วิธีฝึกสมาธิเบื้องต้น โดย หลวงพ่อวิริยังค์ สิรินฺธโร

วิธฝี ึ กสมาธเิ บอื้ งต้น
หลวงพอ่ วริ ยิ งั ค์ สริ นิ ฺธโร
ตอ่ ไปนีข้ อใหญ้ าติโยมทงั้ หลายพากนั ตงั้ ใจท่ีจะทาํ ความ
สงบในเบอื้ งตน้ นีก้ ็ใหว้ า่ ตามอาตมาทกุ คน “ขา้ พเจา้ ระลกึ ถงึ คณุ
พระพทุ ธเจา้ คณุ พระธรรม คณุ พระสงฆ์ คณุ บิดามารดา คณุ ครู
บาอาจารย์ จงมาดลบนั ดาลใหใ้ จของขา้ พเจา้ จงรวมลงเป็น
สมาธิ พทุ โธ ธมั โม สงั โฆ (สามครงั้ ) พทุ โธๆๆ” น่ีก็ใหน้ กึ ไวใ้ นใจ
น่งั ขดั สมาธิ ขาเบอื้ งขวาทบั ขาเบอื้ งซา้ ย มือเบอื้ งขวาหงายทบั
มือเบือ้ งซา้ ย วางไวบ้ นตกั
หลบั ตานกึ พทุ โธในใจ นกึ ไวใ้ นใจนนั้ อย่าใหก้ ลนั้ ไป ให้

กาํ หนดจติ นนั้ ใหเ้ ท่ียง อย่าใหจ้ ิตนีส้ า่ ยแสไ่ ปตามอารมณต์ า่ งๆ
ใหจ้ ิตนนั้ อยทู่ ่ีจติ ใจนนั้ อยทู่ ่ใี จ เม่ือกาํ หนดไดน้ นั้ ก็พยายาม ถา้
หากวา่ ใจนีม้ นั จะสา่ ยแสไ่ ปในทางโนน้ ทางนีเ้ ราก็ดงึ มนั กลบั มา
อย่ทู ่ีพทุ โธ ถา้ มนั ยงั นกึ ไปอกี เราก็ดงึ มนั กลบั มาอีกอยอู่ ยา่ งนนั้

เม่ือเราทาํ อยอู่ ย่างนนั้ ในไม่ชา้ จิตนกี้ ็จะอยู่ จิตท่ีอยนู่ นั้ ก็คือ
ตงั้ ม่นั ไม่หว่นั ไหวไปตามอารมณ์ จิตก็ถือวา่ เป็นสมาธิ เป็น

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 1

สมาธินนั้ มีอยสู่ ามประการ สมาธิเบือ้ งต่าํ สมาธิเบอื้ งกลาง และ
สมาธิขนั้ สงู สมาธิเบอื้ งต่าํ นนั้ เรยี กวา่ ขณิกสมาธิ สมาธิท่ี
เป็นขณิกะคอื สมาธิเฉียดๆ หรอื เรยี กวา่ สมาธิเบอื้ งตน้ ก็
หมายถงึ วา่ ตอ้ งใชค้ าํ บรกิ รรมจงึ จะเป็นสมาธิ เม่ือจติ เป็นสมาธิ
แลว้ จะมีอาการอยา่ งหนง่ึ เกิดขนึ้ อาการอย่างหนง่ึ นนั้ คอื การจิต
เขา้ ภวังค์

จติ เขา้ ภวงั คก์ เ็ หมือนกบั เรานอนหลบั เม่ือเรานกึ พทุ โธๆไป
จติ เขา้ ภวงั คก์ จ็ ะรูส้ กึ วา่ มนั หายไป หรอื บางทีก็ลมื พทุ โธไป บาง
ทีก็รูส้ กึ ตวั เบา บางทีก็รูส้ กึ สบาย อยา่ งนนั้ เรยี กวา่ จติ เขา้ ภวงั ค์
เม่ือจิตเขา้ ภวงั คไ์ ปแลว้ มนั จะอย่ไู ดซ้ กั ครูห่ นง่ึ ภวงั คก์ ็จะถอนขนึ้
มนั ก็จะเป็นอยอู่ ยา่ งนี้ ในภวงั คน์ นั้ บางทกี ็มีนิมิต นิมติ เหน็
ปราสาทราชวงั นิมิตเหน็ เปรตอสรุ กาย นิมติ เหน็ บา้ น นิมติ เหน็
ถนน นิมติ เหน็ ภเู ขา นิมิตเหน็ อากาศ ดวงเดือนดวงดาวอะไร
ตา่ งๆ เวลาจติ เขา้ ภวงั คน์ นั้ สามารถท่ีจะเหน็ เป็นนิมิตได้ แตน่ ิมติ
เหลา่ นีไ้ ม่ควรท่ีจะยดึ ถือวา่ เป็นจรงิ เพราะมนั เป็นสว่ นหน่งึ ของ

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 2

สญั ญา หรอื เรยี กวา่ เป็นสว่ นหนง่ึ ของความท่ีเคยจาํ ไว้ หมาย
เอาไวแ้ ตอ่ ดตี

เพราะฉะนนั้ นิมติ จงึ เป็นอารมณช์ นิดหน่งึ ในนิมติ นนั้ ก็ถือวา่
เป็นสมาธิขนึ้ ขณิกะ คอื เป็นสมาธิเพียงชนั้ ต่าํ ถา้ เราเห็นเป็น
นิมิตตา่ งๆนนั้ เราตอ้ งไมย่ ดึ ถา้ เรายดึ อย่ใู นนิมติ ถือวา่ เรายงั อยู่
ในสมาธิขนั้ ต่าํ อยู่ และถา้ หากเรายง่ิ ยดึ นิมติ มากเทา่ ไหร่ จติ นนั้
จะไม่มีเวลาท่ีจะสงู ขนึ้ ไปได้ จาํ เป็นท่ีจะตอ้ งไม่ยดึ ในนิมติ นนั้ แต่
ถา้ หากวา่ ผใู้ ดไมม่ ีนิมิตเสยี ก็ไมเ่ หน็ ไม่เป็นไร เพราะวา่ นิมติ นนั้
เป็นสว่ นหนง่ึ ของอารมณเ์ ทา่ นนั้ เอง

บางคนก็พดู วา่ ชนั้ น่งั มาตงั้ นานไม่เหน็ อะไรเลย อนั นนั้ แหละ
มนั เป็นการดี ผทู้ ่ีไม่เหน็ อะไรเลยก็คือผทู้ ่ีไมค่ อ่ ยจะมีอุปาทาน
มากนกั คนท่มี ีนิมติ มากๆ ก็คอื คนท่ีมีอปุ าทานมากไป นิมติ ก็
เกิดขนึ้ แตน่ ิมติ นนั้ มนั ก็ไม่ไดท้ าํ ความเสียหายอะไรใหก้ บั สมาธิ
มนั เป็นเพียงสง่ิ บอกเหตบุ างสิ่งบางประการเทา่ นนั้ ถา้ ผใู้ ดไปถือ
นิมิตเป็นสาระประโยชน์ ผนู้ นั้ ก็เป็นผทู้ ่ียงั อยใู่ นภาวะของจติ
เป็นขณิกะ

