สมาธิแก้เครียด โดย หลวงพ่อวิริยังค์ สิรินฺธโร

สมาธแิ กค้ วามเครียด
หลวงพอ่ วิรยิ งั ค์ สริ นิ ฺธโร
…นกึ พทุ โธในใจ กาํ หนดใจไวท้ ่ีใจ อย่าใหใ้ จคิดฟงุ้ ซา่ นไป
อ่ืน ใหก้ าํ หนดลงท่ีใจของตน เม่ือกาํ หนดลงท่ีใจแลว้ ก็ใหท้ าํ
ความรูอ้ ยทู่ ่ีใจ ใหน้ กึ วา่ ไม่มีรา่ งกาย ไมม่ ีตวั มีตน มีแตใ่ จเท่านนั้
นกึ ไวเ้ ท่านนั้ ในท่ีสดุ ถงึ ท่ีสดุ ก็จะเกิดความสงบ
ความสงบนนั้ คือการไม่มีอารมณ์ มีความสขุ สบาย มีความ
เบากายเบาใจ เรยี กวา่ ความสงบ หรอื เรยี กวา่ จติ เป็นสมาธิ จิตท่ี
เป็นสมาธินนั้ ถือวา่ เป็นอานสิ งส์ พระพทุ ธองคต์ รสั วา่ มะหปั
ผะโล มะหานิสังโส มีผลใหญ่ มีอานิสงสใ์ หญ่ ทาํ ไม

พระพทุ ธเจา้ จงึ ตรสั วา่ มีผลใหญ่ มีอานิสงสใ์ หญ่ เพราะวา่ เป็น
ธรรมะชนั้ สงู ผทู้ ่ีจะทาํ มาถงึ ขนั้ นี้ มาถงึ ขนั้ ปฏิบตั สิ มาธินี้ ก็
จะตอ้ งอาศยั การกระทาํ มามาก หรอื อาศยั ศรทั ธาท่มี ีความ
ม่นั คงภายในจิตใจ จะตอ้ งมีความเช่ือ หมายถงึ วา่ ความเช่ือท่ี
เกิดขนึ้ นนั้ เป็นความเช่ือท่ีมีความลกึ ซงึ้ เพราะเหตวุ า่ การปฏบิ ตั ิ
ในทางใจนีม้ นั เป็นนามธรรม มองไม่เหน็ ตอ้ งอาศยั ความเช่ือม่นั

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 1

และความตงั้ ใจท่ีแนว่ แน่ จงึ จะสามารถมาทาํ สมาธิ มาปฏบิ ตั ิ
ของเรอ่ื งสมาธิได้

โดยเฉพาะอยา่ งย่งิ ผคู้ นทงั้ หลายนนั้ พากนั เขา้ ใจผดิ คดิ วา่ ผู้
ท่ีเสยี สละ หรอื ผทู้ ่ีสงบแลว้ จงึ จะมาทาํ สมาธิ ไมใ่ ชอ่ ยา่ งนนั้ การ
ท่ีจะมกี ารทาํ สมาธิขนึ้ มาไดน้ นั้ ตอ้ งอาศยั ความม่นั คงภายใน
จิตใจและไม่ไดห้ มายความวา่ คนท่มี ีการมีงานแลว้ ทาํ สมาธิ
ไมไ่ ด้ คนท่ีมีการมีงานหรอื มีขอ้ เก่ียวขอ้ งมากมายกท็ าํ ได้ เพราะ
สมาธิเป็นสงิ่ ท่จี ะทาํ ใหก้ ิจการงานตา่ งๆนนั้ เกิดความมีระเบียบ
ขนึ้

ในการท่ีมีจติ ใจไมเ่ ป็นสมาธินนั้ ทาํ อะไรตา่ งๆมนั ก็ไม่เกดิ
ความสาํ เรจ็ อยา่ งท่ีผคู้ นทงั้ หลายพากนั ทาํ กนั อย่ทู กุ วนั นี้ ก็ลว้ น
แลว้ แตเ่ คา้ มีสมาธิกนั แตส่ มาธิเหลา่ นนั้ เป็นสมาธิเพียงเกิดขนึ้
โดยธรรมชาติ เชน่ ผทู้ ่ีเขียนหนงั สือมีสมาธิ หรอื ผทู้ ่ีขบั รถมีสมาธิ
หรอื ผทู้ ่ีกาํ ลงั ปาฐกถามีสมาธิ หรอื ผทู้ ่ีกาํ ลงั เดนิ ท่ีจะไปจดุ ใดจดุ
หนง่ึ มีสมาธิ ถา้ ไมม่ ีสมาธิ คนขบั รถก็คว่าํ ถา้ ไมม่ ีสมาธิ เขียน
หนงั สอื ก็ไมเ่ ป็นตวั ถา้ ไมม่ ีสมาธิ คนท่ีไปปาฐกถาก็ไม่ไดถ้ อ้ ย

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 2

ความ เพราะฉะนนั้ สมาธินนั้ มีอยแู่ ลว้ ทกุ คน แตว่ า่ สมาธิ
เหลา่ นนั้ เป็นสมาธิท่ีเกิดตามธรรมชาติ ยงั มีส่งิ ท่ีทาํ ใหเ้ สยี สมาธิ
ไดม้ าก

