มรณานุสติ หลวงปู่สิม พุทธาจาโร

มรณานุสติ
เทศนว์ นั ท่ี ๒๑ เม.ย. ๒๕๒๗
ตอ่ นีไ้ ปก็ทา้ วมหาพรหมอาราธนาแลว้ แลว้ ทีนีเ้ ราท่าน
ทงั้ หลายก็ใหพ้ รอ้ ม ผนู้ อนอยกู่ ็ใหต้ ่นื ลกุ ขนึ้ ผงู้ ่วงเหงาหาวนอน
อย่กู ็หา้ มงว่ งเหงาหาวนอน ทาํ จิตใจใหช้ ่ืนบาน แลว้ อย่าลืมวา่
ใหพ้ ากนั น่งั ขดั สมาธิเพชรกอ่ น ถา้ หากวา่ ไปตงั้ นโม พทุ ธงั ไป
แลว้ ก็ไมเ่ ห็นแลว้ ก็ไมไ่ ดน้ ่งั ใหเ้ อาขาซา้ ยขนึ้ มาทบั ขาขวาก่อน
เอา้ ทาํ เลยๆทกุ คน น่งั เอาขาซา้ ยขนึ้ มาทบั ขาขวาก่อน ไม่ตอ้ งดู
คนอ่นื ดตู วั เราเอง ไมต่ อ้ งพดู กนั ไม่ตอ้ งหวั เราะ เอาขาซา้ ยขนึ้ มา
ทบั กอ่ นแลว้ ก็เอาขาขวาขนึ้ มา แลว้ ใหเ้ ปล่ยี นจากการน่งั พบั
เพียบเป็นน่งั ขดั สมาธิเพชร ถา้ ยงั ไมเ่ สรจ็ ก็ใหร้ บี น่งั น่งั แลว้ ก็ให้
หลบั ตา ไม่ตอ้ งดหู ลวงป่ ู หลวงป่ไู มไ่ ปไหน น่งั อยนู่ ่ีแหละ เม่ือเรา
น่งั ขดั สมาธิเพชรเสรจ็ เรยี บรอ้ ยแลว้ กห็ ลบั ตา หลบั ตานีเ้ พ่ือ
ไมใ่ หจ้ ิตใจฟงุ้ ซา่ นออกทางตา หลบั ตาแลว้ ก็งบั ปาก ไมต่ อ้ งพดู
กนั ไมต่ อ้ งหวั เราะ ไมต่ อ้ งพดู กนั ตงั้ ตวั กายใหต้ รง วา่ ใหเ้ รา
ตงั้ ใจของเราใหด้ ี การน่งั สมาธินเี้ รยี กวา่ แสดงความองอาจกลา้

1

หาญ ไม่ใหจ้ ติ ใจทอ้ แทอ้ อ่ นแอ กลวั ความเหน็ดความเหน่ือย
เม่ือยหวิ เจ็บปวดทกุ ขเวทนา ขา้ มใหพ้ น้ รวมจติ รวมใจของเรา
เขา้ ไปภายใน ไมใ่ หจ้ ติ ใจคดิ ไปภายนอก จะมีความหว่ งอาลยั อยู่
ในบา้ นเรอื นของเราก็ตาม เวลานีเ้ ป็นเวลาตดั ใหม้ นั ขาด ใครจะ
เป็นใครจะตายอย่บู า้ น ชา่ งมนั ใหเ้ รานกึ ถงึ คณุ พระพทุ ธเจา้ พทุ
โธ ธมั โม สงั โฆ ทงั้ ๓ องคเ์ น่ียแหละรวมเขา้ มาพทุ โธคาํ เดียว ลม
หายใจเขา้ ออก

แตว่ า่ วนั นีจ้ ะไดส้ อนมรณกรรมฐานใหเ้ ราทา่ นทงั้ หลาย
ระลกึ ถึง มรณภยั คอื ความตายท่จี ะมาถงึ ตนทกุ คน แตไ่ มใ่ ชว่ า่
จะแชง่ ใหเ้ ราตายงา่ ย ความตายนนั้ มีเหตกุ ารณต์ า่ งหาก แมจ้ ะ
ไม่เทศนเ์ รอ่ื งตายคนมนั ก็ตายอย่ทู กุ วนั ทกุ เวลา แตเ่ ราไมค่ ดิ ไม่
อา่ นกเ็ ลยเขา้ ใจวา่ ความตายนนั้ มนั อยหู่ า่ งไกลตวั เราออกไป
ความจรงิ มนั ไม่ไดไ้ กล มนั เป็นไดท้ กุ ลมหายใจเขา้ ออก ไม่ตอ้ ง
เจบ็ ปวดทกุ ขเวทนาใดๆก็ตายได้ บาลที ่ีจะตอ้ งนกึ นีท้ า่ นวา่
มรณงั เม ภวสิ สติ

2

มรณงั เม ภวสิ สติ อนั นีเ้ ป็นภาษาบาลใี หเ้ รานกึ เป็นคาํ
บรกิ รรมแทนพทุ โธ กณั ฑน์ ีเ้ อา มรณัง เม ภวสิ สติ เป็นอบุ าย
ภาวนา คาํ วา่ มรณะ มรณงั หมายถงึ วา่ ความตาย คนเราและ
สตั วท์ งั้ หลายท่ีเกิดมาแลว้ ตอ้ งมีความตายเป็นผลท่ีสดุ หนีไม่
พน้ เม ก็หมายถึงเรา ตวั เราน่ีแหละ รูปขนั ธร์ า่ งกายท่ีเราเรยี กวา่
หญิงชาย กอ้ นธาตอุ นั นี้ ผลท่ีสดุ แกห่ รอื ไมแ่ ก่ เด็กหนมุ่ แกอ่ ะไรก็
เม่ือถึงเวลาแลว้ ตายแนๆ่ ใครจะแกไ้ ขอยา่ งไรไมไ่ ด้ แตท่ ่ีเราเจ็บ
ไขไ้ ดป้ ่วยเลก็ ๆนอ้ ยๆหามา อนั นีค้ ือวา่ ยงั ไม่ถึงเวลา ถา้ มนั ถงึ
เวลาจรงิ ๆแลว้ น่งั อย่ดู ีๆก็ตายได้ นอนหลบั สบายอย่กู ็ตายได้
บางคนเราเคยเห็นอยู่ เม่ือยงั ไม่นอนกพ็ ดู จาปราศรยั อะไรไมม่ ี
ผิดปกติ เวลาหลบั ใหลไปแลว้ ต่ืนเชา้ ไมร่ ูว้ า่ ตายแตเ่ ม่ือไหร่ แขง็
โดห่ มด น่ี อยา่ งนีก้ ็มี

