เทศน์วันวิสาขบูชา โดย หลวงพ่อประสิทธิ์ ปุญญมากโร

เทศนว์ นั วสิ าขบูชา
หลวงพอ่ ประสทิ ธิ์ ปญุ ญมากโร
เทศนว์ นั ท่ี ๑๕ พ.ค. ๒๕๔๖
เป็นหวดั เลยแบบไมก่ ินยา เอาธรรมรกั ษาเอา ฉนั แตน่ า้ํ อนุ่
มนั กย็ งั ไมห่ ายอยู่ เสยี งมนั น่ะ นกึ จะกนิ ยาก็ไม่กิน ยาก็มี
เยอะแยะ มนั เคยหาย มนั เคยหายมาก่อนก็เลยไม่ตอ้ งกินยา
รกั ษาโดยธรรม คอื วนั นีเ้ ป็นวนั ท่ีเรากลา่ วเราบชู ากนั ละกเ็ ราวา่
ตวั บาลีนาํ ไปก่อนแลว้ กว็ า่ คาํ แปลเป็นภาษาไทยของเราให้
เขา้ ใจกนั คอื เขา้ ใจในเร่อื งของวนั วิสาขาเน่ียแหละ เรยี กวา่ เป็น
วนั …เป็นวนั วเิ ศษหรอื เป็นวนั พเิ ศษของโลกซง่ึ ใน
พระพทุ ธศาสนาของเรา พระพทุ ธเจา้ ของเราน่ะมีครงั้ เดยี วคือ
ท่านไดป้ ระสตู คิ รงั้ เดียวคือครงั้ สดุ ทา้ ย เรยี กวา่ สดุ ทา้ ยไม่ใช่ครงั้
แรกท่ีนบั หนง่ึ นะ คือสดุ ทา้ ย คือท่านเกิดมามากมายาวนาน
ท่านประมาณโดยการนบั แลว้ ส่แี สนอสงไขย น่ที ่านประมาณ
โดยรวมๆ อสงไขยเป็นคาํ นบั แบบโบราณ อสงไขยถา้ แปล
ความหมายแลว้ วา่ นบั ไมถ่ ว้ น อสงไขยหน่งึ ส่ีอสงไขยน่ีก็จะ

1

มากซกั เทา่ ใด เชน่ นนั้ พระพทุ ธเจา้ ของเราไดม้ าเวยี นวา่ ยมาตาย
มาเกิดเน่ียภพชาตมิ ากมายยาวนาน แตว่ า่ วนั นนี้ ่ีเป็นสดุ ทา้ ย
เป็นท่ีหน่งึ คอื เรยี กวา่ สดุ ในความเกิดของทา่ นละก็ความตายก็
มาตรงวนั นที้ ่วี า่ ประสตู ิ ปรนิ พิ พานน่ี คือความเกิดกบั ความตาย
น่นั แหละถา้ พดู ภาษาของเรา ก็มาตรงกบั วนั นี้ วนั นีจ้ งึ วนั พเิ ศษ
น่ีแหละ แลว้ ก็ยงั เป็นวนั ท่พี ระพทุ ธเจา้ น่งั สมาธิภาวนาปฏิบตั ไิ ด้
ตรสั รูเ้ ป็นพระพทุ ธเจา้ ในคนื วนั นี้

เหตนุ นั้ พวกเราชาวพทุ ธหรอื พทุ ธบรษิ ัทน่ีถา้ เราเขา้ ใจเร่อื ง
ประวตั ขิ องพระพทุ ธเจา้ เขา้ ใจเรอ่ื งประวตั เิ ร่อื งความเป็นมาของ
พระพทุ ธศาสนา เราก็จะมีความศรทั ธาคือความเช่ือในธรรมะ
ของพระพทุ ธเจา้ แนน่ หนาม่นั คงในจติ ในสนั ดานของเรา
เพราะวา่ ความเป็นมาของพระพทุ ธเจา้ ไม่ใชข่ องงา่ ย และอย่าง
คืนวนั นีถ้ า้ เรานกึ ตามประวตั คิ วามเป็นมาแลว้ เรานกึ ยอ้ นอดีต
ไปยอ้ นหลงั ไป ๒๕๔๖ ปีอยา่ งนี้ ไกลมากยาวนานมาก ๒๕๐๐
กวา่ ปี ความเปล่ยี นแปลงหรอื วนั วิสาขะน่จี ะมาไดเ้ ทา่ กบั ท่ีพ.ศ.
น่นั แหละ คือพ.ศ.คอื พทุ ธศกั ราชท่ีนบั ลาํ ดบั มา ถา้ เรานบั มาถงึ

2

ปัจจบุ นั อยา่ งนีแ้ ลว้ บางทถี า้ เราเกิดความศรทั ธาความเคารพ
ความท่ีเหน็ ความเหน่ือยยากลาํ บาก เหน็ พระพทุ ธเจา้ ท่ีทา่ น
สรา้ งพระบารมีมายาวนาน แลว้ พระพทุ ธเจา้ ทา่ นสรา้ งมาเพ่ือกู้
สตั วโ์ ลกใหอ้ อกจากวฏั สงสารใหพ้ น้ เกิด แก่ เจ็บ ตาย น่ี เราก็จะ
ละอายพระพทุ ธเจา้ ทีนี้ อยา่ งเรามวั เมาประมาท กนิ ๆ น่งั ๆ
นอนๆ หลบั ๆ ต่ืนๆ อย่างนี้

เหตนุ นั้ สมยั กอ่ นสมยั ท่ีอย่กู บั หลวงป่ทู ่ีอดุ รฯนะ่ หลวงป่อู อ่ น
ทา่ นนาํ ปฏบิ ตั ิเป็นประจาํ หลวงป่ฝู ั้น หลวงป่ขู าวอย่างนี้ ในวนั
สาํ คญั ท่านก็จะอย่ตู ลอดรุง่ อยหู่ มดนะ่ แหละ ในวดั ทงั้ ศรทั ธาผู้
มาปฏิบตั ญิ าตโิ ยมน่ี ทา่ นมองเหน็ คณุ ความดีบญุ บารมีของ
พระพทุ ธเจา้ บารมีของพระพทุ ธศาสนาท่ีไดเ้ จรญิ แผม่ าถึงพวก
เราน่ี เราน่ีอยสู่ ดุ ทา้ ยภายหลงั ๒๕๔๖ ปีแลว้ น่ี ไกลมาก
พระพทุ ธศาสนายงั ยืดมาถงึ พวกเราก็ถือวา่ เราน่มี ีบญุ หรอื
ความดคี ณุ ของพระพทุ ธเจา้ ยงั คมุ้ ครอง ความดีของ
พระพทุ ธศาสนายงั ยืดมาถงึ พวกเราเพราะวา่ ศาสนาก็มาดว้ ย
ความยงุ่ ยากผา่ นอปุ สรรคตา่ งๆมากมาย หลายยคุ หลายสมยั ถกู

3

ทาํ ลายถกู ก่อกวนอยา่ งนี้ ศาสนาเป็นของท่ีมีคณุ คา่ มีอาํ นาจมี
คณุ พระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆน์ ่ีแหละ เป็นคณุ ท่ีสงู กวา่ ส่ิง
ใดๆในโลก ก็อย่รู อดมาไดถ้ งึ ปัจจบุ นั นี้ เหตนุ นั้ ท่านระลกึ ถงึ ท่นี ่ี
ระลกึ ถงึ วา่ ท่ีมาตน้ แลว้ มาถงึ ปัจจบุ นั น่ีมนั ยาวนานมาก แลว้ เรา
ก็เกิดมาเรากน็ บั ยอ้ นไปไมถ่ ว้ นหละทีนี้ เบือ้ งหลงั น่ะ นอกจากวา่
เราจะเอาธรรมะของพระพทุ ธเจา้ น่นั แหละมาวดั มาหย่งั ดู เราถงึ
จะรูว้ า่ การเกิดการตายน่ีมนั มาก เราก็นบั ไม่ถว้ นหละทีนี้ เราก็ยงั
ไม่รูจ้ กั ไมร่ ูจ้ กั เร่อื งการเกิดการตายน่ี แตเ่ รารูจ้ กั อยู่ แตเ่ ราไม่
รูจ้ กั แกด้ ว้ ยแลว้ บางทีเราก็มคี วามอยากซง่ึ เป็นเชือ้ ท่ีใหเ้ ราตอ้ ง
เกิดตอ้ งกินตอ้ งหวิ ไปในชาตหิ นา้ อกี ทา่ นวา่ อยา่ งนี้

แลว้ ก็เม่ือความเกิดมนั เกิดขนึ้ ความตายมนั ก็มพี รอ้ มทีนี้
เพราะความเกิดกบั ความตายนีม้ นั เป็นอนั เดยี วกนั อยา่ งท่ี
พระพทุ ธเจา้ ถือวา่ วนั วสิ าขะเป็นวนั ประสตู แิ ละวนั ปรนิ พิ พาน
เพราะมนั เป็นวนั เดียวกนั จงึ มาตรงวนั เดียวเดือนเดยี วกนั
เพราะวา่ มนั เป็นเร่อื งมาจากความเกิด แตท่ ่านมารูค้ วามเกิด มา
ตดั ความเกิด ความตาย การปรนิ ิพพานก็ไมม่ ี วนั นีจ้ งึ ไดเ้ ป็นวนั