ถา้ หากวา่ ไดม้ าฝึกหดั หรอื มาอบรม ถา้ ฝึกหดั อบรมแลว้ จะ
เกิดสมาธิมาอกี ชนิดหนง่ึ เรยี กวา่ ไมใ่ ชส่ มาธิธรรมชาติ แตส่ มาธิ
ท่ีไดร้ บั การปรบั ปรุงขนึ้ การปรบั ปรุงขนึ้ นนั้ ยอ่ มจะเป็นสมาธิท่ี
ดกี วา่ สมาธิธรรมชาตินนั้ อกี มาก เหมือนกนั กบั นา้ํ ท่ีไหลลงตาม
ธรรมชาติ มนั ก็ไดผ้ ลเพียงธรรมชาติ สว่ นผทู้ ่ีมีสตมิ ีปัญญากวา่
นนั้ แกไ้ ขธรรมชาติ กก็ นั้ เป็นเข่ือน ไมใ่ หน้ า้ํ มนั ไหลลงไปตาม
ธรรมชาติ มนั ก็ไดผ้ ลขนึ้ เชน่ เข่ือนตา่ งๆ เม่ือกนั้ สาํ เรจ็ แลว้ ก็กลบั
กลายเป็นพลงั ไฟฟ้า กลบั กลายเป็นสว่ นท่ีจะใหเ้ ป็นเกษตรกรรม
ไดร้ บั ผลประโยชนอ์ กี มากมาย มากกวา่ ท่จี ะปลอ่ ยใหน้ า้ํ มนั ไหล
ไปตามธรรมชาติ ขอ้ นีก้ ็เป็นขอ้ เปรยี บเทียบได้ เหมือนกนั กบั ผทู้ ่ี
ไดพ้ ากนั ฝึก คอื พากนั ฝึกสมาธิขนึ้ ก็เท่ากนั กบั เราไดท้ าํ ในสิง่ ท่ี
เหนือธรรมชาติ

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 3

การฝึกสมาธิจงึ เป็นวิชาการชนิดหน่งึ หรอื เรยี กวา่ เป็น
เทคนิคชนิดหน่งึ เหมือนกนั กบั ท่ีเขาใชเ้ ทคนิคในการท่ีจะสรา้ ง
เข่ือนขนึ้ มานนั้ เขาก็มีเทคนิคและมีความรูม้ ีวิชาการ ทาํ จน
สาํ เรจ็ ในการสรา้ งสมาธินีเ้ ชน่ เดียวกนั กต็ อ้ งมีวชิ าการ
เพราะฉะนนั้ ความตรสั รูข้ องพระพทุ ธเจา้ ของเรานนั้ พระองค์
ตรสั รูข้ นึ้ มาจากสมาธิ เม่ือเป็นเช่นนนั้ พระองคจ์ งึ มวี ิธีการและ
วชิ าการแสดงถึงเร่อื งสมาธินนั้ ไวม้ าก เพราะพระองคไ์ ดท้ รง
กระทาํ มาแลว้ และไดฝ้ ึกมาแลว้ จนกระท่งั สาํ เรจ็

ดว้ ยเหตนุ นั้ พระองคจ์ งึ ไดต้ งั้ ขอ้ ความสาํ คญั ไวข้ อ้ หนง่ึ วา่
สมาธิ สว่ นท่ีจะทาํ ใหเ้ กิดวมิ ตุ ตไิ ดน้ นั้ มี ๓ ประการ คอื ศลี
สมาธิ ปัญญา เพราะฉะนนั้ พระพทุ ธเจา้ จงึ ไดท้ รงแสดงถงึ เร่อื ง
สมาธิไวม้ าก ในคมั ภีรว์ ิสทุ ธิมรรคท่ีทา่ นแสดงนนั้ ก็เรยี กวา่ ศีล
นิเทศ สมาธนิ ิเทศ และปัญญานิเทศ สมาธิจงึ อย่ใู นนิเทศ
หนง่ึ หรอื สมาธิจงึ อย่ใู นคาํ สอนของพระพทุ ธเจา้ มากมาย
เพราะฉะนนั้ จงึ เป็นโชคดีท่ีเราไดเ้ ป็นชาวพทุ ธ เม่ือพวกเราได้
เป็นชาวพทุ ธ เราก็ไดม้ ีโอกาสท่ีจะไดฟ้ ัง และไดม้ ีโอกาสท่ีจะได้

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 4

ศกึ ษาถงึ เร่อื งสมาธิใหเ้ กิดความเขา้ ใจในเร่อื งของสมาธินีไ้ ด้
อยา่ งกวา้ งขวาง

เพราะฉะนนั้ การทาํ สมาธิของชาวพทุ ธจงึ เป็นสิ่งท่ีทาํ กนั อยู่
ทกุ หนแหง่ ไมว่ า่ จะเป็นชาวพทุ ธอยทู่ ่ีใด เป็นประเทศพมา่
ประเทศลงั กา ประเทศญ่ีป่นุ ประเทศจีน หรอื ประเทศอ่นื ใดท่ีนบั
ถือพทุ ธศาสนา ก็ลว้ นแลว้ แตม่ ีรากฐานของสมาธิทงั้ สนิ้ และเม่ือ
เป็นเชน่ นนั้ ชาวพทุ ธจงึ มีโอกาสมากกวา่ จงึ ไดพ้ ากนั ศกึ ษา และ
ในปัจจบุ นั ประเทศไทยเราทกุ หนแห่งก็ไดพ้ ากนั ฝึกสมาธิขนึ้
พืน้ ฐานนี้ ไดพ้ ากนั ปฏิบตั ิสมาธิกนั โดยท่วั ไป ก็เป็นผลอนั ดยี ่งิ ท่ี
จะทาํ ใหจ้ ิตใจนนั้ มีความสามารถ หรอื จติ ใจนนั้ ไดร้ บั ความ
พกั ผ่อน

