ทุกข์ของชาวนาในบทกวี

วรรณคดแี ละวรรณกรรม

ชั้นมัธยมศกึ ษาปีที่ ๔

กลุ่มสาระการเรยี นรู้ภาษาไทย

ทกุ ข์ของชาวนาในบทกวี

๖หน่วยการเรียนรทู้ ่ี

๖หนว่ ยการเรียนรู้ที่
ทุกข์ของชาวนาในบทกวี

ตัวชวี้ ัด

• วิเคราะห์และวิจารณว์ รรณคดีและวรรณกรรมตามหลักการวิจารณ์เบอื้ งต้น
• วเิ คราะห์ลกั ษณะเดน่ ของวรรณคดเี ช่อื มโยงกบั การเรียนรู้ทางประวัติศาสตรแ์ ละวิถีชีวติ ของสงั คมในอดตี
• วิเคราะห์และประเมนิ คุณคา่ ด้านวรรณศิลปข์ องวรรณคดีและวรรณกรรมในฐานะท่ีเปน็ มรดกทางวฒั นธรรมของชาติ
• สงั เคราะห์ขอ้ คิดจากวรรณคดแี ละวรรณกรรมเพอ่ื นาไปประยกุ ตใ์ ชใ้ นชีวติ จริง

หนว่ ยการเรยี นรทู้ ่ี ๖ ทกุ ข์ของชาวนาในบทกวี บทวเิ คราะห์

ความสาคญั คุณคา่ ดา้ นเนอ้ื หา
คุณคา่ ดา้ นวรรณศลิ ป์
ความเปน็ มา
ผแู้ ตง่
ลักษณะคาประพนั ธ์

เนือ้ เรอ่ื ง

บทกวีของจิตร ภมู ิศกั ด์ิ
บทกวขี องหลเ่ี ชนิ

ชว่ งปดิ เทอม เป็นอยา่ งไรบ้าง

ทางานพิเศษ

ปดิ เทอม หาค่าขนมน่ะสิ
เปน็ ไงบ้าง
อ้าว! ไปทาไรมา ยืนแจกใบปลวิ ช้นั แทบไม่ไดพ้ ักเลย

ทางานอะไร ซะเมื่อย ไดค้ า่ เหนอ่ื ย
ดไี หม น้อยนดิ

ก็ยังดกี ว่า จา้ เพ่อื น คงงน้ั

ทาไรไ่ ถนาปะ
นกั เรียนคดิ อย่างไรกบั อาชพี เกษตรกรรม

ความสาคัญของวรรณคดี ความเป็นมา

“ทกุ ข์ของชาวนาในบทกวี” เป็นบทความที่อยู่ในหนังสือรวมบทพระราชนพิ นธ์ เรือ่ ง “มณพี ลอยร้อยแสง”

ในสมเด็จพระกนษิ ฐาธริ าชเจา้ กรมสมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกมุ ารี

มณีพลอยร้อยแสง มี ๑๑ หมวด

กลนั่ แสงกรองกานท์ ภาษาไทยกบั คนไทย
เสยี งพณิ เสียงเลื่อน เสียงเอ้อื นเสยี งขับ

เรยี งร้อยถอ้ ยดนตรี มี ๔ เร่อื ง การใชส้ รรพนาม
ชวนคิดพิจิตรภาษา

นานาโวหาร

คาขานไพรชั วจิ ารณค์ าอธบิ ายเร่อื งนามกติ ตใ์ นไวยากรณบ์ าลี
สมบัติภมู ปิ ญั ญา

ธาราความคิด

นิทศิ บรรณา ทกุ ขข์ องชาวนาในบทกวี
สาราจากใจ

มาลัยปกิณกะ

ความสาคญั ของวรรณคดี สมเดจ็ พระกนษิ ฐาธริ าชเจา้ ผูแ้ ตง่

สมเด็จพระกนิษฐาธริ าชเจา้ กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกุมารี
กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี
ทรงเปน็ พระราชธดิ าในพระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร
มหาภูมิพลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร (รชั กาลที่ ๙) และ
สมเดจ็ พระนางเจ้าสิริกติ ิพ์ ระบรมราชนิ ีนาถ พระบรมราชชนนีพันปหี ลวง

