ร่มโพธิ์ร่มไทร - หลวงปู่บุญเพ็ง

นิมิต และประโยชน์ของนิมิต

การทเ่ี รานงั่ ภาวนาจนกระทงั่ ใจมคี วามสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธิ ยงิ่
นงั่ เรากย็ ง่ิ สบาย ยง่ิ นงั่ เรากย็ ง่ิ มคี วามสุข ยงิ่ นงั่ เรากย็ ง่ิ มคี วามรแู้ ละ
ปญั ญาเกดิ ขน้ึ ในตวั เอง คอื ปญั ญาจะเกดิ ขน้ึ โดยอตั โนมตั ใิ นความสงบ
นนั้ มนั รขู้ องมนั เอง มนั เหน็ ของมนั เอง นิมติ หรอื มโนภาพ มนั เกดิ ขน้ึ
แลว้ มนั กห็ ายไป มนั เกดิ ขน้ึ อกี แลว้ มนั กห็ ายไป หากเหน็ กเ็ ป็นหน้าท่ี
ของเขาทจ่ี ะตอ้ งเป็นนิมติ เครอ่ื งหมายมาใหเ้ ราเหน็ จะเป็นหว้ ยหนอง
คลองบงึ ปา่ ไม้ ภเู ขา อาคารบา้ นเรอื น วดั วาอารามกแ็ ลว้ แต่ ตลอดถงึ
สตั ว์ บุคคล ทจ่ี ะเป็นนิมติ มาใหเ้ ราเหน็ เรากเ็ ป็นแต่เพยี งรบั รู้ รวู้ า่ น้ี
เป็นแตเ่ พยี งนิมติ เครอ่ื งหมาย เรากไ็ มไ่ ดเ้ อานิมติ นนั้ ออกมาได้ กไ็ ด้
แตเ่ พยี งวา่ เราเหน็ แลว้ สงิ่ เหลา่ นนั้ กห็ ายไป หมดไป แต่สาํ หรบั ใจทม่ี ี
ความสงบอยนู่ นั้ มนั กเ็ หน็ ดว้ ยความสขุ เหน็ ดว้ ยความสบาย ไมใ่ ชว่ า่
เหน็ แลว้ จะเป็นทกุ ข์ หรอื วา่ เหน็ ดว้ ยความเป็นทุกขใ์ จ มนั มคี วามสุข
ในตวั เอง มนั กเ็ หน็ ดว้ ยความสุข สงิ่ เหลา่ นนั้ มนั ผา่ นมาแลว้ กล็ บไป
อยา่ งอ่นื กเ็ ขา้ มาแทน บางทกี ห็ ายไปเลย จติ นนั้ กม็ คี วามสงบอยู่
หรอื ไมก่ ส็ วา่ งอยู่ เป็นแสงสลวั ๆ และนวลขาวไปหมดอยา่ งน้ีกม็ ี มนั
เป็นเร่อื งของความสงบทเ่ี กดิ ขน้ึ ในตวั เอง คอื เป็นเร่อื งของจติ แต่เราก็
ไมไ่ ดม้ คี วามกลวั อะไร เรากไ็ มไ่ ดม้ วี ติ กกงั วลอะไร โทษอะไรกไ็ มม่ ี
แลว้ มนั กห็ ายของมนั ไป น้ีเรยี กวา่ นิมติ

ทเ่ี ราเหน็ นิมติ กไ็ มใ่ ชอ่ ยา่ งลมื ตาดเู หมอื นของภายนอก ใหม้ ี
ความสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธใิ หม้ คี วามสวา่ งในตวั เองเสยี กอ่ นจงึ จะเหน็
ความสขุ กม็ ใี นตวั เอง เพราะจติ มคี วามสงบ ไมม่ โี ทษอะไร ยง่ิ เราทาํ

ไปยง่ิ มคี วามสงบเทา่ ไร จติ นนั้ กย็ งิ่ มผี ลลพั ธด์ มี ากขน้ึ เทา่ นนั้ แต่กต็ อ้ ง
ใหม้ คี วามสงบตดิ ตอ่ กนั ไปเร่อื ย ๆ อยา่ งวนั น้ีนงั่ ใหม้ คี วามสงบ วนั
พรงุ่ น้ีมานงั่ กส็ งบตอ่ ไปอกี มะรนื กส็ งบตอ่ ไปอกี ถา้ ลกั ษณะน้ีจติ ของ
เรากจ็ ะมคี วามละเอยี ดไปดว้ ยความสงบนนั้ แต่กไ็ มไ่ ดอ้ ยคู่ งท่ี วนั น้ี
ดเี ทา่ น้ี ถา้ สงบอกี กด็ ยี งิ่ ขน้ึ ไปอกี ถา้ ลกั ษณะน้ีจติ ของเรากจ็ ะมคี วาม
ละเอยี ดไปดว้ ยความสงบนนั้ แตก่ ไ็ มไ่ ดอ้ ยคู่ งท่ี วนั น้ีดเี ทา่ น้ี ถา้ สงบ
อกี กด็ ยี ง่ิ ขน้ึ ไปอกี เรยี กวา่ ดขี น้ึ โดยลาํ ดบั ๆ

เวลาใจจะสงบ ทา่ นสอนใหป้ ลอ่ ยมนั ลงไปทท่ี า่ มกลาง ท่ี ตงั้
ของใจอยตู่ รงนนั้ พอเขาลงไปถงึ สถานทข่ี องเขา ทเ่ี ราเรยี กวา่ สมาธิ
เขากจ็ ะเหน็ ของทอ่ี ยใู่ นตวั เกดิ ความสวา่ งไสวขน้ึ ในตวั แต่ก่อนมนั มดื
ไปหมด มดื มนอนธการ พอใจเขา้ ไปถงึ ทต่ี งั้ มนั เกดิ ความสวา่ ง ความ
มดื มนั กห็ ายหมด ความสวา่ งกอ็ ยกู่ บั ตรงทม่ี นั เคยมดื พอเกดิ ความ
สวา่ งขน้ึ สารพดั เร่อื งทจ่ี ะรจู้ ะเหน็ เหน็ สง่ิ ทม่ี นั เอามา เหน็ สง่ิ ทม่ี นั ทาํ
มา มนั เคยทาํ อะไรมา มนั กจ็ ะเหน็ หมด ทเ่ี ราเรยี กวา่ เจา้ กรรมนายเวร
มนั กเ็ หน็ อยใู่ นตวั มนั ความดที ม่ี นั สรา้ งมา มนั กเ็ หน็ มนั กร็ ู้ รวู้ า่ ค วาม
ดมี นั อยตู่ รงน้ี มนั ไมใ่ ชอ่ ยทู่ อ่ี ่นื แมแ้ ตเ่ ทพเจา้ เหลา่ เทวดาทงั้ หลายก็
อยใู่ นนนั้ ทา่ นผรู้ ู้จะเหน็ เทวดา จะเหน็ วา่ ทเ่ี รามาทาํ บุญกนั เทวดาเขา
จะมาอนุโมทนากบั เราไหม แมต้ ลอดถงึ เจา้ ทเ่ี จา้ ทาง ภตู ผปี ิศาจ เขาก็
มาดเู รา มาอนุโมทนากบั เรา
ทา่ นให้ นงั่ ดเู อา แต่ตอ้ งนงั่ ใหใ้ จสงบและอยา่ ไปอยากเหน็ ใหใ้ จ
เราสงบมนั จงึ จะเหน็ เหน็ ผทู้ ล่ี ว่ งลบั ไปก่อน เขาไมม่ ี รา่ งแลว้ เขาจะมา
อยา่ งไร เขามา อนุโมทนาอยา่ งไร ใหพ้ ากนั ดู ดวู า่ เทวดาเขามากนั

ยงั ไง เขาขน้ึ รถมาไหม เขาเสยี คา่ พาหนะเทา่ ไร ดเู อา แมก้ ระทงั่ พวก
ทเ่ี ขาอยแู่ ถวน้ี เขามากนั อยา่ งไร แลว้ เขาไปกนั อยา่ งไร เขาอยกู่ นั
อยา่ งไร เขามบี า้ นไหม บา้ นเขาอยอู่ ยา่ งไร กใ็ หด้ กู นั บา้ ง อยา่ มวั แต่
ไปถามคนอ่นื ไปถามแตพ่ ระ พระทา่ นกไ็ มเ่ หน็ นะ ทา่ นกร็ ู้ เทา่ กบั ใน
หนงั สอื กเ็ หมอื นเรารหู้ นงั สอื มานนั่ ละ่ ทา่ นกไ็ มเ่ คยเหน็ ผทู้ ไ่ี มภ่ าวนา
จติ มนั ไมส่ งบ มนั จะไปเหน็ ไดอ้ ยา่ งไร เทพเจา้ เหลา่ เทวดาเขาไมม่ เี น้ือ
มหี นงั เหมอื นเรา เขาไมไ่ ดม้ เี จบ็ มปี วดเหมอื นเรา และเขากไ็ มไ่ ดม้ ตี น
มตี วั เหมอื นอยา่ งเรา เขาเป็นโอ ปปาตกิ ะ เกดิ ผดุ ขน้ึ แลว้ กห็ ายไปใน
ขณะนนั้ ชวั่ วบู เขาไปงา่ ยมางา่ ย แวบเดยี ว ชวั่ กระดกิ น้ิวมอื กถ็ งึ แลว้
อยไู่ กลขนาดไหนเขากม็ าได้ เขามาดเู รา และมารกั ษาพวกเรา ภะวะ
ตุ สพั พะมงั คะลงั ขอสรรพมงคลกจ็ งมแี กท่ า่ น รกั ขนั ตุ สพั พะเทวะตา
ขอเหลา่ เทวดาจงมารกั ษาทา่ น สะทาโสตถี ภะวนั ตุ เต ขอความ
สวสั ดจี งมแี ก่ทา่ น น่ีพระทา่ นกใ็ หพ้ รเราวา่ ใหเ้ ทวดามารกั ษาเรา แต่
เราเหน็ หรอื เปลา่ ละ่ เหน็ เทวดามารกั ษาไหม เขามารกั ษาเราดว้ ย
และเขากม็ าอนุโมทนาสาธกุ ารกบั เราดว้ ย และเขากม็ าขอสว่ นบญุ สว่ น
กุศลกบั เราอกี ดว้ ย ทนี ้ีเรากข็ อความสวสั ดจี ากเขาอกี มนั กต็ า่ งคนตา่ ง
อาศยั กนั เทวดาอาศยั เรา เรากอ็ าศยั เทวดา จะเป็นเทวดาเมอื งนอกก็
ตาม เทวดาเมอื งไทยกต็ าม กด็ เู อา ของมนั อยกู่ บั เรา เอาอะไรดู เอา
เจา้ ของบา้ น เจา้ ของบา้ นคอื ใคร กค็ อื ใจเรา เอา ใจดู อยา่ ไปเอาตาดู
ตาดมู นั ไมเ่ หน็ เหน็ กเ็ หน็ ตน้ ไม้ เหน็ วหิ าร เหน็ คนนงั่ อยากเหน็
เทวดาตอ้ งเอาตาในดู เราไมต่ อ้ งไปถามคนอน่ื เรารเู้ ราเหน็ ดว้ ย
ตวั เองเม่อื มคี วามสงบ ความสงบมนั มคี ณุ คา่ อยา่ งน้ี

ก่อนตาในจะเกดิ ใจตอ้ งสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธกิ อ่ น เหมอื นกบั
การฝนั ถา้ ไมห่ ลบั มนั กไ็ มฝ่ นั ทเ่ี ขาฝนั เรา เรยี กวา่ นิมติ เหน็ นนั่ เหน็ น่ี
เหมอื นเรานอนหลบั เรากย็ งั ฝนั เหน็ นนั่ เหน็ น่ี แตพ่ อเขาเหน็ นิมติ กว็ า่
ไปตดิ นิมติ เหน็ ครงั้ เดยี ว แวบเดยี ว กห็ าวา่ ตดิ แลว้ ถึ งตดิ นิมติ มนั ก็
ไมต่ าย ถา้ มนั จะตาย ก็ ใหม้ นั ตาย บางทกี ว็ า่ หลงนิมติ หลงนิมติ มนั ก็
ไมต่ าย ใหม้ นั หลง เสยี กอ่ นเพราะมนั ยงั ไมเ่ คยเหน็ นิ มติ กเ็ กดิ ขน้ึ มาก็
ปลอ่ ยใหม้ นั เกดิ ก็ทคี วามฝนั เราหลบั ไปแลว้ ก็ยงั ฝนั กห็ น้าทข่ี องมนั
ทจ่ี ะตอ้ งฝนั จติ สงบไปแลว้ กห็ น้าทข่ี องมนั จะเหน็ นิมติ มนั เกดิ ตาใน
พระพทุ ธเจา้ ทา่ นวา่ จกั ขทุ พิ ย์ โสตทพิ ย์ ทา่ นวา่ ไวท้ าํ ไม

ในขณะทจ่ี ติ ของเรามคี วามสงบ เราจะไดเ้ หน็ ดว้ ยตนเองและ
ไดร้ ดู้ ว้ ยตนเอง คอื นิมติ คลายตวั ออกจากจติ จติ ของเรากไ็ ดป้ ระสบกบั
ของทเ่ี ราไมเ่ คยรไู้ มเ่ คยเหน็ เราไมค่ ดิ วา่ จะมมี า แตม่ นั กม็ มี าได้
เพราะอะไร กเ็ พราะจติ ของเรานนั้ มพี ทุ ธะ คอื จติ ไดต้ งั้ มนั่ อยใู่ นความ
เป็นพทุ โธ เม่อื จติ ของเรามพี ทุ โธอยแู่ ลว้ เราเชอ่ื ไดว้ า่ พระพทุ ธเจา้ นนั้
เป็นสรณะและทพ่ี ง่ึ ของเรา เม่อื เราเชอ่ื ในพระพทุ ธเจา้ แลว้ อะไรหรอื
จะมาทาํ ลายเราได้ จติ เรากไ็ มก่ ลวั ต่อเมอ่ื จติ ของเราเป็นพทุ ธะแลว้
จะไปหวนั่ ไหวอะไร กเ็ ราพง่ึ พระพทุ ธเจา้ แลว้ พระพทุ ธเจา้ มแี ลว้ ในจติ
ของเรา เราจะกลวั อะไร กเ็ ราเป็นศษิ ยข์ องตถาคต พระตถาคตกย็ อ่ ม
รกั ษาเรา เรากเ็ ป็นลกู ของพระพทุ ธเจา้ พระพทุ ธเจา้ กต็ อ้ งรกั ษาเรา
สงิ่ ใดในโลกทจ่ี ะทาํ ลายพระพทุ ธเจา้ ได้ มนั ไมม่ ี เมอ่ื เราไดเ้ ขา้ ถงึ ทา่ น
แลว้ กไ็ มม่ อี ะไรทจ่ี ะมาทาํ ลายเราได้ เรากไ็ มก่ ลวั เมอ่ื จติ ไมก่ ลวั เราจะ

เดนิ จติ ไดส้ ะดวก คอื ไมส่ งสยั และมนั่ ใจวา่ ไมม่ อี ะไรทจ่ี ะมาทาํ ใหเ้ รา
เสยี หาย
ทา่ นวา่ มนั จะตดิ นิมติ หรอื ไมต่ ดิ กใ็ หอ้ ยกู่ บั มนั กอ่ น นิมติ ภายใน
มนั กไ็ มไ่ ดร้ า้ ย เทา่ กบั นิมติ ภายนอก ตดิ นิมติ ภายใน หลงนิมติ ภายใน
มนั ไมเ่ หมอื นหลงนิมติ ภายนอก ตดิ นิมติ ภายในนนั้ ไมเ่ หมอื นตดิ นิมติ
ภายนอก พวกเรามนั ตดิ นิมติ ภายนอกเหน็ ไหม ตดิ บา้ นชอ่ งหอ้ งหอ
ตดิ ขา้ วของ ตดิ ไรน่ าเรอื กสวน นนั่ เป็นนิมติ นอกไมใ่ ชห่ รอื ทม่ี นั ละไป
ไมไ่ ด้ เพราะมนั ตดิ นิมติ หลงนิมติ ภายนอกนนั่ ละ่ แตน่ ิมติ ในมนั ไมห่ ลง
หรอก มนั กม็ ใี หเ้ หน็ เป็นครงั้ เป็นคราว มาแลว้ มนั กห็ ายไป อยา่ งใหม่
กเ็ กดิ ขน้ึ อกี เกดิ แลว้ เรากร็ ู้ รแู้ ลว้ กแ็ ลว้ ไป ไมไ่ ดม้ าตดิ พอทจ่ี ะใหเ้ รา
ลาํ บากราํ คาญ หรอื เสยี หายอะไร กเ็ ป็นแต่เพยี งใหเ้ ราเหน็ เทา่ นนั้ ให้
เรารมู้ นั เทา่ นนั้ มนั มาบอกขา่ วเลา่ แจง้ สงิ่ ทเ่ี ราทาํ มา กจ็ ะไมใ่ หเ้ หน็
อะไรเลย มแี ต่เฉยๆ แลว้ ก็ไปคดิ เอาอนิจจงั ทุกขงั อนตั ตา คดิ วา่ จะ
สาํ เรจ็ ไปเลย แต่กจ็ ะไมไ่ ดเ้ หน็ อะไร ถา้ จะละกเิ ลส โดยคดิ เอา มนั ก็จะ
งา่ ยเกนิ ไป ยงั ไมเ่ หน็ กเิ ลส จะทง้ิ กเิ ลส จะฆา่ กเิ ลส กไ็ มร่ จู้ ะไป ทง้ิ
อะไร ไปฆา่ อะไร อยากจะฆา่ มนั แต่พอจะเหน็ กไ็ ปกลวั เหน็ หาวา่ ไป
ตดิ กม็ นั ตดิ มาก่อน ตดิ มาแลว้ กภ่ี พกช่ี าติ ทาํ ไมไมว่ า่

เวลามานงั่ ภาวนา แลว้ จติ สงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธแิ ลว้ กเ็ หน็ นิมติ
ขน้ึ มากห็ าวา่ ตดิ นิมติ หลงนิมติ อวดอุตริ นงั่ แลว้ กไ็ ปพดู อะไรไมไ่ ด้
ถา้ พดู ออกมากห็ าวา่ อวดอุตริ ถา้ อวดมนั จะเป็นอะไร อวดอตุ รมิ นั
ไมไ่ ดไ้ ปเสยี หายอะไร มนั ไมไ่ ดเ้ อาอตุ รไิ ปขายไดเ้ งนิ ไดท้ องอะไร ที
เวลานงั่ แลว้ ไมไ่ ดอ้ ะไร ไดแ้ ตเ่ อาทท่ี อ่ งจาํ จากตาํ รามาพดู มาคยุ กนั

เหมอื นกบั วา่ ตวั เองเป็นอยา่ งในตาํ รา กไ็ ปยกยอกนั ไมว่ า่ อวด แต่พอ
นงั่ ไดก้ ห็ าวา่ อวด กม็ นั ยงั ไมไ่ ดพ้ น้ กเิ ลส นิมติ มนั กต็ อ้ งมากบั กเิ ลส
กเิ ลสมนั กม็ ากบั นิมติ กเิ ลสมนั กแ็ ส ดงนิมติ ออกมาใหเ้ หน็ กนั เทา่ นนั้
ถา้ ไมเ่ หน็ เรากไ็ มม่ คี วามรอู้ ะไร ดงั นนั้ จงึ อยากใหเ้ หน็ อยาก ใหร้ ู้ เหน็
ศลี เหน็ ธรรม เหน็ มรรคเหน็ ผล พอจะไปเหน็ มรรคเหน็ ผล เหน็ ศลี เหน็
ธรรมเทา่ นนั่ กห็ าวา่ อวดอตุ ริ แลว้ จะมานงั่ ภาวนากนั ทาํ ไม เหน็ แลว้
พดู ไมไ่ ดจ้ ะนงั่ ไปทาํ ไม อตุ รมิ นั กไ็ มใ่ ชเ่ ป็นของต่ํา อตุ ริคอื ธรรมชนั้ สงู
พอเอาธรรมะมาพดู กห็ าวา่ อวดอตุ ริ ถา้ มนั ไดเ้ อาเลย กลวั แต่ วา่ มนั
ไมไ่ ด้ ใครจะวา่ อวดก็วา่ ไปเถอะ ของเราดขี องเราได้ เรากไ็ มไ่ ดเ้ อามา
ขาย ใหม้ นั ตดิ เถอะ ถา้ มนั ตดิ สขุ จรงิ ๆถา้ มนั ตดิ นิมติ จรงิ ๆ ถา้ มนั เป็น
โทษจรงิ ๆ ใหม้ าหาทา่ น ทา่ นจะแกะออกให้ ถา้ แกะไมอ่ อกกจ็ ะเอามดี
ถาก มดี ถากไมอ่ อกกจ็ ะเอาขวานแซะ ทาํ ไมถงึ ไปกลวั มนั กไ็ ปกลวั
อยา่ งน้ีมนั กเ็ ลยไมไ่ ดอ้ ะไร ภาวนากนั มา ไมร่ ู้กป่ี ี เขา้ วดั กนั มาไมร่ กู้ ป่ี ี
อยใู่ นสาํ นกั กไ็ มร่ กู้ ส่ี าํ นกั กไ็ มเ่ หน็ มนั ได้ ถา้ ไดแ้ ลว้ มนั กไ็ มย่ าก จะนงั่
ตรงไหนกไ็ ด้ ไมไ่ ดล้ าํ บาก แตพ่ วกทม่ี นั ไมส่ งบ จะทาํ ยงั ไงกท็ าํ ไป ขน้ึ
ศอกขน้ึ เขา่ ขน้ึ แขนขน้ึ ขากข็ น้ึ ไป ไมม่ ที างสงบ สว่ นบุญกไ็ ดต้ ามเคย
แต่เร่อื งจติ ทจ่ี ะมคี วามสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธิ ทจ่ี ะใหม้ นั เกดิ ความสุข
ขน้ึ มาภายในตวั ของตวั เอง แลว้ จะไปเกดิ ความรแู้ จง้ แสงสวา่ งขน้ึ มาใน
ตวั ของตวั เอง มนั กไ็ มม่ ี มนั ไดแ้ ตท่ าํ ไมร่ ทู้ าํ หาอะไร ไมร่ วู้ า่ นงั่ หา
อะไร ไมร่ วู้ า่ ไปเดนิ หาอะไร ไมเ่ หน็ มนั ไดอ้ ะไร แมก้ ระทงั่ ถงึ จติ ใจของ
ตวั เองทม่ี คี วามสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธิ ทจ่ี ะใหม้ คี วามสขุ สบายขน้ึ มาใน
ตวั ของตวั เองเทา่ นนั้ กย็ งั ไมไ่ ดป้ รากฏในตวั ของตวั เองเลย