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 3

ในภวงั คน์ นั้ จะตอ้ งมีเหมือนกนั กบั ท่ีเราทาํ จิตเขา้ ภวงั คค์ อื
สงบไป เม่ือจติ เขา้ ภวงั ค์ สงบไปนนั้ มนั จะเกิดส่งิ หนง่ึ ท่ีเขา้ ไปอยู่
ในภวงั คน์ นั้ เกิดความสบาย เราจะรูส้ กึ วา่ มนั มีความสบายและ
อ่ิมเอิบในท่ีนนั้ มีความสบายและอ่มิ เอบิ ในท่ีนนั้ น่นั ก็คอื จติ ของ
เราไดเ้ ป็นสมาธิขนั้ หนง่ึ แลว้ ความสบายท่ีมีอยใู่ นท่ีนนั้ เป็น
ความสบายท่ีมีความปกติธรรมดา

แตส่ มาธิท่ีเป็นขณิกะนี้ จาํ เป็นท่ีเราจะตอ้ งทาํ ใหเ้ กิดขนึ้ ให้
มาก เม่ือทาํ เกิดขนึ้ ใหม้ ากแลว้ ความสบายตา่ งๆนีม้ นั จะมีความ
แตกตา่ งกนั ตามลาํ ดบั ท่วี า่ แตกตา่ งนนั้ คอื แตกตา่ งดว้ ยความ
ละเอียดออ่ น ในภวงั คน์ นั้ อาจจะเกิดความละเอยี ดออ่ นขนึ้ มา
ซง่ึ บางครงั้ นนั้ มนั จะลกึ ซงึ้ ลงไป แตบ่ างครงั้ มนั ก็ไม่คอ่ ยจะลกึ ซงึ้
นกั อาการกิรยิ าเหลา่ นี้ เราก็ไมจ่ าํ เป็นตอ้ งเอาใจใสน่ กั เพราะวา่
ความสบายกด็ ี ความซงึ้ ก็ดี หรอื ความอ่ิมเอิบอะไรตา่ งๆก็ดี
เหลา่ นี้ ก็ลว้ นแลว้ แตเ่ ป็นเร่อื งของปฐมฌานทงั้ นนั้ หรอื เป็น
เรอ่ื งของสมาธิขนั้ ตน้ เท่านนั้ เอง

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 4

แตว่ า่ บคุ คลผทู้ ่ีจะกา้ วลว่ งสมาธิขนั้ ตน้ ก็ไม่ใชง่ ่ายนกั ก็
จาํ เป็นท่ีจะตอ้ งอย่ดู ว้ ยความสบายน่นั ไปกอ่ น แตท่ กุ คนท่ีทาํ
สมาธิก็ตอ้ งการความสบายน่นั เอง เม่ือความสบายเกิดขนึ้ เขาก็
อยเู่ ป็นวหิ ารธรรม มีความประสงคแ์ ละปรารถนาท่ีจะใหค้ วาม
สบายเหลา่ นนั้ เกิดขนึ้ มาอกี เม่ือความสบายเหลา่ นนั้ เกดิ ขนึ้ มา
ได้ เกิดขนึ้ มาไดต้ ามปกติอยา่ งนนั้ แลว้ ความสบายเหลา่ นนั้ ก็
กลบั กลายเป็นสิ่งท่ีทาํ ใหเ้ กิดศรทั ธา คนเราในเบอื้ งตน้ ท่ีจะทาํ
สมาธิตอ่ ไปนานๆนนั้ จะตอ้ งมีความสบายเป็นเคร่อื งจงู ใจ จงึ จะ
สามารถทาํ ใหเ้ ราเกิดศรทั ธามีความเช่ือและมีความประสงคท์ ่ี
จะทาํ ความสบายเหลา่ นนั้ ใหเ้ กิดขนึ้

เม่ือเราทาํ ได้ เรอ่ื งของขณิกะน่ี มนั ก็จะมีการรวมตวั มาก
ย่ิงขนึ้ เพราะการทาํ สมาธิน่นั ทา่ นเปรยี บเหมือนกบั การให้
อาหารแกร่ า่ งกาย รา่ งกายนนั้ จะมีกาํ ลงั เรย่ี วแรงไดก้ ็ตอ่ เม่ือมี
อาหาร เด็กท่ีจะเจรญิ วยั ใหญ่โตไดก้ ็เพราะอาหาร ฉนั ใดก็ดี จิต
ท่ีจะมีกาํ ลงั ไดก้ ็เพราะสมาธิ สมาธิในเบือ้ งตน้ ก็เรยี กวา่ ขณิกส
มาธิ เม่ือเราทาํ สมาธิอนั ท่ีเรยี กวา่ ขณิกะน่สี าํ เรจ็ ขนึ้ มาได้ ก็ถือ

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 5

วา่ เรามีความดีชนั้ หน่งึ แตค่ วามดที ่ีเกิดจากขณิกสมาธินนั้ เรา
ทา่ นทงั้ หลายทกุ คนก็คงจะไดพ้ บเหน็ กนั อยแู่ ลว้ แตก่ ารท่ีเราจะ
ไปแกส้ มาธิอยา่ งต่าํ ใหส้ งู ขนึ้ นนั้ ไม่ใช่เป็นปัญหาใหญ่ และไม่ใช่
เร่อื งท่ีเราจะตอ้ งไปแกไ้ ข

เหมือนกนั กบั เราใหอ้ าหารแกเ่ ดก็ เราไมจ่ าํ เป็นตอ้ งไปแกไ้ ข
อะไร นอกจากใหอ้ าหารอยา่ งเดียวเท่านนั้ เดก็ ก็โตได้ สมาธิก็
เชน่ เดียวกนั ท่เี ราเป็นขณิกสมาธิ เราก็ไมจ่ าํ เป็นตอ้ งไป
กระตือรอื ลน้ ในการท่ีเราจะทาํ จติ นีใ้ หก้ า้ วขนึ้ ไปโดยรวดเรว็ เรา
ก็ใชส้ มาธิของเราท่ีเราเคยทาํ อยนู่ ่นั แลว้ เราก็ทาํ มนั อกี เราเคย
ทาํ เชน่ ไร เราก็ทาํ เชน่ นนั้ เหมือนกนั กบั ผรู้ บั ประทานอาหาร เคย
รบั ประทานเชน่ ไรเราก็รบั ประทานเชน่ นนั้ เราก็ใสท่ างปากของ
เราน่ีเม่ือไร เราก็ใสท่ างปากสถานเดยี วก็พอ

เม่ือเราตอ้ งการจะใหจ้ ติ ของเรากา้ วหนา้ เราทาํ อยา่ งไร เรา
ก็ทาํ อยา่ งนนั้ น่ีคือลกั ษณะของผบู้ าํ เพ็ญสมาธิท่ีจะใหก้ า้ วขนึ้ ไป
เพราะฉะนนั้ พระพทุ ธเจา้ จงึ ไดท้ รงยา้ํ หนกั ยา้ํ หนาวา่ โลโภ ธมฺ
มานํ ปริปนฺโถ การทาํ ความโลภใหเ้ กิดขนึ้ นนั้ มนั เป็นอนั ตราย