มรณกรรมฐานนีไ้ มใ่ ชห่ ลวงป่เู ป็นผเู้ ทศน์ พระพทุ ธเจา้ เป็นผู้
เทศนไ์ วก้ ่อนแลว้ คือวนั หน่งึ เวลาพระพทุ ธองคอ์ ยใู่ นวหิ าร มีพระ
อานนทพ์ ทุ ธอปุ ัถฐากน่งั อยใู่ กลๆ้ พระพทุ ธองคท์ า่ นก็ตรสั แก่
พระอานนทพ์ ทุ ธอปุ ัฏฐากวา่ ดกู ่อนอานนท์ วนั นงึ คนื นงึ อานนท์

3

ไดน้ กึ ถึงความตายวนั ละก่ีครงั้ ทา่ นพระอานนทก์ ็ทลู ตอบ
พระองคว์ า่ ขา้ พระองคน์ กึ ถงึ ความตายวนั ละหลายพนั ครงั้
พระองคก์ ็ยอ้ นพระอานนทว์ า่ อนั วนั นงึ คนื นงึ ๒๔ ช่วั โมงนนั้ นกึ
ถงึ ความตายวนั ละหลายพนั ครงั้ นนั้ ยงั ประมาทอยู่ ตอ่ ไปให้
อานนทพ์ รอ้ มทงั้ พทุ ธบรษิ ัททงั้ ๔ ภกิ ษุ ภกิ ษุณี อบุ าสก
อบุ าสกิ า ใหพ้ ากนั นกึ ถงึ ความตายท่จี ะมาถึงตนทกุ คนใหไ้ ดท้ กุ
ลมหายใจเขา้ ใหไ้ ดท้ กุ ลมหายใจออก จงึ จดั วา่ ไม่ประมาท ถา้
ยงั นบั ไดอ้ ยแู่ ลว้ วา่ ยงั ประมาทอยู่ ตรงนีแ้ หละท่เี รามกั จะคดิ ใน
ใจวา่ ทาํ ไมหนอ เราฟังเทศนฟ์ ังธรรมฟังคาํ ส่งั สอนมาตงั้ แตเ่ ดก็
แตเ่ ลก็ จนแกช่ ราจงึ ไม่คอ่ ยไดบ้ รรลมุ รรคผลนิพพาน ก็คือความ
ประมาทเน่ียแหละ ไม่ไดน้ กึ ถงึ ความตายทกุ ลมหายใจเขา้ ทกุ ลม
หายใจออก

ดว้ ยเหตนุ ีใ้ หเ้ ราทกุ คนผไู้ ดย้ นิ ไดฟ้ ังอยนู่ ่ีแหละ ใหน้ กึ ใหไ้ ด้
ทกุ ลมหายใจเขา้ ทกุ ลมหายใจออก ทาํ ไมทา่ นจงึ ตรสั อยา่ งนนั้ ก็
เพราะวา่ คนเราไม่วา่ จะตายดว้ ยเหตกุ ารณใ์ ดๆกบั มนษุ ยเ์ คา้
ตอ้ งดทู ่ีลมหายใจเขา้ ออกน่แี หละ ถา้ คนนนั้ รา่ งกายจะน่ิงแน่ไป

4

แลว้ ก็ตาม ถา้ ยงั มีลมหายใจเขา้ ออกอยู่ กย็ งั ไม่เรยี กวา่ ศพ ยงั ไม่
เรยี กวา่ ตาย แตถ่ า้ ลมหายใจเขา้ ไปแลว้ ออกมาไม่ได้ เงียบ
หายไป ทนี ีก้ ็ใหช้ ่ือวา่ ตายหละ ออกมาแลว้ เขา้ ไปไม่ไดก้ ็ตาย เขา้
ไปแลว้ ออกมาก็ตาย ใหท้ กุ คนระลกึ ไดว้ า่ อนั ความตายนี้
เหลืออย่แู คล่ มหายใจเขา้ ออกเทา่ นี้ ตอ่ นไี้ ปเราจะไม่ประมาทวา่
เรายงั เดก็ ยงั หน่มุ อยู่ ไมไ่ ดท้ งั้ นนั้ เด็กๆก็ตายได้ คนหนมุ่ แขง็ แรง
ก็ตายได้ ย่งิ คนแกค่ นชราย่งิ ตายเรว็

ฉะนนั้ เวลานีเ้ ราอย่าไดป้ ระมาท ตงั้ ใจรวมจติ ใจเราเขา้ ไป
ภายใน เรอ่ื งราวอะไรท่ีเป็นอดตี กาลลว่ งมาแลว้ ดีก็ตามช่วั ก็
ตาม ไมใ่ หเ้ ก็บมาคิดนกึ ในเวลานี้ เด๋ียวนีเ้ วลานีป้ ัจจบุ นั เด๋ียวนี้
ใหน้ กึ ถงึ วา่ ความตายไมเ่ ฉพาะแตต่ วั เราตายเทา่ นนั้ คนอ่นื สตั ว์
อ่นื ก็ตายไดเ้ หมือนๆกนั ฉะนนั้ ตอ่ นีไ้ ปเราจะไม่ประมาทจะตงั้ ใจ
รวบรวมกาํ ลงั จติ ใจใหส้ ามารถอาจหาญ ทาํ ใจของตนใหม้ ่นั คง
หนกั แนน่ เหมือนพืน้ พสธุ าหนา้ แผ่นดนิ อยา่ งวา่ ระยะนีเ้ ป็นระยะ
ฤดรู อ้ น ความรอ้ นอบอา้ วเขา้ มาถึงรา่ งกาย ก็ไม่ใหจ้ ิตใจไปขอ้ ง
แวะยดึ วา่ ตวั เรารอ้ น รูปขนั ธร์ า่ งกายเขารอ้ นตา่ งหาก ชา่ งมนั