4

พเิ ศษ หรอื เป็นวนั วิเศษซง่ึ พระพทุ ธเจา้ ของเราทา่ นไดม้ าทาํ
ความดี ไดม้ าน่งั ปฏิบตั แิ ละไดต้ รสั รูใ้ นคนื วนั นี้ คอื เป็นวนั ท่ีชาํ ระ
วิสาขะคือชะลา้ งสงิ่ สกปรก กิเลสทงั้ หลายหลดุ จากใจพระองค์
หมดเลย สะอาดบรสิ ทุ ธิ์ผ่องใส เราเป็นผเู้ คารพนบั ถือ เรากราบ
ไหว้ เราบชู า เรายอมรบั นบั ถือคารวะตลอดมาเพราะวา่ เป็นคณุ
ความดีหรอื วา่ เป็นแกว้ สารพดั นกึ หรอื เป็นพระรตั นตรยั อยา่ งนี้
เพราะวา่ ความดที ่ีพระองคข์ ดั เกลากิเลสออกไปเกิดความสวา่ ง
ผอ่ งใสขนึ้ มา ทา่ นก็เหมือนดวงเดือนบนทอ้ งฟา้ ท่ีมาถงึ รอบ
เดอื นเพญ็ อยา่ งนี้ เดอื นก็เตม็ ดวง เป็นเดือนเพ็ญสวา่ งจา้ ในคนื
เดือน ๖ เพ็ญอยา่ งวนั นี้ ทา่ นจงึ วา่ เป็นวนั วิเศษ

ถึงเราไม่ไดต้ รงกบั วนั พระพทุ ธเจา้ แตเ่ รากเ็ คารพนบั ถือหรอื
บชู าคณุ ของพระองคด์ ว้ ยความเล่อื มใส อยา่ งท่ีเราปฏิบตั ิ บางที
เรานกึ เราก็มีความละอายตอ่ ใจของเราท่ีเรารู้ ก็เหมือนกบั วา่
พระพทุ ธองคก์ ็ไมไ่ ดอ้ ยนู่ ่ิงๆ หรอื ไม่ไดอ้ ย่แู บบสบาย ท่านน่งั ตอ่ สู้
กบั พวกกิเลสมารตา่ งๆในคนื วนั ตรสั รูค้ ลา้ ยๆวนั นี้ ถึงวา่ ไม่ใช่
วนั นีแ้ ตเ่ ป็นวนั คลา้ ย แตว่ า่ ความท่ีแตกตา่ งคือระยะกาลท่ีมนั

5

ยาวนาน กาลเวลาท่ีมนั ยาวนานน่ีความเส่อื มความ
เปล่ียนแปลงของทกุ สง่ิ ในโลกมนั ก็เปล่ยี นไปหมดหละทีนี้ เหตุ
นนั้ เราพดู ถงึ ความเจรญิ เบอื้ งตน้ ของศาสนาท่ีเราไดม้ ากลา่ วมา
บชู ากนั อย่างพระพทุ ธเจา้ น่ี แตก่ ็ลว่ งมาตงั้ ยาวนาน แตพ่ ระคณุ
ท่ีมีแกโ่ ลกก็ยงั ไม่ดบั ไม่สญู ไปทีนี้ มีผทู้ ่ีปฏบิ ตั ิ มีผทู้ ่ีรูเ้ หน็ ธรรมะ
สจั จธรรมตามพระองคม์ าตลอดและก็เป็นผทู้ ่ีรบั รองความรู้
ความจรงิ ของพระพทุ ธเจา้ มาตลอดอย่างนีน้ ะ เรยี กวา่ ไม่มีการ
เส่ือมการสญู ไปตามกาลเวลาทีนี้

แลว้ ส่งิ ท่ีมนั เส่อื มสญู ก็คือสภาพพนื้ ท่ซี ง่ึ เป็นธรรมท่ีมีอย่กู บั
โลก มนั เส่อื มมนั สญู ไป อยา่ งเฉพาะท่นี บั สนั้ ๆ ไม่ถงึ พนั ไมถ่ งึ
รอ้ ยปี เราก็จะยงั พอท่ีจะนกึ ยอ้ นไปหากาลเวลาอายขุ องเราแต่
ละคนท่ีเกิดมานบั เป็นสบิ หลายสบิ ปีอยา่ งนี้ ไลไ่ ปตงั้ แตอ่ ายุ
๘๐ ไลไ่ ปจนถงึ ๑๐ ๒๐ ปีน่ี เรานบั ยอ้ นหลงั ไป เราก็จะเหน็
ความเปลย่ี นแปลง ความเส่อื มโทรมตามสภาพของโลกของ
ธรรมน่ีเราก็จะเห็นอยู่ มนั แสดงหรอื วา่ มนั มีใหเ้ ราเหน็ แตเ่ ราก็
จะตอ้ งจาํ มาจะตอ้ งสงั เกตเราตอ้ งเทยี บดู อยา่ งท่ีวนั วิสาขะ

6

อย่างทกุ ปีเบือ้ งหลงั ก็จะไมร่ อ้ น และก็จะไม่…ฟา้ ก็จะไมโ่ ปรง่
อยา่ งวนั นี้ เพราะวา่ มีฟ้ามีฝนตกหนกั อยา่ งนี้ เม่ืออดตี โบราณ
หลายๆปีผา่ นมานะ่ แลว้ ก็ขบั พวกควนั ขีเ้ มฆตา่ งๆออกจาก
ทอ้ งฟา้ อากาศใหม้ นั สดใส แตว่ า่ มาถึงปัจจบุ นั อยา่ งปีท่ีเราอย่นู ่ี
มนั ก็ไม่เป็นหละทีนี้ มนั เปลย่ี นไป มนั ก็ไมม่ ีฝนตก แลว้ กไ็ ม่เย็น
อยา่ งนี้ เพราะวา่ ความเปล่ียนไปความเส่อื มมนั มีใหเ้ ราเห็น
อย่างนี้ ถา้ เรานกึ ยอ้ นหลงั จาํ สิง่ ท่ีเรารูผ้ า่ นมา เราก็จะไดร้ ูจ้ กั วา่
มนั เส่ือม มนั เปล่ยี นแปลง ไอส้ ว่ นธรรมสว่ นพนื้ ท่ีน่ะ แตส่ ว่ นสจั
ธรรมของพระพทุ ธเจา้ มนั ย่งั ยืนนะทนี ี้ มนั ไม่เส่อื มไม่เปลย่ี นไป
ซกั อยา่ ง สง่ิ ท่พี ระพทุ ธเจา้ ทา่ นไดป้ ฏบิ ตั ไิ ดต้ รสั รู้ ก็ยงั อยู่
เหมือนเดมิ ทกุ อย่างอยา่ งนีแ้ หละ

อย่างท่ีวนั นีเ้ ราก็มีการสวดอะไรท่ีใหเ้ ป็นสตู รพิเศษ อยา่ ง
สตู รธรรมจกั รอยา่ งนี้ แลว้ วนั พระธรรมดา เราสตู รท่วั ๆไป ก็ให้
มนั เป็นไปตามวนั ตามกาลท่ีพวกเราปฏิบตั ิ เพราะวา่ เป็นวนั ท่ี
พระพทุ ธเจา้ น่งั ตรสั รู้ และก็เป็นวนั ท่ีพระพทุ ธเจา้ ประสตู ิและ
ปรนิ ิพพาน ทงั้ สามกาลคือตรงวนั เดยี วกนั ตรงวนั เดียวและก็

7

ตรงเรอ่ื งเดยี วกนั ไมไ่ ดแ้ ยกกนั เป็น ๓ ทนี ี้ ดงั นนั้ จงึ วา่ เราสวด
ธรรมจกั รก็เป็นเร่อื งเก่ียวกบั หลกั ธรรม หลกั ปฏบิ ตั ทิ งั้ หมดน่นั
แหละทงั้ หมดนะ่ ท่ีความหมายอะ้ คือไมเ่ ส่อื ม คือพระพทุ ธเจา้ ได้
เทศนไ์ วอ้ ยา่ งไร พระพทุ ธเจา้ ไดร้ ูอ้ ยา่ งไร สง่ิ ตา่ งๆท่ีพระพทุ ธเจา้
ไดร้ ูม้ าสองพนั กวา่ ปีก็ยงั มียงั ปรากฏครบทกุ อย่างหละทีนี้

อยา่ งท่ีวา่ อริยสัจ ๔ อยา่ งนี้ คอื ทกุ ข์ ก็ทกุ ขม์ นั เป็นอรยิ สจั
ขอ้ แรกหรอื เป็นความจรงิ ของพระพทุ ธศาสนาอยา่ งนี้ ก็มี ท่ีจรงิ ๆ
หละทนี ี้ ใครจะไปวา่ เป็นความสขุ มนั ก็ไม่เป็นถา้ มนั เป็นเรอ่ื ง
ความทกุ ขห์ ละ อย่างท่ีพวกเรามีรา่ งกายทกุ คนน่ี บางคนก็ทน
ไม่ไดก้ ็บน่ ออกปากใหค้ นอ่ืนไดย้ ินวา่ โอย้ ไม่ไหว ปวดขา ทอ้ งไม่
สบายอะไรอยา่ งเนีย้ เจบ็ โนน่ เจบ็ น่ี น่ีถือวา่ ทนไมไ่ ดแ้ ลว้ ตอ้ งบน่
ตอ้ งบน่ ออกมาทางนอก ตอ้ งดนั ออกเป็นคาํ พดู ออกมาอย่างนี้
แลว้ เราไมไ่ ปถามวา่ ท่ีคนเขาไมพ่ ดู เขาไม่เจบ็ เราก็ตอ้ งคดิ วา่ เขา
ไม่เจบ็ แตใ่ นตวั ของเขานนั้ มนั ไมม่ ีเวน้ หละทีนี้ แตม่ นั ท่ีมนั ไม่มี
เสยี งบน่ เพราะวา่ มีความอดทน มีธรรมเป็นเคร่อื งระงบั เราอยา่
ไปวา่ เลยวา่ ไมเ่ หน็ ทา่ นบน่ รา่ งกายมนั ไม่มอี ะไรแตกตา่ งกนั มนั