ทรงประกอบพระราชกรณยี กิจในด้านตา่ ง ๆ เชน่ การศกึ ษา การพัฒนา
สังคม เช่น ทรงจดั ตงั้ โครงการเพ่ือพฒั นาคุณภาพชีวิตเด็กและเยาวชน
ผยู้ ากไรใ้ นชนบท เพือ่ สง่ เสรมิ สุขภาพอนามัย และแกป้ ญั หาภาวะ
ทุพโภชนาการ

ทรงเป็นผ้เู ชย่ี วชาญด้านดนตรไี ทย โดยทรงดนตรไี ทยได้ทกุ ชนิด
และทรงมีบทเพลงพระราชนิพนธ์หลายบทเพลง เชน่ สม้ ตา เมนไู ข่
จนี เดด็ ดอกไม้ (เถา)

ทรงมีพระปรีชาสามารถด้านภาษาและวรรณคดี
โดยมีบทพระราชนพิ นธต์ า่ ง ๆ ท้งั รอ้ ยแกว้ และรอ้ ยกรอง

ความสาคัญของวรรณคดี บทพระราชนิพนธต์ ่าง ๆ

หนงั สอื พระราชนพิ นธบ์ ทกวี ชดุ เสด็จพระราชดาเนนิ หนงั สือพระราชนิพนธ์แปล
เยอื นตา่ งประเทศ
กษัตรยิ านุสรณ์ แก้วจอมซน
กาลเวลาท่ผี า่ นเลย ไทยเท่ียวพม่า แก้วจอมแกน่
ความคดิ คานงึ ย่าแดนมงั กร ขบวนการนกกางเขน
พุทธศาสนสภุ าษิต คาโคลง เล่าเรอื่ งเมอื งฝรั่ง
ผีเสอ้ื
เยอื นถ่นิ อนิ เดยี นแดง

ความสาคญั ของวรรณคดี ทุกข์ของชาวนาในบทกวี

มที ่มี าจากหนังสอื รวมบทพระราชนิพนธ์ เรื่อง “มณพี ลอยร้อยแสง”
จดั ทาขน้ึ โดยบัณฑติ อกั ษรศาสตร์ รนุ่ ๔๑ จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลยั

เพือ่ ทลู เกล้าฯ ถวาย เนื่องในโอกาสที่
พระองคเ์ จริญพระชนมายคุ รบ ๓ รอบ ใน พ.ศ. ๒๕๓๓

พระราชดาริเกยี่ วกบั บทกวีของจติ ร ภมู ศิ ักด์ิ
ท่ีกล่าวถึงอาชพี ชาวนา

พระราชนพิ นธแ์ ปลบทกวีของหลเี่ ชนิ
และพระราชดาริเก่ียวกบั บทกวีที่กลา่ วถงึ ชาวนาในจีน

ความสาคญั ของวรรณคดี ลักษณะคาประพันธ์

เป็นบทความรอ้ ยแก้วแสดงความคิดเห็นตอ่ ประเดน็ ใด
ประเดน็ หนึ่ง
แสดงความคดิ เหน็ โดยใช้วจิ ารณญาณของผู้เขียนเอง

เสนอทศั นะทม่ี เี หตุมผี ลและแปลกใหม่

แสดงถงึ เจตนาดขี องผู้เขียนทีต่ อ้ งการแก้ไขปัญหา
ในสงั คม

ทกุ ข์ของชาวนาในบทกวี

บทกวีของจติ ร ภมู ศิ ักด์ิ

เปบิ ข้าวทุกคราวคา จงสจู าเปน็ อาจิณ

เหงื่อกูที่สูกิน จึงก่อเกิดมาเปน็ คน

ทุกคร้ังที่รับประทานขา้ ว ขอให้คิดไวเ้ สมอวา่ ขา้ วที่ท่านกาลังรบั ประทานอยู่
มาจากหยาดเหงือ่ ของชาวนา

ขา้ วนี้นะ่ มีรส ใหช้ นชิมทกุ ชั้นชน
เบื้องหลงั สทิ กุ ขท์ น และขมข่ืนจนเขยี วคาว

ขา้ วที่รบั ประทานมีรสชาตดิ ี แต่เบ้ืองหลังนั้น ชาวนาตอ้ งทุกข์ลาบากอยา่ งหนัก
แม้ข้าวชว่ งเป็นสเี ขียวหอมอรอ่ ย ยังคาวดว้ ยหยาดเหงอ่ื น้าตา