ทา่ นจงึ สอนใหเ้ ราทาํ ใจให้ มนั สงบ ถา้ มนั สงบมนั นงั่ ไดห้ มดคนื
ใหจ้ ติ สงบ ถา้ ตดิ สขุ กใ็ หม้ นั ตดิ เถอะ กลวั แต่มนั ไมม่ ใี หต้ ดิ อยา่ มวั แต่
สงสยั ตดิ สขุ ตดิ สงบ ตดิ นิมติ หลงนิมติ มนั ไปหลงทไ่ี หน มนั ไปตดิ ท่ี
ไหน ตดิ แลว้ มนั พาตวั เองไปไหน มนั ยงั กไ็ มร่ ู้ แต่กจ็ าํ คาํ คนอน่ื มาวา่
ก่อน ถา้ มนั เคยหลง เคยตดิ มาแลว้ และมนั ทาํ ใหต้ วั เองเสยี หายมา
กอ่ นกจ็ ะไมว่ า่ หรอก แตน่ ่ีมนั ไมเ่ คยมอี ะไรใหไ้ ปตดิ เลย ไมเ่ คยเหน็ เลย
วา่ มนั ใหโ้ ทษอยา่ งไรกไ็ ปโทษก่อนแลว้ ตกลงกเ็ ลยไมไ่ ดอ้ ะไร ทา่ น
สอนวา่ ยงิ่ ตดิ สุขตดิ นิมติ ยงิ่ ชอบ ขอใหม้ นั ตดิ มนั จะมาเทา่ ไหรใ่ หม้ นั
มาเถอะ พวกทไ่ี มม่ สี ุขไมม่ นี ิมติ มนั จงึ ลาํ บาก วง่ิ ไปตรงนนั้ ตรงน้ี
ทา่ นวา่ สว่ นใหญ่ การสอนภาวนา มกั จะเพง่ โทษกนั อยา่ งนนั้ ผู้
ปฏบิ ตั กิ เ็ ลยชะงกั กเ็ ลยไมท่ าํ ตอ่ กเ็ ลยกลวั ไมท่ าํ ไปเลย คนทจ่ี ะทาํ
ต่อไปกเ็ ลยไมไ่ ดท้ าํ กเ็ ลยแลว้ กนั ไปเลย กเ็ พราะเรอ่ื งนิมติ พอจติ มนั
สงบแลว้ มนั เหน็ กเ็ หน็ ไป กอ็ ยา่ ไปกลวั มนั ใครจะวา่ อวดกใ็ หม้ นั วา่ ไป
มนั ไดแ้ ลว้ มนั จะเป็นอยา่ งไร มนั จะไปผดิ ใคร เขากไ็ มไ่ ดจ้ บั ไปใสค่ กุ
ใสต่ าราง อวดอุตริ มแี ต่ดี ใครจะไปวา่ กอ็ ยา่ ไปสน ใจ นิมติ มนั กเ็ กดิ
ขน้ึ กบั จติ เมอ่ื มนั สงบมนั กต็ อ้ งเป็นไปตามหน้าทข่ี องเขาสกั กอ่ น บาง
ทกี ว็ า่ อปุ าทาน บางทกี ว็ า่ คดิ เอาเอง กไ็ มใ่ หม้ นั คดิ เอาเองแลว้ ใครจะ
ไปคดิ ใหม้ นั ก็อุปาทานมนั กย็ งั ไมห่ มด คนมนั ยงั มอี ปุ าทานอยู่ ทงั้ ๆท่ี
ตวั กม็ อี ปุ าทานเตม็ อยู่ ก็ ยงั หาวา่ เขาอปุ าทาน เวลา เขาไดน้ ิมติ กห็ าวา่
เขาหลง หาวา่ เขาตดิ ตดิ นิมติ มนั กไ็ มไ่ ดเ้ สยี หายอะไรขอใหม้ นั เป็น
จรงิ ๆ แตโ่ ดยมากมนั ไมเ่ ป็นแต่มนั ไปพดู เอาเฉยๆ ทงั้ ทไ่ี มม่ อี ะไรเลยก็
ไปวา่ เอาเฉยๆ ถา้ มนั เป็นจรงิ ๆ มมี าจรงิ ๆ กอ็ ยา่ ไปกลวั มนั

นิมติ กค็ อื บุญกุศลความดที เ่ี ราไดท้ าํ เอาไวม้ าแสดงใหเ้ หน็ นิมติ
บางอยา่ งกค็ อื ความเป็นบาปมาแสดงใหเ้ หน็ บางทมี นั กไ็ ม่ ใชบ่ าป
ไมใ่ ชบ่ ุญ มนั เหน็ เป็นตน้ ไมภ้ เู ขาเลากา ปา่ ดงพงลกึ ภเู ขาอะไร
ตา่ งๆ เหน็ กช็ า่ งมนั กเ็ หมอื นเราอยเู่ ฉยๆมนั กย็ งั คดิ แต่เราไมไ่ ดไ้ ป
หลงตดิ มนั เป็นแตเ่ พยี งรเู้ ทา่ นนั้ แลว้ มนั กผ็ า่ นไป อยา่ งอน่ื มนั มาอกี
กช็ า่ งมนั แลว้ มนั กห็ ายไป แลว้ มนั จะตดิ เมอ่ื ไหร่ สมมตวิ า่ เรานงั่ วนั น้ี
เราเหน็ วหิ ารทงั้ หมด วนั หลงั กน็ งั่ อกี เหน็ วหิ ารกต็ ดิ อยนู่ นั่ อกี วนั หลงั
กน็ งั่ อกี วหิ ารกต็ ดิ อยนู่ นั่ อกี อยา่ งน้ีกพ็ อวา่ ตดิ แต่มนั ไมไ่ ดเ้ ป็นอยา่ ง
นนั้ วนั น้ีกเ็ หน็ วหิ าร ครงั้ ต่อไปเหน็ ประตู บางทกี ไ็ ปเหน็ บงึ เหน็ หนอง
เหน็ ภเู ขา มนั กไ็ มใ่ ชว่ า่ เหน็ แต่ของเกา่ เหมอื นกบั เราฝนั ใครฝนั ของ
เก่าทุกที ถา้ มนั ฝนั ของเกา่ ไดม้ นั กด็ สี ิ เคยฝนั ถูกเลข วนั หลงั จะได้
ฝนั ใหม้ นั เป็นเลขเหมอื นกบั ทฝ่ี นั วนั แต่ก่อน มนั ก็ เป็นไปไมไ่ ด้ มนั จะ
เป็นของมนั ไปขา้ งหน้า แลว้ จะไปตดิ อะไร

ถา้ เราไปโทษกนั อยอู่ ยา่ งน้ี นกั ภาวนาจะไมก่ า้ วหน้า ไมไ่ ปไม่
มา มวั แต่กลวั กนั อยู่ ทม่ี นั จะทะลปุ รโุ ปรง่ ไปขา้ งหน้ามนั กเ็ ลยไมก่ ลา้
ไปเพราะมวั แต่กลวั วา่ จะตดิ เราบกุ ไปเลย อยา่ ไปกลวั เร่อื ง ตดิ นิมติ
ตดิ สุข ใหม้ นั ตดิ เลย ขอใหส้ ขุ มามากๆ จะเอาใหม้ นั หมด ขอใหต้ ดิ
เถอะสขุ กลวั อยา่ งเดยี วคอื มนั ไม่มใี หต้ ดิ โดยมากมนั ตดิ แตท่ กุ ข์ ใครก็
เอาแต่ทกุ ขม์ าหา กต็ อ้ งไปหาพระใหพ้ ระแกใ้ ห้ แต่วา่ เวลามคี วามสุขก็
ไปหาวา่ ตดิ สุข เวลาตวั เองเป็นทุกขม์ ากไ็ ปใหพ้ ระแกใ้ หอ้ กี เอาความ
ทุกขไ์ ปใหพ้ ระ เป็นอยา่ งนนั้ มนั ดหี รอื เวลาความสขุ เกดิ ขน้ึ จากความ
สงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธิ แลว้ จะใหม้ นั สุขมนั ไปอยทู่ ต่ี รงไหน กม็ นั สุขอยู่

ในตวั ของมนั แลว้ จะใหม้ นั ไปสุขอยนู่ อกไดอ้ ยา่ งไร ใจอยู่ในน้ี สุขอยู่

ตรงโน้น จะเป็นอยา่ งนนั้ ไดอ้ ยา่ งไร

ทา่ นใหเ้ ราบกุ ไปเลย ทาํ ไปเลย ใหม้ นั ไดส้ มกบั ทเ่ี รามาทาํ

ไมใ่ หว้ นั เวลาเสยี ไปเปลา่ ๆ เสยี แขง้ เสยี ขาไปเปลา่ ๆ พวกเราไมต่ อ้ ง

กลวั เป็นยงั ไงกใ็ หม้ นั เป็น จะเป็นอะไร ภายนอก กเ็ ป็นคนอยตู่ าม

เคย สว่ นภายในใหม้ นั เป็นเทวดา เป็นอนิ ทร์ เป็นพรหมไป พอจะเป็น

อรหนั ตไ์ ดก้ ใ็ หเ้ ป็นไปเลยสาํ หรบั สว่ นภายใน ถา้ เป็นไปไมไ่ ดก้ อ็ ยเู่ ป็น

คน ออกจากคนกไ็ ปเป็นคน อกี เราไดแ้ ลว้ เรากเ็ กบ็ เอาของเรา อยา่
ไปพดู ใหใ้ ครฟงั พดู ใหค้ นไมร่ เู้ รอ่ื งเขากห็ าวา่ เราผดิ กเ็ หมอื นกบั วา่

เขาเกง่ วเิ ศษมา เหมอื นกบั เขาผา่ นมาหมด เขาพดู โดยไมไ่ ดน้ ึกถงึ

ตวั เองวา่ เป็นอยา่ งไร ปฏบิ ตั ิอยา่ งไรกไ็ มร่ ู้ เวลาเราไดเ้ รากเ็ กบ็ เอาของ

เรา แลว้ เรากไ็ ปใชใ้ นพวกเรา เป็นประโยชน์แกพ่ วกเรา เรากใ็ ชก้ นั เอา

เอง โดยไมจ่ าํ เป็นทจ่ี ะไปหาใคร ไปหาคนอ่นื ใหเ้ ดอื ดรอ้ นทาํ ไม เราก็

เป็นคนคนหน่ึง จะทาํ ดไี มไ่ ดห้ รอื ทา่ นใหค้ ดิ อยา่ งน้ี บางสง่ิ บางอยา่ ง

ไมจ่ าํ เป็นตอ้ งไปถามใคร บางสง่ิ บางอยา่ งกไ็ มต่ อ้ งไปอวดใคร กเ็ ราได้

ของเราแลว้ เป็นของเราแลว้ ใครจะมาเหน็ ทา่ นสอนใหเ้ รา อยา่ ไปยงุ่

กบั ใคร มหี น้าทท่ี าํ เรากท็ าํ ของเราไปเลย คอยแตห่ าวา่ คนอน่ื ผดิ แต่

ความผดิ ของตวั เอง กเิ ลสตวั เองมนั กเ็ ตม็ อยเู่ หมอื นกนั ถา้ ตวั เองหมด

กเิ ลส จะวา่ เขาอยา่ งไรกว็ า่ ไปเถดิ ถา้ กเิ ลสยงั เตม็ หวั อยู่ กอ็ ยา่ เพงิ่ ไป

วา่ คนอ่นื ผดิ มนั เทา่ กนั เราเอาความสงบสุขกบั กเิ ลสไวก้ อ่ น ยงั หนีมนั

ไมไ่ ด้ กอ็ ยกู่ บั มนั กอ่ น มนั จะสขุ ในความสงบ เป็นนิมติ อะไรกช็ า่ ง อยู่

กบั มนั กอ่ น แลว้ เราคอ่ ยไป คอ่ ยรมู้ นั อยา่ ไปกลวั

ถา้ มนั มคี วามสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธิ สงิ่ ทเ่ี ราไมเ่ คยเหน็ สง่ิ ทเ่ี รา
ไมค่ ดิ วา่ มนั จะมี แตม่ นั กม็ มี า แตม่ นั กเ็ หน็ โดยอตั โนมตั ิ เหน็ ในตวั
เทา่ นนั้ มนั ไมไ่ ดเ้ หน็ ดว้ ยตานอก กเ็ หน็ ดว้ ยตาใน ใครอยากจะรเู้ ร่อื ง
กรรมเร่อื งเวร เรอ่ื งทุกขย์ ากอะไร มนั ไมต่ อ้ งไปถามใคร สงิ่ ใดทต่ี วั เอง
ทาํ มามนั เป็นผลมาใหเ้ รารบั เรากจ็ ะตอ้ งรดู้ ว้ ยตนเอง เหน็ ดว้ ยตนเอง
เราจะไปแกเ้ จา้ กรรมนายเวร จะแกท้ ไ่ี หน กแ็ กอ้ ยขู่ า้ งใน

เม่อื ใจมคี วามสงบ ตาในมนั มรี อบดา้ น มหี ลายมติ ิ เหน็ ไดท้ งั้
อดตี ปจั จบุ นั และอนาคต ทา่ นจงึ ไดร้ หู้ มด ชาตภิ พ ชอ่ื เสยี งเรยี งนาม
ตระกลู ชนั้ วรรณะกร็ มู้ าหมดดว้ ยปพุ เพนิวาสานุสตญิ าณ สง่ิ ทค่ี ดิ วา่ จะ
เป็นไปไมไ่ ด้ แต่มนั กเ็ ป็นมาได้ ทงั้ จตุ ูปปาตญาณ วญิ ญาณของสตั ว์
ทงั้ หลายลอ่ งลอยอยตู่ ามสถานทต่ี า่ งๆ อยตู่ ามบรรยากาศ อยู่
ขา้ งหน้าเรา หรอื อยขู่ า้ งๆเรา คาํ วา่ โลกหน้า เรากค็ ดิ วา่ มนั อยไู่ กล แต่
จุตปู ปาตญาณของพระพทุ ธเจา้ นนั้ ทา่ นมองเหน็ หมด รหู้ มด คนนนั้ ทาํ
อนั นนั้ ไปเป็นอนั นนั้ คนนนั้ ทาํ อนั น้ีไปเป็นอยา่ งน้ี ขเ้ี หลา้ เมายาตายไป
แลว้ มนั เป็นอยา่ งนนั้ เอาน้ําทองแดงกรอกปากมนั อยา่ งนนั้ อยา่ งนนั้
โบราณเขายงั วา่ ทา่ นเหน็ มาหมดแตจ่ ะไปแกก้ แ็ กไ้ มไ่ ด้ กม็ นั เป็น
มาแลว้ กม็ แี ต่ปลอ่ ยใหเ้ ป็นไปตามผลของกรรมทม่ี นั เคยกระทาํ มา มนั
หมดฤทธิ ์มนั กห็ มดเอง กป็ ลอ่ ยไปสิ เมตตากเ็ มตตาอยู่ แต่เมตตาท่ี
จะใหม้ นั หายนนั้ มนั เป็นไปไดย้ าก

จติ ของเราเมอ่ื มนั มคี วามสงบ มนั ไมเ่ หน็ อยา่ งหน่ึง กเ็ หน็ อยา่ ง
หน่ึง แตม่ นั จะไปเหน็ มากเหมอื นอยา่ งพระพทุ ธเจา้ มนั กเ็ ป็นไปไมไ่ ด้
ผทู้ ต่ี รสั รสู้ อนโลกนนั้ อนั หน่ึง เรามนั กเ็ ป็นแต่เพยี งสอนเรา สอนใหร้ วู้ า่

ตวั เองเป็นมาอยา่ งไรบา้ ง พอเคา้ ๆ แลว้ จะเป็นไปขา้ งหน้าอยา่ งไรบา้ ง
กพ็ อทจ่ี ะมองออก กพ็ อทจ่ี ะเหน็ เหน็ แลว้ กจ็ ะไดเ้ กดิ สลดสงั เวชตวั เอง
ทเ่ี รามาเกดิ มายงั ไง เกดิ แลว้ รแู้ ต่วา่ ตวั เองเกดิ เป็นคน แลว้ กจ็ ะเป็น
คนอยอู่ ยา่ งน้ี ออกจากคนไปสโู่ ลกหน้าแลว้ จะเป็นอะไร มนั กไ็ มร่ ู้
ถา้ จติ มนั สงบ มนั เหน็ รอบดา้ น ทงั้ ทเ่ี ป็นนิมติ นอก ทงั้ ทเ่ี ป็น
นิมติ ใน นิมติ นอกกค็ อื พวกวญิ ญาณทม่ี นั ผา่ นมาใหเ้ ราเหน็ อยา่ งนนั้
บา้ ง อยา่ งน้ีบา้ ง คนนนั้ บา้ ง คนน้ีบา้ ง มนั กเ็ ป็นไปตามหน้าทข่ี องมนั
เสยี ก่อน สว่ นนิมติ ในกก็ เิ ลสของตวั เองมนั คลายออกมา กเิ ลสตณั หา
มนั กแ็ สรง้ นิมติ ออกมา มนั สรา้ งนิมติ ออกมาใหเ้ หน็ มนั กเ็ ป็นเร่อื งของ
กเิ ลสของตวั เอง มนั คลายออกมา คลายออกจากหวั ใจตวั เอง แลว้ กม็ า
ใหต้ วั เองเหน็ พอเหน็ แลว้ เรากเ็ ลยกลวั กลวั จะเป็นอยา่ งนนั้ กลวั จะ
เป็นอยา่ งน้ี หลวงปทู่ า่ นวา่ ผเี จา้ ของหลอกเจา้ ของ ผตี วั เองหลอก
ตวั เอง กไ็ ปกลวั เจา้ ของ ทงั้ ทเ่ี ขาใหเ้ หน็ กเ็ หน็ กเิ ลสตวั เองนนั้ แหละ
มนั เป็นนิมติ ออกมา เราไปกลวั กเิ ลสตวั เองกเ็ ลยเลกิ เลยไมท่ าํ ตอ่
กเิ ลสมนั กเ็ ลยวา่ ปานนนั้ กว็ า่ อยากพน้ ทกุ ข์ แคน่ ้ีมนั กย็ งั กลวั มนั จะ
ไปพน้ ทกุ ขไ์ ดอ้ ยา่ งไร แทท้ จ่ี รงิ แลว้ นิมติ มนั เป็นเร่อื งตวั เอง แมแ้ ต่เป็น
พระไปภาวนาในปา่ ในดง มนั กย็ งั แสรง้ นิมติ ออกมาใหเ้ หน็ เป็นเพศ
ตรงกนั ขา้ มถอื ขนั ดอกไมม้ าขออาราธนาใหท้ า่ นสกึ พอไปรบั ขนั มนั
เทา่ นนั้ มนั รอ้ น น้ี นิมติ เกดิ จากตณั หาตวั เอง กเิ ลสตวั เองมนั มาหลอก
ตวั เอง ตวั เองกเ็ ลยหลงของตวั เอง กลวั กก็ ลวั ของตวั เอง กเ็ ลยเลกิ ก็
เลยไมท่ าํ กเ็ ลยสกึ ไป

แต่ถา้ รเู้ ทา่ เอาทนั มนั จะเอาอะไรมา เรากไ็ มส่ นใจ กเ็ ราจะละ
ความอยาก เราไมอ่ ยากเรากไ็ มร่ บั มนั กไ็ มเ่ ป็นอะไร เขาเรยี กวา่ รเู้ ทา่
เอาทนั ต่อกเิ ลสของตวั เอง เม่อื ใจมนั สงบกเิ ลสมนั กแ็ สดงเป็นตนเป็น
ตวั นะ ถา้ ไมส่ งบกไ็ มร่ ู้ วา่ กเิ ลสอยทู่ ไ่ี หน หน้าตาเป็นอยา่ งไร รจู้ กั แต่
ช่อื ทส่ี มมตเิ รยี กตามตาํ รา โลภบา้ ง โกรธบา้ ง หลงบา้ ง อวชิ ชาบา้ ง
ตณั หาบา้ ง มานะบา้ ง ทฐิ บิ า้ ง กามาสวะ ภวาสวะ อวชิ ชาสวะ จาํ ชอ่ื
ไดม้ ากมายแลว้ กเ็ ขา้ ใจวา่ เรารกู้ เิ ลส แทท้ จ่ี รงิ กก็ เิ ลสตวั เดยี วแตเ่ รยี ก
หลายชอ่ื แต่พอตวั มนั แสดงตวั จรงิ ออกมาใหเ้ หน็ ก็กลบั กลวั มนั แต่ก็
ไมร่ จู้ กั มนั ไมร่ วู้ า่ มนั ช่อื อะไรในหมวดหมทู่ ท่ี อ่ งจาํ ได้ ปานนนั้ กค็ ดิ วา่
อยากจะละกเิ ลส อยากพน้ ทกุ ข์
เวลานิมติ เกดิ ขน้ึ จากตวั เองเรยี กวา่ สงั ขาร สงั ขารคอื การปรุง
แตง่ เวลามนั สงบมนั กแ็ ตง่ จติ เป็นรปู เป็นรา่ งออกไปหลอกมนั ถา้
สงั ขารธรรมดากเ็ หมอื นเราชาวบา้ น มนั กป็ รุงแตง่ เดยี๋ วกค็ ดิ เร่อื งนนั้
เดยี๋ วกค็ ดิ เร่อื งน้ี คดิ ไปคดิ มาเกดิ เป็นบา้ กม็ ี เกดิ นอนไมห่ ลบั กม็ ี ทา่ น
ใหไ้ ปรเู้ ทา่ เอาทนั อนั น้ี อยา่ คดิ วา่ ภาวนาแลว้ กเิ ลสมนั จะเมตตาเรา
อยา่ ไปคดิ วา่ กเิ ลสมนั จะสงสารเรา เขาจะหาวา่ เราจะหนีจากเขา อยู่
ดว้ ยกนั มานานทาํ ไมจะมาหนีจากกนั มนั กเ็ ลยจดั การไปกอ่ น จะวา่ มนั
จะจดั การก่อนกใ็ ช่ หรอื มนั จะใหร้ ู้จกั มนั กใ็ ช่ แตเ่ รากไ็ ปกลวั เสยี มนั ก็
เลยไดโ้ อกาสจดั การเรา
ตามหลกั ธรรมะ หรอื หลกั ปรยิ ตั ิ จาํ แนกนิมติ เป็นสาม อนั ดบั
แรกกเ็ รยี กวา่ บริกรรมนิมิต กค็ อื เราบรกิ รรม พทุ โธ พทุ โธ อนั น้ี