8

ไมใ่ ช่แรธ่ าตุ เป็นของท่เี ราแยกเราบงั คบั ไปเองไดห้ รอกทีนี้ มนั
เป็นเชือ้ โรค มนั เป็นกองทกุ ขแ์ ตว่ า่ อย่างไรฉะนนั้ มนั ไมเ่ วน้ สตั ว์
บคุ คล แตว่ า่ ท่บี น่ ไม่บน่ น่ีมนั อยทู่ ่ีธรรมทนี ี้

อย่างพระพทุ ธเจา้ น่ี ทา่ นทน ทนตอ่ ทกุ ขห์ ละทีนี้ จงึ วา่ ทกุ ข์
เป็นอรยิ สจั เป็นความจรงิ เป็นของดใี นพระพทุ ธศาสนาถา้ วา่ ถกู
วา่ ตรงน่ะน่ี เป็นของดใี นพระพทุ ธศาสนา คอื พระพทุ ธศาสนา
ไมไ่ ดม้ ีของอ่ืนดีนอกจากทกุ ข์ คอื มนั เป็นความจรงิ เป็นสจั ธรรมท่ี
ทกุ ตวั สตั วม์ ี พระพทุ ธเจา้ ทกุ พระองคก์ ็มารูท้ กุ ข์ รูอ้ รยิ สจั อย่าง
เดยี วกนั ไมใ่ ชต่ า่ งกนั หละทนี ี้ เหตนุ นั้ อยา่ งท่ที ่านพดู ไปใน
ธรรมจกั รก็ไมม่ ีผิดหละทีนี้ แลว้ ตวั ของเราทกุ คนก็มีพยานรบั รอง
ดว้ ยวา่ ทา่ นพดู ก็ถกู ตวั ของเราก็ถกู ท่ีเราคดิ วา่ ความสขุ น่นั
ความผิด เราไม่ไดก้ าํ หนดไมไ่ ดภ้ าวนาเขา้ ไปสว่ นลกึ มนั ไมเ่ หน็
ทีนี้ มนั ไม่ไดก้ าํ หนดรูใ้ หม้ นั ชดั เจน คืออาศยั ความเราชนิ เคยบา้ ง
บางทีเราผอ่ นคลายบา้ ง เราอาจจะเปล่ียนท่าอิรยิ าบถ เรา
อาจจะคลายดว้ ยการบรหิ ารบา้ ง มนั ก็เบาไป แตท่ กุ ขท์ ่ีเป็นธาตุ
แทม้ นั ไมม่ ีเคลอ่ื น ไมม่ ีขาด ไมม่ ีหายหละทีนี้ ดงั นนั้ พระพทุ ธเจา้

9

ทา่ นรูเ้ ขา้ ไปสว่ นละเอยี ดท่ีมนั มีอยใู่ นจิตโนน่ มนั ไม่ไดม้ ีอย่ใู น
รา่ งกายหละทีนี้ สว่ นเชือ้ สว่ นละเอียดมนั นะ่ มนั อยใู่ นจติ มนั จงึ
มาเกิด มาขยายรา่ งกายขนึ้ มาใหญ่โต สรา้ งความทกุ ขม์ ากมาย
ก่ิงกา้ นสาขาแยกออกมาเป็นลกู เป็นหลานเป็นบา้ นเป็นเมือง ก็
มาจากคนคนเดยี วนะแหละ มนั ก็มาจากคนเดียวคนทกุ ขน์ ะ
แหละ มนั ก็เลยเป็นเร่อื งท่ีเรามาทางธรรมเหมือนกนั หมดหละที
นี้ คอื ทกุ ขน์ ะแหละมนั มาทางเดียวกนั หมด มนั ไม่ไดม้ าทาง
ความสขุ หละทีนี้ ถงึ มนั สขุ มนั ก็ไมใ่ ช่สขุ ถกู ทาํ หละทีนี้ มนั สขุ
ดว้ ยความทกุ ขอ์ ย่างนี้

อยา่ งเราสขุ เกิดเป็นคนก็หาความสขุ เคร่อื งใชป้ ัจจยั ของกิน
ก็เอาความสขุ เป็นเคร่อื งท่ีจะสรา้ งขนึ้ มา อยา่ งเราทาํ อาหารก็
เอาไฟตม้ ปิ้ง ยา่ งขนึ้ มาอย่างนี้ แตม่ นั ไม่ใช่ความสขุ หละเน่ีย
มนั ไฟมนั รอ้ น แลว้ เราก็ถือวา่ มนั สขุ จรงิ ๆมนั รอ้ น แตว่ า่ ความ
ทกุ ขน์ ะ่ มนั ทาํ ให้ ดงั นนั้ สงิ่ ท่ีเราไม่รูจ้ กั ทกุ ขน์ ่นั แหละ เวลามนั
เกิดทกุ ขข์ นึ้ มา เราก็ตน่ื ทีนี้ เราก็เลยสติของเราก็เลยสไู้ มไ่ หว มนั
จะตาย มนั ทกุ ขถ์ า้ ไม่แก้ ไม่รบี แกม้ นั จะตายจรงิ ๆ แตบ่ างทีเรา

10

แกไ้ ม่ทนั ไมไ่ หวมนั ก็ตายใหเ้ ราเหน็ จรงิ ๆ อยา่ งคนตายท่ตี ายไม่
เคยหยดุ เคยหยอ่ นอยา่ งนี้ ไมว่ า่ ตวั ของเรา พ่ีนอ้ งของเรา พอ่ แม่
ญาติ เพ่ือนรว่ มชาติ รว่ มโลกเราอย่างนี้ ไม่มีท่ีไหนวา่ ง ตายกนั
เตม็ ไปหมด น่ีเรยี กวา่ มนั เป็นส่งิ ท่ีมีหมดทกุ คนคอื ไม่เวน้ แตว่ า่
มนั เป็นมากเป็นนอ้ ยเรอ่ื งรา่ งกายนะ่ เพราะวา่ มนั มารูด้ ว้ ยใจ
ของเรา เป็นผรู้ บั รูเ้ ป็นเจา้ ของมนั ทีนี้ เหตนุ นั้ เราตอ้ งมาฝึกใจ มา
ปฏบิ ตั ใิ จใหม้ ีความรูธ้ รรมะ ใหม้ ีขนั ตคิ วามอดทนตอ่ ทกุ ขท์ ่ีมนั มี
อย่หู ละทีนี้ ไมใ่ หม้ นั ทกุ ขม์ าก ไมใ่ หม้ นั ทาํ ลายสติปัญญาของเรา
แลว้ เราก็ฝึกใหม้ นั ไดต้ อ่ สู้ ไดท้ นตอ่ ความทกุ ขอ์ ย่างนีน้ ะ่

เหตนุ นั้ อยา่ งพระพทุ ธเจา้ ของเราอยา่ งนี้ ทา่ นไมใ่ ชค่ น
ธรรมดาอยา่ งเรา ทา่ นเป็นเชอื้ ชาติตระกลู ของกษัตรยิ เ์ รยี กวา่
สขุ มุ าลชาติ คอื เป็นชาติสขุ มุ ละเอียด ไม่เคยทกุ ขล์ าํ บากเหมือน
คนบา้ นนอกบา้ นนาอยา่ งนี้ เวลามาปฏิบตั มิ าน่งั ตรสั รู้ มาทาํ
ความเพียรมากๆน่ี มนั ก็ทกุ ขม์ ากกวา่ คนทกุ ขค์ นยากธรรมดา
เพราะวา่ รา่ งกายไมเ่ คยกระทบกระเทือน ไมเ่ คยโดนแดดฝนทน
ทกุ ขอ์ ย่างคนชาวไรช่ าวนาก็ย่งิ ไดร้ บั ความทกุ ขม์ ากขนึ้ ทาํ ให้

11

ความทกุ ขท์ ่มี อี ยนู่ ่ีสอนชดั เจนขนึ้ ไม่ใชว่ า่ จะนิดหน่อยหละทีนี้
เพราะวา่ ความน่ิมนวล ความสขุ มุ ความท่ไี ม่เคยตอ่ สกู้ บั แดดฝน
ธรรมชาตนิ ่ี รา่ งกายมนั จะใหเ้ วทนา คือจะสง่ ไปหาจติ ท่ีจะทกุ ข์
มากขนึ้ แตพ่ ระองคก์ ็ตอ้ งมบี ารมีหละทนี ี้ คอื บารมีท่ีปฏบิ ตั ิท่ีส่งั
สมอบรมมา คอื จะตอ้ งตอ่ สู้ เหตนุ นั้ ตอ่ สพู้ ญามารตลอดคนื รุง่
จนไดต้ รสั รูเ้ ป็นพระพทุ ธเจา้ ขนึ้ มาก็ไม่ใชท่ กุ ขน์ อ้ ยหละทีนี้ ทกุ ข์
กนั วา่ สดุ ไมม่ ที กุ ขไ์ หนจะมาเทยี บเทา่ สดุ ๆก็คืออะไร สดุ ก็คอื
ตายน่นั แหละ ทกุ ขท์ ่ีสดุ ก็คอื ตายคือรา่ งกายมนั ลมหายใจมนั ดบั
อนั นนั้ คือทกุ ขท์ ่ีสดุ สว่ นทกุ ขท์ ่ีเรายงั มีชวี ติ มนั ยงั ไมถ่ ึงท่ีสดุ
หรอกทนี ี้ มนั ยงั พอทนพอยืดไปได้ ลมหายใจยงั เขา้ ออกได้ แต่
ถา้ ทกุ ขท์ ่ีสดุ เน่ยี ไมม่ หี ละทีนี้ ไมม่ ีการเขา้ การออก ลมหายใจก็
หยดุ เหตนุ นั้ ทา่ นจงึ ทกุ ขท์ ่ีสดุ หละทนี ี้ อยา่ งน่งั ปฏิบตั ิตรสั รูน้ ่ี
เรยี กวา่ ไดเ้ ขา้ สปู่ รนิ ิพพานเพราะจนไปตามเสน้ ทางทกุ ขน์ ่ีแหละ
เรยี กวา่ เป็นอรยิ สจั เป็นของดีในพระพทุ ธศาสนาเน่ีย มนั เป็น
ของดใี นพระพทุ ธศาสนาหรอื วา่ เป็นหวั ใจของพระพทุ ธศาสนาท่ี
จะรูไ้ ดด้ ว้ ยใจ แตถ่ า้ ไมม่ ีใจมนั รูไ้ มไ่ ดห้ รอก ถา้ มีแตร่ า่ งกาย…