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 6

แก่สมาธิ บางคนนนั้ ไดใ้ ชค้ วามคดิ ไดม้ ีความคดิ ท่ีวา่ จะตอ้ งใช้
ความกระตนื รอื ลน้ หรอื วา่ การพลกิ แพลงหาวิธีการดว้ ยประการ
ตา่ งๆ ซง่ึ ก็ไม่สจู้ าํ เป็นนกั

แตว่ า่ ถึงอยา่ งไรก็ตาม ขอ้ สาํ คญั ท่ีสดุ คือการรกั ษา รกั ษา
ไมใ่ หส้ มาธิ ไมใ่ หเ้ ราเป็นผทู้ ่มี ีความเกียจครา้ น ไม่ใหเ้ ราเป็นผมู้ ี
ความมกั งา่ ย ไมใ่ หเ้ ราเป็นผทู้ ่ีผลดั วนั และเวลา มีความประมาท
ท่ีเราจะรกั ษาอย่กู ็มีเทา่ นี้ คอื เราตอ้ งทาํ ใหเ้ ป็นการสม่าํ เสมอ
วนั นีเ้ ราทาํ พรุง่ นีเ้ ราทาํ ตอ่ ไปเราทาํ คือเราทาํ ใหเ้ ป็นการ
สม่าํ เสมอ ถงึ มนั จะดี ถึงมนั จะไม่ดี ถงึ มนั จะเป็นอะไรก็ทาํ ไป
อยา่ งนนั้ อยา่ งนีเ้ รยี กวา่ การเจรญิ ใหม้ าก กระทาํ ใหม้ าก ทาํ ไป
ดว้ ยความสม่าํ เสมอ

เชน่ เดยี วกนั กบั ผรู้ บั ประทานอาหารอยา่ งน่าเบ่ือหนา่ ยของ
มนษุ ย์ ทานเชา้ ทานกลางวนั ทานเยน็ ๆๆ ปีแลว้ ปีเลา่ เดอื น
แลว้ เดือนเลา่ ก็ทานกนั อยนู่ ่ีแหละ อรอ่ ยบา้ ง ไม่อรอ่ ยบา้ ง ดี
บา้ ง ไมด่ ีบา้ ง ก็วา่ กนั ไป แตไ่ ม่ทานก็ไมไ่ ด้ มนั จะตายเอา แต่
ทานมนั ก็รูส้ กึ วา่ มนั ซาํ้ แลว้ ก็ซา้ํ เลา่ ซาํ้ ซากอย่ตู ลอดไป ฉนั ใดก็

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 7

ดี การทาํ สมาธิก็เชน่ เดยี วกบั เรารบั ประทานอาหาร เราก็ทาํ ซาํ้
แลว้ ก็ซา้ํ เลา่ ซา้ํ แลว้ ก็ซาํ้ เลา่ อยนู่ ่ีแหละ ถา้ เราไม่ทาํ เม่ือไรจติ เรา
จะมีพลงั ถา้ เราไมท่ าํ เราจะไปรอวนั ไหนใหจ้ ิตเรามพี ลงั มนั ก็รอ
ไมไ่ ด้ เพราะวา่ การท่ีเราจะไปรอใหค้ นอ่ืนเคา้ สง่ พลงั มาใหเ้ รานนั้
มนั เป็นเร่อื งผดิ ปกตวิ ิสยั คอื มนั เป็นไปไมไ่ ด้

พลงั ท่ีจะใหเ้ กดิ ขนึ้ นนั้ มนั เกดิ ขนึ้ มาเองดว้ ยการกระทาํ ของ
เรา ฉนั ใดก็ดี เหมือนกนั กบั ผรู้ บั ประทานอาหาร เราจะใหค้ นอ่นื
มารบั ประทานแทนเรา มนั ก็รบั ประทานไม่ได้ เราอยากอ่ิม เราก็
ตอ้ งรบั ประทานเอง เราอยากแขง็ แรง เราก็ตอ้ งทานเขา้ ไปเอง
ถึงแมว้ า่ มนั จะเป็นการนา่ เบ่อื หนา่ ยแคไ่ หน แตม่ นั เบ่อื หน่าย
ไมไ่ ด้ ก็เพราะมนั หวิ คนทกุ วนั ถา้ ไม่ทานมนั ก็หวิ แลว้ มือ้ สองมือ้
ก็แย่แลว้ แตว่ า่ สาํ หรบั สว่ นใจของเรานี้ มนั ไมม่ ีความหวิ จาํ เป็น
เหมือนกบั รา่ งกาย ก็เลยเกิดความประมาท เม่ือไรทาํ ก็ได้ คือมนั
ไมเ่ กิดความหวิ

แตค่ นไม่รูห้ รอกวา่ เม่ือไมท่ าํ สมาธิแลว้ น่ี จติ มนั มีความ
ฟงุ้ ซา่ น จติ มนั มีความกงั วล จติ มนั มีความวนุ่ วาย น่นั แหละคือ

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 8

ความผิดปกติ เม่ือความวนุ่ วายความกงั วล ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งท่ี
เกิดขนึ้ นนั้ เราก็ไม่สามารถท่ีจะควบคมุ จิตได้ คอื ไมส่ ามารถท่ีจะ
ควบคมุ ไดก้ ็เพราะเหตเุ ราไมม่ ีกาํ ลงั เพียงพอ เม่ือไม่มีกาํ ลงั
เพียงพอ เราควบคมุ ไมไ่ ด้ เราก็เกิดความเดือดรอ้ น บคุ คล
ทงั้ หลายท่ีไมม่ ีสมาธินนั้ ไมม่ ีการควบคมุ จิตใจก็ตดั สินใจ
ผดิ พลาด เม่ือเกิดการตดั สินใจผดิ พลาด บคุ คลผนู้ นั้ ก็เสยี ใจ
ภายหลงั วา่ เราไมค่ วรทาํ ทาํ ไมเราถงึ ทาํ ไปเพราะความโมโห
เพราะความฉนุ เฉียว เพราะความไมพ่ อใจ เพราะความท่ี
ควบคมุ จติ ใจไม่ได้ ก็เลยทาํ ไป น่ีกเ็ ป็นเร่อื งของสมาธิ คอื เป็น
เรอ่ื งของสมาธิท่ีออ่ นแอ เม่ือออ่ นแอแลว้ การควบคมุ จติ ใจนนั้ ก็
ควบคมุ ไมไ่ หว

ในเร่อื งของสมาธินีก้ ็เชน่ เดยี วกนั ถา้ หากวา่ เราไดพ้ ยายาม
ทาํ จิตของเราอย่างสม่าํ เสมอ มีพละมีกาํ ลงั อยสู่ ม่าํ เสมอ เราก็
จะสามารถท่ีจะทาํ ใหเ้ กิดพลงั ขนึ้ มาได้ เพ่มิ เติมขนึ้ มาได้ เม่ือ
เพ่มิ เตมิ ขนึ้ มาได้ เราก็มีสว่ น คอื เรามีสว่ นท่ีไดด้ กี วา่ บคุ คลผทู้ ่ีไม่
ทาํ มากมาย เรยี กวา่ มีสว่ นท่ีเพ่ิมพนู พละกาํ ลงั ย่งิ ขนึ้