เรยี กวา่ บรกิ รรมนิมติ พอมนั สงบไปแลว้ มนั รมู้ นั เหน็ อะไรตา่ งๆขน้ึ มา

กเ็ รยี กวา่ อคุ คหนิมิต กอ็ คุ คหนิมติ น้ี แหละทม่ี นั ไปหลอกตวั เองอยู่

กอ่ นทจ่ี ะไปถงึ ปฏิภาคนิมิตมนั ตอ้ งผา่ นอุคคหนิมติ เสยี ก่อน แต่ สว่ น

ใหญ่ก็ไปกลวั กอ่ น แลว้ กไ็ ปคดิ วา่ ทาํ ไปแลว้ มนั ไมม่ อี ะไร มนั ไมไ่ ด้

อยา่ ไปเอา ถา้ เราจะไมเ่ อากเิ ลสมนั กส็ ง่ เสรมิ ถา้ เราจะไมเ่ หน็ กเิ ลสมนั

ก็สง่ เสรมิ มนั กว็ า่ ถา้ เหน็ แลว้ มนั จะเป็นบา้ เป็นบอ เหน็ แลว้ จะผดิ

หนทาง

กเิ ลสตวั เองมนั หลอกตวั เอง มนั กป็ ิดเอาไวห้ มด เรา ภาวนา

แทบตายกเ็ ลยไมไ่ ดอ้ ะไร คดิ วา่ มนั ไมม่ ี คดิ วา่ จะ ละกเิ ลสงา่ ยๆ อยู่

อยา่ งน้ีกค็ ดิ วา่ มนั จะหมดหรอื มนั ไมม่ ที าง ถา้ จะพดู ตามหลกั ของ

ปฏบิ ตั ิ อยา่ คดิ วา่ เราจะไปหนีจากมนั งา่ ยๆ หรอื คดิ วา่ มนั จะหนีจากเรา

งา่ ยๆ คดิ วา่ เราจะมาถอื ศลี ถอื ธรรม ถอื ปฏบิ ตั แิ ลว้ เขาจะเมตตาอะไร

กบั เรา เพอ่ื ใหเ้ ราพน้ จากเขานนั้ อยา่ ไปคดิ เขาไมม่ เี มตตา เขาไมม่ ี

กรณุ า พรหมวหิ าร ๔ กเิ ลส กม็ นั ไมม่ ี เราอยา่ ไปมกั งา่ ยเกนิ ไป อยา่

ไปเขา้ ใจงา่ ยๆ ศลี กร็ วู้ า่ ศลี หรอก กเ็ ป็นคาํ สอนพระพทุ ธเจา้ จะเป็นศลี

อะไรกต็ าม แต่จะใหเ้ ขาเมตตานนั้ อยา่ ไปคดิ

เมอ่ื เราทาํ จติ ของเราใหม้ คี วามสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธิ อุคคห

นิมติ มนั เกดิ ทม่ี นั เกดิ ขน้ึ มาน้ี สาํ คญั แตเ่ บอ้ื งแรก ครงั้ แรก ถา้ ผา่ น
ตรงน้ีไปได้กค็ ดิ วา่ ไมม่ ปี ญั หาแลว้ คอื มนั กลวั ไปเหน็ อนั นนั้ ดาํ ๆ เหน็

มดื ๆ มวั ๆ กไ็ ปคดิ วา่ มนั เป็นนนั่ เป็นน่ี กเ็ ลยกลวั กเ็ ลยเลกิ ไมท่ าํ มนั

กเ็ ลยไมผ่ า่ นมนั ถา้ นิมติ เกดิ มนั ไมม่ อี ะไรทจ่ี ะแก้ มีแต่ตายคาํ เดยี ว

ถา้ ลงวา่ ตายแลว้ มนั ไมก่ ลวั อะไร มงึ อยากกนิ กก็ ิ น มงึ กนิ ไดก้ ก็ นิ ไป

เลย ขา้ ยอมตา ย ตายในพระพทุ ธ ตายในพระธรรม ตายในพระสงฆ์

เทา่ น้ีกผ็ า่ นอุคคหนิมติ ไปได้ ถา้ ลงวา่ กลวั ตายกผ็ า่ นอคุ คหนิมติ ไมไ่ ด้

สาํ หรบั เร่อื งภาวนาบา้ มนั กอ็ าจจะมอี ยา่ งทเ่ี ขาวา่ ภาวนาบา้

ทา่ นเคยรกั ษาแกบ้ า้ ภาวนาหลายคน ทา่ นเทศน์กระแทกแรง ๆ และ ก็

ไดท้ าํ น้ํามนตใ์ หก้ นิ ทา่ นเทศน์ดา่ มนั ใหร้ จู้ กั ตวั มนั กเ็ จา้ ของกลวั

เจา้ ของ กผ็ เี จา้ ของหลอกเจา้ ของ กต็ วั เองมนั ไมป่ ลงตาย กไ็ ป กลวั
ตาย มนั กเ็ ลยหลอกสิ หลอกมนั กเ็ ป็นบา้ จติ มนั กฟ็ นั ่ เฟือน ทา่ นกใ็ ห้

สตเิ ขา เตอื นเขา บอกเขา พอเขาคดิ ขน้ึ ไดม้ นั กห็ าย

ทา่ นวา่ การแกภ้ าวนาบา้ เรากต็ อ้ งถามมนั เสยี กอ่ น มนั กเ็ ลา่

เรอ่ื งของมนั มนั เป็นอยา่ งไร จติ มนั เป็นอยา่ งไร มนั เป็นมาอยา่ งไร
เขากเ็ ลา่ มาใหเ้ ราฟงั เสยี ก่อน เรากจ็ บั จดุ มนั ได้ พอจบั จุดมนั ไดแ้ ลว้

เรากเ็ อาของมนั นนั้ แหละแกม้ นั กค็ อื เอาตายนนั่ แหละแก้ พอวางตาย

แลว้ มนั หายหมด เพราะมนั ไมก่ ลวั พอมนั ไมก่ ลวั แลว้ มนั จะไป

สนั่ สะเทอื นอะไร มนั จะไปคดิ วา่ อนั นนั้ จะมากนิ จะมาทาํ อะไร มนั ก็

ไมไ่ ดค้ ดิ ทาํ นองนนั้ แลว้ พอมนั วา่ ตายเสยี แลว้ มนั กห็ มด กม็ นั ไมก่ ลวั

ตายแลว้ มนั จะกลวั อะไรอกี ทไ่ี หน มนั กเ็ ลยเดนิ จติ ไปงา่ ย สงิ่ เหลา่ นนั้

มนั กห็ ายไป นิมติ มนั จะมมี าเทา่ ไรกม็ า มนั ไมก่ ลวั รกู้ ส็ กั วา่ รู้ เหน็ กส็ กั

วา่ เหน็ เทา่ นนั้

แต่วา่ อยา่ เอานิมติ เป็นสวรรคน์ ิพพาน นิมติ ไมใ่ ชส่ วรรค์ นิมติ

ไมใ่ ชน่ ิพพาน นิมติ ไมใ่ ชพ่ รหมโลก นิมติ เป็นเครอ่ื งหมายบอกแหง่

ความสงบเทา่ นนั้ ถา้ มนั ไมส่ งบกไ็ มเ่ หน็ มนั กไ็ มม่ ี นิมติ แตผ่ ทู้ จ่ี ะไป

สวรรคไ์ ปนิพพานกค็ อื ผเู้ หน็ นิมติ ตวั นิมติ ไมไ่ ดไ้ ปสวรรคน์ ิพพาน ผู้

เหน็ นิมติ กค็ อื ใจตวั เองทจ่ี ะไปสวรรค์ ไปนิพพาน เรากม็ ารกั ษาใจ มา
รเู้ ทา่ ทนั นิมติ กด็ เู ฉยๆ ผา่ นมาแลว้ กแ็ ลว้ ไป ทา่ นใหเ้ รารเู้ ทา่ เอาทนั จติ
ซง่ึ กเิ ลสมนั คลายออกไปหลอกตวั เอง

คุณคา่ แหง่ ความสงบของจติ กไ็ ดแ้ ต่แคว่ า่ มนั เป็นบญุ บุญก็
เป็นของประจาํ โลกอยแู่ ลว้ ทา่ นให้เราเอาใจ เอาผสู้ งบ แตเ่ วลามนั จะ
สงบมนั จะผา่ นดา่ นแรก ทว่ี า่ อคุ คหนิมติ ในเบอ้ื งตน้ หรอื ครงั้ แรก
พอครงั้ ท่ีสอง ครงั้ ท่ีสาม มนั กร็ แู้ ลว้ วา่ ไมม่ พี ษิ มภี ยั อะไร ไมม่ โี ทษ
อะไรเลย เพยี งแตว่ า่ รกั ษาใจไมใ่ หไ้ ปหลงตามกบั สง่ิ ทเ่ี ราเหน็ รกั ษาผู้
เหน็ นิมติ น้ีอยา่ ใหไ้ ปหลงตามกบั สง่ิ ทเ่ี ราเหน็ นนั้

ถา้ มนั ไมร่ ไู้ มเ่ หน็ อะไรเสยี เลย กไ็ มร่ จู้ ะเอาความรมู้ าจากไหน
กจ็ ะไมไ่ ดร้ อู้ ะไร ไดแ้ คก่ ําหนดลมกบั บรกิ รรมอยู่ อยา่ งนนั้ ความรทู้ ่ี
จะใหม้ นั เกดิ ขน้ึ ปญั ญาทจ่ี ะใหม้ นั เกดิ ขน้ึ กไ็ มร่ วู้ า่ มนั จะเกดิ จากไหน
เกดิ อะไร เกดิ อยา่ งไร กไ็ มร่ อู้ กี กว็ า่ แตจ่ ะเอาปญั ญา วา่ แตจ่ ะใช้
ปญั ญา แต่กไ็ มร่ วู้ า่ ปญั ญาจะเกดิ ขน้ึ จะเกดิ อยา่ งไร ความสงบกไ็ มม่ ี
ความรคู้ วามเหน็ ภายในตวั เองกไ็ มม่ ี กไ็ มร่ วู้ า่ จะไปเกดิ ปญั ญาได้
อยา่ งไร แลว้ มนั จะหนีจากทุกขไ์ ด้ อยา่ งไร ตกลงทกุ ขก์ เ็ ลยขงั คอไว้
ครอบงาํ เอาไว้ กเ็ ลยเป็นเครอ่ื งผกู เคร่อื งมดั เครอ่ื งรอ้ ย เครอ่ื งรดั มนั
กผ็ กู กม็ ดั มนั กร็ อ้ ยกร็ ดั อยอู่ ยา่ งน้ี แลว้ กม็ าเกดิ มาตาย เกดิ มาแลว้
กไ็ ดม้ านงั่ ภาวนาเจบ็ แขง้ เจบ็ ขาอกี

น่ีมนั เร่อื งของกเิ ลส มนั โทษของสงั สารวฏั โทษของวฏั ฏะ เรา
จะหนีจากวฏั ฏะน้ี เมอ่ื จะหนีจากเขา กอ็ ยา่ ไปหว่ งเขามากนกั กลวั แต่
มนั จะตาย ถงึ อยา่ งไรมนั กจ็ ะตายอยแู่ ลว้ เมอ่ื จติ มนั สงบลงไป มนั ตงั้

มนั่ เป็นสมาธิ มนั จะเกดิ ความสวา่ งขน้ึ มาบา้ ง มอี ะไรปรากฏมาใหเ้ หน็
บา้ งกอ็ ยา่ ไปกลวั มนั ทา่ นสอนใหร้ จู้ กั แกน้ ิมติ มแี ต่บอกกนั ทาํ ทาํ ไป
แลว้ เวลาเขาเกดิ อะไรมากไ็ มร่ เู้ รอ่ื งอกี เวลาเขาไปเหน็ ภตู ผปี ีศาจท่ี
มนั ไปนงั่ อยตู่ รงนนั้ บา้ ง ยนื อยตู่ รงนนั้ บา้ ง มาตรงนนั้ บา้ ง กไ็ ปหาวา่
เขาเพอ้ เจอ้ อกี แลว้ มนั กเ็ ลกิ ทาํ แลว้ กไ็ ปบอกผวี า่ อยา่ มาหลอกมนั นะ
อยา่ มาใหม้ นั เหน็ อยา่ งนนั้ อยา่ งน้ี มนั จะไปบอกนิมติ จะไปบอกได้
อยา่ งไร มนั จะไปรเู้ รอ่ื งหรอื กม็ นั ไปแลว้ กม็ นั ผา่ นมาแลว้ กบ็ อก
คนทเ่ี หน็ สวิ า่ อยา่ ไปกลวั มนั ถา้ มนั กนิ ไดก้ ใ็ หม้ นั กนิ ใหม้ นั เอาไปเถอะ
อยา่ ไปเสยี ดายมนั เถอะถา้ มนั กนิ ได้ ตอ้ งบอกกนั อยา่ งนนั้ ทนี ้ีมนั ก็
หายกลวั เทา่ นนั้ เรากต็ ายในพระพทุ ธ ตายในพระธรรม ตายใน
พระสงฆ์ กจ็ ติ ของเรามนั เป็นลกู ศษิ ยข์ องตถาคต ทน่ี ้ีมนั กห็ าย มนั
กไ็ มม่ อี ะไรกลวั เวลาเหน็ แมน่ ้ําทา่ นกแ็ กใ้ หว้ า่ นตั ถติ ณั หา สมานที
แมน่ ้ําอน่ื เสมอตณั หาไมม่ ี เหน็ ปา่ ไมท้ า่ นกว็ า่ กเิ ลสคอื ปา่ อนั รกชฏั
เหน็ เสอื เหน็ สตั วร์ า้ ย ทา่ นกว็ า่ นนั่ แหละตวั โทสะ ฯลฯ แลว้ ทา่ นกข็ ยาย
ความใหเ้ ราน้อมเขา้ มาหาทต่ี วั ของเรา ทใ่ี จของเรา

ทา่ นวา่ การเหน็ นิมติ เป็นการหาความเป็นจรงิ ของบุญบาป หา
ความเป็นจรงิ ของใจ เมอ่ื ใจมนั คลายออกมาซง่ึ นิมติ คอื กเิ ลสมนั คลาย
ออกจากจติ เวลามนั คลายออกแลว้ จติ มนั กเ็ บา ทเ่ี รานงั่ เวลานิมติ มนั
ออกไป เขาเรยี กวา่ กเิ ลสมนั คลายออกไปเป็นนิมติ จติ เรากเ็ บา มนั ก็
คลายออกทลี ะน้อยๆ ทลี ะอยา่ งๆ ทา่ นกบ็ อกใหเ้ ราไดร้ บั ทราบ
ลว่ งหน้าเอาไวก้ ่อน เมอ่ื เกดิ ขน้ึ แลว้ เรากจ็ ะไดไ้ มห่ วนั่ วติ กกบั สง่ิ ทม่ี นั
จะเกดิ ขน้ึ นนั้ เรอ่ื งของกามกเิ ลส ทท่ี าํ มาทุกเรอ่ื ง ทกุ อยา่ ง มนั ทาํ มา

หมด แลว้ กจ็ ะไมใ่ หม้ นั แสดงออกมาใหเ้ หน็ กไ็ มร่ จู้ ะเอาอะไรใหเ้ หน็
บางทมี นั กเ็ ป็นกรรมของตวั เองทต่ี วั เองไดก้ ระทาํ มากแ็ สดงออกมาให้
เราเหน็ ความเหน็ เหลา่ นนั้ มนั ทาํ ใหเ้ รารจู้ กั ใจของตวั เอง รจู้ กั กเิ ลส
ของตนเอง เมอ่ื รจู้ กั แลว้ กเิ ลสมนั กจ็ ะคอ่ ยบรรเทาระงบั ไปเอง เราจงึ
ควรยอมรบั การเหน็ นิมติ วา่ เป็นประโยชน์เป็นเครอ่ื งหมายแหง่
ความกา้ วหน้าในการปฏบิ ตั ิ เมอ่ื ผา่ นอุคคหนิมติ ไดแ้ ลว้ ตอ่ ไปก็
ปฏภิ าคนิมติ ซง่ึ จะเป็นไปตามปญั ญาญาณโดยอตั โนมตั ิ

สมถกรรมฐาน วิปัสสนากรรมฐาน

การทเ่ี รามาปฏบิ ตั ธิ รรม กม็ าดว้ ยศรทั ธา ดว้ ยความเช่อื เช่อื
วา่ พระธรรมคาสอนของพระพทุ ธเจา้ เมอ่ื ปฏบิ ตั แิ ลว้ จะไดร้ บั คอื ความ
สงบ ความสงบจะเป็นฐานทต่ี งั้ แหง่ การรองรบั เอาซง่ึ ความดี เราจงึ
ตอ้ งทาความสงบของจติ นนั้ เอาไวร้ องรบั
จติ กไ็ ดแ้ กค่ วามรสู้ กึ นึกคดิ ทม่ี อี ยใู่ นตวั เรา มนั ไมไ่ ดเ้ ป็นตน
เป็นตวั เหมอื นกบั รา่ งกาย มนั ไมม่ วี ตั ถุทจ่ี ะปรากฏตอ่ สายตา มนั มแี ต่
ตวั รู้ ตวั รนู้ ้ีจะรบั ภาระทงั้ หมด ดี ชวั่ ทุกข์ สขุ รอ้ น เยน็ มดื สวา่ งกอ็ ยู่
กบั เขา สติ สมั ปชญั ญะ โลภ โกรธ หลงกอ็ ยกู่ บั จติ มนั มลี กั ษณะอยา่ ง
นนั้ คอื มนั เป็นแคล่ กั ษณะแตม่ นั หาตวั ตนไมไ่ ด้ จะใหม้ นั สงบเป็น
ปกตอิ ยโู่ ดยลาพงั กไ็ มไ่ ด้ เราตอ้ งฝึกเพอ่ื ใหเ้ กดิ ความสงบ
การทเ่ี ราจะฝึกใหจ้ ติ สงบทงั้ เขาหาตวั ตนไมไ่ ดน้ นั้ ตามหลกั คา
สอนของพระพทุ ธเจา้ ทางทจ่ี ะทาใหส้ งบกค็ อื สมถะกรรมฐานใน
เบอ้ื งตน้ และวปิ สั สนากรรมฐานในเบอ้ื งปลาย

สมถะกรรมฐานเป็นอบุ ายทจ่ี ะทาใหใ้ จของเรามคี วามสงบ มนั
จะสงบไดอ้ ยา่ งไร หลกั ของสมถะกรรมฐานกไ็ มม่ ตี วั ตน เป็นเพยี ง
สมมตแิ ละบญั ญตั ขิ น้ึ ใหเ้ ราทาตาม สมถะแปลวา่ อารมณ์ทย่ี งั จติ ใหเ้ กดิ
ความสงบ เป็นอบุ ายทจ่ี ะใหเ้ กดิ ความสงบ ซง่ึ พระพทุ ธองคท์ รงบญั ญตั ิ
อารมณ์ของสมถะไวท้ ใ่ี ชก้ นั ทุกวนั น้ีคอื อนุสติ 10 คอื พทุ ธานุสติ ระลกึ
ถงึ คุณของพระพทุ ธเจา้ ธรรมานุสติ ระลกึ ถงึ คุณของพระธรรม
สงั ฆานุสติ ระลกึ ถงึ คุณของพระอรยิ สงฆ์ ศลี านุสติ ระลกึ ถงึ ศลี จาคานุ
สติ ระลกึ ถงึ ทาน เทวตานุสติ ระลกึ ถงึ คณุ ทท่ี าํ บคุ คลใหเ้ ป็นเทวดา
มรณานุสติ ระลกึ ถงึ ความตาย กายคตาสติ ระลกึ ถงึ รา่ งกายวา่ เป็นของ
น่าเกลยี ด โสโครก อานาปานสติ ระลกึ ถงึ ลมหายใจเขา้ ออก อปุ สมานุ
สติ ระลกึ ถงึ พระนิพพาน แตเ่ มอ่ื เราบรกิ รรมเรากบ็ รกิ รรมพทุ โธ กบั ลม
หายใจเขา้ หายใจออก บรกิ รรมดว้ ยความรทู้ ป่ี ระสานกนั เวลาหายใจเขา้
พธุ หายใจออก โธ เพยี งเทา่ น้ีเพอ่ื จากดั ความคดิ ไมใ่ หก้ ระจดั กระจาย

ถา้ ไปกาหนดหลายอยา่ ง กวา่ จติ จะปลอ่ ยวางมาใหม้ ารวมอยจู่ ดุ เดยี ว
ไดม้ นั กย็ าก มนั จะแตกแขนงกระจายไปทวั่ โลก กวา่ ทเ่ี ราจะเอามนั มา
ได้ มนั กเ็ ลยหมดเวลาก่อน การบรกิ รรมภาวนาเชน่ น้ีคอื การเจรญิ
สมถะกรรมฐาน กค็ อื ยงั สมถะใหเ้ จรญิ ขน้ึ ใหค้ วามสงบมนั เจรญิ ขน้ึ ให้
ใจมนั มคี วามสงบ เจรญิ ยงิ่ ขน้ึ ทม่ี นั ยงั ไมส่ งบกใ็ หส้ งบ ทม่ี นั สงบไป
แลว้ กจ็ ะใหม้ นั เจรญิ ยง่ิ ๆ ขน้ึ
เม่อื มนั มคี วามสงบในตวั ของเขาแลว้ ดว้ ยการภาวนา สง่ิ ทจ่ี ะ
เป็นผลลพั ธแ์ หง่ ความสงบกค็ อื ความสุข ความสุขคอื รสชาตขิ องพระ
ธรรมทเ่ี ราไดป้ ฏบิ ตั แิ ลว้ รสของพระธรรมตา่ งจากสขุ ธรรมดาเราทย่ี งั