12

อยา่ งคนตายอย่างนีเ้ ราก็เหน็ มนั ไม่รบั รูไ้ มส่ มั ผสั อะไรแลว้ มนั
น่ิง อนั นีเ้ ราก็จะเคยเหน็ มาทกุ คน

ดงั นนั้ เร่อื งทกุ ขม์ นั จงึ เป็นเรอ่ื งของดีและเป็นเร่อื งท่ีทาํ ใหเ้ รา
ผเู้ ขา้ มานบั ถือพระพทุ ธศาสนาน่ีไดเ้ อามาเป็นหลกั เป็นธรรมเป็น
เครอ่ื งท่ีจะนาํ ใหเ้ ราสรา้ งความดที ีนีเ้ พ่ือจะหาทางแกท้ างหนี
ทกุ ข์ เพราะวา่ ใครเกิดมามีรูปมีรา่ งกายผชู้ ายผหู้ ญิงน่กี ็ไม่
ตา่ งกนั เราก็จะตอ้ งมาไดท้ กุ ข์ เม่ือมีทกุ ขเ์ พราะสง่ิ ท่ีมนั ทาํ ให้
เกิดใหม้ ี อยา่ งท่ีวา่ มนั มาจากเหตุ มาจากตัณหาท่ีทาํ ใหท้ กุ ข์
อย่างนี้ ท่านจงึ วา่ ทา่ นถามไปวา่ มนั มาจากไหน มนั มาจากเหตทุ ่ี
จะทาํ ใหท้ กุ ขเ์ กิดคือพวกตณั หา ตณั หาคอื ความอยาก ความหวิ
ความดนิ้ รนตา่ งๆท่มี นั จะเพ่มิ ทกุ ขข์ นึ้ ทกุ ขม์ นั มีนอ้ ยแตเ่ ราเอา
ตณั หามาเพ่ิมใหม้ นั มากขนึ้ อยา่ งความรอ้ นของโลกนีม้ ีนอ้ ยแต่
เอาความรอ้ นของตณั หามาเพ่ิมขนึ้ ทีนีม้ นั รอ้ นมาก มนั รอ้ นเขา้
ในใจเผาหวั ใจโน่น มนั ไมใ่ ◌่ช่รอ้ นแตผ่ ิวรา่ งหายหละทนี ี้ มนั รอ้ น
มากท่ีจะเหลอื ทนอย่ไู ด้ เรยี กวา่ ตณั หา ความดนิ้ รน ความท่ีมนั
หิวกระหาย เรยี กวา่ ตณั หา ทา่ นก็รูจ้ กั เหตทุ ่ีมาของมนั ท่ที กุ ขน์ ะ่

13

จงึ วา่ นันทริ าคะ สหคตา ตตั ตระตตั ตราภนิ ันทนิ ี คอื มนั เป็น
ความทกุ ขย์ ง่ิ หรอื เป็นความทะเยอะทะยาน ความกระสนั ต์
ป่ันป่วนอยา่ งย่ิงของอารมณข์ องจิตผทู้ ่ียงั มีตณั หาอยู่ จงึ วา่
นนั ทิราคะ สหคตา ตตั ตระตตั ตราภินนั ทนิ ี น่ีก็เป็นเร่อื งธรรมจกั ร
ท่ีทา่ นเทศนท์ า่ นสอน แลว้ ทา่ นกท็ อ่ งจาํ สวดสบื ตอ่ กนั มาจนถงึ
ปัจจบุ นั น่ะ น่ีเรยี กวา่ เป็นธรรมท่ีเป็นหลกั ในพระพทุ ธศาสนาหรอื
เรยี กกนั วา่ ปฐมเทศนา คอื เทศนาครงั้ แรกหรอื กณั ฑแ์ รกของพระ
พทุ ธองค์ เรยี กวา่ ปฐม เชน่ นนั้ พวกตณั หากระทาํ ทกุ ขใ์ หเ้ กิดขนึ้
นะ่ ทนี ี้ ความอยาก ความหวิ ความดนิ้ รน ความท่ีจิตเราไมส่ งบ
น่นั แหละ เรยี กวา่ ตณั หา เรยี กวา่ เป็นของดาํ พวกนีม้ นั เป็นของ
ทาํ ใหจ้ ิตใจของเรามืดดาํ ขนุ่ มวั คือมองไม่เหน็ ท่ีมาของมนั อย่างนี้
หละ มนั มืด ตณั หาเรยี กวา่ มนั เป็นอารมณท์ ่ีปิดบงั จติ ใจไมใ่ ห้
มองเหน็ ความสวา่ ง เรยี กวา่ ตณั หาทีนี้ น่ีกเ็ ป็นของดที ่ีมีใน
พระพทุ ธศาสนาหละทีนี้

นอกนนั้ พวกนิโรธ ความรู้ ความสวา่ ง ความสงบท่เี กิดจาก
เราฝึกเราปฏบิ ตั ิจิตของเรา หรอื เราไดก้ าํ หนดทกุ ข์ รูจ้ กั โทษของ

14

ตณั หาก็เกิดความรูข้ นึ้ มาหละทีนี้ เรยี กวา่ เป็นนิโรธ เครอ่ื งแก้
เคร่อื งดบั ความทกุ ขค์ วามรอ้ น ความมวั หมอง ความมืดดาํ ตา่ งๆ
คอื ตณั หานนั้ ออกจากใจ จติ ก็ไดค้ วามสวา่ งหละทนี ี้ รูว้ า่ มนั เกิด
อยทู่ ่ีไหน มนั มาจากเหตอุ ะไรท่ีมนั ทาํ ใหเ้ กิดทกุ ขน์ ่ี ก็ไลไ่ ป ไลไ่ ป
หาตวั ของเราหละทีนี้ ไลไ่ ปหาความคิดของเราหละทนี ี้ ท่ีมนั คิด
ผิดหลงผิดมา ท่ีมนั หลงทาํ หลงทางน่นั นะ่ เราก็ไปเขา้ ทางถกู ทนี ี้
ท่านจงึ วา่ เขา้ ทางถกู เขา้ นิโรธ เขา้ ความสวา่ งความรู้ เขา้ ดบั
พวกกิเลสตณั หาท่ีมนั มืดปิดบงั ในจิตใจ

นอกนนั้ กม็ รรคขอ้ ปฏิบตั ิ ขอ้ ปฏบิ ตั ิท่ีจะกาํ จดั พวกกิเลส
พวกตณั หาท่มี นั มีในรา่ งกายของเรา มนั กใ็ จทีนี้ ใจมนั รูข้ นึ้ วา่ อนั
นีม้ นั เป็นทางทกุ ข์ ทางท่ีมาของบาปของตณั หาของความมืดดาํ
ของความเดือดรอ้ นวนุ่ วายดนิ้ รนตา่ งๆ เราจะแกอ้ ยา่ งไร ใจก็
เกิดความคิดเกิดความรูเ้ กิดปัญญาขนึ้ มาทีนี้ เกิดอะไร สมั มาทิฐิ
เกิดปัญญาขนึ้ เหน็ ธรรมเพ่ือเป็นท่ีเกิดท่มี าหละทนี ี้ เหน็ ขนึ้ มาใน
จิตได้ เกิดปัญญาทีนี้ มนั มาจากความไม่รู้ จากตณั หา มาจาก
ทกุ ข์ ก็ไลไ่ ป เรากาํ หนดพจิ ารณาไป กาํ หนดเขา้ มาหาตวั

