งใส่ประพนั ธ์บอ่ ย ๆ เม่อื ย้ายมาอย่ดู ว้ ยกัน
ดิฉนั ไม่ใช่บ่าว

จะไดแ้ บกหามเครื่องเรือน
ให้คณุ

ฉบับท่ี ๑๑
ถนนสีพ่ ระยา (๒๑ มถิ นุ ายน ๒๔๖-)

แมอ่ ไุ รสรา้ งหนีส้ ินจนพอ่ ของประพนั ธต์ อ้ งมาชว่ ยชดใช้ และยังมชี ้จู นเป็นที่อบั อาย
ประพนั ธจ์ ึงต้องขอหยา่

พ่อเตอื นแล้ว
ใช่ไหม

ฉบบั ที่ ๑๒
ถนนสพี่ ระยา (๒๐ พฤศจิกายน ๒๔๖-)

พระยาตระเวนมเี มีย ๗ คน คอยทาร้ายแมอ่ ุไรตอนพระยาตระเวนไมอ่ ยู่
ส่วนประพันธก์ เ็ จริญก้าวหนา้ ข้นึ

ชว่ ยดว้ ย!

ฉบับท่ี ๑๓
ถนนสี่พระยา (๒๒ ธันวาคม ๒๔๖-)

ดว้ ยความเป็นนักเรยี นหัวนอก ในที่สดุ พระยาตระเวนก็ไปมสี าวคนใหม่
แลว้ ก็มเี พิม่ เรื่อย ๆ

แม่สร้อย

ฉบับท่ี ๑๕
ที่พักกรมเสอื ปา่ ม้าหลวง ร.อ. (๒๓ มกราคม ๒๔๖-)

พระยาตระเวนยกบ้านของแม่อไุ รใหแ้ มส่ รอ้ ย และไม่เล้ียงดแู มอ่ ไุ รอกี
แม่อุไรจงึ กลบั มาหาประพันธ์ แต่ถกู ปฏิเสธ

กลบั ไปง้อ ดิฉนั ไมเ่ หน็ ทพี่ ่งึ
ขออยู่กบั คณุ พอ่ เถอะ แห่งใดอกี แล้ว
นอกจากคณุ หลวง

ฉบับท่ี ๑๗
ถนนสพ่ี ระยา (๓ มนี าคม ๒๔๖-)

แมอ่ ไุ รตกลงแตง่ งานใหมก่ ับเศรษฐี ส่วนประพันธ์กเ็ ตรียมแตง่ งานใหม่กบั ศรสี มาน

ฉบับท่ี ๑๘
ถนนสีพ่ ระยา (๑๓ เมษายน ๒๔๖-)

และจดหมายทั้งหมดก็ได้ถกู รวบรวมเขยี นลง
ในหนงั สอื พมิ พ์ดสุ ิตสมติ

“จดหมายเหลา่ น้ี
ขา้ พเจ้าไดเ้ ลือก
คัดแต่เฉพาะท่ีมเี รอื่ งนา่ อา่ น
สาหรบั สาธารณชน...”

รามจิตติ

ทับศพั ท์สลบั ซับซ้อน

1 อ ร์ ปา(Pอoปpuปลู laาู่r)รล์ ่ ป มชี ื่อเสยี ง
2 อ ดู เเ(อEdดuชูเcคaั่ tชioเnนั่ ) ค น การศึกษา
3 ส ต์ เเรส็(Rอeเตstaอuงรraร์ntัง)รตั ์ ต ร็
4 อ สั สเ(ปัSuเpปpปeอ้ r)ร์ร็ ป้ รา้ นอาหาร
อาหารคา่
5 ฟ แแ(ฟFนasแhชioแn่น) ช่ ทนั สมัย

จากข้อความน้ี คุณคา่ ด้านเน้ือหา
สะทอ้ นความร้สู ึกนึกคิด
ของประพันธ์และอุไร ...หลวงเทพฯ กเ็ ปน็ ธรุ ะทาหนงั สอื สญั ญาหยา่ ขาดจากสามีภรรยา
และไดล้ งชื่อกันแลว้ เมอ่ื วานน้ี ... ฉะนน้ั บัดนฉ้ี นั ก็กลบั เป็นโสด
ที่เปล่ยี นไปอยา่ งไร อีกแลว้ และคงไม่รบี ร้อนหาคโู่ ดยดว่ นเช่นครั้งก่อนอีกละ...