เพราะใจของคนเรานีม้ ีแตจ่ ะใชก้ ารอย่ตู ลอดเวลา ไมว่ า่
กลางวนั ไมว่ า่ กลางคนื ตา่ งก็ใชโ้ ดยไมม่ ีการหยดุ ยงั้ เม่ือเป็น
เช่นนนั้ จติ บางจิตก็ทนไมไ่ หว ก็ถงึ ความขดั ขอ้ ง หรอื ถงึ ความตงึ
เครยี ดของจติ จงึ จาํ เป็นเหลอื เกินท่ีจะตอ้ งใหม้ ีเวลาพกั ผอ่ น การ
พกั ผอ่ นนนั้ ถา้ หากวา่ ผทู้ ่ที าํ สมาธิใหเ้ กิดเป็นสมาธิไดแ้ ลว้ โอกาส

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 5

ท่ีจะใหจ้ ติ นีเ้ ขา้ ไปพกั ผอ่ นกพ็ กั ผ่อนไดอ้ ยา่ งสบาย เม่ือพกั ผอ่ น
ไดก้ ็เกิดกาํ ลงั วงั ชา หรอื เกิดคลายความตงึ เครยี ด คลายความ
กดดนั ตา่ งๆไดม้ าก ความตงึ เครยี ดและความกดดนั ตา่ งๆนนั้ มนั
กอ่ ปฏิกิรยิ าใหเ้ กิดความเสยี หายไดม้ ากมาย

บางทีอาศยั ความควบคมุ จติ ใจไมอ่ ยู่ มีความตงึ เครยี ดอย่าง
มาก ฆา่ ตวั ตายไปซะก็มาก นอกจากฆา่ ตวั ตาย ฆา่ คนอ่ืนให้
ตายอกี ดว้ ย นอกเหนือจากนนั้ ก็ก่อความทะเลาะววิ าท กอ่ ความ
อาฆาตจองเวร กอ่ ความทาํ ผดิ พลาดดว้ ยอาการตา่ งๆเพราะ
ความตงึ เครยี ดของจิตใจ และถา้ หากเกิดความตดึ เครยี ดไป
เรอ่ื ยๆ ความสขุ สบายนนั้ ก็หมดไปดว้ ย

แตอ่ าศยั ท่ีพวกเราฝึกฝนสมาธิกนั แทนท่ีจะตงึ เครยี ดแบบ
เดยี วกนั กบั คนอ่นื ๆ ความตงึ เครยี ดเหลา่ นนั้ มนั ก็ลดกาํ ลงั ลง ถงึ
จะมีก็ไมถ่ งึ กบั ทาํ อนั ตรายตา่ งๆ ใหเ้ กิดอนั ตรายตา่ งๆ และ
นอกเหนือจากท่ีวา่ สมาธิท่ีจะทาํ ใหเ้ ป็นผลประโยชนข์ นั้ พืน้ ฐาน
แลว้ สมาธินนั้ ยงั เป็นกาํ ลงั ตอ่ ไปท่ีจะสรา้ งวาสนา สรา้ งบารมี

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 6

สรา้ งความดีจากปัจจบุ นั ชาตนิ ีต้ อ่ ไปอีกปรภพเบอื้ งหนา้ น่ีคอื ผล
ของสมาธิ

เพราะฉะนนั้ ผทู้ ่ีมีสมาธิจงึ เป็นผทู้ ่ีควรแกก่ ารเคารพ ควรแก่
การบชู าเพราะเหตสุ ามารถท่ีจะตงั้ ใหเ้ กิดความมีระเบยี บขนึ้ มา
ในตวั ของตนได้ จะเป็นพระภิกษุ จะเป็นพระสามเณร จะเป็น
อบุ าสก อบุ าสกิ า ก็ดนู ่าเล่อื มใส นา่ เคารพ นา่ นบั ถือ เพราะเหตุ
วา่ มีรศั มี หรอื มีความผอ่ งใส รา่ งกายก็ผอ่ งใส จิตใจเน่ียกบั
รา่ งกายมนั เป็นสง่ิ สมั พนั ธก์ นั ถา้ เศรา้ หมองแลว้ รา่ งกายก็ดแู ก่
ไปมาก รา่ งกายมนั ก็ดทู รุดโทรม แตถ่ า้ หากวา่ จติ ใจมนั ผอ่ งใส
แลว้ รา่ งกายมนั ก็ดหู น่มุ แนน่ ขนึ้ แลว้ ก็รูส้ กึ วา่ กระชมุ่ กระชวย
มากมาย น่กี ็ใจกบั รา่ งกายเป็นสงิ่ ท่ีตอ้ งประสานกนั
เพราะฉะนนั้ เม่ือใจผอ่ งแผว้ มองดแู ลว้ ดคู นแลว้ ก็ดรู ูส้ กึ มีความ
แช่มชืน้ มีเลือดมีฝาด มองแลว้ ผอ่ งใส

เพราะฉะนนั้ องคส์ มเดจ็ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ พระองคจ์ งึ มี
รศั มี มีรศั มีออกจากพระกายของพระองคน์ นั้ โดยปกติจะมีรศั มี
หนง่ึ วา ท่ีเราทาํ พระพทุ ธรูป พระเศียรของพระพทุ ธรูปนนั้ มี