15

รา่ งกายเราก็เห็นหละทีนี้ มนั เกิดอยทู่ ่ีตวั เราน่ี ถงึ วา่ มนั มีอยู่
ภายนอกรอบตวั เราแตม่ นั กไ็ ม่ไดเ้ ก่ียว สว่ นท่ีมนั รวมมา สว่ นท่ี
มนั ใหท้ กุ ขท์ รมานมนั ก็อย่ทู ่ีตวั ของเรา เฉพาะในตวั ของเราใน
ผวิ หนงั ของเราเน่ยี แหละ มนั ไมไ่ ดม้ ีสว่ นนอก มนั ก็เป็นสว่ นของ
โลกสว่ นกวา้ ง มนั ก็จะไดค้ ืนมาดตู รงนีท้ ีนี้ มาดตู รงท่ีมนั เกิดทีนี้
ตรงท่ีมนั เป็น เคา้ วา่ แก้ แลว้ ก็รูจ้ กั …รูจ้ กั วา่ มรรคคือทางจิต
หนทางปฏิบตั ิ มนั ก็รูข้ นึ้ มา อยา่ งเรารูเ้ ราก็เดิน อย่างเดนิ มรรค
คอื เดินจงกรมอยา่ งนี้ มนั รูม้ รรคหละทีนี้ ถา้ มนั ไมร่ ูม้ รรคผลมนั ก็
ไม่เดนิ หละจงกรม มนั ก็เดินไปแบบมนั ไม่ไดเ้ กิดไดเ้ ห็นไดร้ ูอ้ ะไร
ถา้ มรรคมนั เกิดมนั ก็บอกใหเ้ ดนิ วา่ อนั นีค้ อื มรรค คอื ทางเดนิ
มรรคาแปลวา่ หนทาง ทางเดนิ แตถ่ า้ มรรคยงั ไม่เกิดน่ีมนั เดนิ
ยาก เราจะบงั คบั มนั เดินมนั ก็ฝืนไปแตใ่ จมนั ก็ไม่สงบ ถา้ มรรค
มนั เกิดน่ี มนั ไม่ตอ้ งไปบอกมนั มนั เดนิ เพราะมรรคมนั เป็นตวั นาํ
ทางสง่ ทางไปทีนี้ ท่ีไหนมนั เกิด เกิดใหม้ ีทางเดนิ เกิดเป็นทางแก้
ทางออกกิเลสได้ เพราะถือวา่ ทางอ่นื ไม่มีในโลกคือมีทางเดนิ
ไมใ่ ชแ่ ตเ่ รา พระพทุ ธเจา้ ท่านก็เดนิ พระอรยิ เจา้ ทกุ สมยั อะไร

16

ท่านก็เดนิ เพราะวา่ ทา่ นเหน็ มรรคเหมือนกนั คือเหน็ ทางเดนิ
เหมือนกนั ถา้ ไปทางอ่นื ก็ไมม่ ี แตม่ นั มกี ็ไปทางกิเลสทางหลง
อยา่ งนี้ เดนิ ไปเพ่ืออย่างอ่ืน เดนิ ไปเพ่ือหากิน เดนิ ไปเพ่ือเท่ียว
เลน่ ก็มีเยอะแยะ แตม่ นั ไมใ่ ช่มรรค มนั ไมใ่ ชเ่ ดนิ ปฏิบตั ใิ จของเรา
มนั เดนิ ไปหากเิ ลส ถา้ มรรคเกิดขนึ้ มนั ก็รูจ้ กั ทางคือทางเดนิ
จงกรม ทางแกก้ ิเลสน่นั หละทีนีท้ า่ นรูจ้ กั

เหตนุ นั้ เราตอ้ งสงั เกตเขา้ ใจดตู วั เราบา้ งวา่ มนั เดนิ เพ่ืออะไร
มนั เดินดว้ ยปัญญามยั้ หรอื มนั เช่ือมยั้ วา่ มรรคคอื ทางออกจาก
ทกุ ขค์ อื เดินน่ี มนั จะออกไดม้ ยั้ อย่างนีเ้ ราตอ้ งดู เหตนุ นั้ เม่ือใจ
มนั รู้ มนั เหน็ ทางแลว้ มนั ก็เดนิ ตามความรู้ จงึ วา่ สัมมาทฐิ ิ
สัมมาสังกปั โป ความดาํ ริ ความดาํ รคิ วามคดิ ขนึ้ ในใจวา่ ทาํ
อยา่ งไรเราถงึ จะหนีจากกิเลส จากทกุ ขไ์ ด้ น่ีเรยี กวา่ สมั มาสงั กปั
โป คอื ดาํ ริ คอื คดิ ขนึ้ มาในใจ ทาํ อยา่ งไร พระพทุ ธเจา้ ทาํ อยา่ งไร
เพราะเรามีประวตั ิมีตวั อยา่ งไวพ้ รอ้ มคอื พระพทุ ธเจา้ ทาํ ไว้
อย่างไร พระอรยิ เจา้ ทาํ ไวอ้ ยา่ งไร พทุ ธบรษิ ัท ๔ สมยั กอ่ นทา่ น
ทาํ ไวอ้ ยา่ งไร ทางเดนิ ขอ้ ปฏบิ ตั ิอย่างใดน่ีอนั นนั้ เราไมต่ อ้ งไป

17

สงสยั คือทา่ นทาํ ถกู คือทา่ นเลอื กถกู แตถ่ า้ เราไมท่ าํ ตามก็ถือวา่
ความผดิ มาอย่ทู ่ีเราหละทีนี้ ใจเราก็ผิดดว้ ยคอื มนั ไม่สงบมนั ไม่
รม่ เย็นดว้ ยเพราะวา่ มนั ไมถ่ กู ทางน่นั แหละ เหมือนอยา่ งคนท่ี
เดินไมถ่ กู ทางอย่างนีม้ นั ก็จะตอ้ งลาํ บาก เหยียบตอเหยยี บ
หนามอะไรตา่ งๆแลว้ ก็มีรกรุงรงั อะไรอย่างนี้ ถา้ คนเดนิ ทางถกู
ทางสะดวกปลอดโปรง่ มนั ก็ไม่มีอะไรกระทบ

เราก็จะเห็นหละทีนี้ อนั นีค้ อื วา่ ความถกู หรอื ความผดิ เหตุ
นนั้ ถา้ จติ เราไมถ่ กู กิเลสตณั หามนั บงั คบั มนั ลงโทษ แตเ่ ราไม่
ตงั้ ใจแกม้ นั น่ี มนั ก็ผิดทางทนี ี้ มนั ไมเ่ ดิน ถงึ มนั เดนิ มนั ก็เดินหลง
แตก่ ายมนั เดนิ ไป แตใ่ จมนั หลง มนั ไม่ไปตามทางหละทีนี้ มนั
สง่ ไปถึงท่ีไหนไมร่ ู้ นอกนนั้ ยงั ดี นอกนนั้ มนั ก็จะไม่เดนิ นะ่ ถา้
เหน่ือยหละทนี ี้ มนั จะเดนิ เพ่ืออะไรมนั ไมม่ ีประโยชน์ ไปเดนิ เลน่
เดนิ ดอู ะไรดกี วา่ มนั ก็จะสอนไปโนน่ กิเลสนะ่ ไปเดนิ ทาํ ไม เดิน
หลบไปหลบมา ไมไ่ ดเ้ กิดประโยชนอ์ ะไร กิเลสมนั ก็สอนไปหละ
ทีนี้ ไปทาํ อยา่ งอ่นื ดกี วา่ แตน่ นั้ มนั ดกี วา่ มนั กพ็ ระพทุ ธเจา้ ก็ไม่

18

ตอ้ งทาํ สิ เพราะใจมนั ไม่เช่ือ ทาํ ไมพระพทุ ธเจา้ ก็ตอ้ งโงห่ ละสิ
พระพทุ ธเจา้ ตอ้ งมาเดนิ จงกรม น่งั ภาวนา ทาํ จิตสว่ นตวั อยู่

เหตนุ นั้ ถา้ มรรคยงั ไมเ่ กิด สมั มาทิฐิยงั ไม่เกิด สมั มาสงั กปั โป
สัมมาวาจามนั ก็ไม่เกิด ลาํ ดบั มนั หละทีนี้ คือวาจานมี้ นั เป็น
ความคดิ มนั เป็นอารมณจ์ ิต ไมใ่ ชว่ าจาท่เี ราจะมาพดู ภายนอก
คือจติ มนั พดู ไปน่ีเรยี กวา่ วาจามนั สงบอย่ใู นจิต มนั ไมไ่ ดพ้ ดู
ออกมาใหค้ นอ่ืนน่ะ แตม่ นั พดู ใหจ้ ิตเราไดย้ ินนะ่ ทนี ี้ มนั จะพดู อยู่
อยา่ งท่ีมนั ไม่เกิดปัญญา ไมเ่ กิดมรรคแลว้ น่ี สมั มาทฐิ ิมนั ไมเ่ กิด
มนั ไมเ่ หน็ มนั ไม่ชอบแลว้ วา่ ทาํ ไปมนั ก็ทาํ ไปแบบกิเลสมนั
บงั คบั ไปอยา่ งนีน้ ะ มนั ทรมานมนั ลงโทษไป มนั ไม่ใชท่ าํ ไปตาม
ปัญญาทางพทุ ธศาสนา ไมใ่ ชเ่ ป็นสมั มาทฐิ ิ ไม่ใชเ่ ป็นสมั มาสงั
กปั โป แลว้ ความคดิ มนั ก็ไมเ่ ป็นวาจานกึ คดิ ในสัมมาวายาโม
ความเพียร สัมมากัมมนั โตการงานก็เป็นการงานท่เี ป็นไปเพ่ือ
ความสงบ เป็นไปเพ่ือความเพียร เพ่ือจะรกั ษาจติ รกั ษาอารมณ์
รกั ษารา่ งกายของตนใหอ้ ย่ใู นความสงบ สมั มาอาชีโวคอื อาชีพ
การท่ีปฏิบตั อิ ย่คู อื การรกั ษาชีวติ การเลยี้ งชีพดว้ ยการทาํ จติ

19

ปฏบิ ตั ใิ นพทุ ธศาสนาเป็นอาชีพท่ีบรสิ ทุ ธิ์ คอื ไมไ่ ดค้ ิด ไมไ่ ดม้ ี
ความอยาก ความหวิ ความตอ้ งการในวตั ถภุ ายนอกหละทีนี้
เป็นจติ ท่มี ีความดมี ีความสงบรม่ เยน็ มีความอ่มิ ในบญุ กศุ ลท่ีตน
มีอย่จู งึ วา่ สมั มาอาชีโว