5

เถิด เวลารอ้ นมนั ก็ยงั มีลมมาพดั ให้ ดขี นาดไหนแลว้ อยา่ ไปบน่
วา่ รอ้ นไม่ดี รอ้ นก็เป็นบทสอนใจของเราอยา่ งหนง่ึ คอื ในโลก
มนษุ ยน์ ีเ้ ขามีรอ้ นอย่างนีแ้ หละ เม่ือถงึ ฤดรู อ้ น เม่ือถงึ ฤดหู นาวท่ี
เราผ่านมา ก็หนาวอยา่ งนีแ้ หละ เราผา่ นไปไม่ได้ เม่ือถงึ ฤดู
หนาวก็หนาว ถงึ ฤดรู อ้ นก็รอ้ น ถงึ ฤดฝู นก็ฝน เปียก ใหเ้ ตอื นวา่
มรณงั เม ภวสิ สติ ความตายนีไ้ ม่เลือกวา่ ฤดรู อ้ น ถามใจของเรา
ดวู า่ คนเราฤดรู อ้ นตายไดไ้ หม ตายไดท้ กุ ลมหายใจ ฤดหู นาว
แลว้ คนเราตายไดไ้ หม ตายไดเ้ หมือนกนั ฤดฝู นเลา่ ฤดฝู นก็ตาย
ไดเ้ หมือนกนั ดฤู ดนู ่ีฝนคนเราจะตายมากเสียดว้ ยเพราะอะไร
เพราะวา่ ฤดฝู นนนั้ อาหารการบรโิ ภคของคนเรา ฤดฝู นมนั ชกั จะ
มากไปหนอ่ ย ยอดไมเ้ ถาวลั ย์ ปปู ลาอะไรในฤดฝู นมนั ก็มากไป
หน่อย ทีนีเ้ จา้ โลภะในจิตนีก้ ินไม่มีประมาณ เลยตายงา่ ย

มรณงั เม ภวสิ สติ อย่าไดล้ มื จติ เราใหน้ กึ อยอู่ ยา่ ได้
ประมาท เราจะน่งั ภาวนา ภาวนา มรณงั เม ภวิสสตอิ ยู่
ตลอดเวลา น่งั ก็แบบไหนกต็ าม โดยเฉพาะเวลาเราน่งั ขดั สมาธิ
เพชรนี้ ย่งิ ตงั้ จติ ตงั้ ใจอย่ใู นมรณงั เม ภวิสสติ หรอื นกึ เป็น

6

ภาษาไทยเราๆวา่ เราตายนะ ตายๆทกุ ลมหายใจเขา้ ออก มนั
อยากไดอ้ ยากดี อยากเป็นอะไร เกินความจาํ เป็น เกนิ ท่ีจะไดจ้ ะ
ถึง ก็ใหน้ กึ ถงึ ในใจของตวั เองเตอื นใจวา่ เราไดอ้ ย่างนนั้ มาแลว้
มนั ไม่ตายหรอื หรอื ตายได้ มนั ตายไดเ้ หมือนกนั จติ ใจท่ีมนั โกรธ
ใหค้ นโนน้ คนนี้ เม่ือคนตายมาถงึ เขา้ มนั กต็ ายไดเ้ หมือนกนั น่ี
แหละมรณภยั คอื ความตายนีเ้ ราอยา่ ไดป้ ระมาท

ถา้ พทุ ธบรษิ ัททงั้ หลายนกึ ไดซ้ ง่ึ ความตายนีว้ า่ น่งั อย่กู ็ตาย
ได้ นอนอยกู่ ็ตายได้ ยนื อย่กู ต็ ายได้ ความตายนีไ้ มไ่ ดเ้ ลอื ก
นบั ตงั้ แตท่ า้ วพญามหากษัตรยิ ล์ งมา จนถึงเศรษฐี มหาเศรษฐี
ธรรมดาสามญั คนท่วั ไป จนถงึ คนทกุ ขไ์ ร้ อนาถา สมณชี
พราหมณ์ พระภกิ ษุสงฆส์ ามเณร ผา้ ขาว นางชี ฤาษี ตายทงั้ นนั้
เม่ือถึงเวลาตอ้ งตายแนๆ่ เม่ือเรานกึ เจรญิ อยู่ จิตใจเรายงั
ประมาทอย่กู ็ใหน้ กึ ถงึ วา่ ตวั เรานีเ้ กิดมามีบดิ ามารดาผบู้ งั เกิด
เกลา้ มีพ่นี อ้ งรว่ มทอ้ งกนั ก่ีคน แลว้ คนอ่นื เขาตายไปมีไหม ญาติ
กาวงศาคนเราท่ีเกิดในทอ้ งแม่อนั เดยี ว มีเยอะแยะนบั ไมถ่ ว้ น น่ี
แหละคนอ่นื เขาตายไปๆทกุ คนญาติพ่ีนอ้ งท่ีตายไปเป็นธรรมะ

7

เตอื นจติ ใจของเราใหต้ งั้ ใจบาํ เพญ็ ทาน รกั ษาศลี ภาวนา ไม่ให้
ทอ้ ถอยเพราะวา่ มรณะความตายนีไ้ ม่ไดเ้ ป็นพ่ีนอ้ งใคร ไดเ้ วลา
ถงึ เวลาแลว้ มนั เข่นฆา่ ไปใหต้ ายไดจ้ รงิ ๆ หรอื วา่ บดิ ามารดา
ป่ยู า่ ตายายของเราในเวลานีย้ งั มีครบถว้ นทกุ คนอยหู่ รอื ก็จะมีผู้
ท่ีตายไป บางคนพอ่ แม่กย็ งั อย่กู ็มี ลกู ตายไปกอ่ นก็มี บางคนพอ่
แมต่ ายไปหมดแลว้ ป่ยู า่ ตาทวดย่งิ รา้ ย ตายแตเ่ ม่ือไรไมร่ ู้ จน
พวกเราท่ีเป็นลกู หลานจาํ หนา้ ตาของป่ยู า่ ตาทวดไมไ่ ดเ้ ลย
เพราะเขาตายไปก่อนแลว้