จากแรงมาเป็นรวง ระยะทางนั้นเหยยี ดยาว
จากรวงเป็นเม็ดพราว ล้วนทกุ ขย์ ากลาบากเขญ็

กว่าจะปลกู ขา้ วจนโต ออกรวง แลว้ ข้าวเปลยี่ นเปน็ สีทองพร้อมเก็บเก่ยี วไดน้ ัน้
ชาวนาต้องทกุ ข์ยาก ลาบากมาก

เหงื่อหยดสกั กห่ี ยาด จากหยดหยาดล้วนยากเย็น
ปดู โปนกีเ่ สน้ เอน็ จงึ แปรรวงมาเปิบกนิ

เหง่อื ไหลแตล่ ะหยด ล้วนเกดิ จากความลาบากยากเยน็
แรงที่ใช้จนเสน้ เอน็ ปูดโปน ล้วนเพือ่ ผลิตขา้ วให้เรารบั ประทาน

น้าเหง่อื ท่ีเรอ่ื แดง และนา้ แรงอนั หลงั่ ริน
สายเลือดกูทง้ั สิน้ ท่ีสซู ดกาซาบฟัน

นา้ เหงือ่ ที่เจอื สีแดง เหมอื นเหงือ่ ทก่ี ลนั่ จากสายเลอื ด ล้วนมาจากชาวนา
ท่ที มุ่ เทแรงกายปลกู ข้าว ใหพ้ วกเรารบั ประทานอย่างเอรด็ อรอ่ ย

บทกวขี องหล่ีเชนิ

หวา่ นขา้ วในฤดใู บไมผ้ ลิ ขา้ วเมลด็ หนึ่งจะกลายเป็นหม่นื เมลด็ ในฤดใู บไมร้ ว่ ง

รอบข้างไม่มนี าที่ไหนทิ้งวา่ ง แตช่ าวนากย็ งั อดตาย

ตอนอาทิตยเ์ ท่ยี งวนั ชาวนายงั พรวนดนิ เหงื่อหยดบนดินภายใต้ตน้ ขา้ ว

ใครจะรู้บา้ งวา่ ในจานใบนน้ั ขา้ วแตล่ ะเม็ดคอื ความยากแคน้ แสนสาหสั

กิจกรรม ปริศนาคาศพั ท์

ส_ า ห_ั ส_ ส า หั ส

ข_ ม_ ข_่ื น_ ข ม ขื่ น

ล_ ำ บ_ _า ก_ ลำบ า ก
ท_ุ _ก ข_์ ท_ น_ ทุ ก ข์ ท น

ท_ุ _ก ข_์ ย_ _า ก_ ทุ ก ข์ ย า ก

_ย า _ก เ ย_็ น_ ย า ก เ ย็ น

_ย า _ก แ ค_้ น_ ย า ก แ ค้ น

คณุ ค่าดา้ นเนอื้ หา ...และการรกั ษาความยตุ ิธรรมทงั้ ปวงกย็ ังแทบ
จะเปน็ ไปไม่ได้ ทาให้ในหลาย ๆ ประเทศท่ีมกี ารพฒั นา
ผเู้ ขยี นเข้าใจปัญหา เศรษฐกจิ ชาวนาตา่ งก็ละท้ิงอาชพี เกษตรกรรม
ของชาวนาอยา่ งไร ไปอยูใ่ นภาคอุตสาหกรรมหรือภาคบริการ ซง่ึ ทาให้
ตนมรี ายไดส้ ูงกวา่ หรือได้เงินเรว็ กวา่ แนน่ อนกว่า
มสี วสั ดิการดีกวา่ และไม่ต้องเสย่ี งมากเทา่ การเป็น
ชาวนา

คณุ ค่าด้านเน้ือหา ...และการรกั ษาความยตุ ิธรรมท้งั ปวงก็ยังแทบ
จะเป็นไปไมไ่ ด้ ทาให้ในหลาย ๆ ประเทศที่มีการพฒั นา
สะท้อนปญั หาสังคมเกษตรกรรม เศรษฐกิจ ชาวนาต่างก็ละทง้ิ อาชีพเกษตรกรรม
- ผเู้ ขียนเข้าใจปัญหาอย่างละเอียดและลึกซึ้ง ไปอยู่ในภาคอตุ สาหกรรมหรอื ภาคบริการ ซงึ่ ทาให้
ตนมรี ายไดส้ งู กวา่ หรือไดเ้ งินเร็วกว่า แน่นอนกว่า
โดยยกเหตทุ ที่ าให้เกิดและผลทตี่ ามมา มีสวสั ดกิ ารดีกวา่ และไม่ต้องเส่ยี งมากเท่าการเปน็
- มีมมุ มองเกีย่ วกับปญั หาในระดับสากล ชาวนา