นอกนนั้ กส็ ัมมาสติ สัมมาสมาธอิ ยา่ งนี้ มนั เป็นความรู้
ความเห็นชอบ มีสตริ ะลกึ อยู่ คอื อย่กู บั กายกบั จติ ของเราเองทนี ี้
มนั สมั พนั ธก์ นั อยู่ มนั ไมไ่ ดแ้ ยกไมไ่ ดห้ ลงกนั นะ่ ทีนี้ มนั ไมไ่ ด้
ถกเถียงกนั คอื มนั เหน็ ดีเหน็ ชอบ รบั ความปฏบิ ตั ริ บั ความคดิ
ความรูไ้ ปดว้ ยกนั คือวา่ สมั มาสติ สมั มาสมาธิอยา่ งพระพทุ ธเจา้
ของเราก็เรยี กวา่ น่งั เจรญิ สตทิ าํ สมาธิในคืนวนั วสิ าขะน่นั น่ะ
ตลอดคนื รุง่ เพราะวา่ ถงึ เวลา ถงึ กาลเวลาท่ีบรรจบมากบั โลกซง่ึ
เป็นสถานท่ีท่ีเกิดท่ีตายของรา่ งกายของสตั วท์ กุ ประเภท น่ีท่นี ่ี
ไมไ่ ดน้ อกโลกไปหละทนี ี้ มนั ก็จะตอ้ งเกิดตอ้ งตายอย่ใู นโลก แต่
สถานท่ีไกลๆท่ีกรรมมนั จาํ แนกแจกไปน่เี ราก็ไม่รูห้ ละทนี มี้ นั มาก
ฉะนนั้ ในพนื้ โลกท่ีกวา้ งใหญ่ ท่ีไหนมนั จะวา่ งจากสตั วจ์ ากความ
เกิดความตาย…ไมม่ ีทนี ี้ มนั เตม็ ไปหมด เหตนุ นั้ พระพทุ ธเจา้

20

เม่ือท่านเกิดทา่ นท่องเท่ียวไปท่วั หมดแตเ่ ม่ือมาถงึ วาระท่ี
กาลเวลาโลก หมนุ วงจรของโลกท่วี า่ ถงึ เขา้ น่ีก็มาบรรจบกบั
บารมีท่ีพระพทุ ธองคไ์ ดส้ รา้ งสมอบรมมาจนสมบรู ณห์ ละทีนี้
เพ่ือจะมารบั รู้ รบั รูโ้ ลกแลว้ กโ็ ลกก็จะมาเตม็ มารอบหละทีนี้ แต่
สว่ นเบอื้ งหลงั ท่ีการท่ีสรา้ งท่ีปฏิบตั มิ ามนั เป็นตน้ ทาง มนั เป็น
อรยิ สจั ธรรม อย่างท่ีวา่ ทุกข์ สมุทยั อยา่ งนี้ นิโรธ มรรค ถา้ เรา
วา่ ยอ่ ๆ ทกุ ขก์ ค็ ือรา่ งกาย สมทุ ยั ก็คือใจท่ีเป็นไปกบั กิเลสกบั
อารมณ์ นิโรธคือความรูท้ ่ีสวา่ งขนึ้ มาจากรูจ้ ากสมมตุ ริ ูจ้ ากกิเลส
รูจ้ ากทกุ ข์ ก็เกดิ ความสวา่ งขนึ้ มา นอกนนั้ มรรคหนทางเดินของ
จิต หนทางเดนิ ของกายก็รูจ้ กั นาํ ไปทีนี้ นาํ ไปเดินในทางถกู ไม่
เดินไปทางผดิ ทางกิเลสทางบาป ไมไ่ ปทาํ ความช่วั ความ
เดอื ดรอ้ น ความมืดดาํ ใหจ้ ติ ของเราไดร้ บั วบิ ากผลอกี แลว้ มนั ก็
จบกนั ทีนี้ อยา่ งพระพทุ ธเจา้ ทา่ นจบ เพราะทา่ นไมไ่ ปเดินทาง
ผิดทางบาปตอ่ แลว้ ทา่ นเดนิ ไปทางบญุ ทางถกู หละทนี ี้ ไม่หลง
ไม่หลงไปทางผิดทางบาป จงึ วา่ เม่ือถงึ กาลเวลามาบรรจบ
ครบรอบอย่างนี้ พระพทุ ธเจา้ ก็เลยไดม้ าอบุ ตั ิตรสั รูใ้ นโลกแลว้ ก็

21

มาถงึ รอบของโลกท่ีมาบรรจบ คือโลกท่ีมาครบเดือนเพญ็ แลว้
กลางของปีดว้ ย อยา่ งเดือน ๖ ก็เป็นกลางปีเพราะปีหนง่ึ มนั ก็มี
๑๒ เดอื น แตเ่ ดือน ๖ก็เป็นกลางปีและก็เป็นกลางของเดอื นดว้ ย
คือเป็นเดือนเพญ็ ดว้ ยอยา่ งนี้

อย่างวา่ ความดีเราก็อาศยั ชวี ติ ท่ีเรามีอย่ใู นโลกน่ีทาํ กนั สรา้ ง
กนั อยา่ งนี้ เราไม่ไดไ้ ปสรา้ งโลกอ่นื มา เราสรา้ งอย่ใู นรา่ งกาย
ปัจจบุ นั เราน่ี เราไมไ่ ดไ้ ปสรา้ งท่ีไหน แตว่ า่ โลกท่ีอย่รู อบนอกท่ี
หมุ้ เราอยมู่ นั เป็นสว่ นประกอบท่ีใหเ้ ราไดเ้ ทียบเทา่ กบั รูปรา่ งกาย
ท่ีเรามีเฉพาะ เฉพาะชีวิตท่ีเราเป็นเจา้ ของ มนั เป็นสว่ นท่ีเรา
จะตอ้ งแบง่ กรรมสรา้ งกรรมเฉพาะตวั ท่นี ่ี เราก็ไดเ้ ป็นสว่ นท่ีแยก
มาตรงนี้ มาสรา้ งมาทาํ เอา มาปฏบิ ตั ติ รงนี้ เม่ือเราทาํ ใหถ้ กู ทาํ
ใหส้ มบรู ณใ์ หเ้ ป็นไปตามโลกมนั ก็จะมีผลในทางความท่ีเรยี กวา่
สงบรม่ เยน็ หรอื วา่ เป็นความดที ่ีใหเ้ ราเหน็ ขนึ้ มาทางจติ เรา นนั้
คอื บารมี พอเราทาํ ความดีมนั เป็นความดี เป็นบารมีเกิดขนึ้ ทาง
จติ มนั เกิดขนึ้ มาใหเ้ ราเหน็ อยา่ งท่ีวา่ เราทาํ บญุ ทาํ สิ่งท่ีถกู ท่ีดี
เราเหน็ ผลบญุ น่ีก็เรยี กวา่ เป็นส่ิงท่ีใหเ้ ราเหน็ ความดีในศาสนาแต่

22

เราก็เช่ือผลของความดี ผลของบญุ ท่ีเราทาํ ดีทาํ ถกู ไว้ ถา้ ใครทาํ
ดีทาํ ถกู อยา่ งนนั้ มนั กม็ ีผลไดร้ บั เหมือนกนั แตว่ า่ ถา้ ทาํ ไปแตว่ า่
เราไม่ไดด้ ใู จเราวา่ ดหี รอื ไมด่ ี ใจเรามนั ตงั้ อยกู่ บั ความดอี ย่างนี้
เราไมไ่ ดค้ ิดหนีไปทางอ่นื แตถ่ า้ เราทาํ อยู่ กายเราทาํ แตใ่ จเราไม่
ตงั้ อย่ใู นความดีอยา่ งนี้ ผลมนั ก็ไม่ไดห้ ละทีนี้ เพราะวา่ ผรู้ ูธ้ รรมรู้
ผลน่ีมนั เป็นเรอ่ื งของจติ หละทีนี้ มนั ไม่ไดร้ บั เพราะจติ มนั ไมไ่ ด้
กาํ หนด ไมไ่ ดร้ ู้

ฉะนนั้ เราตอ้ งดู บางทีเราจะไปวา่ ความดีของเรา ตาํ หนิบญุ
ของเราบา้ ง บางคนก็บน่ ไปวา่ มีแตท่ าํ ดๆี หรอื ทาํ ไวม้ าก ไมเ่ หน็
มีผลบญุ อะไรตอบแทน น่ีเราทาํ ไม่ถกู พดู ไม่ถกู ถา้ เราพดู ถกู ทาํ
ดีถกู มนั ก็มีผลดีทกุ อย่างทนี ี้ ใหเ้ ราไดร้ บั ผลเหน็ ไป อยา่ ง
พระพทุ ธเจา้ ทา่ นสรา้ งบารมีอย่างนี้ ก็มีมาตลอด มีมาตงั้ แตเ่ รม่ิ
ปรารถนาเป็นพระพทุ ธเจา้ แลว้ ก็แก่กลา้ ขนึ้ มาทกุ ภพทกุ ชาติ
สมบรู ณข์ นึ้ มา ตงั้ ๑๐ชาติใหญ่ๆอยา่ งนีก้ ็สมบรู ณข์ นึ้ มาทีนี้
เพราะจนไดส้ มบรู ณจ์ นเป็นชาติสดุ ทา้ ยอยา่ งวนั นีน้ ่ี ท่ีพระองค์
น่งั สมาธิภาวนารวมบญุ รวมบารมีตา่ งๆท่ีสรา้ งมาเบือ้ งหลงั เอา