ไมเ่ คยมมี า รสของพระธรรมเป็นรสทางใจ เป็นรสทจ่ี ะใหเ้ รา
ปราศจากซง่ึ ความทุกขโ์ ศกอนั เป็นของประจาโลก โลกน้ีมนั มคี วาม
ทกุ ข์ ความโศกเศรา้ ถา้ จติ เรามคี วามสงบสขุ มนั กป็ ราศจากความ
ทกุ ขโ์ ศก ปราศจากความเศรา้ หมอง จติ กส็ ดใส มคี วามสะอาดในตวั
สง่ิ ทม่ี วั หมองซง่ึ ทาใหเ้ รา่ รอ้ น ทาใหร้ ะทมทกุ ข์ และทาใหเ้ กดิ ความ
หนกั กจ็ ะปลาสนาการไป เม่อื จติ มนั ปราศจากความหนกั มนั กเ็ กดิ
ความเบาตวั เบาตน เบากาย เบาใจ กแ็ สดงวา่ มนั มคี วามสงบและมี
ความสขุ มารบั รอง เมอ่ื สขุ มารบั รองในตวั เอง มคี วามดใี นตวั เอง มี
สมบตั คิ อื ความสขุ ในตวั เอง ทน่ี ้ีศรทั ธาทเ่ี ราเคยมมี ามนั จะสมบรู ณ์
มนั จะตอ้ งเอบิ อมิ่ กบั ความสงบสขุ อนั ทเ่ี ขาไดม้ าเป็นสมบตั ขิ องเขา ก็
นนั่ แหละปี ติมนั เกดิ ปีตคิ อื ความอมิ่ ใจดว้ ยความสงบ อมิ่ ไปดว้ ย

ความสุข อม่ิ ความสงบและความสขุ เมอ่ื อม่ิ แลว้ เขากไ็ มด่ น้ิ รนหาอะไร
อกี ความพงึ พอใจในผลของการปฏบิ ตั กิ ย็ งั ใหศ้ รทั ธาเกดิ ใหศ้ รทั ธา
พรอ้ มสมบรู ณ์
แตค่ วามสขุ นนั้ จะมเี พยี งแคน่ ้ีกห็ าไม่ เมอ่ื ศรทั ธาสมบรู ณ์แลว้
มนั จะเกดิ อตุ สาหะวริ ยิ ะในการกระทาต่อไป เพราะมนั เหน็ สขุ ท่ี
แทจ้ รงิ ซง่ึ อยภู่ ายในไมใ่ ชส่ ุขภายนอก สุขภายในทไ่ี มต่ อ้ งอาศยั ของ
ภายนอกใด ๆ มาทาใหเ้ กดิ ขน้ึ มนั เป็นสุขของจติ ทเ่ี กดิ โดยอตั โนมตั ิ
จากการกระทาทอ่ี ยภู่ ายใน และไดก้ ระทาขน้ึ มาดว้ ยกาลงั ของตวั เอง
เขากจ็ ะดาเนินจติ ไปโดยลาดบั รกั ษาความสงบนนั้ ไปโดยลาดบั และก็
ทาความสงบนนั้ ใหม้ นั มากขน้ึ ไปโดยลาดบั เม่อื ความสงบมมี ากขน้ึ
และมคี วามแน่นอนมนั่ คงทเ่ี รยี กวา่ สมาธิ ไมม่ กี ารหวนั่ ไหวกบั สงิ่

ภายนอกทจ่ี ะมาทาใหว้ ุน่ วายฟุ้งซา่ นอกี เขากเ็ จรญิ ความสุขอนั น้ี
ใหม้ าก ความสุขน้ีมนั กม็ าจากความสงบ เขากจ็ ะเจรญิ ความสงบให้
มาก เจรญิ ความสงบใหแ้ น่นอน ดว้ ยหลกั การภาวนา เขากย็ ดึ หลกั
ของการภาวนาเป็นฐานแหง่ การปฏบิ ตั ขิ องเขา แลว้ เขากจ็ ะไดร้ กั ษา
รากฐานการปฏบิ ตั ขิ องเขาทย่ี งั ความสงบใหเ้ กดิ ขน้ึ หรอื สมถะ
กรรมฐานน้ีใหม้ นั่ คงตอ่ ไป
เมอ่ื จติ ยงั ความสงบไดแ้ ลว้ กต็ อ้ งฝึกฝนใหม้ คี วามแน่นอน มี
ความชานาญในความสงบนนั้ ทา่ นวา่ ลงกใ็ หม้ นั ลงเตม็ ท่ี สงบกใ็ หม้ นั
สงบเตม็ ท่ี ใหจ้ ติ มคี วามคลอ่ งตวั ชานาญในการเขา้ การออก และ
รกั ษาความสงบไวเ้ พอ่ื ใหเ้ ป็นบาทของวปิ สั สนา เม่อื จติ สงบมนั ่ คงดี
แลว้ เราจะพจิ ารณาอะไรมนั กย็ อ่ มได้ แต่ถา้ จติ ไมส่ งบ พจิ ารณาแลว้ ก็
ไมไ่ ดผ้ ล ไมอ่ าจพจิ ารณาเรอ่ื งใดเร่อื งเดยี วได้ แต่จะนาเรอ่ื งอ่นื
ภายนอกมาคดิ สบั สนปนเปกนั ไป

เม่อื มนั แน่นอนและมนั่ คงแลว้ เรากจ็ ะพจิ ารณาไปตามอาการ
ของจติ ทเ่ี รยี กวา่ ปญั ญา ปญั ญาจะเกดิ เมอ่ื จติ เรามคี วามสงบมนั ่ คง
แลว้ มนั กเ็ กดิ ความคดิ ในทางทด่ี ี ความดที เ่ี กดิ ขน้ึ จากความคดิ อนั ท่ี
มนั มคี วามสงบเป็นความคดิ ทเ่ี กดิ ขน้ึ โดยอตั โนมตั ิ เป็นความคดิ ท่ี
ประกอบไปดว้ ยความเยอื กเยน็ ประกอบไปดว้ ยความสงบ ประกอบ
ไปดว้ ยความสดใส ทเ่ี รยี กวา่ ปญั ญา ปญั ญาทเ่ี กดิ จากการภาวนา
เรยี กวา่ ภาวนาปญั ญา
เม่อื ปญั ญาเกดิ มนั กม็ กี ารพจิ ารณาในฐานแหง่ ความสงบ เม่อื
จติ มคี วามสงบ มนั จะหยดุ น่ิงและมรี ากฐานมนั่ คง ไมม่ กี ารเคลอ่ื นยา้ ย

ไปไหน ปญั ญามนั กเ็ กดิ เม่อื มนั เกดิ มนั กจ็ ะตอ้ งพจิ ารณาไปในฐาน
แหง่ ความมนั่ คงของจติ ทเ่ี รยี กวา่ สมาธิ ถา้ จติ ไมห่ ยดุ น่ิง ไมป่ กั หลกั
ฐานใหม้ นั่ คง มนั พจิ ารณาไมไ่ ดเ้ พราะมนั ไมอ่ ยู่ มนั จะเทย่ี วไปตาม
อารมณ์ของโลก อารมณ์ของโลกมนั ไมใ่ ชน่ ้อย มนั ไปไดท้ กุ อารมณ์
เราจะไปพจิ ารณากบั การไปของเขา มนั กเ็ ลยพจิ ารณาอะไรไมไ่ ด้ กไ็ ด้
วา่ ไปเทา่ นนั้ เราจะเอาการไปของเขามาพจิ ารณาเพอ่ื เป็นประโยชน์
แกต่ วั เขามนั กห็ าเป็นไปอยา่ งนนั้ ไม่ มนั กเ็ ป็นความหลง คอื จติ มนั หลง
ไปตามอารมณ์ แต่เมอ่ื เรามาสงบยบั ยงั้ ตงั้ มนั่ เป็นสมาธแิ ลว้ มนั กเ็ กดิ
ปญั ญาญาน เม่อื เกดิ ขน้ึ แลว้ เขาจะเอาปญั ญาไปตรวจตวั ของเขาทม่ี ี
ความสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธิ แตก่ อ่ นเขาดน้ิ รนวนุ่ วาย หาความสขุ ใน
ตวั เองไมไ่ ด้ บดั น้ีเขามคี วามสขุ ในตวั เองแลว้ เขากจ็ ะไดต้ รวจคน้ หา
ตรวจดวู า่ ความสขุ อนั น้ีมาจากไหน และมอี ะไรผสมผสานในความสุขน้ี
ความสุขอนั น้ีมนั เป็นของจรงิ หรอื ยงั พอทจ่ี ะอาศยั ไดห้ รอื ยงั และเรา
จะเชอ่ื ความสุขอนั น้ีไดห้ รอื ยงั
การพจิ ารณาธรรมะคอื การพจิ ารณาจติ จติ ทไ่ี ดธ้ รรมะดว้ ยการ
ทเ่ี ราปฏบิ ตั จิ นมคี วามสงบมนั่ คงดแี ลว้ หาความหวนั่ ไหวในตวั เอง
ไมไ่ ด้ มแี ตค่ วามตงั้ มนั่ ตอ่ สกู้ บั เหตุการณ์ปญั หาทเ่ี กดิ ขน้ึ กบั จติ ใหม้ นั
หายจดื จางไปในขณะนนั้ เราตอ้ งพจิ ารณาถงึ ตน้ เหตุทท่ี าใหเ้ กดิ ความ
วนุ่ วาย เหตุทท่ี าใหเ้ กดิ ความฟุ้งซา่ น เรากใ็ ชป้ ญั ญาของเราทเ่ี กดิ ขน้ึ
ดว้ ยความเป็นสมาธิ และมคี วามสงบเป็นอาหารสาหรบั ทจ่ี ะเลย้ี งตวั
ของตวั เองใหป้ ระกอบไปดว้ ยความสุข เมอ่ื มอี าหารอนั สมบรู ณ์ คอื มี
รสชาตอิ นั สมบรู ณ์ มคี วามสุขอมิ่ เตม็ ท่ี จติ กไ็ มไ่ ปเอาอยา่ งอ่นื เขา้ มา

ทาใหเ้ กดิ ความฟุ้งซ่าน เมอ่ื มคี วามสงบ มคี วามมนั ่ คงแลว้ เราตอ้ งใช้
ปญั ญาของเราทม่ี นั เกดิ ขน้ึ ในความสงบนนั้ คน้ หาเหตุอนั ทม่ี นั เป็น
ตน้ เหตุของจติ ทม่ี นั ยงั ความฟุ้งซา่ นใหเ้ กดิ ขน้ึ ในตวั ของเขาเองมาแต่
เก่ากอ่ น

วปิ สั สนาหมายถงึ ปญั ญา ในเบอ้ื งตน้ ทา่ นใหเ้ ราพจิ ารณา
สงั ขารรา่ งกายของเรา วา่ เป็นภยั เป็นศตั รู เราอยกู่ บั เขามานาน เป็น
เพอ่ื นสนิทสนมกนั มาเป็นเวลานาน จนยดึ ถอื วา่ เป็นเรา เป็นเขา เป็น
ตวั เป็นตน พระพทุ ธเจา้ ทา่ นจงึ ใหพ้ จิ ารณาสงั ขารรา่ งกายวา่ เป็นศตั รู
เป็นอสรพษิ เป็นสตั วร์ า้ ย เม่อื พจิ ารณาแลว้ กย็ งั ความรใู้ หเ้ กดิ ขน้ึ
เรยี กวา่ ญาณ ญาณทร่ี ใู้ นความเป็นจรงิ รโู้ ทษของกเิ ลส รฐู้ านของ
กเิ ลสทห่ี ุม้ หอ่ เอาไว้ พจิ ารณาเหน็ โทษภยั ในสงั ขารความเป็นอยขู่ อง
ตนเองในการเกดิ ทเ่ี กดิ มากเ็ น่ืองจากสงั ขารคอื ความปรุงแตง่ ปจั จยั ท่ี
ก่อใหเ้ กดิ สงั ขารกค็ อื อวชิ ชา อวชิ ชาปจั จยาสงั ขารา สงั ขาราปจั จยา
วญิ ญาณงั ตน้ เหตุของอวชิ ชา ตามตาราทา่ นกว็ า่ จติ นนั้ อยใู่ นความ
เป็นอวชิ ชา คอื ความมดื ถา้ มนั มคี วามมดื ในตวั กม็ คี วามหลง ถา้ มี
ความหลงมนั กเ็ ป็นไปตามลกั ษณะอาการแหง่ ความหลง จติ มนั ชอบ
รงั สรรคพ์ รรณนาตา่ ง ๆ นา ๆ ประการในตวั ของเขาอยแู่ ลว้ เมอ่ื มตี วั
หลงเขา้ ครอบ มนั กร็ งั สรรคพ์ รรณนาไปตามอานาจของความหลง แต่
ความหลงอนั นนั้ จติ เขา้ ใจวา่ ตวั เองเป็นผมู้ คี วามรู้ แลว้ มนั กส็ าวหา
เรอ่ื ง หาเหตุต่าง ๆ เขา้ พรรณนาทาใหต้ วั เองเกดิ ความทกุ ขร์ อ้ นขน้ึ
ความหลงกเ็ น่ืองมาจากความมดื คอื อวชิ ชา อวชิ ชาคอื ความไมร่ ขู้ อง
จติ คอื ความมดื ของจติ แตม่ นั มดื โดยลกั ษณะอยา่ งไรทว่ี า่ อวชิ ชาคอื

ความมดื มนั ไมเ่ หมอื นความมดื ภายนอกเวลากลางคนื ไมม่ แี สง ความ
มดื ภายนอกเมอ่ื ไดร้ บั แสง ความมดื กห็ ายไป แต่แสงภายนอกกไ็ ม่
สามารถทจ่ี ะยงั ความสวา่ งและกก็ าจดั พวกอวชิ ชาคอื ความมดื ภายใน
ได้ ความมดื ภายในนนั้ ทงั้ ทเ่ี รารกู้ ย็ งั มดื
เมอ่ื มคี วามมดื กต็ อ้ งมคี วามหลง หลงดว้ ยฐานะความเป็นอยู่
ของตวั เอง หลงในตวั ของตวั เอง หลงในความสาคญั ของตวั เอง คอื
หลงในกเิ ลส กเิ ลสเหลา่ น้ีมนั ออกมาจากจติ อนั เดยี วกนั กบั ทม่ี นั มดื มดื
กอ็ ยตู่ รงนนั้ หลงกอ็ ยตู่ รงนนั้ โลภกอ็ ยตู่ รงนนั้ โกรธกอ็ ยตู่ รงนนั้
ความยดึ มนั่ ถอื มนั่ อะไรมนั กอ็ ยตู่ รงนนั้ ความกาหนดั รกั ใคร่ ยนิ ดใี น
รปู ในเสยี ง ในกลน่ิ ในรส มนั กอ็ ยตู่ รงนนั้ คอื มนั อยกู่ บั จติ อนั เดยี วกนั
เมอ่ื รวู้ า่ มนั อยกู่ บั จติ อนั เดยี วกนั เมอ่ื เราจะกาจดั ความมดื หรอื
ความหลง เราจะตอ้ งไปกาจดั ตรงจติ อนั เดยี วกนั นนั้ ปญั ญาทเ่ี กดิ ขน้ึ
เมอ่ื จติ ของเรามคี วามสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธแิ ละมคี วามมนั่ คงในตวั เอง
มนั กไ็ มห่ วนั่ ไหวไปตามอานาจของความหลง เพราะความดที เ่ี กดิ ขน้ึ
ในจติ ทม่ี นั ตงั้ มนั่ เป็นสมาธนิ นั้ มนั มอี านุภาพในตวั มคี วามสวา่ ง สว่ นท่ี
มนั สวา่ งเป็นรศั มอี อกจากอานาจของจติ วญิ ญาณคอื ความรู้ กร็ วู้ า่ มนั
สวา่ ง วญิ ญาณกเ็ กดิ ขน้ึ ซง่ึ ปญั ญา เรยี กวา่ ปญั ญาญาน
ปญั ญาญานทเ่ี กดิ ขน้ึ สามารถทจ่ี ะนาพาไปพจิ ารณาหาเหตุและ
ผลทม่ี นั เกดิ ขน้ึ ในเบอ้ื งตน้ ซง่ึ เขาจมอยใู่ นอานาจกเิ ลสทก่ี กั ขงั เขา
เหมอื นกบั นกั โทษคนหน่ึงมาเป็นเวลานาน แต่วา่ เขาเป็นนกั โทษโดย
ไมร่ ตู้ วั เองวา่ เป็นนกั โทษ กเิ ลสเขามอี านาจควบคมุ จติ ของเราเพราะ
มนั ประกอบดว้ ยความหลง องคส์ มเดจ็ พระผมู้ พี ระภาคเจา้ พระองคก์ ็

บอกเราวา่ เม่อื จติ เป็นสมาธแิ ละมคี วามตงั้ มนั่ แลว้ กย็ อ่ มสามารถรกู้ าร
ปรากฏในจติ ตามความเป็นจรงิ รเู้ รอ่ื งกเิ ลสทม่ี นั เป็นสาเหตุใหเ้ รา
ไดร้ บั ทุกขท์ รมานมาหลายภพหลายชาติ และมนั กกั ขงั เราใหอ้ ยใู่ น
อานาจของเขา ใหร้ วู้ า่ เราเป็นนกั โทษอยใู่ ตอ้ านาจของเขา กจ็ ะตอ้ ง
เอาปญั ญาไปพจิ ารณาในตวั ของตวั เองซง่ึ อยใู่ นอานาจของเขา เรา
พจิ ารณาหาตน้ เหตุทอ่ี ยภู่ ายในนนั้ ปญั ญากค็ น้ ในจติ ทเ่ี รยี กวา่
วปิ สั สนา วปิ สั สนาญาณ กค็ อื ญาณอนั รแู้ จง้ ปญั ญาอนั รแู้ จง้ คน้ หา
เหตุทม่ี นั เป็นมาโดยวธิ ไี หนทท่ี าใหเ้ ราเกดิ ความหลงใหลมาจนบดั น้ี
ทงั้ ทม่ี นั หลงใหลมากน็ บั ไมถ่ ว้ น หลงใหลในอะไร กห็ ลงใหลในชาตใิ น
ภพ ในความเกดิ ความแก่ ความเจบ็ ความตาย มนั กห็ ลงใหลมาอยา่ ง
น้ี ถา้ มนั ยงั มอี ยอู่ ยา่ งน้ีมนั กย็ งั ตอ้ งหลงต่อไปหาทส่ี น้ิ สดุ ไมไ่ ดเ้ ขาก็
จะตอ้ งเป็นเจา้ ใหญ่นายโต ทจ่ี ะตอ้ งจบั กุมคุมขงั เราอกี เรากต็ อ้ งเป็น
ผตู้ อ้ งขงั อกี ตอ่ ไป แลว้ กไ็ ปตามภพตามชาติ เรอ่ื งภพเรอ่ื งชาตทิ จ่ี ะไป
สน้ิ สุดกนั ตรงไหนกห็ ามไี ม่
ชาตภิ พมนั ไปจากไหน ใครเป็นผสู้ รา้ งขน้ึ ใครเป็นผนู้ าเราไป
ในสถานทท่ี เ่ี ราจะตอ้ งไปอยใู่ นความเป็นภพหรอื ความเป็นชาติ ใคร
เป็นผนู้ าพาทจ่ี ะใหเ้ ป็นอยา่ งนนั้ กก็ เิ ลสทงั้ นนั้ ทเ่ี ป็นผนู้ าพาไปสภู่ พ
ชาติ กเิ ลสกอ็ ยกู่ บั จติ แยกกนั ไมอ่ อก เมอ่ื แยกกนั ไมอ่ อกมนั กต็ อ้ งไป
ตามอานาจของกเิ ลส พระพทุ ธเจา้ ใหพ้ จิ ารณาถงึ เร่อื งกเิ ลสทม่ี นั
ผสมผสานกนั อยู่ ตดิ พนั กนั มาไมร่ วู้ า่ กภ่ี พ กช่ี าติ กก่ี ปั กก่ี ลั ป์ สว่ น
จติ มนั เป็นอยา่ งไร สว่ นกเิ ลสมนั เป็นอยา่ งไร ทเ่ี ขาอยดู่ ว้ ยกนั มนั มสี ว่ น
แบง่ กนั ไดห้ รอื ไม่ และมนั แยกกนั ไดห้ รอื ไม่ หรอื มนั จะตอ่ กนั ไปอยา่ ง

น้ีตลอด เรากร็ วู้ า่ กเิ ลสมนั อยใู่ นจติ เรากร็ วู้ า่ เรามจี ติ ทป่ี ระกอบไปดว้ ย
กเิ ลส กเิ ลสทม่ี นั ผสมผสานกนั อยกู่ บั จติ มนั ปะปนกนั อยอู่ ยา่ งไร เรา
จะคดั ลอก เราจะชารอก ออกมาไดอ้ ยา่ งไร อนั น้ีจะตอ้ งอาศยั ปญั ญา
ทม่ี นั เกดิ ขน้ึ โดยอตั โนมตั จิ ากการภาวนา การภาวนายงั สมาธใิ หเ้ กดิ
แลว้ กม็ ปี ญั ญาขน้ึ เรากน็ าเอาปญั ญาไปพนิ ิจพจิ ารณาหาความเป็น
จรงิ สงิ่ ทม่ี นั อยอู่ าศยั ทม่ี นั ยงั มคี วามยดึ มนั่ ถอื มนั่ วา่ เป็นตน เป็นตวั
เป็นเรา เป็นเขา เป็นของของเรา
เกดิ มาแลว้ เรากว็ า่ ดี แต่ความดขี องการเกดิ มนั ไปไดส้ กั กย่ี ก
มนั ไมใ่ ชด่ เี พราะความสขุ แต่เป็นดเี พราะความทกุ ข์ การทเ่ี ราจะรกั ษา
สงั ขารรา่ งกายในความเป็นอยแู่ หง่ ชวี ติ มนั ไมใ่ ชเ่ ร่อื งงา่ ย มนั เป็นศตั รู
กบั ผทู้ อ่ี ยขู่ า้ งในโดยไมร่ ตู้ วั เวลามนั เจบ็ ปว่ ย ไมส่ ะดวกสบาย มนั ก็
เป็นภยั ในตวั เป็นศตั รกู นั ในตวั หมดภาระชาตนิ ้ีกไ็ ปต่อชาตหิ น้า
หมดสงั ขารอนั น้ีกไ็ ปตอ่ สงั ขารอนั หน้า ทนี ้ีตวั ยดึ มนั่ อยตู่ รงไหน อะไร
เป็นสาเหตุ แลว้ มนั ยดึ เพอ่ื อะไร มนั ยดึ เอาอะไร แมแ้ ตธ่ าตุขนั ธข์ อง
เราคอื รปู นาม กย็ งั ยดึ มนั่ วา่ เป็นตน เป็นตวั เป็นเรา เป็นเขา เมอ่ื เรา
มายดึ มนั่ ถอื มนั่ ในตวั ในตน ในเรา ในเขา วา่ เป็นของของเรา วา่ เป็น
ตวั ของเรา กค็ วามยดึ มนั่ ชนิดน้ีทย่ี งั ผกู พนั เราอยู่ มนั เป็นสาเหตุทจ่ี ะ
ทาใหเ้ ราตดิ อยใู่ นภพในชาตกิ เ็ พราะความยดึ มนั่ แต่ตน้ ตอความยดึ
มนั่ มนั อยตู่ รงไหน ตน้ ตอกอ็ ยใู่ นอานาจของกเิ ลส อยใู่ นฐานของกเิ ลส
กเิ ลสเป็นตน้ เหตุทจ่ี ะทาใหเ้ กดิ ความยดึ มนั่ ถอื มนั่ ถา้ เราจะมาละความ
ยดึ มนั่ ถอื มนั่ โดยปราศจากการคน้ คดิ ในภายในนนั้ จะเป็นไปไดย้ าก
เม่อื จติ มคี วามสงบตงั้ มนั่ ดแี ลว้ ทา่ นจงึ ใหเ้ ขา้ ไปตรวจดใู นสกลกาย