...ฉันแนะนาว่าให้หล่อนกลับไปงอ้ พ่อของหลอ่ น และกลบั ไปอยู่
กบั พอ่ ดีกวา่ ... เมือ่ เห็นว่าจะอยู่ตอ่ ไปไมเ่ ป็นประโยชนแ์ ลว้ แมอ่ ุไร
กล็ ากลบั ไป และฉันได้ข่าวมาว่าตกลงไปงอ้ พ่อ ปรองดองกันแลว้
ก็เป็นการดสี าหรับตวั หล่อน

พัฒนาการของตวั ละคร คุณค่าดา้ นเนื้อหา

ตัวละครหลักทส่ี รา้ งขนึ้ ทาให้เน้ือเรอ่ื งสมจริง ...หลวงเทพฯ กเ็ ป็นธรุ ะทาหนังสือสัญญาหย่าขาดจากสามภี รรยา
เพราะมีพฒั นาการทางความคดิ ผ่าน และได้ลงชื่อกันแลว้ เมอ่ื วานน้ี ... ฉะน้ันบดั นีฉ้ นั กก็ ลับเปน็ โสด
การเรยี นรจู้ ากประสบการณ์ชวี ติ อกี แล้ว และคงไมร่ บี รอ้ นหาคูโ่ ดยด่วนเชน่ คร้งั กอ่ นอกี ละ...

ประพันธ์ — ไดเ้ รียนรแู้ ลว้ วา่ การรีบรอ้ น ...ฉันแนะนาวา่ ให้หล่อนกลับไปงอ้ พอ่ ของหล่อน และกลบั ไปอยู่
หาคคู่ รองโดยไม่พิจารณาใหร้ อบคอบจะ กบั พอ่ ดีกวา่ ... เมอ่ื เห็นว่าจะอย่ตู อ่ ไปไมเ่ ปน็ ประโยชน์แลว้ แม่อไุ ร
สง่ ผลเสยี จงึ ปรับปรงุ ไมท่ าเช่นท่ีผ่านมา กล็ ากลบั ไป และฉันไดข้ ่าวมาวา่ ตกลงไปงอ้ พอ่ ปรองดองกันแลว้
กเ็ ป็นการดีสาหรบั ตวั หลอ่ น
อไุ ร — ไมฉ่ ุนเฉยี ว เกรีย้ วกราดกับประพนั ธ์
เช่นทผี่ ่านมาเม่ือถกู ปฏเิ สธ และลดทฐิ ิลง
หลังจากเรยี นรู้จากความผดิ พลาดของตนเอง

ขอ้ ความสีแดง คณุ คา่ ดา้ นวรรณศิลป์
น่าจะตรงกบั คาใด
ในปจั จบุ นั มากที่สุด ...ในระหวา่ งฤดูหนาวฉันอยูข่ า้ งจะสนกุ มาก และหวังใจว่าแมอ่ ุไร
ก็ได้รับความพอใจไม่นอ้ ยเหมอื นกัน...
...ฉนั เขา้ ใจเสยี วา่ การทแี่ ม่อุไรพื้นเสยี อยู่เสมอ ๆ เชน่ นัน้ คงจะเปน็
เพราะเบ่ือการอยหู่ ัวเมอื ง ฉันจ่งึ ชวนกลบั กรุงเทพฯ
...ภายหลังฉันเดนิ รา้ นเจา้ คุณภกั ดไี ปกบั แม่อไุ ร “ซุนฮหู ยิน” ออก
ฉวิ ค้อนเสยี สามสว่ี ง แลว้ เลยไมพ่ ูดกบั ฉันอีกเลย...
...ในเวลานี้ผู้หญิงไทยไว้ผมยาวมากกวา่ เม่อื ก่อนเราไปเมอื งนอก
เปน็ อันมาก คนไวผ้ มสั้นเกือบจะมีเหลอื แตค่ นแกก่ ับไพร่ ๆ...

คุณค่าดา้ นวรรณศิลป์

การใช้ภาษาในสมยั รัชกาลที่ ๖ ...ในระหว่างฤดูหนาวฉันอย่ขู ้างจะสนุกมาก และหวังใจวา่ แม่อไุ ร
จดหมายในหวั ใจชายหนมุ่ มักเป็นภาษาเขยี น กไ็ ดร้ บั ความพอใจไมน่ ้อยเหมือนกัน...
ท่ีในปจั จุบันเปล่ียนแปลงไปใชค้ าอนื่ ๆ เช่น
...ฉันเขา้ ใจเสียว่าการทแ่ี มอ่ ุไรพ้นื เสียอย่เู สมอ ๆ เชน่ นั้นคงจะเป็น
๑. อยขู่ ้าง - คอ่ นข้าง เพราะเบ่อื การอยหู่ ัวเมอื ง ฉนั จ่งึ ชวนกลับกรุงเทพฯ
๒. พน้ื เสีย - อารมณเ์ สีย
๓. ฉิว – ฉนุ (ฉนุ เฉยี ว) ...ภายหลงั ฉันเดินร้านเจ้าคณุ ภกั ดไี ปกับแมอ่ ไุ ร “ซนุ ฮูหยนิ ” ออก
๔. ไพร่ ๆ – คนทวั่ ไป ฉวิ คอ้ นเสียสามสวี่ ง แล้วเลยไม่พูดกับฉันอีกเลย...