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 9

เพราะฉะนนั้ เรอ่ื งของสมาธิในเบือ้ งตน้ นี้ จงึ เป็นสมาธิท่ีเราจะใช้
โดยท่วั ไป เราสามารถท่ีเราจะใชไ้ ด้ คอื ประโยชนใ์ ชส้ อยมี
เกิดขนึ้

เราลองคิดดวู า่ เม่ือเราเลีย้ งลกู ของเราโตขนึ้ มาแลว้ เราจะ
ใหม้ นั ทาํ อะไร เราก็ใหท้ าํ ใหม้ นั หงุ เขา้ แทนเรา ใหม้ นั ทาํ งาน
แทนเรา ใหม้ นั ปัดกวาดบา้ น มนั ก็มีโอกาสไดฉ้ นั ใด จิตของเรา
ในเม่ือเราพยายามท่ีกระทาํ ใหเ้ กิดขนึ้ แลว้ จนกระท่งั สามารถ
ควบคมุ จติ ใจไดแ้ ลว้ ก็สามารถท่ีจะบงั คบั ใหจ้ ิตใจนีเ้ ดนิ ไป
ในทางท่ีเราตอ้ งการ ทางท่ีเราตอ้ งการนนั้ คือทางสวรรค์ นพิ พาน
หรอื เรยี กวา่ ทางบญุ ทางกศุ ล เม่ือเรามีความควบคมุ จิตใจได้
เราก็ไปวดั ได้ เราก็ไปปฏิบตั ิได้ เราก็ทาํ บญุ ทาํ ทานได้ เราก็สรา้ ง
กศุ ลไดท้ กุ อยา่ ง น่ีคือผลพวงท่ีเกิดมาจากสมาธิในเบอื้ งตน้ ก็
เหน็ ปานนีแ้ ลว้ เรยี กวา่ มีผลมหาศาล แตว่ า่ เม่ือมีผลขนึ้ มาแลว้
นนั้ อยทู่ ่ีการท่เี ราจะทาํ ตอ่ เน่อื งตอ่ ไป การทาํ ตอ่ เน่ืองตอ่ ไปนนั้ ก็
คือการกระทาํ โดยไมม่ ีความหยดุ ยงั้ หรอื เรยี กวา่ หยดุ หยอ่ น การ

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 10

กระทาํ ท่ีไม่การหยดุ ยงั้ และหยดุ หย่อนนนั้ แหละ ท่ีจะทาํ ใหจ้ ิต
ของเราเขา้ สอู่ ปุ จาระ

อุปจาระนนั้ ไดแ้ กจ่ ติ ท่ีเพ่มิ พนู กาํ ลงั ขนึ้ มากแลว้ ถือวา่ เป็น
ผใู้ หญ่ ถา้ จะพดู ก็คือไดเ้ ป็นหนมุ่ ขนึ้ มาแลว้ อุปจารสมาธนิ นั้
เม่ือเราบรกิ รรมพทุ โธๆไปก็ถือวา่ เป็นการกระทาํ จติ ในเบอื้ งตน้
แตเ่ ม่ือเราไมบ่ รกิ รรมพทุ โธแลว้ จติ นนั้ มนั ก็ตงั้ อยไู่ ด้ แลว้ ก็ตงั้ อยู่
ไดต้ ามความประสงค์ อยา่ งนนั้ เรยี กวา่ อปุ จารสมาธิ อปุ จาร
สมาธิน่ีเรยี กวา่ เป็นสมาธิท่ีมีกาํ ลงั เขา้ ขีดหรอื เรยี กวา่ เขา้ ขนั้ การ
ทาํ สมาธิใหถ้ ึงเขา้ ขีดเขา้ ขนั้ ไดน้ ี้ ผนู้ นั้ ก็ตอ้ งเป็นผมู้ ีความ
พยายามอยา่ งสงู คอื ทาํ แลว้ ก็ทาํ อกี ทาํ แลว้ ก็ทาํ อกี ทาํ
จนกระท่งั ถงึ ได้ ก็เรยี กวา่ ทาํ ถงึ อปุ จารสมาธิ

การทาํ อปุ จารสมาธิใหเ้ กิดขนึ้ นนั้ เป็นพลงั คือเป็นพลงั ใหญ่
การเป็นพลงั ใหญ่นนั้ คอื สามารถท่ีจะทาํ ไดห้ ลายอยา่ ง บางคน
นนั้ หรอื วา่ พวกฤาษีนนั้ เขาก็ทาํ ไปในทางฌานใหส้ งู ขนึ้ คือทตุ ยิ
ฌาน ตตยิ ฌาน จตตุ ถฌาน แลว้ ก็ไปถงึ อรูปฌาน คอื อา
กาสนญั จายตนฌาน วญิ ญาณญั จายตนฌาน อา

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 11

กิญจญั ญายตนฌาน เนวสญั ญานาสญั ญายตนฌาน อนั นีก้ ็ไป
ทางโลกียฌาน เม่ือทาํ ไปอยา่ งนีก้ ็จะไปถงึ อปั ปนาสมาธิ คือ
สมาธิชนั้ สงู สดุ

สมาธิชนั้ สงู สดุ นนั้ เรยี กวา่ เป็นสมาธิท่ีประกอบไปดว้ ฌาน
สมาบตั ิ ท่ีเรยี กวา่ เป็นสมาบตั ิ ๘ สมาบตั ิ ๘ นนั้ ก็คอื ปฐมฌาน
ทตุ ยิ ฌาน ตตยิ ฌาน จตตุ ถฌาน เป็ นส่ี อากาสนัญจายตน

ฌาน วญิ ญาณัญจายตนฌาน อากญิ จญั ญายตนฌาน เนว
สัญญานาสัญญายตนฌาน นนั้ เรยี กวา่ อรูปฌาน ๔ ๒x๔
เป็น ๘ เรยี กวา่ สมาบตั ิ ๘ ผทู้ ่ีไดส้ มาบตั ิ ๘ นนั้ ก็คือเป็นผทู้ ่ีสาํ เรจ็
ทางสมาธิชนั้ สงู สดุ ในทางโลกีย์ เม่ือผทู้ ่ีเขา้ มาถึงอปุ จารสมาธิ
แลว้ เช่นนี้ เขาไม่ไดเ้ ดนิ ทางพระพทุ ธศาสนา หรอื วา่ เขาเดนิ ทาง
มาทางฤทธิ์กอ็ าจสามารถท่จี ะเป็นขนึ้ มาได้ เชน่ เหาะเหนิ
เดนิ อากาศไดก้ ็มีในอดตี หรอื รูจ้ กั จติ ใจของคน บงั คบั จติ ใจคน
ได้ รกั ษาโรคภยั ได้ อนั นเี้ รยี กวา่ เป็นฤทธิ์ หรอื ท่ีเรยี กวา่ เกิดจาก
อปุ จารสมาธิ เพราะวา่ อปุ จารสมาธินนั้ จติ ก็เขา้ ภวงั คเ์ หมือนกนั

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 12

แตเ่ ม่ือเขา้ ภวงั คไ์ ปแลว้ ทาํ งานในภวงั คไ์ ด้ เม่ือทาํ งานในภวงั ค์
ไดก้ ็เรยี กวา่ ทาํ ไดด้ ว้ ยความบรสิ ทุ ธิ์ในภวงั คน์ นั้