โครงกระดกู เน้ือ หนงั ตบั ไต ไส้ พงุ ซง่ึ มนั สมั พนั ธก์ นั อยู่ เราเคย
ยดึ ถอื วา่ เป็นเรา เป็นของของเรา แตเ่ หน็ แลว้ มนั เป็นของปฏกิ ูลน่า
เกลยี ดโสโครก เป็นเพยี งการประชุมกนั ของธาตุทงั้ 4 และมกี ารเสอ่ื ม
สลายไปในทส่ี ดุ เหน็ เชน่ นนั้ เรากจ็ ะไดท้ ง้ิ รปู ขนั ธ์ เมอ่ื วางรปู ขนั ธไ์ ด้
ความยดึ ในนามขนั ธค์ อื เวทนา สญั ญา สงั ขาร วญิ ญาณ กจ็ ะคลายตวั
ลงไป เมอ่ื พจิ ารณาลกึ ลงไปกจ็ ะวางลงไดต้ ามลาดบั
ถา้ เราเขา้ ไปพจิ ารณาตน้ ตอของมนั ทอ่ี ยใู่ นจติ ดว้ ยอานาจของ
ปญั ญาญาณจากการทเ่ี ราไดป้ ฏบิ ตั มิ า ดว้ ยหลกั ของสมถะกรรมฐาน
เรากเ็ อาปญั ญานนั้ เขา้ ไปคน้ หา เขา้ ไปสารวจ และเขา้ ไปตรวจดู
อวชิ ชามนั อยตู่ รงไหน อะไรมนั เป็นอวชิ ชา ความมดื ของจติ เป็น
อยา่ งไร ทเ่ี รยี กวา่ อวชิ ชา และอวชิ ชามนั แตกแขนงออกมา และมนั
กระจายออกมาในตวั ของเขา ตามสรรพางคร์ า่ งกายของเรา ทาใหม้ ดื
ไปหมด ทาใหห้ ลงไปหมด และทาใหย้ ดึ มนั่ ถอื มนั่ ไปหมด มนั กเ็ ลยลมื
ความเป็นจรงิ สงิ่ ทเ่ี ป็นจรงิ แท้ ๆ มนั กไ็ มม่ อี ะไรเหมอื นทม่ี นั ยดึ แมแ้ ต่
ตวั ของเขาเอง เขากย็ งั หารตู้ วั ของเขาไม่ ทงั้ ทเ่ี ขามคี วามยดึ มนั่ ถอื มนั่
เราตอ้ งเขา้ ไปพจิ ารณาตน้ เหตุของความเป็นอวชิ ชา ไดแ้ กค่ วามมดื
แลว้ นาความรแู้ จง้ เขา้ ไป
เม่อื จติ ของเรามคี วามสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธแิ ลว้ ยงั ความรแู้ จง้
ใหเ้ กดิ ขน้ึ ตามความเป็นจรงิ เกดิ ปญั ญาญาณขน้ึ มา จะเป็นปพุ เพนิวา
สานุสสตญิ าณกด็ ี พอใหม้ นั เกดิ ขน้ึ ไดก้ ใ็ หม้ นั เกดิ ขน้ึ บา้ งตามสมควร
แกฐ่ านะแหง่ อานาจคุณธรรมของเรา ทเ่ี ราปฏบิ ตั ไิ ด้ แมก้ ระทงั่ จตู ุป
ปาตญาณ รจู้ กั กรรมเวรของสตั วท์ ม่ี นั ไดก้ ระทาไปแลว้ มนั ทาใหเ้ กดิ

ตรงไหน และไปทรมานมนั อยา่ งไร กต็ อ้ งใหม้ นั รไู้ ดบ้ า้ งเลก็ ๆ น้อย ๆ
กจ็ ะเป็นสาเหตุทจ่ี ะใหเ้ ราเขา้ ใจความหมายในธรรมคาสอนของ
พระพทุ ธเจา้
ชาตภิ พในอดตี ทม่ี นั เป็นมา และทม่ี นั จะไปเกดิ ต่อไปขา้ งหน้า
ดว้ ยอานาจของกรรมเวรกเ็ น่ืองมาจากอาสาวะ คอื พวกกเิ ลสทงั้ หลาย
จะเป็นกามาสวะกด็ ี เป็นอวชิ ชาสวะกด็ ี มนั หมกั ดองอยใู่ นจติ มนั เป็น
เหตุใหเ้ ราไปก่อภพ กอ่ ชาติ เมอ่ื รวู้ า่ กเิ ลสเป็นสาเหตุใหเ้ ป็นมาอยา่ งน้ี
ทนี ้ีเราจะมาตดั ชาตภิ พของตนเอง โดยทเ่ี ราไดน้ ิมติ ไปรไู้ ปเหน็ วา่ ชาติ
นนั้ เราเป็นอยา่ งนนั้ ชาตนิ ้ีเราเป็นอยา่ งน้ี หรอื นิมติ อนั ทม่ี นั เกดิ ขน้ึ ใน
เร่อื งการทส่ี ตั วท์ งั้ หลายมนั ตายจากน้ีไปเกดิ ตรงนนั้ ตายจากนนั้ ไป
เกดิ ตรงนนั้ อยใู่ นสงั สารวฎั ฎ์ กลบั กนั ไปกลบั กนั มา เราจะมาดบั ตรงน้ี
โดยทเ่ี รารแู้ ลว้ วา่ ถา้ กเิ ลสมนั ยงั อยสู่ ว่ นน้ีมนั กห็ าไดด้ บั ไม่ และมนั ก็
จะตอ้ งเป็นมาและเป็นไปเหมอื นอยา่ งทเ่ี คยเป็นมานนั่ เอง
เชน่ เดยี วกบั องคส์ มเดจ็ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ พระองคค์ น้ เขา้
ไปพจิ ารณาหาสาเหตุทท่ี าใหพ้ ระองคไ์ ปเป็นนนั้ ไปเป็นน้ี ตลอดทงั้
สตั วอ์ ่นื ทเ่ี ป็นอยา่ งนนั้ อยา่ งน้ีดว้ ยปญั ญาญาณของพระองค์ แลว้ กต็ ่อสู้
กนั อยา่ งหนกั กอ่ นทพ่ี ระองคจ์ ะไดช้ ยั ชนะกเิ ลสถอนรากถอนโคน
จนถงึ กบั วา่ จติ ของพระองคแ์ ทบจะหวนั่ ไหวในขณะนนั้ ถา้ จติ ของ
พระองคข์ าดความมนั่ คง ความเป็นสมาธิ กอ็ าจจะหวนั่ ไหวตามกเิ ลส
ในสว่ นทเ่ี ป็นเหตุนนั้ ได้ แต่พระองคไ์ มไ่ ดไ้ ปตาม แตพ่ ระองคไ์ ดต้ งั้
ขอ้ สงั เกตและพจิ ารณาไปตามอาการทม่ี นั มาแสดงหลอกใหห้ ลง ถงึ
มนั จะแสดงโดยวธิ ไี หนกต็ าม พระองคก์ ไ็ มไ่ ดห้ ลงไปตามสงิ่ ทม่ี นั จะ

มาหลอกลวงนนั้ กด็ ว้ ยความมนั่ คงของพระองค์ จติ ของพระองคม์ ี
ความตงั้ มนั่ เป็นสมาธเิ หมอื นกบั แผน่ ดนิ ไมม่ กี ารหวนั่ ไหวไปตาม
กเิ ลส น้าจติ น้าใจอนั ประกอบไปดว้ ยคุณธรรม ไดบ้ งั เกดิ ขน้ึ แก่ดวง
หฤทยั ของพระองค์ คณุ ธรรมเกดิ ขน้ึ ดว้ ยน้าจติ น้าใจของพระองค์
จติ ใจของพระองคก์ เ็ ตม็ เป่ียมไปดว้ ยคุณธรรม กเิ ลสทงั้ หลายทม่ี นั
เคยเป็นเจา้ นายมาแต่ก่อนกถ็ อดถอนตวั เองออกไป พระองคก์ ็
พจิ ารณาเหน็ โทษของกเิ ลสแลว้ กเิ ลสนนั้ มนั กย็ อ่ ยยบั ไป เหมอื นกบั
นางธรณบี บี มวยผมมาทบั ถมพวกเสนามารทงั้ หลายใหย้ อ่ ยยบั ไป จติ
ของพระองคก์ ถ็ อนออกจากอานาจกเิ ลส เมอ่ื ถอนออกจากอานาจ
กเิ ลสแลว้ จติ ของพระองคก์ อ็ ยเู่ หนืออานาจกเิ ลส กเิ ลสจะมาทาลาย
และจะจบั กุมคุมขงั อกี เหมอื นแต่เกา่ กอ่ นนนั้ มนั เป็นไปไมไ่ ดแ้ ลว้
พระองคก์ ถ็ อนตวั ออกมาเป็นอสิ ระ
เม่อื เป็นอสิ ระแลว้ ความจรงิ ทงั้ 4 ประการกเ็ กดิ ขน้ึ จากท่ี
พระองคไ์ ดถ้ อดถอนออกมาเป็นอสิ ระ คอื ทกุ ข์ สมหุ ทยั นิโรธ มรรค
เป็นความเป็นจรงิ ทพ่ี ระพทุ ธเจา้ ทุกพระองคไ์ ดต้ รสั รมู้ า เมอ่ื พระองค์
ไดป้ รากฏธรรม 4 ประการน้ีแลว้ บรรดากเิ ลสทงั้ หลายทจ่ี ะมายยุ ง
สง่ เสรมิ แต่กอ่ นนนั้ กห็ มดไปสน้ิ ไป พระองคจ์ งึ ไดป้ ระกาศตนเองวา่
เป็นสมั มาสมั พทุ ธะ คอื เป็นผทู้ ต่ี รสั รชู้ อบดว้ ยตนเอง การทพ่ี ระองคร์ ู้
ไดอ้ ยา่ งน้ีเกดิ จากการทพ่ี ระองคพ์ จิ ารณาตามลาพงั แตก่ ารพจิ ารณา
ตามหลกั ของพระพทุ ธเจา้ ตามทก่ี ลา่ วมาน้ีกไ็ มใ่ ชว่ า่ จะจากดั เฉพาะ
พระองค์ พระองคก์ ใ็ หพ้ วกเราพจิ ารณาเหมอื นอยา่ งพระองคท์ ่ี
พจิ ารณามานนั้

ถงึ แมว้ า่ เราจะไมม่ คี วามแก่กลา้ สามารถเหมอื นอยา่ งพระองคก์ ็
ตาม แตก่ ใ็ หพ้ จิ ารณาไปตามกาลงั สภาพจติ ของตวั เองทเ่ี ป็นมาตาม
วสิ ยั ของสาวกภมู ิ กค็ อื พจิ ารณาไปตามวธิ กี ารของพระพทุ ธเจา้ ทไ่ี ด้
พจิ ารณามาแลว้ แต่การทาความเพยี รนนั้ กค็ งไมไ่ ดห้ นกั หนาเหมอื น
อยา่ งพระพทุ ธเจา้ เป็นแต่เพยี งวา่ ไดป้ ญั ญาญาณขน้ึ มา กพ็ จิ ารณาไป
ตามกระแสธรรม อนั น้ีมนั เกดิ ขน้ึ จากการปฏบิ ตั ขิ องตนเองทเ่ี ราได้
ปฏบิ ตั ดิ แี ละปฏบิ ตั ชิ อบแลว้ เราตอ้ งเขา้ ไปตรวจตราถงึ โคตรของจติ
รากเหงา้ ของจติ รากเหงา้ ของกเิ ลส รากเหงา้ ของกุศล รากเหงา้ ของ
อกุศล กเิ ลสสว่ นหยาบคอื นิวรณ์ 5 เรากต็ ดั ทง้ิ ไป จากนนั้ กถ็ อดถอน
กเิ ลสสว่ นกลางและสว่ นละเอยี ด เมอ่ื เราพจิ ารณาโดยญาณทร่ี ะลกึ ภพ
ชาตทิ เ่ี กดิ มา ทงั้ ในอบายภมู ิ ในนรก เป็นเปรต เป็นอสรุ กาย เป็นสตั ว์
เดรจั ฉาน พจิ ารณาการเกดิ ทเ่ี น่ืองมาจากอาสวะกเิ ลส ทม่ี นั หมกั หมม
หมกั ดอง สะสม อยนู่ านหลายกปั หลายกลั ป์ พจิ ารณาโดยอนุโลม
ปฏโิ ลมเหน็ วา่ เป็นโทษ จติ กจ็ ะเกดิ ความเบอ่ื หน่าย เกดิ นิพพทิ าญาณ
ญาณทเ่ี บ่อื หน่ายอยา่ งแทจ้ รงิ ไมใ่ ชเ่ บอ่ื ชวั่ คราว เพราะอนิษฐารมณ์
จติ กจ็ ะทง้ิ จากโลกยี ะ ไปสโู่ ลกุตตระ กม็ นั เหน็ โทษของกเิ ลสแลว้ จติ มนั
กถ็ อนตวั จากกเิ ลสโดยอตั โนมตั ิ เหมอื นกลนั่ น้าออกจากสเี ป็นน้า
บรสิ ทุ ธิ์และมนั กจ็ ะขน้ึ มาอยเู่ หนือกเิ ลสเหมอื นหยดน้ากลง้ิ บนใบบวั
ไมอ่ าจซมึ ลงไปในใบบวั ได้
ธรรมะเกดิ ขน้ึ จากการปฏบิ ตั ทิ เ่ี รยี กวา่ สนั ทฎิ ฐโิ ก ผปู้ ฏบิ ตั ดิ ี
แลว้ ยอ่ มรเู้ องเหน็ เอง เรากพ็ จิ ารณาไปตามทเ่ี รารเู้ อง เหน็ เอง และ
มนั เป็นขน้ึ มาในตวั เอง มนั รเู้ หน็ อะไรขน้ึ มาในตวั เอง เรากพ็ จิ ารณาไป

ตามนนั้ พจิ ารณาหาตน้ เหตุวา่ มนั มาจากไหน และอะไรเป็นผทู้ ท่ี าให้
เราไดร้ ู้ ไดเ้ หน็ ขน้ึ มา ตน้ เหตุมนั เกดิ อยตู่ รงไหน เรากจ็ ะไดค้ น้ เขา้ ไป
หาตน้ เหตุ พจิ ารณาดว้ ยปญั ญาญาณ แลว้ กจ็ ะไดป้ ระสบพบเหน็ ดว้ ย
ตนเอง เมอ่ื ประสบพบเหน็ ดว้ ยตนเอง รวู้ า่ มนั มาจากกเิ ลส มาจาก
อวชิ ชา อวชิ ชาเป็นตน้ เหตุ เมอ่ื เขา้ ไปกาจดั อวชิ ชาไดแ้ ลว้ ตณั หา
ทงั้ หลายทม่ี นั พาใหก้ ่อภพ ก่อชาติ กม็ นั ไดเ้ หน็ แลว้ กม็ นั ไดร้ แู้ ลว้ รู้
แลว้ กก็ าจดั มนั ดว้ ยปญั ญาญาณทม่ี นั เกดิ ขน้ึ และกไ็ มไ่ ดห้ ลง ไมไ่ ดท้ า
ตาม แลว้ กก็ าจดั ออกจากจติ ของตวั เอง กเิ ลสมนั กห็ ลดุ ไป มนั กเ็ หลอื
แตใ่ จ ตวั สมมตทิ ม่ี นั จะมาปรุงแตง่ ทจ่ี ะนาจติ ของเขาใหเ้ ป็นไปตาม
อานาจของกเิ ลสอกี กเ็ ป็นไปไมไ่ ด้ เพราะเรารจู้ กั มนั แลว้ และกาจดั มนั
ออกแลว้ ดว้ ยองคม์ รรค กเ็ กดิ นิโรธขน้ึ มา นิโรธะกค็ อื ความดบั หรอื
ความแจง้ กด็ บั อวชิ ชา ดบั ตณั หาเรยี กวา่ นิโรธ จติ มนั กเ็ ป็นไปในทาง
ละกเิ ลสสามารถเอาชนะกเิ ลสของตนเองได้

พระพทุ ธเจา้ จงึ ไดส้ อนและไดว้ างหลกั เอาไว้ เพอ่ื วา่ สาวกของ
พระองคก์ ช็ าระกเิ ลสได้ การชาระกเิ ลส การละกเิ ลส ดว้ ยปญั ญาญาณ
กไ็ มใ่ ชจ่ ะมเี ฉพาะแต่สมยั ทพ่ี ระพทุ ธเจา้ ยงั มอี ยู่ ในเวลาต่อ ๆ มา ท่ี
พระพทุ ธเจา้ ปรนิ ิพพานไปแลว้ กย็ งั ไดส้ าเรจ็ เป็นสว่ นมาก ความสาเรจ็
อนั นนั้ มนั กต็ อ้ งตดิ ตอ่ กนั มาโดยลาดบั ตามอานาจคณุ ธรรมของผทู้ จ่ี ะ
ปฏบิ ตั แิ ละเสยี สละไดเ้ หมอื นกบั ครงั้ พทุ ธกาล ไมไ่ ดจ้ ากดั กาลเวลา แต่
วา่ สมยั หลงั บคุ คลผทู้ จ่ี ะมาเชอ่ื และเสยี สละโดยเดด็ ขาดไดใ้ นการ
ปฏบิ ตั นิ นั้ มนี ้อย อนั น้ีมนั เป็นความจรงิ อยู่ แต่คาสอนของพระพทุ ธเจา้
นนั้ ไมม่ ยี คุ ไมม่ สี มยั ถา้ ใครทาได้ เสยี สละได้ และชาระกเิ ลสของ

ตวั เองได้ ดว้ ยหลกั คุณธรรมอนั ทเ่ี กดิ ขน้ึ จากการปฏบิ ตั ิ มกี ารเจรญิ
สมถะกรรมฐานและวปิ สั สนากรรมฐาน มาโดยลาดบั แลว้ กส็ ามารถท่ี
จะกาจดั อาสวะกเิ ลสของตนเองได้
แต่ถา้ ไมท่ า แมแ้ ตย่ งั อยตู่ อ่ หน้าพระพทุ ธเจา้ มนั กไ็ มไ่ ด้ แมแ้ ต่
จะปฏบิ ตั ดิ แู ลพระพทุ ธเจา้ อยกู่ ไ็ มไ่ ด้ กเ็ หมอื นอยา่ งชวี กโกมารภจั ผู้
เป็นหมอรกั ษาพระองค์ เม่อื พระองคเ์ ป็นอะไรมากไ็ ปเยยี วยารกั ษา
ดแู ล ถงึ จะอยใู่ กลพ้ ระพทุ ธเจา้ ในสมยั นนั้ กย็ งั ไมม่ คี วามสาเรจ็ เพราะ
ผทู้ ไ่ี มส่ าเรจ็ ถงึ จะอยใู่ กลก้ ไ็ มส่ าเรจ็ ผทู้ จ่ี ะสาเรจ็ ถงึ จะอยหู่ า่ งไกลเป็น
เวลานานเทา่ ไรกต็ าม แตบ่ ญุ ญาบารมขี องบคุ คลผนู้ นั้ ทจ่ี ะไดส้ าเรจ็ ใน
ระยะนนั้ ความสาเรจ็ อนั นนั้ กย็ อ่ มมาถงึ ทา่ นผนู้ นั้ จะเป็นยคุ ใดกต็ าม
หากมกี ารปฏบิ ตั เิ จรญิ สมถะกรรมฐาน และวปิ สั สนากรรมฐานกย็ อ่ ม
เกดิ ความสาเรจ็ ได้ เชน่ เดยี วกนั

การกาหนดจิต

การทเ่ี ราจะนงั่ ปฏบิ ตั นิ นั้ ทา่ น ใหเ้ รามคี วามสาํ รวมจติ เพราะ
จติ นนั้ เป็นหลกั สาํ คญั ของการภาวนา เราจงึ ควรทจ่ี ะสาํ รวมจติ ของ
ตวั เองใหอ้ ยใู่ นองคพ์ ทุ โธ ตงั้ พทุ โธไวเ้ ป็นหลกั อยา่ สง่ จิ ตออกไปขา้ ง
นอก จติ หรอื ใจของเรามพี รอ้ มกนั ทุกคน ทงั้ หญงิ กด็ ี ทงั้ ชายกด็ ี จะ
เป็นนกั บวชกต็ าม ไมเ่ ป็นนกั บวชกต็ าม กจ็ ะตอ้ งมใี จ เม่อื บญุ อยทู่ ใ่ี จ
หรอื ความดอี ยทู่ ใ่ี จ สมควรอยา่ งยง่ิ ทเ่ี ราจะมารกั ษาใจของ เราใหอ้ ยู่
ดว้ ยความเป็นบญุ การทจ่ี ะเป็นบญุ ไดก้ ไ็ มใ่ ชเ่ ป็นของงา่ ย เราจะตอ้ ง

อาศยั ความสงบทเ่ี กดิ ขน้ึ จากการฟงั ดว้ ย ความสงบ ทเ่ี กดิ ขน้ึ จากการ
ภาวนาดว้ ย คอื เราฟงั ไปดว้ ยและภาวนาไปดว้ ย