23

มารวมผลในวนั นี้ เราก็เลยถือวา่ เป็นวนั ท่วี เิ ศษ เป็นวนั ท่ยี ่งิ ใหญ่
ในพระพทุ ธศาสนาน่นั แหละ

ไอเ้ ราก็พดู กนั อย่วู า่ โลกก็รูจ้ กั คณุ คา่ ของพทุ ธศาสนามากขนึ้
เขาก็เลอื กช่ือใหมข่ นึ้ วา่ เป็นวนั สากลของโลก แตก่ ่อนเราพดู กนั
แคว่ นั สาํ คญั ทางพระพทุ ธศาสนาแตน่ ีเ้ คา้ บอกวา่ เป็นวนั สากล
ของโลก คือเรยี กวา่ โลกทงั้ หมดท่ีอยรู่ วมกนั จาํ นวนรอ้ ยกวา่
ประเทศน่ีเคา้ ยอมรบั ยอมรบั พระพทุ ธศาสนาของพระพทุ ธเจา้
ของเราวา่ เป็นเอกในโลก แลว้ ก็สอนศาสนาถึงท่ีสดุ เพราะ
ศาสนามีมากมายแตค่ าํ สอนแตกตา่ งกนั คอื ใหป้ ระโยชนถ์ ึงท่ีสดุ
อย่างท่ีเรากลา่ วในคาํ ถวายบชู าน่นั คือประโยชนใ์ นปัจจบุ นั และ
ประโยชนใ์ นเบือ้ งหนา้ และก็ประโยชนอ์ ยา่ งยง่ิ คือพระนิพพาน
ประโยชนท์ งั้ ปัจจบุ นั และประโยชนท์ งั้ อนาคตขา้ งหนา้ ท่จี ะมาถงึ
อย่างพรุง่ นี้ ผลความดที ่เี ราไดท้ าํ ก็จะมาถงึ ถงึ วา่ ประโยชนท์ งั้
วนั นีพ้ รุง่ นี้ ประโยชนอ์ ย่างย่งิ คอื พระนพิ พาน คอื พน้ จากกิเลส
พน้ จากทกุ ขเ์ ครอ่ื งดองในสนั ดารของมนษุ ยท์ งั้ หลาย เรยี กวา่
ประโยชนอ์ ยา่ งย่งิ หละทีนี้ ไม่มีท่ีไหนจะยง่ิ กวา่ คอื เราทาํ

24

ประโยชน์ ท่เี ราเรยี กพดู ประโยชนๆ์ กนั เป็นความประเมนิ ผล
ประเมนิ คณุ ความดตี า่ งๆ แตก่ ็พอประมาณ แตป่ ระโยชนพ์ ระ
นิพพานนนั้ อยา่ งยง่ิ คือไมม่ ปี ระโยชนอ์ ่นื ท่ีจะไปเทียบเทา่ ได้

เหตนุ นั้ พระพทุ ธเจา้ ทา่ นไดใ้ หป้ ระโยชนอ์ ย่างย่ิงแกโ่ ลก แก่
มนษุ ย์ แกพ่ ทุ ธบรษิ ัททกุ ถว้ นหนา้ คือวา่ พระองคไ์ ม่ไดป้ ิดบงั
ไมไ่ ดห้ วงไว้ เรยี กวา่ เปิดใจใหร้ ู้ ถา้ พดู ถงึ พระองคย์ งั อยู่ ก็จะเอา
มือชีถ้ งึ หวั ใจของเราน่ี อยา่ งปางพระพทุ ธรูปแสดงธรรมจกั รท่ี
ประเทศอนิ เดยี นะ่ ก็เหน็ อยู่ คือเขามีปางเดยี วท่ีเขาเคารพบชู า
มาก เขาไมม่ ีหลายปางอยา่ งเมืองไทยวา่ ปางสะดงุ้ มาร ปาง
ถวายเนตร ปางหา้ มญาตเิ ขาไม่มี อนิ เดียเขามีปางเดียว คือปาง
แสดงธรรมจกั รคือชีใ้ สห่ วั ใจ ชีใ้ สห่ วั ใจพระปัญจวคั คยี ก์ อ่ น กม็ า
ชีใ้ สห่ วั ใจของอบุ าสก อบุ าสกิ า พระสาวกมากมายน่นั ชีต้ รง
หวั ใจนะ่ วา่ ทาํ ไมมนั ไมด่ ู ไมร่ ู้ ไมเ่ หน็ ก็มนั บอกชดั ๆเจนๆอยู่
อยา่ งนี้ ก็บอกกนั แบบใกลๆ้ อนั นีก้ ็เป็นสงิ่ ท่ีเรยี กวา่ เป็นปางท่ี
บอกหลกั คาํ สอนทางพระพทุ ธศาสนาโดยเฉพาะคือยกมอื ใสอ่ ก
แลว้ ก็เอามือหงายมือชี้ ก็ชีบ้ อก เหมือนเราพดู กนั ธรรมดาอยา่ งนี้

25

วา่ ทาํ ไมไมร่ ูเ้ พราะหวั ใจมีอยู่ ไม่ใช่ใจดบั ไป ความรูข้ าดไปไม่
ขาด มนั มีอยู่ สิง่ ท่ีมนั จะใหร้ ูม้ นั ก็ตดิ อย่กู บั ใจเรา ทาํ ไมไมร่ ูไ้ มด่ ู
ไม่ถามมนั ดวู า่ ใจมนั เป็นอยา่ งไร น่ี

เหตนุ นั้ เรอ่ื งภาวนาถา้ พดู ถงึ ปรมตั ิ พดู ถงึ ปัญญาวปิ ัสสนา
มนั ก็ชีบ้ อกหวั ใจหละทนี ี้ อยา่ งท่ีวา่ พทุ โธน่ีไมใ่ ช่วา่ คาํ บรกิ รรมให้
ใจสงบ คือเป็นคาํ พดู ถามใจ จงึ วา่ พทุ พทุ ธะแปลวา่ ผรู้ ู้ โธ
แปลวา่ ธรรม ตอ้ งถามใจดวู า่ อะไรเป็นธรรม สิ่งท่ีทาํ อยทู่ าํ เพ่ือ
อะไร ไมใ่ ช่เพ่ือใจ ใจเป็นผทู้ ่ีจะบอก ใจเป็นผทู้ ่ีจะเรยี กรอ้ งเพราะ
ใจน่ีมนั ไดร้ บั ทกุ ข์ เพราะกิเลสน่ีมนั เป็นเร่อื งท่ีจะลงโทษหวั ใจ
เผาผลาญหวั ใจ หรอื ทาํ ลายหวั ใจใหม้ นั ยอ่ ยยบั ไป ทาํ ไมมนั ไม่
แก้ จะตอ้ งเอาพทุ โธ จะตอ้ งพดู ดว้ ย จะตอ้ งถามดว้ ย จงึ วา่ พทุ โธ
ตอ้ งโธดู ถามเราใจของเราน่แี หละ ถามยอ้ นไปยอ้ นมาวา่ ทาํ ไม
อยา่ งท่ีวา่ ความทกุ ขน์ ี้ มนั จะนกึ เป็นความสขุ มนั ก็ไมเ่ ป็นหละทีนี้
ใจจรงิ ใจเดมิ น่ีมนั ก็วา่ ทกุ ขอ์ ย่อู ย่างนนั้ นะ่ มนั ไม่วา่ หละ ถงึ วา่ ไป
มนั ก็ผดิ ผดิ ธรรมผดิ คาํ สอนพระพทุ ธเจา้ เชน่ นนั้ สิ่งท่ีมนั มีตวั ชี้
ตวั บอกเราคอื ใจน่ีแหละ คือความท่ีมนั บอกความเป็นกลางก็คือ

26

ใจ เพราะใจนมี้ นั เป็นตวั กลางท่ีจะไมไ่ ปอยขู่ า้ งไหน ขา้ งทกุ ข์
ขา้ งสขุ ขา้ งบญุ ขา้ งบาป กค็ อื ใจมนั ก็เป็นตวั ท่ีหมายตรงกลาง
อยา่ งน่ี มนั เป็นกลาง ถา้ มนั ไม่เป็นกลาง มนั เอียงไปขา้ งไหน คือ
วา่ มนั ผดิ ท่ีแลว้ เราตอ้ งแตง่ มนั จะตอ้ งดดั ใหม้ นั ไป ไมใ่ ชว่ า่
ปลอ่ ยมนั ไวอ้ ย่างนนั้ จะตอ้ งแตง่ ตอ้ งดดั ออกไป ถา้ มนั ไมแ่ ตง่
มนั เป็นธรรมชาติมนั ก็ไปอีกอยา่ งหนง่ึ คอื ยงั ไม่ไดแ้ กไ้ ข