การทาํ งานในภวงั คไ์ ดน้ นั้ เป็นเร่อื งสาํ คญั มาก จะทาํ ได้
เฉพาะผไู้ ดอ้ ปุ จารสมาธิเทา่ นนั้ ผทู้ ่ีไดอ้ ปุ จารสมาธิเทา่ นนั้ ท่ีจะ
สามารถทาํ งานในภวงั คไ์ ด้ ภวงั คน์ นั้ ก็จะมีความชาํ นาญ เพราะ
การเขา้ ภวงั คน์ นั้ ตอ้ งอาศยั เขา้ หลายรอ้ ยครงั้ นบั ครงั้ ไมถ่ ว้ น
เรยี กวา่ เขา้ แลว้ เขา้ อีก เขา้ แลว้ เขา้ อีกกเ็ กิดความชาํ นาญขนึ้
เรยี กวา่ วสี ความชาํ นาญอนั นีแ้ หละท่เี รยี กวา่ เป็นอปุ จารสมาธิ
พอเวลาท่ีเขา้ ไปอย่ใู นภวงั คน์ นั้ มนั จะมีสง่ิ หนง่ึ เกิดขนึ้ ในจติ ส่งิ ท่ี
เกิดขนึ้ ในจิตนนั้ คอื กระแสจิต หรอื เรยี กวา่ ดวงตาทพิ ย์ คอื
หลบั ตาน่ีแตม่ นั มองเหน็ มองเหน็ ก็คอื มองเหน็ ในลกั ษณะท่ี
ตอ้ งการจะมองเหน็ อะไรก็มองเหน็ ส่งิ นนั้ ในอปุ จารสมาธิก็เป็น
เชน่ นนั้ เพราะฉะนนั้ ในอปุ จารสมาธิน่ี จงึ มีการดาํ เนินสง่ิ สาํ คญั
ไดใ้ นพระพทุ ธศาสนา สง่ิ สาํ คญั ในพระพทุ ธศาสนาท่ีจะดาํ เนนิ
ไดก้ ็คือ วิปัสสนากรรมฐาน

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 13

วปิ ัสสนากรรมฐานนนั้ คอื ทาํ เกิดขนึ้ ไดใ้ นขณะท่ีเป็น
อปุ จารสมาธิ ดาํ เนนิ วปิ ัสสนากรรมฐานไดเ้ พราะเหตวุ า่ จติ นนั้
เกิดความสะอาดและเกิดความผ่องใส หลบั ตามองเห็นชดั เจน
อยา่ งนีเ้ รยี กวา่ จิตท่ีเป็นอปุ จาระ ถา้ จิตเป็นขณิกะนนั้ มองเหน็
เหมือนกนั แตท่ าํ อะไรไมไ่ ดค้ ือกาํ ลงั ไมเ่ พยี งพอ บางทีอาจจะ
นิมติ เหน็ คนแก่คนตาย แตเ่ ราก็ทาํ อะไรไมไ่ ด้ มนั ก็เท่านนั้ เพราะ
ยงั กาํ ลงั จติ ไมถ่ งึ ขนั้ อปุ จาระ ก็เลยทาํ อะไรไมไ่ ด้

แตถ่ า้ กาํ ลงั จิตถงึ ขนั้ อปุ จาระนนั้ ไมต่ อ้ งมนี มิ ติ แตว่ า่ ทาํ ให้
นิมติ เกิดขนึ้ มาได้ ดว้ ยสามารถแห่งพลงั จติ เพราะฉะนนั้ แทนท่ี
จะนาํ พลงั จิตอนั นีเ้ อาไปใชส้ ว่ นโลกีย์ ก็นาํ เอาพลงั จิตนีม้ าใช้
สว่ นโลกตุ ตระเสีย พระพทุ ธองคน์ นั้ ตอ้ งการจะใหบ้ คุ คลพน้ จาก
กิเลส และพน้ จากความเกิด แก่ เจบ็ ตายในสงั สารวฏั นี้
พระองคจ์ งึ ไดแ้ นะในการปฏบิ ตั ิจิตวา่ ไม่ใหไ้ ปหลงในทางโลกียะ
หรอื เรยี กวา่ โลกียฌาน ใหจ้ ติ นีน้ อ้ มเขา้ สวู่ ปิ ัสสนา เพราะพลงั จิต
ในขณะนนั้ ถือวา่ ไดส้ ะสมมาเป็นอนั มาก คอื ไดส้ ะสมมามาก
แลว้ ถา้ สะสมมามาก เราเอาไปใชเ้ ป็นโลกียม์ นั ก็หมด สญู เสยี

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 14

พลงั ไปในทางท่ีประโยชนน์ อ้ ย เพราะวา่ สว่ นท่ีเป็นโลกียน์ นั้
ถึงแมเ้ ราจะใชพ้ ลงั จติ ไปเทา่ ไร มนั ก็ไมม่ ีอาการท่ีจะกาํ จดั กิเลส
ไดแ้ มแ้ ตเ่ ท่าเสน้ ขน ก็เรยี กวา่ กาํ จดั กิเลสไมไ่ ดเ้ ลย

เพราะฉะนนั้ ในทางโลกียน์ นั้ จงึ เพยี งเพ่ือระงบั กิเลสเทา่
นนั้ เอง ความโลภ ความโกรธ ความหลงกย็ งั มีอยเู่ ทา่ เดมิ ราคะ
โทสะ โมหะกย็ งั มีอยเู่ ทา่ เดมิ แตว่ า่ ปิดมนั เอาไวไ้ ม่ใหม้ นั ทาํ งาน
เพราะเปิดเม่ือไรก็งอก กิเลสก็งอกแลว้ เป็นตวั เป็นตนเป็นอะไร
ขนึ้ มา เรยี กวา่ กิเลสงอก น่นั เรยี กวา่ โลกีย์ สว่ นโลกตุ ตระน่นั ก็
นาํ อปุ จารจิตเป็นสมาธิท่ีเรยี กวา่ เป็นอปุ จาระนนั้ กน็ าํ เอามาเป็น
เคร่อื งการพิจารณาใหเ้ ป็นวปิ ัสสนา

วปิ ัสสนานนั้ ไดแ้ กค่ วามรูแ้ จง้ และเหน็ จรงิ ความรูแ้ จง้ และ
เหน็ จรงิ นีค้ ือสง่ิ ท่ีจะทาํ เพ่ือกาํ จดั กิเลส เราจะทาํ ไดเ้ ทา่ ไร ก็เป็น
การดี กาํ จดั กิเลสไปทีละเลก็ ทีละนอ้ ย ยงั ดกี วา่ ท่ีไมไ่ ดก้ าํ จดั
กิเลสเสยี เลย ถา้ เรม่ิ ตน้ ดาํ เนินวิปัสสนาเม่ือไร ก็เรยี กวา่ เรม่ิ ตน้
รบราฆา่ ฟันกบั กิเลสเม่ือนนั้ คือรบราฆา่ ฟันกบั กเิ ลสเม่ือนนั้
เพราะฉะนนั้ ถา้ หากวา่ เราไดพ้ บพระพทุ ธศาสนาแลว้ อยา่ งท่ีเรา