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 7

ปลายแปลมอย่ขู า้ งบน อยา่ ไปเขา้ ใจผิด ท่ีปลายแหลมนนั้ เขาทาํ
ไวว้ า่ น่นั แหละคอื รศั มีของพระพทุ ธเจา้ รศั มีอนั นีจ้ ะเป็นสเี ขียว
สเี หลือง สีแดง สชี มพู สีขาว สนี า้ํ เงนิ รวมกนั เป็นฉัพพรรณรังสี
เรยี กวา่ สี ๖ ประการ เหมือนกนั กบั สายรุง้ ขนึ้ อยบู่ นพระเศยี ร
ของพระพทุ ธเจา้ เราจงึ ไดท้ าํ เปลวเพลิงไวอ้ ย่บู นพระเศยี รเพ่ือให้
เป็นรศั มี แทท้ ่ีจรงิ แลว้ รศั มีในรา่ งกายของพระพทุ ธองคน์ นั้
ออกมาหนง่ึ วา น่ีก็คอื พลงั ของจิตของพระพทุ ธองคน์ นั้ สรา้ ง
พลงั จิตมาถงึ ส่อี สงไขยแสนกปั ป์ เพราะฉะนนั้ พลงั จิตนนั้ จงึ ทาํ
ใหพ้ ระองคม์ ีความผ่องใสอยตู่ ลอดเวลา รา่ งกายของพระองค์
นนั้ จงึ เป็นรา่ งกายท่ีมีความกระช่มุ กระชวยผ่องใส มีรศั มีเป็น
ตน้

อนั นพี้ ระสาวกตา่ งๆก็เป็นไดเ้ ชน่ เดยี วกนั แตว่ า่ จะเป็นถงึ ขนั้
พระพทุ ธเจา้ นนั้ ยอ่ มไม่ได้ เพราะพระพทุ ธเจา้ ตอ้ งบาํ เพญ็ บารมี
ถึงส่อี สงไขยแสนกปั ป์ พระสาวกตา่ งๆน่นั กจ็ ะมีรา่ งกายผอ่ งใส
เทา่ นนั้ แหละ เหมือนกนั กบั พระอัสสชิ ทา่ นพระอสั สชนิ นั้ ท่าน
เดินไปพบกบั พระอปุ ติสสะ คือพระสารีบตุ ร พระสารบี ตุ รได้

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 8

มองเหน็ รา่ งกายของพระอสั สชซิ ง่ึ ไดค้ รองจีวรแลว้ ถือบาตรเดิน
มา ทา่ นมองไป ทา่ นก็ออกอทุ านในใจวา่ พระภกิ ษุองคน์ ีท้ าํ ไม
รา่ งกายถงึ ผ่องใสนกั ชะรอยจะมีธรรมะเรยี กวา่ วมิ ตุ ติธรรมเป็น
แน่แท้ ท่านพระสารบี ตุ รในตอนนนั้ ทา่ นยงั ไม่ไดบ้ วช ทา่ นจงึ ได้
เขา้ ไปกราบทา่ นพระอสั สชิ เพราะเหน็ รา่ งกายผ่องใส

อนั นีแ้ หละท่ีพวกเราทา่ นทงั้ หลายจงพากนั เขา้ ใจเถิดวา่
สมาธินนั้ คณุ ประโยชนม์ ากมายเหลือ เรยี กวา่ มหาศาลจรงิ ๆ จงึ
สมควรแกก่ ารท่ีเราจะไดพ้ ากนั ฝึกฝนใหเ้ กดิ ขนึ้ และเม่ือเกิด
ขนึ้ มาในใจของเราแลว้ เราเองก็จะรู้ รู้ คือรูว้ า่ เป็นอยา่ งไร มนั
สบายอยา่ งไร มนั ดีอยา่ งไร มนั วเิ วกอยา่ งไร มนั ซาบซงึ้ อยา่ งไร
มนั ละเอยี ดออ่ นอยา่ งไร มนั ผ่องใสอยา่ งไร มนั นมุ่ นวลอย่างไร
มนั เบาอยา่ งไร จะเกิดขนึ้ แกผ่ ทู้ ่ีมาฝึกสมาธิทกุ คนท่ีจะเกิดขนึ้
เพราะฉะนนั้ พระพทุ ธเจา้ จงึ ตรสั วา่ สันทฏิ ฐิโก ผปู้ ฏบิ ตั ิจะพงึ
เห็นเองเป็นตน้

เม่ือเราไดป้ ระสบผลเช่นนี้ เราก็จะมีความภาคภมู ิใจ
ภาคภมู ิใจก็คือเรามีกศุ ล เรามีวาสนา เรามีบารมีความดีท่ี

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 9

เกิดขนึ้ นี้ เกิดขนึ้ ไดจ้ รงิ ๆ ไม่ไดส้ กั แตว่ า่ คิด ไม่ไดส้ กั แตว่ า่ พดู แต่
วา่ เกิดขนึ้ มาไดจ้ รงิ ๆ เพราะฉะนนั้ เราทา่ นทงั้ หลายจงใช้
ความสามารถ ใชค้ วามมานะ ความพากเพียรเทา่ ท่ี
ความสามารถเรามีอยนู่ นั้ เอามาใชส้ าํ หรบั การทาํ สมาธิน่ี แลว้
ชีวติ ของเรานีก้ ็จะเป็นชีวิตท่มี ีคณุ คา่ สงู สดุ ไมเ่ สียทีท่ีเกิดมาเป็น
มนษุ ยพ์ บแลว้ ซง่ึ พระพทุ ธศาสนา