แตส่ ว่ นท่ีปฏบิ ตั นิ ่ีตกแตง่ แกไ้ ขใหเ้ ป็นไป ใหเ้ ป็นไปตามมรรค
ตามอรยิ สจั ของพระพทุ ธเจา้ อยา่ งท่ีอธิบายน่นั อยา่ งท่ีวา่ ใหม้ นั
ตามไปรูเ้ ร่อื งทกุ ข์ รูเ้ รอ่ื งสมทุ ยั เรอ่ื งหวั ใจท่ีมนั คดิ มนั ปรุงมนั กอ่
ความเดือดรอ้ นวนุ่ วายความดิน้ รนกระสบั กระสา่ ยขนึ้ มาใหใ้ จ
เราไมส่ งบ มนั ตอ้ งไลไ่ ปหามนั ทีนี้ พอไลไ่ ป มนั รูม้ นั สงบมนั น่ิง
มนั ไมร่ บกวนแลว้ มนั เกิดความรูค้ วามสวา่ งขนึ้ มา ดงั นนั้ ขอ้
ปฏิบตั มิ นั ก็เหน็ หละทนี ี้ เห็นทางแลว้ เหน็ ทางจิตแลว้ เหน็ ทางท่ี
จะเดนิ แลว้ เหน็ ๆ เราก็ตอ้ งใหม้ นั เดนิ ไป ใหม้ นั เดินทางเน่ีย แลว้
ใหม้ นั กาํ หนดทางนีไ้ วเ้ ป็นหลกั ทา่ นวา่ เสน้ ทางของชวี ติ เสน้ ทาง
ของกาย ใหม้ นั เดิน เหมือนอยา่ งเดนิ จงกรมน่ีก็เป็นเสน้ ทางของ

27

กาย ถา้ เสน้ ทางของชวี ิตก็คอื สตจิ ะตอ้ งควบคมุ จติ ไปกบั หนทาง
ดว้ ย ไมใ่ ชว่ า่ เดนิ เฉพาะตวั จิตก็ตอ้ งกาํ หนด ก็ตอ้ งมีสติเดินดว้ ย
ไม่ใหม้ นั หลงมนั ลืมมนั พลาดมนั เผลอหละทีนี้

น่ีเรยี กวา่ ถา้ เรารูจ้ กั ขอ้ ปฏิบตั ิ รูจ้ กั เรอ่ื งธรรม เรอ่ื งจกั รท่จี ะ
พาใหเ้ ราหมนุ ไปน่ี อยา่ งวา่ ธรรมจกั ร เรยี กวา่ ธรรมเคร่อื งท่ีพา
หมนุ ออกจากทกุ ข์ ออกจากกิเลส ออกจากบาป จากกรรมตา่ งๆ
ออกจากความเกิดความตาย ก็ไปตามธรรมตามอรยิ สจั ๔ หละ
ทีนี้ ซง่ึ จะเป็นเคร่อื งท่ีจะนาํ ไป แตถ่ า้ เราไมไ่ ปตามน่ี เราก็ไมม่ ี
ทางหละทีนี้ คอื ไปก็มีไปทางนรก คือไปผิดทาง คือไปเพม่ิ ทกุ ข์
ไปหลงไปเสยี เวลาอยา่ งนี้ ก็เรยี กวา่ เสยี เวลาก็หลง เราเดนิ ทาง
เสยี เวลาก็หลง เราทาํ งานเสยี เวลา งานเราก็ชา้ ทกุ อยา่ งน่นั
แหละ ทาํ ความผดิ ความหลงน่ีมนั ไมค่ มุ้ คา่ เวลาหรอื ชีวติ เรามี
อยอู่ ยา่ งน่ี แลว้ อายชุ ีวติ ของเรานีเ้ รากาํ หนดไม่ไดด้ ว้ ย เรยี กวา่
แตล่ ะคนเราจะกาํ หนดใหม้ นั ยนื ยาว มนั ทนทานอยา่ งนมี้ นั กว็ า่
เอาไมไ่ ด้ น่ีเรยี กวา่ ธรรมท่ีพระพทุ ธเจา้ นาํ มาสอน นาํ มาเป็น
หลกั พระพทุ ธศาสนา นาํ มาเป็นจกั รเคร่อื งหมนุ ใหพ้ ทุ ธบรษิ ัทน่ี

28

ไดเ้ ป็นไปตามธรรมะปฏบิ ตั ิน่ี ทวา่ อาศยั ธรรมจกั ร จงึ เป็นเคร่อื ง
ท่ีจะพาเราหมนุ ไป คอื ใจของเราน่ีแหละจะพาหมนุ ไป ถา้ ไม่งนั้ ก็
ตดิ อย่กู บั ท่ี มนั ไม่รูจ้ กั มีจกั ร มีเครอ่ื งพาไปหละทีนี้ แตถ่ า้ เรา
ปฏิบตั ิเรารูค้ วามหมายของธรรมของจกั รของใจเราน่ี เราก็รูจ้ กั ท่ี
กาํ หนด รูจ้ กั ทศิ ทางเดนิ อยา่ งนี้ เช่นนนั้ อยา่ งวนั ของพระพทุ ธเจา้
เป็นวนั ดวี นั วเิ ศษ เป็นวนั ท่ีโลกเราไดเ้ คารพนบั ถือมายาวนาน
ไมจ่ ืดจางก็เพราะคณุ คา่ ความดีในพระพทุ ธศาสนาของเราน่นั
แหละ ของพระพทุ ธเจา้ ของพระอรยิ เจา้ ของอบุ าสก อบุ าสกิ า
พทุ ธบรษิ ัท ๔ ไดป้ ฏิบตั ิเทดิ ทนู สืบทอดกนั มายาวนาน ทา่ นไม่
เส่ือม ไมเ่ ส่อื มธรรม

พอมาถงึ เราปัจจบุ นั หละทนี ี้ เราตอ้ งดู ดวู า่ ส่งิ ของโลกท่ีมนั
เส่อื มไปแตว่ า่ ธรรมหรอื พระพทุ ธศาสนาไมเ่ ส่ือมไปตาม อย่าง
ท่ีวา่ พระธรรมจกั รน่ีคาํ บาลสี ตู รยงั ไง ความหมายท่ีพระพทุ ธเจา้
ไดจ้ ารกึ ลงในหวั ใจพระปัญจวคั คยี แ์ ลว้ น่ี ก็ไม่คลาดเคล่ือนหละ
ทีนี้ ยงั สมบรู ณอ์ ยู่ ถงึ จะมาสวดมาปฏบิ ตั ใิ หถ้ กู ความหมาย
อย่างทกุ วนั นีม้ นั ก็เป็นผลสมบรู ณอ์ ยู่ ก็เหน็ ตามรูต้ ามแลว้ ก็ละ

29

กิเลสไดต้ ามอย่อู ย่างนนั้ คือวา่ ไมจ่ ืดจาง ยงั มีคณุ คา่ เตม็
สมบรู ณเ์ หมือนพระพทุ ธเจา้ ท่ีมีพระชนมอ์ ย่นู ่นั แหละ ไมไ่ ดเ้ ส่ือม
ไปตามโลกภายนอก แตโ่ ลกภายนอกน่ีมนั เส่อื มใหเ้ ราเหน็ ทนี ี้
เส่อื มใหเ้ ราเหน็ ดว้ ยรูปดว้ ยรา่ งกายของเราท่ีเกิดมาน่นั แหละ น่ี
เรยี กวา่ ของท่ีมนั เส่อื มและของท่ีไมเ่ ส่อื ม มนั เป็นของภายใน
ของภายนอก ถา้ ของภายนอกอยา่ งโลกน่มี นั เส่อื มใหเ้ ราเหน็ แต่
ของภายในสว่ นธรรมน่ีมนั ไมเ่ ส่อื มหละทีนี้ มนั เห็นใจจติ ของผทู้ ่ี
มีดวงปัญญา มีดวงตา มีแสงสวา่ ง เหน็ …ถา้ มนั มีขนึ้ มนั ไมไ่ ด้
หลงหละทีนี้

น่ีเรยี กวา่ จงึ เป็นวนั วเิ ศษ ก็เลยใหช้ ่ือมีความหมายวา่ วนั
วิเศษนะ่ วนั วสิ าขะ น่ีเม่ือพวกเราไดม้ าปฏบิ ตั ิ เราไดม้ าทาํ การ
บชู าดว้ ยการเวียนเทยี น ดว้ ยการสวดมนต์ ดว้ ยการแผเ่ มตตา
เราก็ถือวา่ เคารพ รกั ษาไวซ้ ง่ึ พระพทุ ธศาสนาและรกั ษาไวใ้ นใจ
ของพวกเราทกุ คนหละทนี ี้ อยา่ งท่ีเรานกึ ถงึ อดตี ท่ีลว่ งมา
๒๐๐๐กวา่ ปี เราก็จะมีความดใี จ และจะเกดิ ความเคารพ
เล่อื มใส สลดสงั เวชในกาลเวลาท่ีผา่ นมายาวนานดว้ ย ก็จะเกิด

30

เป็นธรรมะเตอื นใจของพวกเราทกุ คน น่ีบญุ กศุ ลท่ีเราไดจ้ ากวนั
วสิ าขะในรอบท่ีหนง่ึ ก็เป็นเคร่อื งเตือนจติ ของชาวพทุ ธใหต้ ่นื ขนึ้
จากความหลบั หลงจากความท่ีไม่รูค้ ณุ คา่ ของดีในพทุ ธศาสนาที
นี้ เราก็จะมีหตู าสวา่ งขนึ้ ไมม่ ืดอย่กู บั โลกกบั กิเลสตณั หา น่ี
เรยี กวา่ ธรรมะ ธรรมเตอื นใจใหเ้ รานาํ ไปพจิ ารณานอ้ มเขา้ มาหา
ใจของเราทกุ คนท่ีน่ีใหร้ ูจ้ กั ทางธรรมทางพระพทุ ธศาสนาอยา่ งนี้
เราก็จะเป็นผสู้ วา่ งรม่ เยน็ สงบในพทุ ธศาสนาของพระสมั มาสมั
พทุ ธเจา้ ท่ีไดอ้ ธิบายมาก็ขอยตุ ิไวแ้ ตเ่ พียงเทา่ นี้

ท่ีมา: https://youtu.be/jkqsu4mfvmc

31