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 15

มาเกิดน่ีกพ็ บพระพทุ ธศาสนาแลว้ เราก็ควรท่ีจะมองถงึ
วปิ ัสสนานีเ้ ป็นสว่ นสาํ คญั เพราะการดาํ เนินจติ ใหเ้ ป็นสมาธิ
เรยี กวา่ ขณิกสมาธิ อปุ จารสมาธิ อปั ปนาสมาธิ ใหเ้ ป็นโลกีย
ฌานนนั้ ถงึ แมไ้ มพ่ บพระพทุ ธศาสนาก็ทาํ ได้

แตก่ ่อนแตไ่ รมาดกึ ดาํ บรรพ์ เขาก็ทาํ ไดเ้ ร่อื งของโลกียฌาน
เหาะเหนิ เดนิ อากาศดว้ ยฤทธิ์ ระลกึ ชาตไิ ด้ เขาก็ทาํ ได้ หรอื เขา
จะแสดงฤทธิ์เดินบนผวิ นา้ํ เขาก็ทาํ ได้ หรอื เขาจะรกั ษาโรคภยั ไข้
เจ็บเป็นสว่ นพเิ ศษใหห้ าย เขาก็ทาํ ได้ น่นั เรอ่ื งโลกียฌาน แต่
ไม่ใช่เร่อื งพน้ ทกุ ข์ ไมใ่ ชเ่ รอ่ื งหมดกิเลส ฤทธิ์ตา่ งๆนีม้ นั ก็นา่
อศั จรรย์ คนอยา่ งไปรกั ษาหมอไม่หาย คนท่ีเขามีพลงั จติ เขา
รกั ษาหาย ก็อศั จรรย์ อย่างเขาไมร่ ูเ้ ร่อื งอะไร ไปบอกเร่อื งใหเ้ ขา
ถกู ก็อศั จรรย์ อย่างนีม้ นั เป็นเรอ่ื งโลกีย์ ถงึ แมจ้ ะอศั จรรยแ์ คไ่ หน
อศั จรรยเ์ หลา่ นีก้ ็ไมส่ ามารถกาํ จดั กิเลสไดแ้ มเ้ ท่าใยบวั คือยงั
กาํ จดั กิเลสไมไ่ ดเ้ ลย

สว่ นการท่ีเรามาดาํ เนินวปิ ัสสนานนั้ เรม่ิ กาํ จดั กิเลสตงั้ แต่
เบือ้ งตน้ ตงั้ แตเ่ บือ้ งตน้ ท่ีตงั้ ทา่ ก็เรม่ิ รดิ รอนกิเลสแลว้ รดิ รอน

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 16

กิเลสในตรงท่วี า่ ไม่ใชต่ วั ตนซง่ึ เป็นการฝืนความจรงิ อยา่ งยง่ิ
เพราะเราก็ถือวา่ เรา แลว้ ทาํ ไมมนั ไมใ่ ชเ่ รา น่ีขนึ้ ตน้ ของวปิ ัสสนา
ก็เรม่ิ ตน้ แลว้ เรม่ิ ตน้ สวนทาง คือสวนทางกบั กิเลส อยา่ งพวก
โลกียฌานน่มี นั ไมไ่ ดส้ วนทาง มีแตว่ า่ เงยี บลงไปเลย ในท่สี ดุ อกี
หยกิ ยงั ไม่เจบ็ เลย ไมร่ ูส้ กึ อะไร ก็เรยี กวา่ เป็นโลกียฌานไป ไม่ได้
กาํ จดั กิเลส เพราะฉะนนั้ การตงั้ หนา้ ตงั้ ตาเขา้ สวู่ ิปัสสนานีจ้ งึ เป็น
การตงั้ หนา้ ตงั้ ตาเขา้ สคู่ วามกาํ จดั กิเลส เราอยากจะเกิด แก่ เจบ็
ตายอย่อู กี ตอ่ ไป เราอยากจะทกุ ขย์ ากในโลกนีอ้ กี นบั รอ้ ยนบั พนั
นบั หม่ืนนบั แสนนบั ลา้ นโกฏชิ าติ อยา่ งนนั้ หรอื ในเม่ือเราพบ
พระพทุ ธศาสนาแลว้ ก็ไมค่ วรเป็นเชน่ นนั้ เราก็ควรท่ีจะรดิ รอน
กิเลสเทา่ ท่ีสามารถจะรดิ รอนมนั ลงไปได้

ดตู วั อย่างเชน่ ทา่ นพระมหากัสสปะนนั้ ตงั้ แตอ่ ดีตชาติ ท่าน
เคยรดิ รอนกิเลสมาแลว้ ตงั้ แตอ่ ดตี ชาติ เคยปฏบิ ตั มิ าแลว้ พอมา
อกี ชาติท่ที า่ นมาเกิดในชาตนิ ี้ ถงึ แมท้ า่ นจะแตง่ งานกบั หญิงท่ี
สวยท่ีสดุ แตท่ า่ นกถ็ ึงแมจ้ ะนอนในรว่ มในหอ้ งเดียวกนั ทา่ นก็ไม่
แตะตอ้ งกายซง่ึ กนั และกนั อนั นกี้ ็เป็นผลพวงมาจากวิปัสสนา

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 17

น่นั เอง เพราะฉะนนั้ วปิ ัสสนาจงึ เป็นหนทางท่ีจะทาํ ใหก้ เิ ลสนี้
รดิ รอนกิเลสนีอ้ อกไปทีละเลก็ ทีละนอ้ ย ถา้ หากวา่ เราทาํ ได้ เรา
ทาํ ไดไ้ มใ่ ช่วา่ ทาํ เด๋ียวนี้ วิปัสสนาเด๋ยี วนี้ กิเลสมนั ก็จะหมด
เด๋ียวนี้ หาเป็นเช่นนนั้ ไม่ อาจจะตอ้ งใชก้ ารทาํ วปิ ัสสนานีซ้ กั หนง่ึ
พนั หรอื สองพนั ชาติ หรอื หม่นื หน่งึ หรอื อาจจะหลายหม่นื ชาตกิ ็
อาจเป็นได้ เพราะฉะนนั้ เราไม่ตอ้ งไปคดิ วา่ เราดาํ เนนิ วปิ ัสสนา
เด๋ียวนีก้ ็สาํ เรจ็ เด๋ยี วนี้ มนั เป็นไปยงั ไม่ได้

แตถ่ า้ เราไมเ่ รม่ิ ตน้ ซะก่อน เราก็ตอ้ งหลงทาง ถา้ หลงทางเรา
ไปเกิดเป็นฤาษีชีไพรก็ไปอกี เรอ่ื ง ไปเกิดในพรหมโลก กวา่ จะ
ไดม้ าเกิดมนษุ ยก์ ็เป็นกปั ป์ เพราะฉะนนั้ เร่อื งของวปิ ัสสนานีจ้ งึ
เป็นเรอ่ื งสมควรแก่การท่ีเราจาํ ตอ้ งทาํ โดยการท่ีปลงอนิจจงั
อยา่ งคนแกค่ นเฒา่ เขาบอก บอกวา่ ไปงานศพไปปลงอนิจจงั นะ
ไปปลงอนิจจงั กนั น่นั แหละคอื วปิ ัสสนาเรม่ิ ตน้ คือไปปลง
อนิจจงั แตว่ า่ พืน้ ฐานของจติ ใจนนั้ ยงั ไมม่ ี ถงึ แมจ้ ะปลงอนิจจงั
มนั ก็ไมเ่ ป็นวิปัสสนา