ภาวนากค็ อื กาํ หนดจติ กําหนดใจของเราไปดว้ ย เพอ่ื จะชว่ ยให้
รคู้ วามนึกคดิ ปรุงแตง่ เวลาจติ มนั จะหนี พอ ไดย้ นิ ไดฟ้ งั ธรรมทแ่ี สดง
ไป จติ นนั้ จะไดร้ สู้ กึ สาํ นึกตวั ของตวั เองวา่ เราภาวนา เราไมไ่ ดไ้ ปท่ี
อ่นื จติ นนั้ มนั กจ็ ะไดย้ อ้ นกลบั มาตรงฐานทต่ี งั้ ตรงทม่ี คี วามรู้ ตรงทม่ี ี
ความคดิ ตรงทม่ี คี วามวนุ่ วาย ตรงทม่ี คี วามฟุ้งซา่ น ความฟุ้งซ่านมนั
อยตู่ รงไหน ความสงบมนั กอ็ ยตู่ รงนนั้ ใจมนั กอ็ ยตู่ รงนนั้ อยตู่ รงทเ่ี รา
คดิ ตวั คดิ กค็ อื ตวั ใจ ทา่ นใหเ้ ราพยายามกาํ หนดหวั ใจตวั เองและให้
รเู้ ทา่ เอาทนั ความคดิ ของตวั เอง ซง่ึ มนั คดิ มากทาํ ใหเ้ กดิ ความยงุ่ ยาก
ในตวั เอง แลว้ โอปนยโิ กคอื น้อมเขา้ มาอยา่ ไดป้ ลอ่ ยใหไ้ ปตามกระแส
โลก ใหท้ วนกระแสโลกเขา้ มาสกู่ ระแสธรรม

กระแสธรรมมนั อยทู่ ใ่ี จ ใจไมใ่ ชอ่ ยขู่ า้ ง นอก ใจของเราอยใู่ น
ทา่ มกลางทรวงอก ทา่ นจงึ ใหเ้ รากาํ หนดจติ ทท่ี า่ มกลางทรวงอกของ
เรา อยา่ สง่ จิตของเราไปตามกระแสโลก อยา่ ไปตามความคดิ สารพดั ท่ี
มนั จะคดิ ไป ทา่ นใหใ้ ชส้ ตแิ ละปญั ญาของตวั เองรเู้ ทา่ และเอาทนั จติ
และความคดิ ของตวั เอง ใหเ้ รยี กมนั เขา้ มา โอปนยโิ ก น้อมเขา้ มา เมอ่ื
มนั เขา้ ไปตงั้ มนั่ และมนั่ คงอยใู่ นทา่ มกลางทรวงอกแลว้ เราจะไดถ้ าม
วา่ เรามาจากไหน เราอยทู่ ไ่ี หนก่อนทเ่ี รามาอยทู่ น่ี ่ี และออกจากทน่ี ่ีเรา
จะไปไหน จะไปอยกู่ บั ใคร ใครจะเป็นผรู้ บั รองและใครจะเป็นผจู้ ดั สรร
ใหเ้ รา ใครจะจดั สถานทอ่ี ยใู่ หเ้ รา เมอ่ื น้อมเขา้ มาแลว้ เรยี กเขา้ มาแลว้
เขา้ มาอยใู่ นถ้าํ กลางหน้าอกแลว้ กจ็ ะถามกนั งา่ ย พดู กนั งา่ ย จะไดร้ ู้

เร่อื งของตวั เอง เราทาํ บุญอะไรมาบา้ ง เราไดส้ รา้ งบารมอี ะไรมาบา้ ง
เรากจ็ ะไดร้ อู้ ดตี ชาตขิ องตวั เอง และ รวู้ า่ มาอยทู่ น่ี ้ีไดอ้ ยา่ งไร เอาอะไร
มาบา้ ง โดยมากท่ี เอาตดิ มามกั จะมแี ต่เจา้ กรรมและนายเวร มกั จะมี
กนั แทบทุกคน คนไหนทจ่ี ะพน้ จากเจา้ กรรมนายเวรเป็นไปไดย้ าก
ความทุกขย์ ากลาํ บาก ความเดอื ดรอ้ นวนุ่ วาย ทม่ี มี ากเ็ พราะเจา้ กรรม
นายเวร

เจา้ กรรมนายเวรน้ีเราไมต่ อ้ งการแต่มนั มาทาํ ไม มนั ตอ้ งการ
อะไร ทาํ ไมถงึ มาใหเ้ ราทกุ ขย์ ากลาํ บาก แลว้ มนั มาจากไหน ระยะทาง
มนั ไกลขนาดไหนทม่ี นั ตามมา กรรมเวรนนั้ เราไปทาํ อยู่ ทไ่ี หนและทาํ
กบั ใคร เขาจงึ ตามมาสนองใหเ้ ราทุกขย์ ากลาํ บาก เมอ่ื เราโอปนยโิ ก
น้อมเขา้ มา เรยี กเ ขา้ มาแลว้ เขา้ มาอยกู่ บั องคส์ มเดจ็ พระผมู้ พี ระภาค
เจา้ กค็ อื องคพ์ ทุ โธ พทุ โธกอ็ ยตู่ รงนนั้ พระธรรมคาํ สอนของพระองค์
คุณของพระอรยิ สงฆ์ ทา่ นทงั้ สามกร็ บั รองเราอยตู่ รงนนั้ เม่อื ทา่ น
รบั รอง ทา่ นกน็ ําความสงบมาให้ ความสงบนนั้ จะนําความรตู้ ่างๆให้
เกดิ ขน้ึ จากความเหน็ ของตวั เองทม่ี คี วามสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธิ แลว้ เรา
กจ็ ะเหน็ สง่ิ ทม่ี นั เป็นมาแลว้ เหน็ บุญของตวั เองทท่ี าํ มาแลว้ เหน็ เจา้
กรรมนายเวรตวั เองทท่ี าํ มา มนั เป็นมาอยา่ งน้ีๆ เรากจ็ ะไดเ้ ขา้ ใจ จะ
ไดร้ เู้ รอ่ื งสมกบั วา่ ตาํ ราทา่ นวา่ เอาไว้ บาปอกุศลมนั เป็นอยา่ งนนั้ บญุ
กุศลมนั เป็นอยา่ งนนั้ เรากจ็ ะไดม้ า ตรวจสอบหาความเป็นจรงิ จากท่ี
ตํารากลา่ วเอาไวแ้ ลว้ นนั้ เพอ่ื ทจ่ี ะไมม่ ขี อ้ สงสยั

ก่อนทเ่ี ราจะรจู้ ะเหน็ ไดน้ นั้ เราตอ้ งกาํ หนดจติ น้อม จติ เขา้ มาหา
พทุ โธ น้อม จติ เขา้ มาหาธรรมโม น้อม จติ เขา้ มาหาหวั ใจตวั เอง อยา่

ไปตามกระแสของโลก ถา้ ไปตามกระแสของโลกมนั ไปไกล หาท่ี
สน้ิ สุดไมไ่ ด้ ไมร่ วู้ า่ มนั จะไปหยดุ ตรงไหน เวลาไปมนั ไปโดยลาํ พงั โดย
ไมร่ สู้ กึ ตวั อยา่ งทเ่ี รานงั่ อยใู่ นขณะน้ี ทงั้ ๆทเ่ี รานงั่ อยนู่ ่ี แต่มนั กเ็ ทย่ี ว
ไปรอบโลกและรอบจกั รวาล เรยี กวา่ มนั ไปตามกระแสของโลก เมอ่ื
มนั ไปตามกระแสของโลก โลกมนั วนุ่ วาย โลกมนั มคี วามฟุ้งซา่ น โลก
มนั นําความทุกขม์ าให้ เรา จงึ ควรตดั กระแสจติ ของตวั เองบา้ ง ยดึ เอา
หลกั หวั ใจของตวั เองคอื องคท์ า่ นผรู้ คู้ อื พทุ โธนนั้ เป็นเป้าหมาย ดงึ เอา
ความรนู้ นั่ เขา้ มาอยทู่ น่ี นั้ เพยี งจุดเดยี ว ถา้ พทุ โธอยกู่ บั จติ ถา้ จติ ของ
เราอยกู่ บั พทุ โธ พทุ ธะกแ็ ปลวา่ ผรู้ ู้ พทุ ธะกแ็ ปลวา่ ผตู้ ่นื พทุ ธะก็
แปลวา่ ผเู้ บกิ บาน กใ็ จของเรานนั้ แหละเป็นผตู้ ่นื เป็นผรู้ ู้ เป็นผเู้ บกิ
บาน พระพทุ ธกด็ ี พระธรรมกด็ ี พระสงฆก์ ด็ ี กม็ ารวมกนั อยทู่ ใ่ี จของ
เรา เอาใจของเรามาสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธดิ ว้ ยอาํ นาจพทุ โธเป็นหลกั

ทา่ นใหเ้ ราจะโอปนยโิ กน้อมเขา้ มารเู้ ทา่ เอาทนั ใจของเรา สง่ิ ท่ี
อยกู่ บั เขาไดแ้ ก่กเิ ลส โลภกด็ ี โกรธกด็ ี หลงกด็ ี มนั อยตู่ รงไหน เราก็
ไดแ้ คบ่ น่ วา่ เป็นคนโกรธงา่ ย เป็นคนอยากมาก เป็นคนหลงมาก เป็น
คนฟุ้งซ่านมาก แตเ่ รากไ็ มไ่ ดเ้ ขา้ มาดหู วั ใจของตวั เอง สงิ่ ทงั้ หลาย
เหลา่ น้ีมนั กอ็ ยทู่ ห่ี วั ใจเรา เมอ่ื ใจของเราเขา้ มาตงั้ อยใู่ นองคพ์ ทุ โธ พทุ
โธกม็ ารคู้ วามโลภ ความโกรธ ความหลง มนั เป็นอนั ธพาลภายใน
สมเดจ็ พระผมู้ พี ระภาคเจา้ พระองคอ์ ยกู่ บั พาลภายในน้ีมาหลายภพ
หลายชาติ หลายกปั หลายกลั ป์ หาทน่ี บั ไมถ่ ว้ น มนั ตดิ พระองคม์ า
เม่อื พระองคไ์ ดม้ าเจรญิ พทุ ธจติ ทาํ จติ ของพระองคใ์ หเ้ กดิ ความตงั้ มนั่
เป็นสมาธิ ไมไ่ ดไ้ ปสอ้ งเสพกบั อนั ธพาลภายในเหมอื นแต่กอ่ น

ทา่ นให้ น้อมกระแสความรขู้ องจติ เขา้ มาตงั้ ไวท้ ่ี ทา่ ม กลาง
หน้าอก น้อมกระแสของจติ ทไ่ี ปตามกระแสของโลกเขา้ มาตงั้ ไวท้ ่ี
ทา่ มกลางทรวงอก แลว้ กาํ หนดจติ ดบู า้ งวา่ ในน้ีมนั มอี ะไร ตบั ปอด ไต
ไส้พงุ กอ็ ยตู่ รงนนั้ อาหารใหม่ อาหารเก่า กระดกู เน้ือ น้ําเลอื ด
น้ําเหลอื งมนั กอ็ ยทู่ น่ี นั้ แตผ่ ทู้ อ่ี ยใู่ น จะเอา ของเหลา่ นนั้ มาเป็น
ประโยชน์กห็ าใชไ่ ม่ เป็นแตเ่ พยี งพจิ ารณาของเหลา่ นนั้ เป็นของปฏกิ ูล
น่าเกลยี ดโสโครก องคส์ มเดจ็ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ทา่ นเหน็ แลว้ จงึ
นํามาสอนเรา อนั ตงั ไสใ้ หญ่ อนั ตะคณุ ัง ไส้น้อย อทุ ะรยิ งั อาหารใหม่
กะรสี งั อาหารเกา่ พระพทุ ธองคท์ า่ นเหน็ มาแลว้ รแู้ ลว้ วา่ มนั เป็น
อนิจจงั ทงั้ นนั้ ถงึ จะอยไู่ ดน้ านเทา่ ใดแตท่ า้ ยสุดกห็ นีไมพ่ น้ แม้
พระพทุ ธเจา้ วปิ สั สกี ม็ อี ายตุ งั้ เจด็ หม่นื ปี พระพทุ ธเจา้ เวสสภกู ห็ กหม่นื
ปี แต่ในทส่ี ดุ กย็ งั ไมพ่ น้ ไปจากความแก่ ความเจบ็ ความตาย พระองค์
กไ็ ปสปู่ รนิ ิพพานและไมไ่ ดย้ อ้ นกลบั มาอกี ทา่ นหนี ของปฏกิ ูลโสโครก
ภายใน หนีอนิจจงั เกดิ แก่ เจบ็ ตาย โดยวธิ นี นั้ แต่สาํ หรบั เราทา่ น
ทงั้ หลาย เรามาพจิ ารณาเหน็ ความแก่ ความเจบ็ ความตาย ทม่ี มี าแก่
เรา และเรากห็ าหนทางจะหนีจากสง่ิ เหลา่ น้ี โดยการทาํ จติ ใหต้ งั้ มนั่
เป็นสมาธิ ปกั หลกั ฐานมนั ่ คงภายในสกลกาย แลว้ กาํ หนดจติ ทต่ี งั้ มนั ่
เป็นสมาธนิ นั้ คน้ หา ตรวจดทู งั้ สงิ่ ทอ่ี ยภู่ ายในสกลกายและสงิ่ ทส่ี ะสม
อยภู่ ายในใจอนั ไดแ้ ก่กเิ ลส ใหร้ จู้ กั มนั และรเู้ ทา่ เอาทนั กเิ ลสทเ่ี ป็น
นามธรรม หาตวั ตนไมไ่ ด้ แต่มอี าํ นาจมากมายเหลอื คณานปั

การกาํ หนดจติ นอกจากจะใชต้ รวจดภู ายในสกลกายของตนเอง
สาํ รวจกเิ ลสของตนเอง ตรวจดคู วามเป็นมาของกเิ ลส ตรวจดคู วาม

เป็นมาของอปุ นิสยั ของตนเอง อนั เป็นประโยชน์ในการชาํ ระสะสาง
กเิ ลสแลว้ ทา่ นยงั ใหเ้ ราฝึกหดั กาํ หนดจติ ดสู งิ่ ต่าง ๆ ภายนอกซง่ึ การ
กําหนดจติ ดจู ะตา่ งจากทเ่ี ราดู ทเ่ี รามองเหน็ ดว้ ยสายตาเน้ือ ตาเน้ือ
มองไปไดด้ า้ นเดยี วและดไู ดเ้ ฉพาะในมติ เิ วลาปจั จบุ นั ดไู ดร้ ะยะทาง
จาํ กดั และเหน็ เฉพาะของทม่ี ตี วั ตน แต่ตาจติ หลบั ตาดแู ต่ดไู ดท้ ุกมติ ิ
ทงั้ อดตี ปจั จุบนั อนาคต ดไู ดร้ อบทศิ ไมจ่ าํ กดั ระยะทาง จะขา้ มน้ํา
ขา้ มทะเล มหาสมทุ รกย็ งั ดไู ดร้ ไู้ ด้ อยา่ วา่ แตส่ ง่ิ ของทม่ี ตี วั ตนเลย สงิ่ ท่ี
เป็นนามธรรมเชน่ วญิ ญาณ ภตู ผี เทวดา กด็ ไู ด้ แมแ้ ต่ความนึก
ความคดิ ของผอู้ น่ื หากมคี วามชาํ นาญแลว้ กาํ หนดจติ ดไู ด้ รไู้ ด้ ทา่ น
วา่ รไู้ ดท้ กุ อยา่ ง จติ ถามจติ จติ ตอบจติ จติ เหน็ กาย แตก่ ายไมเ่ หน็ จติ
ถา้ ใครเรม่ิ ภาวนาไดท้ า่ นจะฝึกใหก้ ําหนดดพู ลงั ของพระพทุ ธรปู หรอื
ตงั้ โจทยอ์ ่นื ๆ ใหฝ้ ึกกาํ หนด บางคนต่อตา้ นคดิ วา่ เป็นเร่อื งไมถ่ กู ตอ้ ง
แต่บางคนกท็ าํ ตามดว้ ยความสนุกสนาน คนทท่ี าํ ตามจติ จะพฒั นาเรว็
มาก เพราะทา่ นกาํ ลงั ใหเ้ ราฝึกจติ ใหม้ คี วามชาํ นาญในการเขา้ การ
ออก คอื ฝึกกําหนดจติ จติ ทฝ่ี ึกฝนดแี ลว้ เราสามารถกาํ หนดดไู ดโ้ ดย
ไมต่ อ้ งหลบั ตา ทา่ นชว่ ยใหเ้ รามพี น้ื ฐานจติ ทด่ี ที ม่ี นั่ คงสาํ หรบั ชาํ ระ
สะสางกเิ ลสเมอ่ื บารมเี ราเตม็ แลว้ บางคนใชค้ ุณลกั ษณะพเิ ศษของจติ
ชว่ ยเหลอื ผคู้ นตามกําลงั แตท่ า่ นจะไมใ่ หล้ ะเลยการปฏบิ ตั พิ ฒั นาจติ
ไมเ่ คยปลอ่ ยใหเ้ ราเผลอคดิ วา่ จะมอี ะไรทเ่ี หนือกฎแหง่ กรรมไปได้ ไม่
มอี ะไรเหนือกฎแหง่ กรรมนอกจากพระนิพพานเทา่ นนั้

ทา่ นสอนใหเ้ ราใหค้ วามสาํ คญั กบั การปฏบิ ตั ใิ จตนเองเหนือสงิ่
อ่นื ทา่ นไมใ่ หเ้ รา ตามแต่ความเหน็ ของกเิ ลส แค่ การใหท้ านและ

สมาทานศลี ทา่ นเหน็ วา่ ไมส่ มบรู ณ์ ทานกบั ศลี มนั เป็นบญุ ประจาํ โลก
อยแู่ ลว้ บญุ กบั บาปมนั กค็ กู่ นั มาเป็นของประจาํ โลก แม้แต่ของดที า่ นก็
วา่ เรากม็ วั แตไ่ ปยนิ ดกี บั ของภายนอก แตค่ วามดใี นตวั เองทาํ ไมไมห่ า
อยา่ งบอกวา่ พระองคน์ นั้ ดบี า้ งพระองคน์ ้ีดบี า้ ง พระพทุ ธรปู องคน์ นั้ เกง่
ศกั ดสิ์ ทิ ธบิ ์ า้ งอะไรบา้ ง เรยี กวา่ พระธาตุบา้ ง พระอะไรบา้ ง มนั ไปเอาดี
ขา้ งนอก สว่ นภายในตวั เอง ธาตุในตวั เอง คอื มโนธาตุทาํ ไมไมพ่ ากนั
คดิ บา้ ง เอาแตพ่ ระธาตุของผทู้ เ่ี ป็นไปแลว้ กระดกู ทท่ี า่ นเป็นพระธาตุ
ไปแลว้ มนั กเ็ ป็นแลว้ ทา่ นจะสาํ เรจ็ หรอื ไมส่ าํ เรจ็ กเ็ ป็นเรอ่ื งของทา่ น
เราจะไปรบั รองทา่ นไมไ่ ดเ้ พราะเราไมเ่ หน็ จะเป็นจรงิ หรอื ไมจ่ รงิ เรา
จะเอาอะไรไปรบั รอง มโนธาตุตวั เองมนั จะไปอบายภมู ิ ถา้ ไมไ่ ป
อบายภมู กิ ไ็ ปสุคติ ถา้ ไม่ ไปสุคตกิ ไ็ ปอบายภมู ิ ทา่ นใหเ้ อามโนธาตุ
เพราะสง่ิ เหลา่ น้ีสวรรคท์ า่ นกไ็ มไ่ ป นรกทา่ นกไ็ มไ่ ป นิพพานทา่ นกไ็ ม่
ไป ทา่ นเป็นพระธาตุกเ็ ป็นพระธาตุอยอู่ ยา่ งนนั้ กราบกก็ ราบอยนู่ นั้ ผู้
ทจ่ี ะไปนรก ไปสวรรค์ หรอื ไปพระนิพพานก็ ผไู้ ปกราบผไู้ ปไหวอ้ ยนู่ นั้
กราบไหวแ้ ลว้ จะไปไหน เราจะไปมวั เมาอะไรกบั ของเหลา่ น้ีใหม้ าก
จนเกนิ ไป แลว้ กย็ นิ ดกี บั การกราบไหว้ สกั การบชู า เราโอปนยโิ ก
น้อมเขา้ มาสมู่ โนธาตุไมด่ หี รอื ทาํ ไมไมพ่ ากนั คดิ เวลาครบู าอาจารย์
ทา่ นดกี โ็ หก่ นั ไป ทาํ ไมไมค่ ดิ ทาํ ใหด้ เี หมอื นทา่ น

ถงึ เราจะอยอู่ ยา่ งฆราวาสกต็ าม อยา่ ไปคดิ วา่ เราเป็นฆราวาส
จะเป็นไปไมไ่ ด้ ถามดใู จวา่ มนั เป็นฆราวาสหรอื เป็นพระหรอื เป็นคน
หรอื เป็นสตั วห์ รอื เป็นอะไรหรอื มนั ไมไ่ ดเ้ ป็นอะไรทงั้ นนั้ ไมใ่ ชส่ ตั ว์
ไมใ่ ชบ่ ุคคล ไมใ่ ชต่ วั ไมใ่ ชต่ น ไมใ่ ชเ่ รา ไมใ่ ชเ่ ขา ตามตาํ ราทา่ นวา่

อยา่ งน้ี มนั ไมม่ อี ะไร เรอ่ื งภายนอกมนั เป็นเรอ่ื งสมมติ สว่ นภายในมนั
ไมไ่ ดเ้ ลอื กใครทงั้ นนั้ ละ่ เราเป็นฆราวาสกม็ สี ทิ ธเิ ์ ทา่ กนั เรากจ็ งึ ไดพ้ า
กนั กระทาํ แมแ้ ตเ่ ราจะทาํ การทาํ งานอยมู่ นั กเ็ พอ่ื เลย้ี งชพี เอาไวก้ อ่ น
เพอ่ื รกั ษาขนั ธ์ เพอ่ื บาํ รุงขนั ธ์ เพอ่ื เอาขนั ธม์ าทาํ ประโยชน์เพอ่ื ผอู้ ยใู่ น
และผอู้ ยนู่ อกดว้ ย ผอู้ ยนู่ อกคอื บาํ รุงตวั เอง ผอู้ ยใู่ นกค็ อื ใจผทู้ จ่ี ะไดท้ าํ
ประโยชน์อกี เราหาอยทู่ ุกวนั หามาบาํ รุงผอู้ ยนู่ อก แลว้ เอาผอู้ ยนู่ อก
ใหม้ คี วามสะดวกสบายแลว้ เอาไปทาํ ประโยชน์ เพอ่ื ใหผ้ ลประโยชน์
มนั เกดิ ขน้ึ ภายใน ฝึกทงั้ ของภายนอก ฝึกทงั้ ของภายใน ฝึกของ
ภายนอกเพอ่ื ประโยชน์ภายใน พอทจ่ี ะไดก้ ใ็ หม้ นั ได้ พอทจ่ี ะเป็นกใ็ ห้
มนั เป็น พอทจ่ี ะดกี ใ็ หม้ นั ดี เอาลงสมู่ โนธาตุของตวั เอง ตอนน้ีเรา
ทาํ งานไปก่อน พอถงึ เวลา ใหม้ นั พรอ้ มเสยี กอ่ น พอมนั หมดภาระแลว้
ชวี ติ ยงั มอี ยแู่ ละคณุ ธรรมยงั มอี ยู่ กโ็ ดดไปสิ จะอยตู่ รงไหนกอ็ ยไู่ ด้
ของเกา่ ทาํ ใหม้ นั เจรญิ ขน้ึ ๆ พอมนั เจรญิ ขน้ึ จะไปเมอ่ื ไรกไ็ ป จะไปถงึ
พระนิพพานเลย หรอื ถา้ ไมถ่ งึ กจ็ ะเป็นคณุ สมบตั ติ ดิ ไปในชาตติ อ่ ๆ
ไป ตราบจนถงึ พระนิพพานเป็นทส่ี น้ิ สุด