...ในเวลานผ้ี ูห้ ญงิ ไทยไว้ผมยาวมากกว่าเมอื่ ก่อนเราไปเมืองนอก
เปน็ อันมาก คนไวผ้ มสน้ั เกือบจะมีเหลอื แต่คนแก่กบั ไพร่ ๆ...

สง่ ลูกเรยี นเมืองนอกเพอื่ เพ่มิ ทักษะ สรปุ บทเรยี น เที่ยวท้ังต่างจังหวัดและตา่ งประเทศ
ประสบการณช์ วี ิต ขยายโอกาส เนื่องจากสะดวก รวดเร็วข้ึน
การทางานทเ่ี กย่ี วกบั ต่างประเทศ ค่านยิ ม คา่ นิยม

สง่ ลูกเรยี นเมืองนอกเพ่ือความกา้ วหนา้ การศึกษา การท่องเที่ยว นิยมเที่ยวต่างจงั หวัด เพราะเร่มิ
ทางอาชีพ เอาความคิดกา้ วหนา้ มีการพัฒนาการคมนาคม

มาพฒั นาประเทศ

ลูกมีสทิ ธิ์เลอื กเอง คา่ นยิ ม ค่านิยมจาก ค่านิยม ทาธรุ กิจส่วนตวั หรือ
พ่อแม่เป็นผกู้ าหนด การเลือกคคู่ รอง ๒ วัฒนธรรม การประกอบอาชพี เป็นพนักงานบริษัท
รายได้ดี มอี ิสระ

รบั ราชการ

เพือ่ ความมัน่ คง

แตง่ ตัวตามแฟชั่น ค่านยิ ม วัฒนธรรมไทยจากเรื่องหวั ใจชายหนมุ่
มีอิสระตามความชอบของตน การแต่งกายของผูห้ ญิง วัฒนธรรมที่รบั จากตะวนั ตก

ไวผ้ มยาว นงุ่ ซ่นิ

สรปุ บทเรียน

ตวั ละคร ลกั ษณะคาประพันธ์

อุไร ประพนั ธ์ เป็นนวนิยายรอ้ ยแกว้ ในรปู แบบของจดหมาย
• ทนั สมัย • จบเมืองนอก นิยมวัฒนธรรมตะวนั ตก (มคี าทับศัพท์ภาษาต่างประเทศปะปนอยู่)

• รับวฒั นธรรมตะวนั ตก • สามารถเรยี นรูว้ ฒั นธรรมและปรบั ตวั ขอ้ คดิ

ได้ในทส่ี ุด

พ่อของประพันธ์ หลวงตระเวน หัวใจชายหนมุ่ • ไมค่ วรชิงสกุ ก่อนหา่ ม
• เป็นข้าราชการ • เจา้ ชู้ รักงา่ ยหน่ายเร็ว • ควรรับวฒั นธรรมทีด่ ีมาปรับใช้
• ควรพิจารณาทุกเรอ่ื งอยา่ งรอบคอบ
ท่ยี ดึ มน่ั ธรรมเนยี ม • ชอบสังสรรค์

• นยิ มมภี รรยาหลายคน

เรอื่ งย่อ

• ประพนั ธก์ ลับจากลอนดอน • อุไรแอบคบกบั พระยาตระเวน • อุไรแต่งงานใหม่กบั เศรษฐี

• พอ่ ฝากเข้าทางานราชการ • ประพนั ธห์ ย่าขาดอไุ ร • ประพนั ธค์ บกบั ศรสี มาน

• พอ่ หาคคู่ รองไว้ คอื กมิ เน้ย • อไุ รทะเลาะกับภรรยาคนอ่นื ของพระยาตระเวน

• ประพนั ธ์ชอบพอกบั อไุ รและแต่งงานกนั • พระยาตระเวนมภี รรยาเพ่ิมข้ึนเรอ่ื ย ๆ

• ประพนั ธร์ ะหองระแหงกบั อุไร • อุไรมาขอคืนดี แตป่ ระพนั ธป์ ฏิเสธ