น่ีหละ มรณะภยั คือความตายเป็นของจรงิ จรงิ หรอื ไมจ่ รงิ
ใหเ้ ราพนิ ิจพิจารณาในใจของเราขณะนี้ ใหน้ อ้ มนกึ ราํ ลกึ ถึงวา่
มรณะภยั คอื ความตายนหี้ นีไมพ่ น้ เม่ือหนีไมพ่ น้ แลว้ เราจะหนี
ไปท่ีไหน ไมต่ อ้ งหนีไปท่ีไหนแลว้ หนีเขา้ มาภาวนาทกุ ลมหายใจ
เขา้ ออกวา่ มรณะ มรณงั ความตาย ตายไดท้ กุ เวลา น่งั อยกู่ ็ได้
ตายได้ นอนอย่กู ็ตายได้ ยืนอย่กู ็ตายได้ เดนิ ไปมาท่ีไหนยงั ดีๆ
อยู่ เวลามนั จะตายขนึ้ มาเกดิ เป็นลมเป็นแรง้ ขนึ้ มา หรอื เสน้
โลหิตในสมองแตกเม่ือใดเวลาใดก็ตายไดท้ งั้ นนั้ จงนกึ เตอื นจติ

8

เตอื นใจผรู้ ูอ้ ย่ภู ายในนีใ้ หร้ ูส้ กึ สาํ นกึ ตวั วา่ มรณงั เม ภวสิ สติ เรา
ตอ้ งตายแนๆ่ จะไปแกว้ า่ เราไมย่ อมตาย แมพ้ ญามจั จรุ าชมาเรา
จะตอ่ สดู้ ว้ ยอาวธุ ยทุ ธพนั ธ์ ดว้ ยธรรมะธรรมโม อะไรมนั สไู้ ม่ได้
ทงั้ นนั้ แมเ้ ราไปหาครูบาอาจารย์ หลวงป่ ู หลวงพอ่ หลวงตา ก็
ถามวา่ มยี าปวดหวั ปวดหลงั ปวดเอวมยั้ หลวงป่ ู หลวงตา ก็ไม่
ตอ้ งไปถาม ถามก็แกไ้ ม่ได้ แกไ้ ดท้ ่ีภาวนา มรณงั เม ภวสิ สติ

เห็นวา่ ความตายมนั ใกลเ้ ขา้ มา ใกลเ้ ขา้ มาโดยลาํ ดบั อยา่
เขา้ ใจวา่ เราไกล หา่ งไกลตอ่ ความตาย วนั หนง่ึ ลว่ งไปก็คอื วา่
หมดไปสิน้ ไปอายขุ องเรานนั้ คนื หนง่ึ ผา่ นพน้ ไปอายขุ องเราก็
หมดไปคนื หนง่ึ ใกลต้ อ่ มรณภยั คือความตายอยา่ งนีอ้ ยา่ ได้
ประมาท คนอ่นื ผอู้ ่ืนเคา้ ประมาทมวั เมาช่างเขา จิตใจของเรา
อย่าไดป้ ระมาท จงเป็นผนู้ กึ ใหไ้ ด้ เจรญิ ใหไ้ ดว้ า่ มรณงั เม
ภวิสสติ เด๋ียวนีข้ ณะนีเ้ ราตอ้ งตายแน่ๆ ดคู นเราในสมยั นีน้ นั้
อายกุ ่ีปีก่ีเดือน บางคนเกิดวนั นนั้ ตายวนั นนั้ ก็มี เกิดเดอื นนนั้
ตายเดอื นนนั้ ก็มี เกิดปีนนั้ ตายปีนนั้ ก็มี สบิ ปีก็ตายได้ ย่สี บิ ก็ตาย
ได้ สามสิบปีกต็ ายได้ ส่สี ิบปีก็ตายได้ หา้ สบิ ปีย่งิ ครง่ึ รอ้ ยแลว้

9

อะไรๆก็ตายดา้ นไปตามลาํ ดบั ๆ ธรรมดากิเลสไม่ไดน้ กึ ถงึ ความ
ตาย อายมุ ากเท่าไร ความโกรธก็มากเทา่ นนั้ ความโลภความ
อยากไดก้ ็มากขนึ้ ไป อนั นีเ้ รยี กวา่ คนไม่ภาวนาละกิเลส ถา้ ผู้
ภาวนาละกิเลสแลว้ อายรุ อ้ ยปีก็เรยี กวา่ เตือนจิตเตอื นใจของตน
ใหล้ กุ ขนึ้ ภาวนาแลว้ วา่ มรณภยั คือความตาย เขายกเวน้ มาครง่ึ
รอ้ ยแลว้ เรายงั จะมาหว่ งลกู ห่วงหลานหว่ งกินหว่ งนอน หว่ งเลน่
สนกุ เฮฮาไปถงึ ไหน หกสบิ ปีก็ตายได้ บางคนไม่ถึงหกสบิ ปีก็ตาย
แลว้ เจ็ดสบิ ปีก็ตายได้ ยงั ไมถ่ ึงเจ็ดสิบปีก็ตายก็มี แปดสบิ ปีก็
ตายได้ ยงั ไมถ่ งึ แปดสบิ ปีก็ตายได้ เกา้ สบิ ปีก็ตายได้ ๙๗ ๙๘ ก็
ตายได้ รอ้ ยปีย่งิ ตายเรว็ ฉะนนั้ อยา่ ไดป้ ระมาท แมพ้ ระทา่ นให้
ศลี ใหพ้ ร ท่านก็ใหว้ า่ ใหอ้ ายญุ าตโิ ยมไดร้ อ้ ยปี ยงั ไม่ถงึ รอ้ ยปี
อย่าเพ่งิ แตกอยา่ เพ่งิ ตาย พญามจั จรุ าชคอื ความตายมนั ก็ไม่ฟัง
ไดเ้ วลาตายมนั ก็ตายทงั้ นนั้