สวรรคส์ มบตั ิ พระอริยเจ้า พระนิพพาน

ในการปฏบิ ตั ธิ รรม เทวดาไดพ้ ากนั มาอนุโมทนา มาชว่ ยรกั ษา
และมาฟงั ธรรมพรอ้ มกบั พวกเรา เหลา่ เทพเจา้ และเทวดาทงั้ หลายทม่ี ี
ศรทั ธาในพระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆ์ ทา่ นจะมาประคบั ประคอง
รกั ษาพทุ ธศาสนาและมารกั ษาผปู้ ฏบิ ตั ธิ รรม การมาของเทวดาทา่ น
มาโดยวธิ ไี หนและเทวดาเป็นอยา่ งไร มจี รงิ หรอื ไม่

เทวดาโดยสมมตุ เิ รยี กวา่ สมมุตเิ ทพ คอื พระราชามหากษตั รยิ ์
อบุ ตั เิ ทพคอื เทวดาโดยอุบตั ซิ ง่ึ เกดิ ขน้ึ ดว้ ยบุญญาธกิ ารของผมู้ บี ญุ
เป็นเทพเจา้ เหลา่ เทวดาอยใู่ นสวรรค์ นบั ตงั้ แตช่ นั้ ดาวดงึ ส์ ยามา
ดุสติ นิมมานรดี ปรนิมติ ตะวสวดี ผทู้ เ่ี ป็นอบุ ตั เิ ทพทไ่ี ดไ้ ปเกดิ เป็น
เทวดาดว้ ยอานาจบญุ ฤทธหิ ์ รอื บุญญาธกิ ารทเ่ี ขาไดก้ ระทาไวต้ งั้ แต่ยงั
มชี วี ติ อยใู่ นโลกมนุษย์ โดยการใหท้ านกด็ ี รกั ษาศลี กด็ ี หรอื ทาสง่ิ ท่ี
จะเป็นประโยชน์กด็ ี สงิ่ ทงั้ หลายเหลา่ นนั้ มารวมตวั กนั เขา้ เรยี กวา่
บุญญาบารมที ม่ี าสนบั สนุนสนองใจของเขาผทู้ เ่ี ป็นบญุ ใหไ้ ปอบุ ตั ใิ น
สวรรคช์ นั้ ดาวดงึ ส์ ชนั้ ยามา หรอื ชนั้ ดุสติ สงู ขน้ึ ไปโดยลาดบั แมพ้ วก
เราโดยทวั่ ไปมองไมเ่ หน็ แตพ่ ระพทุ ธเจา้ ทา่ นรบั รอง ตงั้ แต่ในธมั มจกั
กปั ปวตั ตนสตู ร เป็นสตู รแรกทพ่ี ระพทุ ธเจา้ ทรงแสดงธรรมแก่ปญั จ
วคั คยี ท์ งั้ 5 ทา่ นกร็ บั รองในเรอ่ื งสุคตสิ วรรค์ วา่ มผี ทู้ จ่ี ะไปสสู่ คุ ตสิ วรรค์
จะไปดว้ ยอานาจบญุ ญาธกิ ารคอื การใหท้ านและการรกั ษาศลี เทา่ ท่ี
ตวั เองจะรกั ษาได้ ความอุดมสมบรู ณ์ของสวรรค์ ทา่ นวา่ ไมม่ คี วามอด
อยากทกุ ขย์ าก การไดเ้ สวยสุขสมบตั อิ ยเู่ ป็นเวลาชา้ นานกด็ ว้ ย
บญุ ญาธกิ ารของแตล่ ะทา่ นทไ่ี ดท้ าเอาไว้ ในสวรรคแ์ ตล่ ะชนั้ กพ็ รอ้ มไป
ดว้ ยความสุขตามฐานะของแต่ละชนั้ จะสุขน้อยหรอื มากขน้ึ อยกู่ บั
อานาจบุญของแตล่ ะคนทท่ี าไป น่ีคอื เทพเทวดาในสรวงสวรรค์

สว่ นเทวดาในโลกมนุษยเ์ รยี กวา่ เทวธรรม และธรรมของเทวดา
เหลา่ น้ีไดแ้ ก่ หริ ิ คอื ความละอายต่อบาป และโอตตปั ปะ คอื ความเกรง
กลวั ตอ่ บาป อนั น้ีเป็นเทวธรรม คอื ธรรมของเทวดา ทเ่ี ราเป็นเทวดา
กนั อยทู่ กุ วนั น้ีเพราะธรรม 2 ประการน้ี เรยี กวา่ เทวดาในมนุษย์

เมอ่ื เรามเี ทวธรรม 2 ขอ้ น้ีประจาอยู่ อบุ ตั เิ ทพทา่ นกย็ นิ ดปี รดี า
ปราโมทยก์ บั พวกเราทม่ี คี ณุ ธรรม ทา่ นจงึ มาอนุโมทนาและรกั ษาพวก
ทเ่ี ป็นเทวดาดว้ ยกนั เทวดา 2 จาพวกน้ีตา่ งกร็ กั ษาซง่ึ กนั และกนั คอื
อบุ ตั เิ ทพกม็ าอนุโมทนาสาธุการกบั การปฏบิ ตั ธิ รรมของพวกเราทา่ น
ทงั้ หลายผมู้ หี ริ ธิ รรมคอื ความละอายในบาป โอตตปั ปะธรรมคอื ความ
เกรงกลวั ตอ่ บาป เราจงึ ไดม้ าปฏบิ ตั แิ ละนาเอาธรรมะ 2 ขอ้ น้ี เป็น
เครอ่ื งประดบั ตวั เองอยทู่ กุ ลมหายใจเขา้ ออกทเ่ี รามชี วี ติ อยู่ และ
พยายามรกั ษากายวาจา และจติ ไมใ่ ห้ผดิ เพย้ี นไปจากธรรม 2 ประการ
น้ี เราละอายตอ่ บาปอยเู่ สมอ กายของเรากไ็ มท่ าชวั่ วาจาเรากไ็ ม่
กลา่ วชวั่ ใจของเรากไ็ มค่ ดิ ชวั่ เรยี กวา่ กายสจุ รติ มโนสุจรติ วจสี จุ รติ
คอื ความบรสิ ทุ ธพิ์ รอ้ มไปดว้ ยองคส์ าม

เม่อื เรารกั ษาตวั เราใหอ้ ยใู่ นคณุ ธรรมชอ่ื วา่ เป็นผมู้ หี ริ ธิ รรม คอื
มคี วามละอายตอ่ ความชวั่ เกรงกลวั ตวั ของตวั เองจะเป็นบาปเป็น
กรรม และพยายามประคบั ประคองรกั ษาตวั เอง มคี วามกลวั บาปอยู่
เสมอ ไมล่ ว่ งละเมดิ ในศลี ของตวั เอง เป็นลกั ษณะของโอตตปั ปะธรรม

เม่อื เรารกั ษากาย วาจา จติ ใหพ้ รอ้ มดว้ ยองคส์ ามน้ีจดั ไดว้ า่
เป็นเทวธรรม คอื เราอยใู่ นธรรมของเทวดา อยใู่ นความเป็นเทวดา
เทวดาทต่ี าเราเหน็ และเทวดาทต่ี าเราไมเ่ หน็ เป็นเทวดาทอ่ี อกจากรา่ ง
มนุษย์ เป็นโลกของวญิ ญาณทเ่ี หนือกวา่ โลกของเรา เป็นโลกทเ่ี สวย
คณุ สมบตั คิ อื คณุ ธรรมทส่ี ง่ ผลใหไ้ ปสสู่ คุ ตสิ รวงสวรรค์ เป็นเทวดาท่ี

ปราศจากรา่ ง ถงึ มรี า่ งกเ็ ป็นรา่ งทพิ ย์ กายทพิ ย์ กายทพิ ยห์ รอื รา่ ง
ทพิ ยอ์ าจจะแสดงขน้ึ ชวั่ ขณะหน่ึงใหเ้ ราเหน็ เป็นครงั้ คราวได้

ถา้ เราอยากเหน็ เทวดาทา่ นทงั้ หลายเหลา่ นนั้ ใหเ้ รามองลงไป
ทใ่ี จของเรา ใหเ้ พง่ มองจอ้ งเขา้ ไปพรอ้ มดว้ ยคาทเ่ี รานึกวา่ พทุ โธ คอื
สง่ คาวา่ พทุ โธใหเ้ ขา้ ไปทใ่ี จ เม่อื เพง่ มองจอ้ งเขา้ ไป จนใจใจของเรานิ่ง
ไมม่ กี ารไปและไมม่ กี ารมา จติ จะรวมตวั เขา้ ไปอยทู่ จ่ี ุดของความเป็น
พทุ ธะคอื ความน่ิง คอื ความสงบ มคี วามมนั่ คง ใจของเราสงบอยดู่ ว้ ย
ความมนั่ คงนนั้ เรยี กวา่ สมาธิ เมอ่ื จติ ของเราเป็นสมาธิ ไมม่ กี าร
หวนั่ ไหวไมส่ นั่ สะเทอื น และอยดู่ ว้ ยความสงบ ดว้ ยความเป็นพทุ โธ
และมนั่ อยดู่ ว้ ยความเป็นพทุ โธ จติ จะเกดิ อา นุภาพหรอื เกดิ พลงั ใน
ตวั เองเป็นความสวา่ ง เม่อื จติ เกดิ ความสวา่ ง จติ กจ็ ะมหี ู มตี า เม่อื จติ มี
หู มตี า กจ็ ะเหน็ กายทพิ ยข์ องเทวดา

ในขณะทจ่ี ติ ของเรามคี วามสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธิ เทวดาจะมา
อนุโมทนา เขาเหน็ วา่ เรามบี ุญญาธกิ าร มี คณุ ธรรมแลว้ เม่อื เขามาให้
เหน็ ทางจติ เราจะเหน็ เขาแต่งตวั แบบสวยงาม มเี คร่อื งแต่งตวั อนั
วจิ ติ รพสิ ดาร แตกตา่ งสวยงามกวา่ โลกมนุษย์ เม่อื เราเหน็ อยา่ งนนั้
เรากจ็ ะเกดิ ความปีติ คอื ความพอใจ เขามาใหเ้ หน็ เพอ่ื มารกั ษาเรา
สว่ นทไ่ี มด่ ที า่ นกจ็ ะชว่ ยสนบั สนุนและประคบั ประคองใหเ้ กดิ ความดขี น้ึ
เมอ่ื เราเหน็ ของดี เรากจ็ ะตอ้ งดใี จและทาความดตี ่อไป การทาความดี
ตอ้ งทาใหเ้ ราไดด้ ขี น้ึ เร่อื ยๆ ดที งั้ นอก ดที งั้ ใน ดขี น้ึ ดขี น้ึ เหมอื นกบั
เทวดามาชว่ ยเรา น้ีเรยี กวา่ เทวดารกั ษา

ภะวะตุสพั พะมงั คะลงั ขอสรรพมงคลจงมแี ก่ทา่ น รกั ขนั ตุ
สพั พะเทวะตา ขอเหลา่ เทวดาจงมารกั ษาทา่ น เทวดาทา่ นมารกั ษา
โดยลกั ษณะนนั้ ในสว่ นลกึ ทเ่ี ราเหน็ ในทางจติ สว่ นเราทไ่ี มเ่ หน็ ถา้ เรา
มศี ลี ธรรมเทวดายอ่ มมารกั ษา เพราะเทวดาผมู้ ธี รรมยอ่ มรกั ษาผู้
ปฏบิ ตั ธิ รรม เหมอื นอยา่ งองคส์ มเดจ็ พระผมู้ พี ระภาคเจา้ พระองค์
เสดจ็ ไปอยู่ ณ สถานทใ่ี ด สถานทน่ี นั้ ยอ่ มมรี ศั มี มแี สงสวา่ ง เม่อื พระ
อานนทท์ ลู ถามพระพทุ ธองคว์ า่ นนั้ คอื อะไร พระองคบ์ อกวา่ นนั้ คอื
เทวดาเขามารกั ษาและนาความสวา่ งไสวนนั้ มาให้ ตามนุษยค์ อื ตาเน้ือ
น้ีกย็ งั เหน็ ได้

แมแ้ ตพ่ ระอรยิ สงฆส์ าวกทส่ี าเรจ็ แลว้ มคี ณุ ธรรมแลว้ เทวดาก็
ไปรกั ษาคมุ้ ครองใหม้ คี วามปลอดภยั ปราศจากอุปทั ว ะอนั ตราย
สาหรบั เทวดานนั้ กไ็ มไ่ ดส้ าเรจ็ มรรคผลอะไร ทา่ นเป็นผมู้ บี ญุ ทไ่ี ดไ้ ป
เป็นเทวดา แลว้ กม็ าอนุโมทนาผทู้ ไ่ี ดบ้ รรลุธรรมสงู กวา่ ทา่ น มา
อนุโมทนาและรกั ษาผสู้ น้ิ อาสวะกเิ ลสเพอ่ื ความเป็นบุญของเทวดาเอง
เทวดากพ็ ลอยไดบ้ ญุ ดว้ ย เป็นการสรา้ งบญุ สรา้ งบารมใี นเทวดาตอ่ ไป

พวกเราเทวดาทา่ นกม็ ารกั ษาเราเชน่ กนั แต่คงจะมองไมเ่ หน็
เพราะใจของเรายงั มดื มน เมอ่ื ใจเราสงบบา้ งแลว้ อาจเหน็ แตเ่ ราอาจไม่
รู้ จงึ ควรพยายามกระทาจติ ใหม้ คี ณุ ธรรม ทาจติ ของเราใหเ้ ขา้ ไปสู่
ความสงบและยงั ความสวา่ งไสวใหเ้ กดิ ขน้ึ ภายใน เรากจ็ ะไดเ้ หน็ ในสง่ิ
ทเ่ี รายงั ไมเ่ คยไดเ้ หน็ หรอื สง่ิ ทเ่ี ราไมค่ ดิ วา่ มนั จะมี ทพ่ี ระพทุ ธเจา้ ทา่ น
ให้ เอหปิ สั สโิ ก เรยี กใหม้ าดขู องแปลก ของในตวั เองน้ีมนั เป็นของของ
ทแ่ี ปลก เราไมค่ ดิ วา่ จะมจี ะเป็น กม็ ขี น้ึ มาไดแ้ ละกเ็ ป็นได้ เราตอ้ ง โอ

ปนยโิ ก น้อมเขา้ ไปภายใน ของทแ่ี ปลกประหลาดมนั จะปรากฏขน้ึ ทงั้
เทวดา อนิ ทร์ พรหม ย ม ยกั ษ์ เปรต อสรุ กาย และสตั วเ์ ดรจั ฉานกจ็ ะ
มาใหเ้ หน็ เราไมไ่ ดไ้ ปหาดทู อ่ี น่ื เราดอู ยเู่ ฉพาะทใ่ี จ ยง่ิ ดยู งิ่ เหน็ เ หน็
ภายในใจของเราเอง เมอ่ื เหน็ อยา่ งน้ีใจกจ็ ะมคี วามขยนั หมนั่ เพยี รมาก
ขน้ึ จะตอ้ งมคี วามพยายามมากขน้ึ วริ เิ ยนะ ทุกขมจั เจติ ผทู้ จ่ี ะพน้
ทุกขไ์ ดเ้ พราะความเพยี ร จติ จะขยนั ขนั แขง็ โดยไมม่ ใี ครจะมาชแ้ี นะ
ใหเ้ ราขยนั เพราะเม่อื เราเหน็ ความดใี นตวั เองแลว้ เราจะเกดิ ความ
ขยนั ในตวั เอง ยง่ิ เราปฏบิ ตั มิ ากเทา่ ไร กย็ ง่ิ ไดผ้ ลดมี ากขน้ึ เทา่ นนั้ และ
จะดไี ปตลอด ไมม่ ที างทจ่ี ะเกยี จครา้ น มแี ตค่ วามขยนั ขนั แขง็ อยา่ ง
เดยี ว ทเ่ี หน็ กก็ เ็ หน็ ดว้ ยความสขุ ใจกเ็ ป็นสุขดว้ ย เยอื กเยน็ เอบิ อมิ่ ใจ
ทด่ี แี ละเป็นสขุ ไมม่ ที างเกยี จครา้ นมแี ตข่ ยนั กบั ขยนั แมแ้ ตค่ นจะ
พดู คยุ ดว้ ยกไ็ มอ่ ยากจะพดู จะคยุ กลวั จะเสยี เวลา แมจ้ ะไปทาอยา่ งอน่ื
กจ็ ะไมอ่ ยากทากลวั เสยี เวลา ตากไ็ มอ่ ยากจะลมื อยากจะหลบั อยู่
เรอ่ื ย สารวมอยเู่ รอ่ื ย จติ จะมแี ตค่ วามสงบอยตู่ ลอด

อยา่ คดิ วา่ จะมแี ตค่ นทบ่ี าํ เพญ็ ความดี ประพฤตเิ ทวธรรม เมอ่ื
สน้ิ ชวี ติ และยงั ไมถ่ งึ พระนิพพานกไ็ ปเป็นเทวดาบนสวรรค์ เป็นอบุ ตั ิ
เทพ แต่ยงั มพี วกทไ่ี มป่ ระพฤตธิ รรมกต็ อ้ งไปเป็นผี อาจจะเป็นเปรต
หรอื อสรุ กาย หรอื ทท่ี าํ บาปอกุศลกไ็ ปเป็นเดรจั ฉานหรอื นรก เวลาเรา
ทาํ บุญอทุ ศิ สว่ นกุศล เขากม็ ารบั บญุ รบั กุศลจากเรา สว่ นทเ่ี ราเคย
ลว่ งเกนิ มาตงั้ แตใ่ นอดตี ชาติ เขากจ็ ะตามอาฆาตพยาบาท เรยี กวา่ เจา้
กรรมนายเวร เจา้ กรรมนายเวรผกู อาฆาตเรามาตงั้ แต่ชาตไิ หน เราไป
ทาํ อะไรไวเ้ ขาจงึ ตดิ ตามผกู อาฆาตพยาบาทเรามาจนตลอดถงึ ทกุ วนั น้ี

เรากไ็ มอ่ าจทราบได้ แตเ่ ขากต็ ามมา และไมไ่ วห้ น้าเราเลย ไมว่ า่
ผวู้ เิ ศษทไ่ี หน แมแ้ ต่พระสงฆ์ พระโมคคลั ลานะซง่ึ เป็นพระอรหนั ตท์ รง
ฤทธมิ์ าก ยงั ถูกโจร 500 คน มาทุบทา่ นจนกระดกู แตกหกั และ
เขา้ ฌานมานิพพานตอ่ หน้าพระพทุ ธเจา้ พวกเราอยา่ มาอวดดใี สก่ รรม
เราหนีมนั ไมพ่ น้ ทเ่ี รามาปฏบิ ตั ทิ กุ วนั น้ีเพราะสว่ นดมี นั ยงั อาํ นวย แต่
เวลาสว่ นไมด่ มี นั จะมาสง่ ผล อบุ ตั เิ หตุ หรอื ภยั พบิ ตั มิ าถงึ เพยี งไมก่ ่ี
วนิ าที ไมก่ น่ี าที ตายทลี ะหลายศพ เขามาจดั การคราวละนบั พนั นบั
หมน่ื นบั แสน กม็ ี เจา้ กรรมนายเวรเขาจะมาแสดงเม่อื ไร เรากไ็ มอ่ าจ
ทราบได้
มที างเดยี วคอื บาํ เพญ็ ภาวนาจนจติ ตงั้ มนั่ เป็นสมาธิ เกดิ ญาณ
ปญั ญาขน้ึ เรากอ็ าจจะเหน็ อดตี กรรมทเ่ี ราเคยทาํ มา 1 หรอื 2 ชาติ
หรอื มากกวา่ นนั้ กต็ ามแต่กําลงั ความสงบตงั้ มนั่ ของจติ เหมอื นทพ่ี ระ
พทุ ธองคท์ า่ นทรงตรสั รจู้ ตู ูปตญาณ รคู้ วามเป็นไปของสตั ว์ สตั วน์ ้ีทาํ
กรรมน้ีแลว้ จงึ ไปเกดิ เป็นอยา่ งนนั้ ทา่ นกน็ งั่ บาํ เพญ็ ภาวนาจนกระทงั่
ทา่ นเหน็ อยภู่ ายในคอื หลบั ตาเหน็ หลบั ตาเน้ือแลว้ ใชต้ าในเหน็ เราเอง
กค็ วรจะพจิ ารณาบา้ ง อกุศลกรรมทเ่ี ราทาํ มาแลว้ เราจะไปแกค้ นื ก็
ไมไ่ ด้ แตถ่ า้ เราเหน็ วา่ เราทาํ กรรมอะไรไวต้ งั้ แต่เม่อื ไร ทาํ ไมเราจงึ ไม่
เสมอผอู้ ่นื ทาํ ไมเราจงึ อาภพั กวา่ ผอู้ น่ื เรากร็ แู้ ต่วา่ มาจากผลของกรรม
มาจากเจา้ กรรมนายเวร แลว้ เรากท็ าํ บญุ สะเดาะเคราะหก์ นั แตเ่ ราก็
มองไมเ่ หน็ เขาจะมารบั หรอื ไม่ เขาจะอโหสกิ รรมใหเ้ ราหรอื ไม่ สเู้ รา
มาบาํ เพญ็ ภาวนาทาํ จติ ใหผ้ อ่ งใสเกดิ ตาในรแู้ จง้ ในตวั เอง เมอ่ื เจา้
กรรมนายเวรมาแสดงตนเรากจ็ ะไดข้ ออโหสกิ รรมจากเขา เรากจ็ ะได้