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 18

การท่ีจะเป็นวปิ ัสสนาไดน้ นั้ ตอ้ งมีพืน้ ฐานคอื มีพืน้ ฐานท่เี ป็น
กาํ ลงั เสยี กอ่ น คอื สมาธิท่ีเป็นอปุ จาระ และเราก็พจิ ารณาเขา้ ไป
วา่ รา่ งกายอนั นี้ อนิจจงั เป็นของไมเ่ ท่ียง ทกุ ขงั เป็นทกุ ข์
อนัตตาไม่ใช่ตวั ตน อยา่ งนีท้ ่านเรยี กวา่ ไตรลักษณ์ ไตรลกั ษณ์
นนั้ นะ่ เป็นส่งิ ท่ี…เป็นคาํ สงู มาก ผปู้ ฏบิ ตั ิเขา้ ถงึ ขนั้ นนั้ ถือวา่ เป็นผู้
ปฏบิ ตั เิ ขา้ ขนั้ คือเขา้ ขนั้ วปิ ัสสนา ถา้ หากวา่ ดาํ เนินถงึ ไตรลกั ษณ์

อนิจจังนนั้ เราก็เหน็ แลว้ วา่ ความแก่ ความสลายตวั ความ
เจบ็ ไขไ้ ดป้ ่วย ความผดิ เพยี้ น ผดั เพีย้ น หรอื ความเปล่ยี นแปลง
ตา่ งๆ ประเด๋ยี วพอ่ ตายกอ่ นลกู ลกู ตายก่อนพอ่ แม่ตา่ ยก่อนลกู
ลกู ตายก่อนแม่ หลานตายกอ่ นนา้ นา้ ตายกอ่ นหลาน ลงุ ตาย
กอ่ นหลาน หลานตายกอ่ นลงุ มนั ก็ไม่เท่ียง ก็เรยี กวา่ อนิจจงั เรา
จะเอาสิ่งเท่ยี งท่ีไหน อนั นีก้ เ็ รยี กวา่ เป็นอบุ ายวปิ ัสสนาท่ีเราควร
จะทาํ ใหเ้ กิดขนึ้ ในขณะเราน่งั สมาธิ

ทกุ ขงั ความเป็นทกุ ขต์ า่ งๆเราก็ปรากฏอยู่ ทกุ ขด์ ว้ ยความ
ไมส่ บาย ทกุ ขด์ ว้ ยความปวดเม่ือย ทกุ ขด์ ว้ ยความลาํ เคญ็ ตา่ งๆ
ความลาํ เคญ็ ท่ีปรารถนาสงิ่ ใดไม่ไดส้ มความปรารถนา ตอ้ งการ

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 19

แตม่ นั ก็ไมไ่ ดต้ ามความตอ้ งการ เจบ็ ใจนกั น่นั แหละเรยี กวา่
ความทกุ ข์ ใครเลา่ ท่ีไม่เคยเจบ็ ใจ ใครเลา่ ท่ีไมเ่ คยโมโห ใครเลา่
ท่ีไม่เคยถกู คนอ่ืนทาํ รา้ ยจติ ใจ มนั ก็มีดว้ ยกนั ทงั้ นนั้ สงิ่ ท่เี กิดขนึ้
เหลา่ นีเ้ รยี กวา่ ทกุ ขงั ความเป็นทกุ ข์ อนั นกี้ ็เป็นอบุ ายหนง่ึ ของ
วิปัสสนา รา่ งกายนีข้ องเรานีจ้ วนจะตายก็เรยี กวา่ มหาทกุ ข์ ว่ิง
วอนกนั สง่ โรงพยาบาลใสอ่ อ๊ กซเิ จน ใสอ่ ะไร ป๊ัมหวั ใจ วา่ กนั ตะ
หลบุ ตบุ ตบั ในท่ีสดุ สไู้ ดก้ ็ได้ สไู้ มไ่ ดก้ ็ตายไป อนั นนั้ เรยี กวา่ ทกุ
ขงั ความเป็นทกุ ข์

อนัตตา ความไม่ใช่ตวั ตน เคา้ เรยี กวา่ อนตั ตา ไม่ใช่ตวั ตนก็
เพราะรา่ งกายอนั นีม้ นั เป็นธาตุ ใครไปถือวา่ เป็นตวั ไดย้ งั ไง สว่ น
แข็งเป็นธาตดุ นิ สว่ นออ่ นๆเหลวๆก็เป็นธาตนุ า้ํ สว่ นใดพดั ไปพดั
มาก็ธาตลุ ม สว่ นใดเรา่ รอ้ นก็เป็นธาตไุ ฟ ก็ธาตุ ๔ ดนิ นาํ้ ไฟ
ลม ก็เหน็ กนั อยู่ อยา่ งเราเอาไปเผาไฟอย่างนี้ รา่ งกายของเรา
เอาไปเผาไฟ บางทีนา้ํ เหลืองออกมา ไฟเผาก็รอ้ นเดือดฉ่ีๆ
ออกมาน่นั น่ะ น่นั แหละเรยี กวา่ นา้ํ ดนิ นา้ํ ไฟ ลม กระจายลงไป
ก็หมด เหลือแตด่ ิน อนั นีก้ ็เรยี กวา่ อนตั ตา ความไม่ใชต่ วั ตน ถา้

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 20

เป็นตวั ตนนะ เราตอ้ งบอกมนั ได้ เพราะบอกมนั ไมไ่ ด้ จงึ ไมใ่ ช่
ตวั ตน แกอยา่ แกน่ ะ แกอย่าตายนะ วา่ อกี ซกั วนั สองวนั ก็คอ่ ย
ตาย วนั นีอ้ ยา่ เพ่งิ ตายก็แลว้ กนั ก็บอกไม่ไดท้ งั้ สนิ้ เพราะฉะนนั้
จงึ ไมใ่ ช่ตวั ตนเพราะมนั ไมไ่ ดอ้ ย่ใู นอาํ นาจบงั คบั บญั ชาของเรา

อย่างท่ีอธิบายมานีเ้ รยี กวา่ ไตรลกั ษณ์ ถา้ เราน่งั สมาธิไป จติ
เป็นอปุ จาระ เราก็นกึ สิ่งเหลา่ นีข้ นึ้ มา จะไปนกึ อนตั ตาก็ได้ จะไป
นกึ ทกุ ขงั ก็ได้ จะไปนกึ อนิจจงั ก็ได้ พอเรานกึ ปลงไปๆ กิเลสมนั
จะคอ่ ยตกสะเก็ดหลดุ ไป เด๋ยี วตรงนนั้ ก็หลดุ ไป เด๋ียวตรงนีก้ ็
หลดุ ไปหรอกกิเลส ในเม่ือเราทาํ ถกู เหมือนกนั กบั เราจะโคน่
ตน้ ไม้ เราก็ตดั โคนมนั อยา่ งนีเ้ ป็นตน้