น่ีแหละเราทา่ นทงั้ หลายอยา่ ไดพ้ ากนั ประมาทมวั เมา จง
ระลกึ ถึงมรณภยั คอื ความตายนีใ้ หไ้ ดท้ กุ ลมหายใจเขา้ ทกุ ลม
หายใจออก พระพทุ ธเจา้ ของเราพระองคท์ รงตรสั ไวว้ า่ อนั เรา

10

ตถาคต มรณภยั คือความตายนี้ พระองคน์ กึ ได้ เจรญิ ได้
เตอื นใจของพระองคไ์ ดท้ กุ ลมหายใจเขา้ วา่ เราตถาคตตายได้
ทกุ ลมหายใจเขา้ ไป ลมหายใจออกมาเราตถาคตก็ตายไดท้ กุ ลม
หายใจออกมา แมเ้ ราทา่ นทงั้ หลายยงั ไมไ่ ดพ้ น้ ทกุ ขภ์ ยั ในโลก
ในวฏั ฏสงสาร ย่งิ จะตอ้ งนกึ ถงึ มรณภยั คอื ความตายนีใ้ ห้
มากกวา่ พระพทุ ธเจา้ เขา้ ไป แลว้ จติ ใจเราจะไม่เป็นคนประมาท
มวั เมาทกุ ขณะทกุ เวลาจะเป็นคนตงั้ กายตงั้ ใจ ประพฤติคณุ งาม
ความดี รกั ษาจติ ใจของตนใหส้ งบระงบั ตงั้ ม่นั เป็นสมาธิภาวนา

แมค้ วามเหน็ดเหน่ือยเม่ือยหวิ จะบงั เกิดมีขนึ้ ในรูปนามกาย
ใจของเราก็อยา่ ไปยดึ ถือเอา หรอื บางคนนงั้ ถา้ น่งั สมาธินิดๆ
หน่อยๆก็วา่ ไอโ้ นน้ ก็ไม่สบาย ไอน้ ่ีก็ไมส่ บาย ขดั นนั้ ขดั นีเ้ พราะ
เหตนุ นั้ เหตนุ ี้ อนั นีเ้ รยี กวา่ จติ ใจของคนเรานที้ า่ นแบง่ ภาคไวเ้ ป็น
สองอย่าง อยา่ งหนง่ึ ก็คือจติ ใจบาํ เพญ็ ทาน รกั ษา ศีลภาวนา
ปฏบิ ตั บิ ชู า มงุ่ หวงั ความพน้ ภยั ในวฏั สงสาร เรยี กวา่ จติ ใจเป็น
บญุ ทีนีจ้ ิตใจอีกดวงหนง่ึ เป็นใจมากใจสงั ขารใจกิเลสราคะใจ
กิเลสโทสะ ใจกิเลสตณั หานีไ้ มร่ ูส้ กึ ตวั มกั จะคิดไปปรุงไปแตง่ ไป

11

วา่ เรายงั อยดู่ สี บายอยเู่ สมอ บางคนแกช่ ราแลว้ จิตใจก็ยงั ไมแ่ ก่
ยงั สาํ คญั ผดิ คดิ วา่ เรายงั ไม่แกอ่ ย่ตู ลอดเวลา ครนั้ เจ็บไขไ้ ดป้ ่วย
มาถงึ เขา้ แทนท่ีจะนกึ ถงึ วา่ เอ มรณะ ความตายมนั ใกลม้ าเป็น
เทวทตู ทตู เทวดามาบอกแลว้ ปวดหวั ตวั รอ้ นเป็นไขไ้ มส่ บาย แต่
ไม่สน คิดฟงุ้ ซา่ นไปอยา่ งอ่นื จะหาทางแก้ ครนั้ เจบ็ มานิดหน่อย
ก็เขา้ โรงพยาบาล เขา้ ใจวา่ เขา้ ไปโรงพยาบาลแลว้ หมอจะรกั ษา
ได้ บางคนมนั แทนท่ีเขา้ ไปแลว้ จะไดอ้ อกมาเลย เลยไมไ่ ด้
ออกมา ไปโรงพยาบาลก็เลยไปป่าชา้ ทเี ดยี วก็มี น่ีแหละเราทา่ น
ทงั้ หลายอยา่ พากนั ประมาท เด๋ียวนเี้ ราตงั้ อย่ใู นความประมาท
ความประมาทนนั้ ถา้ ใครไมน่ กึ มองเหน็ มรณภยั ความตายทกุ ลม
หายใจเขา้ ออกแลว้ ประมาททกุ คนไป ทงั้ ผเู้ ทศนแ์ ละผฟู้ ัง ถา้
หลงลมื เม่ือใดเวลาใดก็เรยี กวา่ เป็นผปู้ ระมาท

พระศาสดาจารยส์ มั มาสมั พทุ ธเจา้ ของเราทงั้ หลาย
พระองคไ์ ม่ประมาทมวั เมา พระองคน์ กึ ไดเ้ ตือนใจของพระองค์
อย่เู สมอวา่ มรณภยั คอื ความตายนหี้ นีไมพ่ น้ แนๆ่ พอถึงวยั แกว่ ยั
ชรา อายสุ งั ขารของพระองคไ์ ด้ ๘๐ บรบิ รู ณ์ ก็อยไู่ ม่ไหว อยู่