โดยยกบทกวีอีกบทหนงึ่ ซึ่งเป็นของกวชี าวจนี
มากล่าวเสรมิ แนวความคิดเพอ่ื เพิ่มน้าหนกั
ของปัญหาได้ชัดเจนยงิ่ ข้ึน

คณุ คา่ ดา้ นวรรณศลิ ป์ หว่านขา้ วในฤดใู บไม้ผลิ ขา้ วเมล็ดหนง่ึ
จะกลายเป็นหมื่นเมลด็ ในฤดูใบไมร้ ว่ ง
บทกวนี ี้ รอบข้างไม่มนี าทไ่ี หนทิ้งว่าง
ใหค้ วามร้สู กึ อย่างไร แต่ชาวนากย็ ังอดตาย...

คุณคา่ ด้านวรรณศลิ ป์ หว่านขา้ วในฤดูใบไมผ้ ลิ ขา้ วเมลด็ หนง่ึ
จะกลายเปน็ หมน่ื เมลด็ ในฤดใู บไม้ร่วง
ถ่ายทอดด้วยภาษาท่ีเรยี บงา่ ย ชัดเจน รอบข้างไม่มนี าท่ีไหนทงิ้ ว่าง
โดยแปลจากภาษาจนี ในรูปแบบของตน้ ฉบบั ดัง้ เดิม แต่ชาวนาก็ยงั อดตาย...
ทาใหผ้ ู้อ่านเข้าใจในเนอื้ ความ และได้อรรถรส
ของบทกวีไดอ้ ย่างกลมกลืน ทกุ ขข์ องชาวนาในบทกวี : สมเดจ็ พระกนษิ ฐาธิราชเจา้
กรมสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าฯ สยามบรมราชกุมารี

สรปุ บทเรยี น บทกวีของ • ข้าวทุกคาเกิดจากหยาดเหงอื่ แรงงานของชาวนา
จิตร ภูมศิ ักด์ิ
• ขา้ วท่ีมรี สชาตดิ เี บอ้ื งหลงั คอื ความขมขืน่
• กว่าจะปลูกมาเปน็ เมล็ดข้าวผ่านความลาบากเปน็ เวลานาน

หยบิ ยกบทกวี • ขา้ วที่หว่านฤดูใบไม้ผลจิ ะโตเปน็ เมล็ดข้าวมากมายในฤดใู บไมร้ ว่ ง

บทกวีของ • ปลูกมากแค่ไหนชาวนากย็ ังยากจนแทบอดตาย
หล่ีเชนิ • ขา้ วแต่ละเมล็ดคอื ความยากแค้นแสนสาหสั

• มีความสามารถในการคน้ ควา้ วิชาการ

บทกวขี อง • ใชค้ าไดอ้ ยา่ งลึกซง้ึ
จติ ร ภูมิศักดิ์ • ขยายความโดยละเอียด

ทุกข์ของชาวนาในบทกวี • สะทอ้ นปญั หาสงั คมของอาชพี เกษตรกรรม

บทวเิ คราะหใ์ น • มกี ารเล่าถึงประวตั ผิ แู้ ต่ง ชาวอ่ซู ี
สมเดจ็ พระกนษิ ฐาธริ าชเจ้า สมัยราชวงศถ์ ัง
กรมสมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า ฯ ขา้ ราชการท้องถ่ิน
บทกวขี อง
สยามบรมราชกมุ ารี หล่ีเชนิ • แปลความหมายจากภาษาจนี

• ใช้ภาษาเรียบง่าย แต่แฝงความขัดแยง้ ชดั เจน

วิเคราะหค์ วามแตกต่าง • หล่ีเชิน เหมอื นจติ รกรวาดภาพใหค้ นชม
ของบทกวีทั้งสองทา่ น • จิตร ภูมิศกั ด์ิ
เหมอื นชาวนามาบรรยายเรอื่ งของตน
ให้ผ้อู ่านฟัง