แลว้ เหตปุ ระการหนง่ึ เราท่านทงั้ หลาย รา่ งกายของเรานีท้ ่ี
เราไดม้ าน่ี มนั เป็นส่งิ ท่ีไมเ่ ท่ยี งเพราะมนั จะตอ้ งเกิดและดบั
เวลาก่อนนนั้ เราก็เด็ก มาอีกหน่อยเราก็เป็นหน่มุ เป็นสาว มาอีก
หนอ่ ยเราก็เป็นคนมีอายุ มาอีกหนอ่ ยเราก็แกล่ งซะแลว้ รอวา่ วนั
ไหนจะตาย วนั ไหนจะดบั จติ เวลาท่ียงั ไมต่ ายก็มีเสยี ง เวลาตาย
แลว้ ก็หมดเสยี ง คือหมายความวา่ หมดชาติ เม่ือถงึ เวลานนั้ เรา
จะรูไ้ ดว้ า่ จิตท่เี ราทาํ สมาธิไวน้ นั้ มีประโยชนเ์ พียงใด เพราะวา่
เม่ือเวลาท่ีจติ ของเราจะออกจากรา่ งนนั้ สมาธินีจ้ ะรวมประชมุ
ใหผ้ ลประโยชนแ์ กเ่ ราอยา่ งเตม็ ท่ี เม่ือรา่ งกายแตกดบั ไป แตใ่ จ
ของเรานนั้ ไมไ่ ดแ้ ตกดบั ไปตามรา่ งกาย ใจนีเ้ รยี กวา่ เป็นอมตะ

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 10

ไม่ใช่เป็นส่งิ ท่ีเป็นวตั ถขุ องโลก รา่ งกายนีเ้ ป็นวตั ถขุ องโลก
เท่านนั้ เอง เกิดมาก็ดบั โลกไป เรยี กวา่ มนษุ ยโ์ ลก แตใ่ จนนั้ ไม่ใช่
เป็นเร่อื งของโลก ไมไ่ ดด้ บั ไปกบั โลก แตเ่ ป็นอมตะ เป็นสิ่งท่ีไม่
ตาย รา่ งกายนีเ้ ป็นสงิ่ ท่ีตาย สว่ นใจนนั้ เป็นสงิ่ ท่ีไมต่ าย

เม่ือใจเป็นสงิ่ ท่ีไม่ตาย ใจจงึ มีคณุ คา่ สงู ท่ีเราพากนั ปฏบิ ตั นิ ี้
ก็ถกู ตอ้ งแลว้ ดว้ ยเหตนุ ีเ้ อง ทา่ นผทู้ ่ีมีความฉลาด มีความเขา้ ใจ
ในตวั ของตวั เอง เราเรยี กทา่ นผนู้ นั้ วา่ เมธชี น หรอื เรยี กวา่ คนผู้
ท่ีมีปัญญา หรอื เรยี กวา่ วิญ�ูชน ชนผทู้ ่มี ีความรูส้ งู ผทู้ ่มี ี
ความรูส้ งู หรอื ผทู้ ่ีมีปัญญาท่ีถกู ตอ้ งนนั้ ทา่ นเหลา่ นนั้ ไดเ้ ป็นผทู้ ่ี
เขา้ ใจหาหนทางท่ีจะปฏบิ ตั คิ วามดเี หลา่ นนั้ ไม่วา่ จะทกุ
ยากลาํ บากแคไ่ หน ทา่ นเหลา่ นนั้ ทา่ นก็ยอมกนั แมช้ ีวิตจะสิน้ ไป
ดว้ ยการปฏบิ ตั ิ ท่านกย็ อม

ยกตวั อยา่ งเชน่ ท่านพระโสณะ โสณะนนั้ ไม่ใชโ่ สณะองค์
ท่ีมาประกาศศาสนาท่ีประเทศไทย แตเ่ ป็นโสณะท่ีอยใู่ นอสีติ
มหาสาวก ในครงั้ พทุ ธกาลนนั้ ทา่ นเดนิ จงกรม เม่ือเดนิ จงกรมไป

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 11

แลว้ นนั้ เทา้ ของทา่ นแตก แลว้ ทา่ นก็คลานจงกรม จนกระท่งั หวั
เข่าแตก แลว้ ทา่ นจงึ มาน่งั สมาธิปลงอนิจจงั แลว้ ไดส้ าํ เรจ็

มีอยอู่ กี องคห์ นง่ึ ทา่ นไปเดนิ ธดุ งคไ์ ปในป่าดงเสอื เดนิ
จงกรม เดนิ ไปเดนิ มาทา่ นก็เทา้ แตก เสรจ็ แลว้ ทา่ นก็คลาน
จงกรม เม่ือคลานจงกรมแลว้ นายพรานนกึ วา่ อเี กง้ จงึ ไดฟ้ ัดหอก
ถกู ทอ้ งไสไ้ หล นายพรานเหน็ เชน่ นนั้ รบี เขา้ ประคอง จบั ไสย้ ดั เขา้
ไปแลว้ ก็เอาใบไมจ้ กุ แลว้ ก็แบกขนึ้ บนบา่ พระทา่ นก็ไมโ่ กรธ
ท่านบอกวา่ แบกอาตมาไปหาอาจารยน์ ะ ทา่ นก็แบกพระองค์
นนั้ ไป ทา่ นกท็ าํ สมาธิอยบู่ นบา่ ของนายพราน ไดส้ าํ เรจ็ เป็นพระ
อรหนั ต์