12

ไม่ไดแ้ ลว้ ดบั ขนั ธเ์ ขา้ สนู่ ฤพาน แมจ้ ะอยตู่ อ่ ไปก็โดยความ
ลาํ บาก ถา้ เลย ๘๐ปีไปแลว้ มกั จะลม้ ลกุ คลกุ คลาน อะไรตอ่ มิ
อะไร มีมากมายหลายอยา่ งหลายประการ พง่ึ ตวั เองก็ลม้ เป็น
ลมลงมาก็มี น่ีแหละ ได้ ๘๐ ก็ตายได้ ๙๐ ปีก็ตายได้ ๑๐๐ปีก็
ตายได้ ๑๒๐ก็ไมพ่ น้ จากความตาย เม่ือไม่พน้ อยา่ งนีจ้ ะใหพ้ น้
อย่างไร พน้ ดว้ ยการมากาํ หนดพจิ ารณามรณภยั คือความตายนี้
ใหแ้ จง้ ในจิตในใจของเรา ใหแ้ จง้ ในตา ตาไดเ้ หน็ คนตาย สตั วท์ ่ี
ไหนก็ใหเ้ อามาเตอื นใจของเราในเวลานีข้ ณะนีห้ รอื ในเวลาท่ีเรา
เหน็ นนั้ วา่ สตั วอ์ ่ืนคนอ่ืนเขาตายนนั้ ไมใ่ ช่แตต่ ายคนอ่นื นะ ตวั
เราผลท่ีสดุ ก็ตอ้ งตายเหมือนเขา เด๋ียวนีเ้ ราไดภ้ าวนาทาํ ใจให้
สงบระงบั ตงั้ ม่นั เป็นสมาธิภาวนาแลว้ หรอื ยงั ถา้ หากวา่ ยงั ไม่ทาํ
จติ ทาํ ใจแลว้ จะไม่น่ิงนอนใจไม่ได้ จะไปรอใหล้ กู คนนนั้ ใหญ่
เสียกอ่ น เรยี นหนงั สือจบเสยี กอ่ น ใหม้ ีเหยา้ เรอื นเสยี กอ่ น ไม่
ไหว ตอ้ งภาวนาในใจวา่ ความตายมนั ไมไ่ ดว้ า่ อยา่ งเราเม่ือถงึ
เวลาแลว้ มนั ตายแนๆ่ เหมือนกาํ ปั้นทบุ ดิน

13

ฉะนนั้ เราจะมามวั เมาเขา้ ใจผิดคดิ หลงวา่ เรายงั ไม่ตาย ถา้
พบกนั เขา้ กว็ า่ สบายดหี รอื ก็ตอบกนั วา่ สบายดีอยู่ แตค่ วาม
จรงิ ภายในรา่ งกายสงั ขารของคนเรานนั้ ไมใ่ ชม่ นั สบายเลย
เจ็บปวดทกุ ขเวทนาเลก็ ๆนอ้ ยๆมนั มีอยเู่ สมอๆ แตว่ า่ เราเขา้ ใจ
ผิดคิดวา่ สบายดี สบายดอี ยา่ งไร ไม่สบายเลย ก็ดนู ่ะน่งั นานๆ
หน่อยก็เกิดเจบ็ ปวดทกุ ขเวทนา เกิดโรคภยั ไขเ้ จบ็ ขนึ้ มาแลว้
จาํ เป็นตอ้ งเคล่ือนไหวไปมา ยืนบา้ ง เดนิ บา้ ง นอนบา้ ง น่กี ็คือวา่
รา่ งกายสงั ขารมนั ไม่สบาย ทาํ ไมเราบรโิ ภคอาหารวนั นงึ หลาย
เวลา ก็เพราะวา่ โรคภยั ไขเ้ จ็บมนั เกิดขนึ้ ในรา่ งกายสงั ขารตวั ตน
คนเราน่นั เอง พยาธิโรคามีอยตู่ ลอดเวลา

ถา้ เราจะมาเยียวยาพยาบาลใหค้ วามสขุ ความสบายในรูป
รา่ งกายแลว้ ไมเ่ พียงพอซกั ที พระพทุ ธเจา้ ทา่ นใหเ้ อาสงบระงบั
ในหวั ใจคือใหใ้ จภาวนานกึ ถงึ มรณภยั คือความตายใหไ้ ด้ เอาจน
กอ่ นความตายจะมาถงึ ใหเ้ ราเรม่ิ ละกิเลสความโกรธในใจให้
หมดไปสนิ้ ไป เลิกละกิเลสความโลภ ราคะตณั หาในใจของเรา
ใหห้ มดไปสิน้ ไป ใหใ้ จของเรามีความเพียรความหม่นั ความขยนั

14

เพ่ิมเติมขนึ้ ไปทกุ วนั ทกุ คืนทกุ เดอื นทกุ ปี เป็นผมู้ ีสติ มสี ตปิ ัฏ
ฐานอย่ใู นใจ เม่ือมีสตปิ ัฏฐานอยใู่ นใจเป็นมหาสติ น่งั ก็มีสติ
นอนก็มีสติ ยนื ก็มีสติ เดนิ กม็ ีสติ ทาํ อะไรทกุ อยา่ งมีสตอิ ย่ทู กุ
เวลา ทกุ ลมหายใจ แลว้ ก็เตอื นใจของเราใหร้ ูส้ กึ สาํ นกึ ตวั วา่
มรณะ มรณงั ความตายนี้ ไมว่ า่ ใคร ใครจะไปอวดดีกบั พญา
มจั จรุ าชคอื ความตายไม่ไดท้ งั้ นนั้ เพราะวา่ พญามจั จรุ าชนีใ้ คร
จะรบราฆา่ ฟันตอ่ สกู้ บั พญามจั จรุ าชนนั้ ไม่มีทางท่ีจะเอาชนะได้
พา่ ยแพต้ ลอดเวลา