ยกบญุ กุศลจากการทาํ ความดใี หเ้ ขาเป็นการตอบแทน ถา้ เขา
อโหสกิ รรมใหเ้ รา เรากจ็ ะไดร้ ดู้ ว้ ยตวั เราเอง

เราปฏบิ ตั ธิ รรม แต่เรากไ็ มร่ วู้ า่ ธรรมะหน้าตาเป็นอยา่ งไร เรา
ไมไ่ ดน้ ึกวา่ ธรรมะมนั กอ็ ยทู่ ต่ี วั เราน้ี อยทู่ ก่ี ายกบั จติ ของเราเองน้ี
ไมไ่ ดอ้ ยใู่ นหนงั สอื อยทู่ พ่ี ระพทุ ธเจา้ หรอื อยทู่ ป่ี ระเทศอนิ เดยี มนั อยู่
ทต่ี วั เอง เราจงึ ไมค่ วรสง่ จติ สง่ ความคดิ ออกนอกตวั เอง ตวั เองทม่ี ี
ตวั ตน แขนสองขาสองหวั หน่ึงกอ็ ยตู่ รงน้ีแตท่ าํ ไมจงึ ไมเ่ หน็ ธรรมะ
ทาํ ไมไมเ่ หน็ ขนั ธ์ 5 ของตวั เอง ทอ่ งจาํ ไดแ้ ตช่ ่อื รจู้ กั แต่ความดขี องคน
อ่นื พากนั วง่ิ ตามความดขี องคนอน่ื ไปทโ่ี น่นทน่ี ่ีแตไ่ มเ่ คยหาดใี น
ตวั เอง การทเ่ี ราปฏบิ ตั ธิ รรมกเ็ พราะเราอยากดี เรารกั ษาศลี ทาํ บญุ ทาํ
ทานและบาํ เพญ็ ภาวนา กเ็ พอ่ื สรา้ งความดใี หเ้ กดิ ใหม้ แี กต่ วั เอง ไมใ่ ช่
เพอ่ื คนอ่นื ผทู้ ไ่ี ดร้ บั ผลบญุ กค็ อื ตวั เราทงั้ นนั้

เทวดาทงั้ หลายทม่ี ารกั ษาเราทท่ี าํ ความดรี กั ษาเทวธรรม แลว้
จะมใี ครเหน็ ถา้ เราทาํ ใจสงบตงั้ มนั่ เป็นสมาธเิ รากจ็ ะไดเ้ หน็ เทวดา
ทม่ี าอนุโมทนากบั เราและรกั ษาพวกเรามจี าํ นวนนบั ไมถ่ ว้ น เทวดาน้ีก็
คอื ตวั บุญ แต่ถา้ เราเหน็ เปรต เหน็ ผี เหน็ สตั วน์ รก นนั่ กค็ อื ตวั บาป
เขามาแสดงผลของการกระทาํ ของเขา เม่อื เหน็ แลว้ เรากจ็ ะไดร้ วู้ า่ ผล
ของบุญกม็ คี วามเป็นเทวดามารองรบั ผลของบาปกม็ เี ปรต มผี ี มสี ตั ว์
เดรจั ฉานมารองรบั นนั้ คอื ธรรมะของจรงิ ทเ่ี ราเหน็ เองอยภู่ ายใน เรา
จะไดม้ นั่ คงในศรทั ธาต่อการปฏบิ ตั ิ เพราะเรากท็ ราบวา่ ถงึ เราจะทาํ ไม่
สาํ เรจ็ ถงึ พระอรยิ ะ พระอรหนั ต์ กย็ งั มสี วรรคส์ มบตั เิ ป็นทร่ี องรบั ผล
การปฏบิ ตั ขิ องเรา

แต่ตราบทเ่ี รามชี วี ติ อยแู่ ละมคี วามพรอ้ มทจ่ี ะปฏบิ ตั ิ เราก็
จะตอ้ งมงุ่ สพู่ ระอรยิ ะเจา้ ไวก้ ่อน จะเป็นอรยิ ะชนั้ ใดกต็ าม โสดาบนั
สกทิ าคามี อนาคามี หรอื พระอรหนั ต์ เรากต็ อ้ งตงั้ เป้าหมายไวก้ ่อน
และตอ้ งเพยี รพยายามถงึ ทส่ี ุดไวก้ ่อน ยงิ่ เราเหน็ แลว้ วา่ เทวดาแมจ้ ะมี
สว่ นเสวยสุขนาน แตก่ ย็ งั มวี นั หมด หมดแลว้ กต็ อ้ งมาทาแบบน้ีอกี เรา
จงึ มงุ่ หน้าในการบาเพญ็ ภาวนาเพราะเป็นเพยี งทางสายเดยี วทจ่ี ะพา
เราไปสสู ายพระอรยิ ะได้ ไมม่ ที างสายอน่ื มแี ต่การภาวนาเพอ่ื ความ
สงบของจติ เทา่ นนั้ ถา้ จติ สงบแลว้ ชานาญแลว้ และมนั่ คงแลว้ จติ จะไม่
มหี นี ทกุ ลมหายใจเขา้ ทกุ ลมหายใจออก จติ ไมห่ นี เราจะทางานทา
การอยกู่ ต็ าม จะพดู จะคุยกต็ าม จติ มคี วามรอู้ ยเู่ สมอ ไมไ่ ดห้ นีออกไป
ไกล จะอยตู่ ลอด จะภาวนาเม่อื ไรกาหนดไดท้ นั ทจี ติ จะลงวบู ไปเลย
หรอื น่ิงไปเลย ถา้ จติ เคยชนิ กบั ความสงบและไดร้ บั ผลของการปฏบิ ตั ิ
ดว้ ยความสงบไปแลว้ เราจะไปนงั่ ทาความเพยี รทไ่ี หนจะไมย่ าก พอ
หลบั ตา จติ กจ็ ะลงเลย จติ จะไปทางานอยภู่ ายใน ไปรอู้ ยขู่ า้ งใน ไม่
ไดม้ ารบั รขู้ า้ งนอกคอื ไมส่ มั ผสั กบั ของภายนอก แมแ้ ตเ่ สยี งทจ่ี ะมา
รบกวนกต็ าม จติ นนั้ จะไมร่ บั สมั ผสั แมแ้ ตค่ วามรอ้ นบางอยา่ งมา
กระทบ จติ กย็ งั ไมร่ บั สมั ผสั นนั้ เพราะไปรเู้ ฉพาะตวั ของเขาอยขู่ า้ งใน
จติ จะทางานของเขาอยโู่ ดยเฉพาะ สมควรแก่เวลาแลว้ จงึ จะออกมา

จติ จะเกดิ ความรพู้ เิ ศษขน้ึ เรยี กวา่ ญาณ ญาณและปญั ญากจ็ ะ
ผดุ ขน้ึ คอื เขารวู้ า่ อนั น้ีเป็นอยา่ งน้ี อนั นนั้ เป็นอยา่ งนนั้ จติ จะหาความ
จรงิ ในตวั เองและตรวจอยใู่ นสรรพางคร์ า่ งกายตวั เอง ตงั้ แตก่ ระดกู ทกุ
ขอ้ ไสท้ ุกขด พงุ อาหารใหม่ อาหารเกา่ ขวั้ ตบั ขวั้ ปอด กระดกู สนั

หลงั น้าเลอื ด น้าเหลอื ง มนั จะสารวจตรวจตราจนรเู้ หน็ ในสกลกายเรา
น้ี ยงิ่ เหน็ กย็ ง่ิ รู้ ยง่ิ รกู้ ย็ งิ่ เหน็ เหน็ ดว้ ยความเป็นจรงิ เหน็ เหมอื นกบั ตา
เราเหน็ ความสวา่ งในจติ กเ็ หมอื นกบั ตาเราเหน็ เม่อื จติ เหน็ แลว้
จะตอ้ งนึกวา่ เรอื นรา่ งของเราทเ่ี ราอยอู่ าศยั เรากถ็ อื วา่ เป็นของทส่ี วย
สดงดงาม เม่อื เราเขา้ มาดจู รงิ ๆ มใิ ชเ่ ป็นของทส่ี วยสดงดงามเลย มนั
อยใู่ นของสกปรกโสโครกจรงิ ๆ มแี ตน่ ้าเลอื ดน้าเหลอื ง น้ามกู น้าลาย
ขห้ี ู ขต้ี า ขเ้ี หงอ่ื ขไ้ี คล เราอยไู่ ดโ้ ดยยดึ วา่ เป็นเรา และเป็นของของ
เรา เป็นของสวยของงาม เป็นของสะอาด ทาไมถงึ อยไู่ ด้ เมอ่ื จติ เหน็
ในสกลรา่ งกายทเ่ี ราอยอู่ าศยั น้ีเป็นของสกปรก กจ็ ะเกดิ ความเบ่อื
หน่าย เรามาหลงอยไู่ มร่ กู้ ภ่ี พกช่ี าติ ไมใ่ ชเ่ ฉพาะแต่ชาตนิ ้ี ชาตทิ ผ่ี า่ น
มานนั้ เรากอ็ ยอู่ ยา่ งน้ีมาหลายกปั หลายกลั ป์ ทาไมถงึ หลงมาอยใู่ น
เรอื นรา่ งอนั สกปรกอยา่ งน้ี กจ็ ะเกดิ ไดม้ คี วามสลดสงั เวชในตวั เอง
นอกจากสกปรกโสโครกแลว้ ยงั ไมย่ นื ยงมนั่ คง ไมเ่ ทย่ี งแทแ้ น่นอน

เม่อื เราเหน็ อยา่ งน้ีแลว้ เราจะไมห่ ลง เรากไ็ มย่ ดึ ตดิ เราจะเกดิ
ความเบอ่ื หน่าย นิพพทิ าญาณ คอื ความเบอ่ื หน่ายดว้ ยปญั ญาการรู้
แจง้ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ดว้ ยความรแู้ ละความเหน็ ของจติ ทต่ี งั้ มนั่ เป็นสมาธติ ่าง
จากเบอ่ื แบบอนิษฐารมณ์คอื อารมณ์ทไ่ี มพ่ งึ ปรารถนา เม่อื เบ่อื กจ็ ะ
หาทางออกจากทุกข์ ทางออกจากทกุ ขค์ อื องคม์ รรค มรรคปฏปิ ทา
เสน้ ทางกค็ อื ตวั ปญั ญา จติ จะกา้ วไปและหลดุ ไปเป็นอยา่ งๆ จาก
วกิ ขมั ภนวมิ ุตติ (ความหลดุ พน้ จากกเิ ลสดว้ ยการขม่ นิวรณ์ ๕ ไวด้ ว้ ย
อาํ นาจของฌาน) ตทงั ควมิ ตุ ติ (ความหลดุ พน้ จากกเิ ลสดว้ ยอาํ นาจ
ของวปิ สั สนาญาณ) แลว้ กจ็ ะหลดุ ออกไปจนถงึ สมจุ เฉทวมิ ตุ ติ ( ความ

หลดุ พน้ จากกเิ ลส ดว้ ยการตดั ขาด ดว้ ยมรรคญาณ กเิ ลสทถ่ี กู ตดั ขาด
ไปแลว้ ยอ่ มไมก่ ลบั มาเกดิ ไดอ้ กี ) กจ็ ะหลดุ ไปอยา่ งแทจ้ รงิ จติ ทห่ี ลุด
ไปกด็ ว้ ยความเบ่อื หน่าย ถา้ ไมเ่ บอ่ื หน่ายจะหลุดไปไดอ้ ยา่ งไร จะเป็น
วมิ ตุ ตหิ ลดุ จากความเป็นทกุ ข์ หลดุ จากสง่ิ ทเ่ี คยอยอู่ าศยั มาไดอ้ ยา่ งไร
เม่อื มนั หลุดไปแลว้ พน้ ไปแลว้ มนั ไมย่ อ้ นกลบั มาอกี นตั ถิ สนั ติ ปะ
รงั สุขงั สุขอ่นื นอกเหนือจากความสงบไมม่ ี จติ ทว่ี า่ หลุดไป หลดุ ไป
จนถงึ สนั ติ คอื ความสงบ ถงึ สนั ตแิ ลว้ มนั กส็ งบแลว้ กห็ มด สนั ตกิ ส็ ขุ
จากนนั้ จะเรยี กวา่ อะไรกเ็ รยี กเอา จะเรยี กวา่ นิพพานหรอื ไมก่ ต็ ามแต่
กห็ ลุดจากกเิ ลสตณั หา มานะ ทฎิ ฐิ ราคะ โทสะ โมหะ อวชิ ชา ก็
หลุดไปหมดแลว้ จะเป็น ญาณทสั นะวสิ ทุ ธิ คอื ความหมดจดบรสิ ุทธิ ์
ดว้ ยญาณอนั ทเ่ี กดิ ขน้ึ ในจติ ของตวั เอง เราจะเรยี กวา่ อะไรกเ็ รยี กเอา
มนั หมดเรอ่ื งสมมติ ไมม่ สี มมุตบิ ญั ญตั แิ ลว้ ความหมดแหง่ สมมุตแิ ละท่ี
ไมไ่ ดส้ มมตุ อิ ะไร ความไมม่ อี ะไรนนั้ เองทเ่ี ราเรยี กวา่ นิพพาน ท่ี
พระพทุ ธเจา้ หรอื นกั ปราชญบ์ ณั ฑติ ทา่ นวา่ นิพพาน คอื มนั หลุดไป
หมด ไมม่ อี ะไรเหลอื ถา้ เขา้ ถงึ ขนั้ นนั้ แลว้ จติ มนั ไมไ่ ดส้ มมตุ ิ มนั ไมไ่ ด้
อวดอา้ งและมนั ไมไ่ ดอ้ วดดอี ะไรเลย จะมเี ฉพาะสนั ตสิ ุข คอื ความสุข
ในความสงบอนั ทห่ี ลุดพน้ แลว้ ดว้ ยญาณทสั นะวสิ ทุ ธิ คอื ญาณอนั วิ
สุทธไิ ดบ้ งั เกดิ ขน้ึ แลว้ ในมโนธาตุ มนั ไมม่ อี ะไรเหลอื มแี ต่ดวงปญั ญา
คอื ดวงธรรม นนั ่ แหละทา่ นจงึ ไดเ้ รยี กวา่ ธรรมะคอื ดวงปญั ญาอนั
บงั เกดิ ขน้ึ ทว่ี า่ เหน็ ธรรมจะเหน็ อยา่ งน้ี

เม่อื จติ อยใู่ นพทุ โธ แลว้ มาสงบอยใู่ นสกลรา่ งกาย แลว้ กจ็ ะได้
เหน็ เทวดา อนิ ทร์ พรหม ยม ยกั ษ์ ตอ้ งเหน็ ไปหมด ผา่ นไปหมด

เมอ่ื เหน็ แลว้ กผ็ า่ น มนั เลยของมนั ไปเลย พอรแู้ ลว้ วา่ เทวดา อนิ ทร์
พรหม ยม ยกั ษ์ยงั มกี เิ ลสและยงั เสวยสขุ เสวยทกุ ข์ คอื ตอ้ งมาเวยี น
วา่ ยตายเกดิ อยู่ เมอ่ื รแู้ ลว้ กจ็ งึ ไมไ่ ดส้ นใจ เรากจ็ ะทาใหพ้ น้ สงิ่ เหลา่ น้ี
อกี เวน้ ไวแ้ ต่ชวี ติ ของเรามนั สนั้ เทา่ นนั้ คอื เรากาลงั จะไดด้ มี นั จะมา
ตายก่อน เม่อื ตายแลว้ ผลบุญเรามกี ต็ อ้ งไปเป็นพวกน้ี ถา้ ชวี ติ ของเรา
ยงั่ ยนื อยแู่ ละยงั ดอี ยู่ เม่อื เหน็ อยา่ งน้ีแลว้ จะไดร้ บี กระทาความดขี อง
ตวั เองใหม้ ากขน้ึ เพอ่ื จะไดใ้ หจ้ ติ เลด็ ลอดออกไปคอื หนีจากทกุ ข์ เม่อื
ออกจากทุกขไ์ ปแลว้ และมองคนื หลงั ทเ่ี ราไดเ้ ป็นมนุษยม์ า นบั แต่เรา
เกดิ มาจนปจั จบุ นั ทเ่ี รามคี วามสุข เป็นความสขุ ทไ่ี มม่ อี ะไร
เปรยี บเทยี บ ถา้ จะยอ้ นคนื กต็ อ้ งคดิ สงั เวชในชวี ติ ตวั เองทป่ี ระกอบ
สมั มาอาชพี เลย้ี งชพี มานนั้ ทุกขย์ ากขนาดไหน ดน้ิ รนกระเสอื กกระสน
ขนาดไหน ดน้ิ ไปตามความอยากของตวั เองและเม่อื ไดม้ าแลว้ ตอ้ งพบ
ความลาบากในผลทเ่ี ราไดท้ ามาดว้ ยความอยากนนั้ มนั จะเหน็ วา่ กเิ ลส
ตณั หาทพ่ี าเราดน้ิ ถงึ ขนาดน้ี พาใหเ้ รามที กุ ขถ์ งึ ขนาดน้ี มนั จะสงั เวช
ในชวี ติ ตวั เอง และชาตกิ ่อนๆกต็ อ้ งเป็นอยา่ งน้ี ถา้ เป็นผชู้ ายกต็ อ้ ง
เป็นหวั หน้าครอบครวั ตอ้ ง ดูแลคนในครอบครวั ตอ้ งรบั ผดิ ชอบ
ทงั้ หมด ถา้ เป็นแมบ่ า้ นกต็ อ้ งรบั ผดิ ชอบในการดแู ลสมบตั พิ สั ถาน
แมก้ ระทงั่ ถงึ สตั วท์ จ่ี ะมาเกดิ ในเรา สมมตุ วิ า่ เป็นลกู เราจะตอ้ งดแู ล
และรบั ผดิ ชอบทงั้ หมด ความทกุ ขย์ ากทเ่ี ราอยคู่ รองเรอื นมา ทกุ ขย์ าก
ขนาดไหน มนั ทุกขอ์ ยา่ งมหนั ต์ เปรยี บกบั ความสุขในปจั จุบนั ทเ่ี ราสขุ
อยนู่ ้ีมนั หา่ งไกลกนั ตงั้ หลายโยชน์ เราจะสงั เวชในชวี ติ ทต่ี อ้ งเกดิ มา
เม่อื เกดิ ความสงั เวชในชวี ติ ของตวั เองทเ่ี กดิ มา เรากพ็ รอ้ มทจ่ี ะใหจ้ ติ

หลดุ พน้ ไปจะไดร้ บั ความสุขอยา่ งเตม็ ท่ี เม่อื จติ ไดร้ บั ความสขุ อยา่ ง
เตม็ ท่ี ถงึ เราจะมคี วามสลดสงั เวชในชวี ติ ตวั เอง ในชาตภิ พของตวั เอง
กต็ าม กถ็ อื วา่ ตวั เองหมดภาระแลว้ ทจ่ี ะมาเป็นอยา่ งน้ีอกี จะไมม่ อี กี
แลว้ ถอื วา่ พรหมจรรยเ์ ราไดอ้ ยจู่ บแลว้ กจิ ทพ่ี งึ ทาเราไดท้ ามา
หมดแลว้ ไมม่ กี จิ ทจ่ี ะตอ้ งทาต่อไปอกี ถงึ เราจะมคี วามสงั เวชกต็ ามแต่
มนั หลดุ ไปแลว้ มนั ไมม่ โี ทษอะไร มแี ตจ่ ะเสวยสขุ จากความหลุดพน้
ของตวั เอง เราจะสมมุตเิ ป็นนิพพานหรอื ไม่ ทา่ นกไ็ มไ่ ดบ้ งั คบั ใหเ้ รา
เรยี ก คอื มนั ไมม่ สี มมุติ สมมุตเิ รา สมมตุ เิ ขา สมมตุ ขิ า้ ว สมมุตขิ อง
สมมุตเิ งนิ สมมตุ ทิ อง ไมม่ ี มแี ตเ่ ฉพาะตวั ของเราและวนั ทจ่ี ะตอ้ งดบั
ไปเทา่ นนั้ เมอ่ื ดบั แลว้ มนั กแ็ ลว้ กนั ไป โลกน้ีกล็ ากนั เพยี งเทา่ น้ี ทจ่ี ะ
กลบั มาอกี ไมม่ แี ลว้ เราจะสมมตอิ ะไรกแ็ ลว้ แต่ จะสมมตุ วิ า่ เป็น
อรหนั ตก์ ว็ า่ ไป จะสมมุตวิ า่ ทา่ นเป็นขณี าสพกว็ า่ ไป จะสมมุตวิ า่ ทา่ น
เป็นอรยิ บุคคลกส็ มมุตไิ ป ทา่ นไมไ่ ดว้ า่ อะไรเลย ไมม่ กี ารอวดอา้ ง
ไมม่ กี ารทจ่ี ะเอาไปอา้ งใคร ไมม่ กี ารทจ่ี ะไปอวดใคร ออ่ นเหมอื นกบั
สาลี ไมม่ กี ารแขง็ กระดา้ ง เคารพตอ่ พระธรรมวนิ ยั คอื มนั หมดมานะ
ทฎิ ฐแิ ลว้

ถา้ จติ ของเราเขา้ ถงึ ความหลุดไปดว้ ยอานาจแหง่ คุณธรรม
ภายใน กเ็ รยี กวา่ วสิ ุทธเิ ทพ คอื เทพบรสิ ทุ ธเิ ์ พราะใจมนั หลดุ ไป
หมดแลว้ สมมตเิ ทพไดแ้ กอ่ งคพ์ ระราชามหากษตั รยิ ์ อุบตั เิ ทพ เทพ
กาเนิดเกดิ เป็นเทวดาในสรวงสวรรคด์ ว้ ยอานาจบุญญาธกิ าร แต่เทพ
ทเ่ี ป็นชนั้ ยอดกค็ อื วสิ ุทธเิ ทพ รกั ขนั ตุสพั พะเทวะตา เทวดาน้ีจะรกั ษา
ทา่ นใหม้ ที ส่ี น้ิ สดุ คอื ปลดทกุ ขใ์ หเ้ ราได้ สว่ นอบุ ตั เิ ทพกเ็ พยี งชว่ ย