และอีกองคห์ น่งึ ท่านก็เดนิ จงกรมในท่ีแหง่ นนั้ แตก่ ็ถกู เสอื
ตะครุบเอา เสอื กดั เม่ือเสือกดั ทา่ นก็ทาํ สมาธิอยทู่ ่ีปากเสอื ท่าน
ก็ไดส้ าํ เรจ็ เป็นพระอรหนั ตอ์ ยทู่ ่ีปากเสอื น่ีเราก็พอจะคงเขา้ ใจได้
วา่ ทาํ ไมทา่ นถงึ ไดเ้ สยี สละชีวิตถึงขนั้ นนั้ ในการท่ีจะแสวงหา
วิมตุ ตธิ รรม

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 12

อยา่ งท่ีส่ีองคท์ ่ีขนึ้ ไปอยบู่ นผาชนั ตดั ไมพ้ ะอง เป็นไมต้ อ่ ๆ
กนั ขนึ้ ไป แลว้ ก็ไปน่งั สมาธิอยทู่ ่ีผาชนั แลว้ ก็ใชเ้ ทา้ ถีบไมพ้ ะอง
นนั้ ทงิ้ ก็เป็นอนั วา่ ลงไมไ่ ด้ องคห์ น่งึ พอทาํ สมาธิไปไดห้ นง่ึ วนั ก็
ไดส้ าํ เรจ็ แลว้ ก็ไปบณิ ฑบาตมาเลยี้ งสามองค์ สามองคก์ ็บอกวา่
ไม่ฉนั ยอมตาย พอถึงอกี ๗ วนั องคท์ ่ีสองก็ไดส้ าํ เรจ็ เป็นพระ
อนาคา เหาะไปบิณฑบาตเอามาเลยี้ งอีกสององค์ สององคก์ ็
บอกวา่ ไม่ฉนั สององคก์ ็ตายสมใจ คอื ไม่ไดส้ าํ เรจ็ ก็เลยตายอยู่
บนภเู ขาน่นั อกี องคห์ น่งึ ไดม้ าเป็นกุมารกสั สป แลว้ ปฏบิ ตั ิได้
สาํ เรจ็ เป็นพระอรหนั ต์ องคห์ น่งึ น่นั ไดม้ าเกิดเป็นพระพาหยิ ะ
แลว้ ปฏบิ ตั ิก็ไดส้ าํ เรจ็ เป็นพระอรหนั ตใ์ นชาติตอ่ มา

เราจะเหน็ ไดว้ า่ การกระทาํ นนั้ ไม่เสยี เปลา่ ถงึ แมท้ า่ นจะ
ตายอยบู่ นยอดเขา แตภ่ ายหลงั ทา่ นก็มาไดส้ าํ เรจ็ เป็นพระ
อรหนั ตใ์ นชาตติ อ่ มา ดว้ ยเหตอุ ยา่ งนีพ้ วกเราท่านทงั้ หลายท่ีได้
พากนั กระทาํ นี้ ย่อมจะตอ้ งเป็นนิสยั เป็นปัจจยั ใหแ้ กเ่ ราไปทกุ
ภพทกุ ชาติ ไมว่ า่ เราจะไปเกดิ ในท่ีใด สมาธิน่ีจะตดิ ตนตามตวั
เราไปทกุ หนแหง่ เม่ือเราทาํ สมาธิไดม้ ากแลว้ เราก็ไมค่ วรท่ีจะ

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 13

รรี อ หาวธิ ีการท่ีจะปฏบิ ตั ใิ หก้ า้ วหนา้ ตอ่ ไป จากสมถกรรมฐาน
ใหเ้ ป็นวปิ ัสสนากรรมฐาน

ดงั ท่ีกลา่ วมาแลว้ นีเ้ ป็นเรอ่ื งของสมถะ คือทาํ ความสงบ การ
ทาํ ความสงบนนั้ ก็อาศยั การกระทาํ ใหม้ าก เม่ือกระทาํ ใหม้ าก
แลว้ ความสงบนนั้ มากขนึ้ จิตนีก้ ็กลายเป็นพลงั จติ เม่ือจิตนี้
กลายเป็นพลงั จิต จิตนีก้ ็มีกาํ ลงั แกก่ ลา้ ตามลาํ ดบั เม่ือจติ มี
กาํ ลงั แกก่ ลา้ ตามลาํ ดบั แลว้ ท่านก็ใหเ้ จรญิ วปิ ัสสนา

บางคนนนั้ กลา่ ววา่ เจรญิ วปิ ัสสนาลว้ น ไมม่ ีสมาธิ อนั นี้
เป็นไปไมไ่ ด้ จาํ เป็นเหลอื เกนิ ท่ีจะตอ้ งมีสมาธิพอเป็นเบอื้ งบาท
ถา้ ไมม่ ีสมาธิเลย จะบาํ เพญ็ วิปัสสนาลว้ น ก็ไม่ถกู ตอ้ ง บางคน
นนั้ คดิ วา่ เราบาํ เพ็ญวิปัสสนาคือเรยี นอภธิ รรม เรยี นอภธิ รรม
จนกระท่งั รูจ้ กั จติ เท่านนั้ ดวง เทา่ นีด้ วง แลว้ ก็เรยี นถงึ อนิจจงั ทกุ
ขงั อนตั ตา ถงึ เรยี นไปเทา่ ไหร่ วา่ เป็นวปิ ัสสนานนั้ มนั ก็เป็นไป
ไมไ่ ด้ เพราะวปิ ัสสนาท่ีจะใหเ้ กิดเป็นวปิ ัสสนาจรงิ ๆนนั้ ตอ้ งเป็น
วิปัสสนาท่ีเกิดขนึ้ จากพลงั ของจติ สมด่งั ท่ีองคส์ มเด็จพระผมู้ ีพระ
ภาคไดท้ รงตรสั ไวว้ า่ สัมมาสมาธิ