แตถ่ า้ ผใู้ ดมาบาํ เพ็ญทานการกศุ ล ประกอบคณุ งามความดี
ใหบ้ งั เกิดท่ีกาย วาจา จติ ของเรา มีการสดบั รบั ฟังพระธรรม
คาํ ส่งั สอนในทางพทุ ธศาสนา เอาใจใสใ่ นการสวดมนตไ์ หวพ้ ระ
ทาํ วตั รสวดมนต์ เจรญิ สมถกรรมฐาน วปิ ัสสนากรรมฐานไมใ่ ห้
จติ ใจของเราฟ้งุ ซา่ นราํ คาญไปหาคนอ่นื สตั วอ์ ่นื จงใหจ้ ติ ใจของ
เรามีความเบกิ บานยมิ้ แยม้ แจ่มใส อกผายไหลผ่ ง่ึ หนา้ ตาเบกิ
บาน มีสติทกุ เวลา มีสมาธิจติ ตงั้ ม่นั ทกุ เวลา มีปัญญาพิจารณา
รูปนามกายใจของตนอยทู่ กุ ขณะทกุ เวลาวา่ โลกเรานีค้ ือรูป

15

นาม กาย ใจ คนสตั วว์ ตั ถธุ าตทุ งั้ หลายในโลกนีไ้ ม่มีสง่ิ ใดท่ีจะ
เท่ียงแทแ้ นน่ อนย่งั ยืนเป็นอย่อู ย่างนีต้ ลอดไป พระพทุ ธเจา้ จงึ
ทรงตรสั วา่ โลกนีเ้ ป็นโลกอนจิ จงั คือความไมเ่ ท่ียง ดกู ิจกรรมการ
งานท่ีเราทาํ มาตลอดมาตงั้ แตเ่ กิดมาจนบดั นี้ ดซู ิมนั เท่ยี งแท้
แน่นอนท่ีไหน ทีแรกเรานอนอยใู่ นทอ้ งแมก่ ็คลอดออกมาก็
เพราะความไมเ่ ท่ียง ความไมเ่ ท่ียงมีอยทู่ ่ีไหนความเป็นทกุ ขก์ ็มี
อยทู่ ่ีน่นั

เม่ือความไมเ่ ท่ียงเป็นทกุ ขม์ ีอยทู่ ่ีรูป นาม กาย ใจตวั ตน
คนเราแลว้ ก็ช่อื วา่ มีความไมใ่ ชต่ วั ตนของเราอยทู่ ่ีน่นั การท่ีเรา
มายดึ หนา้ ถือตา มายดึ ตวั ถือตน ยดึ เรายดึ ของๆเราวา่ เราเป็น
น่นั เป็นน่ี สงิ่ เหลา่ นีใ้ หเ้ ราเพง่ เลง็ พจิ ารณาดใู หด้ ี ตวั กขู องกู ตวั
ขา้ ของขา้ ตวั เราของเรานะ่ มนั จรงิ ไหม บอกไดว้ า่ ฟังท่ีไหน ถา้
บอกไดว้ า่ ฟัง ก็ไมต่ อ้ งเจบ็ ไขไ้ ดป้ ่วย ไมต่ อ้ งแกช่ รา คนท่ีมีฟันอยู่
ก็ไม่ใหเ้ จ็บ เพราะวา่ เจบ็ ฟันมนั เป็นความลาํ บาก เราบอกวา่ อย่า
เจ็บเลยไดไ้ หม ไม่ได้ บอกวา่ อยา่ แกเ่ ลย เราไม่ตอ้ งการเป็นคน
แก่ มนั ก็แก่ไปทกุ วนั ทกุ เดือน ผลท่ีสดุ ความตายก็มาถงึ เขา้ เม่ือ

16

ความตายใกลเ้ ขา้ มาจิตใจเราย่งิ วนุ่ วายใหญ่ เพราะอะไร ก็
เพราะวา่ ไมไ่ ดพ้ จิ ารณา มรณงั เม ภวิสสตไิ วใ้ หพ้ รอ้ มมลู ถา้ เรา
นกึ ไดเ้ จรญิ ไดอ้ ย่วู า่ อยดู่ ีๆก็ตายได้ น่งั ดๆี ก็ตายได้ นอนดีๆก็
ตายได้ เดก็ หน่มุ แก่ชราตายไดเ้ ทา่ ๆกนั เราจะมาหว่นั ไหวทาํ ไม
พทุ โธ ธมั โม สงั โฆ มีอย่ใู นจติ ในใจของเราก็รบี ภาวนาเขา้ หรอื
เตอื นใจของเราวา่ อนั ความตายเขาไมไ่ ดย้ กเวน้ ใหบ้ คุ คลผใู้ ด
เราจะมายนิ ดพี อใจอยใู่ นรูป ในเสียง ในกลิน่ ในรส ใน
โผฏฐัพพะ ธรรมารมณใ์ นทรพั ยส์ ินเงินทองวตั ถขุ า้ วของในความ
อยากไดอ้ ยากดอี ยากเป็นอยากมีอยา่ งเดยี วหรอื ทาํ ไมเราไม่คิด
วา่ เม่ือความตายมาถงึ เขา้ สง่ิ เหลา่ นเี้ อาไปไมไ่ ดท้ งั้ นนั้ ตาย
เม่ือใดก็ทิง้ เม่อื นนั้ หรอื บางคนยงั ไมต่ าย ทรพั ยส์ นิ เงนิ ทอง
บา้ นเรอื นเคหะสถานก็เกิดอนั ตรายกอ่ นเจา้ ของก็มี

น่ีแหละท่านวา่ อนิจจงั โลกนีม้ นั ไมเ่ ท่ียงอยา่ งนี้ ทกุ ขงั เป็น
ทกุ ขเ์ ม่ือสงิ่ นนั้ ไม่เป็นไปตามใจหวงั จิตใจคนเราก็เป็นทกุ ขเ์ ป็น
รอ้ นตามอาการเหลา่ นนั้ เพราะวา่ ไม่ไดภ้ าวนา ไมไ่ ดท้ าํ ความ
เพียรละกิเลส จนใหก้ ิเลสหลดุ ออกไปพน้ ออกไปเสยี กอ่ น เม่ือ