การท่ีจะใหเ้ กิดแห่งความท่ีเป็นวปิ ัสสนาแทจ้ รงิ ก็คือ มองดู
อตั ภาพรา่ งกาย ใหเ้ หน็ ความแตกสลาย ใหเ้ หน็ ความเนา่ เป่ือย
ใหเ้ หน็ ความท่มี นั จะตอ้ งกลายเป็นดนิ นา้ํ ไฟ ลม ไม่มีสภาพท่ี
เป็นรา่ งกายเหลอื อยู่ หลบั ตามองดู อปุ จารสมาธินนั้ สมาธิอย่ใู น
ภวงั ค์ เม่ือเป็นเชน่ นนั้ มนั ก็สามารถมองเหน็ ได้ เม่ือมองเหน็ ไดก้ ็

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 21

เกิดส่ิงหนง่ึ ขนึ้ มาในใจ สง่ิ นนั้ คอื วิปัสสนาหรอื เรยี กวา่ นิพพทิ ทา
ญาณ คือความเบ่อื หนา่ ย

ความเบ่อื หนา่ ยน่นั แหละ เรยี กวา่ วิ สง่ิ หนง่ึ ท่ีเกิดขนึ้ เรยี กวา่
เป็นวิปัสสนา ดงั เช่นปัญจวคั คยี ์ ท่านฟังอนัตตลักขณสูตร
แลว้ รูปัสมงิ ปิ นิพพนิ ทะติ ทา่ นเบ่อื หนา่ ยในรูป ความเบ่ือ
หนา่ ยอนั นีเ้ รยี กวา่ วปิ ัสสนาแทจ้ รงิ เม่ือเราทาํ ลงไป ทาํ ลงไป
เม่ือไหร่ เราถงึ จะเกิดนิพพทิ ทาญาณขนึ้ มา ยงั ไม่เกิดรึ เราก็ทาํ
มนั ไปเรอ่ื ยๆ มนั ก็มีสกั วนั หนง่ึ มนั จะเกิดขนึ้ วิปัสสนานนั้ หรอื นพิ
พาทาญาณความเบ่ือหน่ายนนั้ ไม่ใช่มนั เกิดบอ่ ยๆ แตม่ นั
จะตอ้ งเกิดเฉพาะท่ีเราทาํ จติ ถึงท่ี เราพจิ ารณาวปิ ัสสนาถึงท่ี
เห็นจรงิ แจง้ ประจกั ษถ์ งึ ท่ี แตล่ ะครงั้ มนั กจ็ ะเกิดนิพพาทาญาณ
ความเบ่อื หนา่ ยขนึ้ มาแตล่ ะครงั้ แตต่ อ้ งเขา้ ใจวา่ การดาํ เนินเขา้
สวู่ ปิ ัสสนานนั้ เม่ือความเบ่ือหนา่ ยเกิดขนึ้ นนั้ ไม่ใชว่ า่ เราได้
สาํ เรจ็ เรายงั ไมไ่ ดส้ าํ เรจ็ ยงั เพียงแกะกิเลสทีละนิดทีละหนอ่ ย
ยงั ไม่ถงึ ขนึ้ จาํ เป็นท่ีจะตอ้ งใชน้ ิพพทิ ทาญาณความเบ่อื หนา่ ย

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 22

ขนึ้ มานบั ครงั้ ไม่ถว้ น หรอื เรยี กวา่ นบั ชาตไิ ม่ถว้ นก็แลว้ กนั กวา่
จะไดส้ าํ เรจ็

ยกตวั อยา่ งเชน่ ทา่ นยสกลุ บตุ ร ทา่ นยสกลุ บตุ รนนั้ แต่
อดีตชาตทิ า่ นเป็นผทู้ ่ีเอาศพไปเผา เรยี กวา่ ศพไม่มีญาติ ทา่ นจะ
ทาํ บญุ อยา่ งนนั้ ท่านยสกลุ บตุ รน่ะ วนั หนง่ึ มีศพผหู้ ญิงคนหน่งึ
อายปุ ระมาณ ๑๖ ปี กาํ ลงั สาวแลว้ ก็ตายดว้ ยโรคกะทนั หนั ทา่ น
ก็นาํ เอาศพเน่ียขนึ้ ไปเผา ในขนั้ แรกน่นั เวลาอาบนา้ํ ศพก็ดสู วยดี
แตเ่ ผาไปๆก็เกิดไหม้ นา้ํ เหลอื งไหล ดาํ เป็นตอตะโก ทา่ นเกิด
วิปัสสนาขนึ้ ทา่ นก็ไปเรยี กเพ่ือนของท่านมาอีก ๕๔ คน บอกวา่
แหม ฉนั ไดค้ วามเบ่อื หนา่ ยแลว้ พวกนนั้ ก็มาพจิ ารณา ก็เกิด
นิพพทิ ทา ความเบ่ือหนา่ ยเชน่ เดียวกนั เม่ือมาชาตยิ ท่ีทา่ นเป็น
สกลุ บตุ รชาตินี้ ท่านมาเหน็ นางบาํ เรอท่ีเคา้ เอามาบาํ เรอทา่ นนะ่
เป็นผหู้ ญิงสาวๆตา่ งๆน่นั น่ะ ก็นอนเปลือยกายบา้ ง นา้ํ ลายไหล
บา้ ง พอมองเห็นก็สงั เวชสลดใจ ทา่ นก็เลยหนีจากปราสาท ไป
พบพระพทุ ธเจา้ ท่ีป่าอสิ ิปตนมฤคทายวนั อยา่ งนีเ้ ม่ือทา่ นไปแลว้

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 23

พบพระพทุ ธเจา้ แลว้ พระพทุ ธเจา้ แสดงธรรม ท่านก็ไดต้ รสั รู้
ท่านก็ไดส้ าํ เรจ็ เป็นพระอรหนั ต์

น่ีแหละการบาํ เพญ็ วปิ ัสสนานนั้ ตอ้ งใชร้ ะยะเวลาอนั
ยาวนาน เรอ่ื งของสมาธิ สมถะวปิ ัสสนาจงึ เป็นเรอ่ื งท่ีเราทา่ น
ทงั้ หลายจะตอ้ งเป็นผทู้ ่ีมีความตงั้ ใจพยายามกระทาํ ใหเ้ กิดขนึ้
ดว้ ยความสม่าํ เสมอ ทาํ ไปเลย ทาํ ไปเร่อื ยๆดว้ ยความสามารถ
และดว้ ยความม่นั คง เรากจ็ ะไปประสบผลสาํ เรจ็ ซง่ึ เป็นท่ีรอเรา
ทา่ นทงั้ หลายไมต่ อ้ งเป็นหว่ ง ท่ีสดุ ถงึ ท่ีสดุ นนั้ เราก็จะตอ้ งเป็น
ดอกบวั บาน เหมือนกบั ทา่ นผบู้ านแลว้ ทา่ นผบู้ านแลว้ ผสู้ าํ เรจ็
แลว้ น่นั เยอะ เราก็จะเป็นเชน่ กบั ทา่ นผสู้ าํ เรจ็ แลว้ เชน่ เดยี วกนั
ในเม่ือเรามาเรม่ิ ตน้ หนทางวปิ ัสสนาแลว้ อย่างนี้ ตอ่ ไปนีก้ ็น่งั
สมาธิกนั ตอ่ ไป

ท่ีมา: https://youtu.be/fEUCUBtbEc8

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 24