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 14

สัมมาสมาธนิ นั้ คือฌาน ๔ ในมรรค ๘ นนั้ มีขอ้ สาํ คญั อยู่
ขอ้ หน่งึ ในขอ้ สดุ ทา้ ยนนั้ เรยี กวา่ สมั มาสมาธิ สมั มาสมาธินนั้ ก็
คือฌาน ๔ ไดแ้ ก่ ปฐมฌาน ทตุ ยิ ฌาน ตตยิ ฌาน และจตุตถ
ฌาน ฌานทงั้ ๔ นนั้ เป็นสมั มาสมาธิ เป็นองคม์ รรคในจาํ นวน
มรรคทงั้ ๘ ก็เป็นเอาไดค้ วามวา่ ถา้ จะพจิ ารณาถงึ อรยิ สัจ หรอื
พิจารณาถึงวปิ ัสสนาแลว้ จะตอ้ งมีสมาธิ ถา้ ไมม่ ีสมาธิ มรรคก็
จะขาดไปองคน์ งึ มรรคนนั้ มี ๘ ถา้ ขาดสมาธิก็เหลอื ๗ อนั นี้
เป็นไปไมไ่ ด้ เพราะฉะนนั้ การดาํ เนินวปิ ัสสนานนั้ จะตอ้ งดาํ เนิน
ไปจากการท่ีทาํ จติ นีใ้ หส้ งบ มีกาํ ลงั แก่กลา้

เม่ือจติ สงบมีกาํ ลงั แก่กลา้ แลว้ จะเกิดกระแสจติ กระแสจติ
นนั้ ก็เหมือนกบั กระแสไฟ เราเหน็ ดวงไฟนนั้ บางทีก็สวา่ งนอ้ ย
บางทีก็สวา่ งมาก ท่ีสวา่ งนอ้ ยก็เพราะแรงเทียนนอ้ ย ท่ีสวา่ งมาก
ก็เพราะแรงเทียนสงู ขอ้ นีเ้ ป็นขอ้ เปรยี บเทยี บ ผทู้ ่ีมีพลงั มีกาํ ลงั
จิตแก่กลา้ มกี าํ ลงั มาก กระแสจติ ก็สงู ผมู้ กี าํ ลงั นอ้ ย กระแสจิตก็
ต่าํ

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 15

แตอ่ ย่างไรก็ตาม พระพทุ ธองคน์ นั้ ทรงตรสั วา่ ญาณะ
ญาณะคือความหย่งั รู้ การท่ีจะหย่งั รูไ้ ดน้ นั้ ท่ีจะใหเ้ ป็นญาณะ
นนั้ จะตอ้ งมีจดุ เรยี กวา่ จดุ หนง่ึ จดุ หนง่ึ นนั้ เราจะสงั เกตไดท้ ่ี
ตรงไหน จดุ นนั้ ถา้ บคุ คลใดมีกาํ ลงั จิตพจิ ารณารูป คือรูปของเรา
น่ีแหละ จะเป็นรูปรา่ งกายทกุ สว่ นอยา่ งใดก็ตาม ถา้ เราพจิ ารณา
เหน็ รา่ งกายอนั นี้ เกิดนิพพทิ ทาญาณความเบ่อื หนา่ ยขนึ้ มา
น่นั แหละเรยี กวา่ จดุ เรยี กวา่ จดุ ท่ีจะทาํ ใหเ้ กิดญาณะ คอื ความ
หย่งั รู้ แลว้ ก็ญาณะอนั นีท้ ่เี รยี กวา่ วปิ ัสสนา

การท่ีจะทาํ จติ ใหไ้ ปถึงขนั้ นนั้ น่นั ก็จาํ เป็ นทจี่ ะตอ้ งไต่เตา้
ไปจากสมถะคือความสงบ เม่ือไตเ่ ตา้ ไปจากความสงบนี้ ก็ไป
ถึงจดุ นนั้ ก็เรยี กวา่ ใกลต้ อ่ ความสาํ เรจ็ ด่งั ท่ีทา่ นปัญจวคั คยี ไ์ ดฟ้ ัง
ธรรมจากพระพทุ ธองค์ แลว้ ก็เกิด รูปัสมงิ ปิ นิพพนิ ทะติ เบ่อื
หนา่ ยในรูป การท่ีเกิดขนึ้ เชน่ นนั้ เรยี กวา่ ญาณะ ไดเ้ กิดขนึ้ แก่
ท่านปัญจวคั คยี แ์ ลว้ แตญ่ าณะอนั นีเ้ องท่ีนกั ปฏบิ ตั ิทงั้ หลาย
เรยี กวา่ เจรญิ วปิ ัสสนา ทาํ ใหเ้ กิดขนึ้ ใหไ้ ด้ การทาํ ใหเ้ กิดขนึ้ ใหไ้ ด้
นนั้ ตอ้ งอาศยั การซาํ้ ลงไปท่ีเก่า เหมือนกนั กบั คนฟันตน้ ไม้ การ