17

กิเลสราคะ โทสะ โมหะเลกิ ละออกหมดในจิตใจแลว้ ความตาย
มาถงึ ก็เหน็ วา่ รูป นาม ธาตุ ๔ ขนั ธ์ ๕ เคา้ ตายตา่ งหาก จิตใจ
มนั ไม่ตาย เราจะไปทกุ ขร์ อ้ นทาํ ไม เราก็เรง่ ภาวนาในใจของเรา
ทกุ ลมหายใจเขา้ ออก ยง่ิ เจบ็ ปวดทกุ ขเวทนาอนั ใดเกิดขนึ้ เราก็
จะไดเ้ พียรเพง่ ดวู นั นีแ้ หละ เป็นเทวทตู ทตู เทวดา เป็นเทวธรรม
เป็นธรรมท่ีมาตกั เตือนใหเ้ ราทกุ คนใหต้ งั้ อย่ใู นความไม่ประมาท
ผไู้ มป่ ระมาทคอื วา่ มองเหน็ มรณภยั ตายไดท้ กุ ลมหายใจ เม่ือ
ผใู้ ดนกึ ไดท้ กุ ลมหายใจวา่ จาํ เป็นเราตอ้ งตายไดท้ กุ เวลาเม่ือถึง
เวลานนั้ จิตใจท่ีอยากไดอ้ ยากดีอยากเป็นอยากมีอะไรทกุ อย่าง
มนั ก็ถอนออกได้ เพราะมองเห็นวา่ เม่ือเราเกิดมา ไมม่ ีสมบตั ิ
พสั ถานอนั ใดเกิดมานนั้ มีอยแู่ ตห่ นงั หมุ้ กระดกู เทา่ นีเ้ อง เม่ือ
เกิดมาใหญ่แลว้ กิเลสตณั หามนั เกิดขนึ้ จงึ ไดว้ นุ่ วายดิน้ รนไปหา
กิเลสเหลา่ นีใ้ หม้ นั เพ่มิ เติมขนึ้ มา แลว้ ผลท่ีสดุ จะมีเงนิ หม่ืนเงนิ
แสนเงนิ ลา้ นเงนิ รอ้ ยลา้ นพนั ลา้ น ถา้ ความตายมาถงึ เขา้ บคุ คล
ผนู้ นั้ ก็เอาไปไม่ได้ ตายแลว้ ก็ทงิ้ เปลา่ ๆ

18

สว่ นวา่ ผใู้ ดภาวนาทาํ มรรคผลนิพพานใหแ้ จง้ ในจติ ในใจนนั้
ยงั มีชีวติ อย่กู ็จติ ใจเยือกเยน็ สบาย พทุ โธอยใู่ นดวงใจ ธมั โมอยู่
ในดวงใจ สงั โฆอย่ใู นดวงใจ มรณะ มรณงั ความตายนกึ ไดท้ กุ
ลมหายใจ ช่ือวา่ เราเคารพพระพทุ ธเจา้ เราเคารพพระธรรม เรา
เคารพพระอรยิ สงฆส์ าวก ผลท่ีสดุ จิตใจของผเู้ จรญิ มรณกรรม
ฐานคอื ความตายน่ีแหละ จติ ใจก็จะสงบตงั้ ม่นั เม่ือจติ ใจสงบตงั้
ม่นั ก็จะเหน็ แจง้ ในหลกั อนิจจัง ทกุ ขงั อนัตตา ก็จะไดล้ ะ
สักกายทฐิ ิ วจิ กิ ิจฉา สลี พตปรามาส ในจติ ใจของตนออกไป
ได้ โมโหโทโสฟงุ้ ซา่ นราํ คาญก็จะลดนอ้ ยถอยลงไปโดยลาํ ดบั

น่ีแหละเราทา่ นทงั้ หลายอยา่ ไดพ้ ากนั ประมาท เด๋ยี วเรา
ประมาทมวั เมามาในโลกวฏั ฏสงสารนนี้ บั ไมถ่ ว้ นแลว้ เช่อื วา่ ทกุ
คนเคยเกิด เคยแก่ เคยเจบ็ เคยไข้ เคยตายอยใู่ นสงั สารจกั รอนั
นี้ นบั เป็นอเนกชาติ นบั เป็นอเนกภพ ไม่รูว้ า่ ก่ีกปั ป์ ก่ีกลั ป์ ท่ีเรา
มาเวยี นวา่ ยตายเกิดอยา่ งนี้ มาถงึ วนั นีเ้ ด๋ยี วนีส้ มควรแลว้ ท่ีเรา
ทกุ คนจะตอ้ งลกุ ขนึ้ ยนื หยดั ตอ่ สกู้ ิเลสในหวั ใจของตน ใหเ้ อาชยั
ชนะในใจของตนใหไ้ ด้ คือเตือนใจของตนใหร้ ูม้ รณภยั คือความ

19

ตายน่ีไดท้ กุ เวลา เม่ือใจเรานกึ ไดเ้ จรญิ ไดอ้ ยา่ งนี้ จิตใจก็ยอ่ ม
สงบระงบั รูแ้ จง้ เหน็ จรงิ ในธรรมปฏิบตั ิ การประพฤตปิ ฏิบตั กิ ็
ย่อมไมเ่ ลอื กกาลไมเ่ ลือกเวลา วนั ไหนคนื ไหนเวลาใดก็ทกุ ลม
หายใจ เป็นผนู้ กึ ไดเ้ ตอื นใจของตนไดอ้ ยู่ จิตใจก็ยอ่ มเยน็ สบาย
ทงั้ กลางวนั กลางคนื ยืน เดนิ น่งั นอน ทกุ อริ ยิ าบถ ฉะนนั้ อบุ าย
ตา่ งๆท่ีกลา่ วมานีเ้ ป็นอบุ ายปฏบิ ตั ธิ รรมะในทางพทุ ธศาสนา
เม่ือวา่ เราทา่ นทงั้ หลายพากนั ไดย้ นิ ไดฟ้ ังแลว้ ก็ใหก้ าํ หนดจดจาํ
กนั ไปปฏบิ ตั ิ ก็คงไดร้ บั ความสขุ ความเจรญิ เอวงั ก็มีดว้ ย
ประการฉะนี้

ท่ีมา: https://youtu.be/TemZKHtwJr0

20