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 16

ฟันตน้ ไมน้ นั้ เราตอ้ งฟันลงไปท่ีเดยี ว ไม่ใชว่ า่ เราฟันตรงโนน้ ที
ตรงนีท้ นี นั้ โคน่ ตน้ ไมไ้ ม่ลม้ การจะโคน่ ตน้ ไมใ้ หล้ ม้ ตอ้ งฟันลงไป
ท่ีเดยี วฉนั ใด การท่ีเราจะทาํ จิตนีใ้ หถ้ งึ ญาณะ คือใหถ้ ึงวิปัสสนา
ท่ีแทจ้ รงิ ตอ้ งยา้ํ ลงไปท่ีเดยี วคอื รา่ งกาย หรอื เรยี กวา่ รูป ท่ี
พระองคไ์ ดท้ รงตรสั ยืนยนั ในมหาสตปิ ัฏฐานวา่

กาเย กายานุปัสสี วิหะระติ

อาตาปี สัมปะชาโน สะตมิ า
วเิ นยยะ โลเก อะภชิ ฌาโทมะนัสสัง
มหาสติปัฏฐานนนั้ ยกกายานุปัสสนาสตปิ ัฏฐานเป็น
อนั ดบั แรก คือใหพ้ จิ ารณากายใน กายนอก พิจารณากายในก็
คอื พจิ ารณารา่ งกายของเรา พิจารณากายนอกก็คือพจิ ารณา
รา่ งกายของคนอ่นื การพจิ ารณาอนั นีถ้ ือวา่ เป็นวิปัสสนา แตว่ า่
เม่ือเรายงั ไมถ่ งึ วิปัสสนา เราจะยกกายอนั นีข้ นึ้ กาํ หนดกไ็ ด้
เพราะเป็นเครอ่ื งสอบทาน หรอื เรยี กวา่ เป็นเคร่อื งท่ีจะทดสอบวา่
จิตอนั นีถ้ งึ วิปัสสนาหรอื ยงั ถา้ เรามองไปมนั ก็เท่านนั้ มองไปก็
เทา่ นนั้ เราก็นกึ เอาวา่ รา่ งกายนีแ้ ก่ตายเนา่ เป่ือย มนั ก็เทา่ นนั้ ไม่

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 17

เกิดความสงั เวชสลดใจ ไมเ่ กิดนิพพิททาญาณ ยงั ไมเ่ บ่ือหนา่ ย
อนั นนั้ เรยี กวา่ ญาณะยงั ไมเ่ กิดขนึ้ วปิ ัสสนายงั ไมเ่ กิดขนึ้

ถงึ ไม่วิปัสสนายงั ไมเ่ กิดขนึ้ มนั ก็ไม่เสยี หายท่ีตรงไหน ถา้ เรา
จะเอาจติ ของเราเขา้ พจิ ารณาก็ได้ แตก่ ารพจิ ารณาท่ีเราจะทาํ ให้
เกิดขนึ้ มาไดอ้ ยา่ งแทจ้ รงิ นนั้ ก็ตอ้ งอาศยั กาลและเวลา เม่ือถึง
เวลานนั้ แลว้ ความพรอ้ มก็เกิดขนึ้ ถา้ ความพรอ้ มเกิดขนึ้ เม่ือไร
นิพพิททาญาณก็เกิดขนึ้ เม่ือนนั้ ความพรอ้ มนนั้ อะไรเป็นท่ที าํ ให้
พรอ้ ม ก็คอื พละ เพราะฉะนนั้ ท่านจงึ แสดงถงึ วา่ ศรัทธาพละ
วริ ิยะพละ สตพิ ละ สมาธพิ ละ ปัญญาพละ พละก็แปลวา่
กาํ ลงั ศรทั ธาก็มีกาํ ลงั ความเพียรกม็ ีกาํ ลงั สตกิ ็มกี าํ ลงั สมาธิก็
มีกาํ ลงั ปัญญาก็มีกาํ ลงั

แตท่ ่ีจรงิ แลว้ นนั้ สมาธิเป็นตวั ประสานงาน เป็นตวั ตงั้ ตน้
เม่ือสมาธิมีกาํ ลงั แลว้ สว่ นอ่นื ก็มกี าํ ลงั ตามไปดว้ ย เรยี กวา่ กาํ ลงั
ตอ้ งใหเ้ ป็นท่ีเพียงพอ ท่ที า่ นแสดงวา่ วริ ยิ ะพลงั สติพลงั สมาธิ
พลงั อะไรอยา่ งนี้ ทา่ นแสดงถงึ วา่ ผทู้ ่ที าํ สมถะมามากพอแลว้ ก็

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 18

บงั เกิดวปิ ัสสนาขนึ้ เม่ือบงั เกดิ วิปัสสนาขนึ้ ก็เรยี กวา่ เป็นผมู้ ีพลงั
ถา้ ไมม่ ีพลงั ก็ไม่เกิดวปิ ัสสนา

ทีนีเ้ ม่ือเกิดวปิ ัสสนาขนึ้ มาแลว้ อยา่ งนี้ ทา่ นบอกวา่ เจรญิ ให้
มาก กระทาํ ใหม้ าก การเจรญิ ใหม้ าก กระทาํ ใหม้ ากดงั ท่ที า่ น
แสดงไวใ้ นอนัตตลักขณสูตรวา่

รูปัส๎มงิ ปิ นิพพนิ ทะติ เวทะนายะปิ นิพพนิ ทะติ
สัญญายะปิ นิพพนิ ทะติ สังขาเรสุปิ นิพพนิ ทะติ
วิญญาณัส๎มงิ ปิ นิพพนิ ทะติ นิพพนิ ทงั วริ ัชชะติ

เบ่อื หนา่ ยในรูป เวทนา สญั ญา สงั ขาร วญิ ญาณแลว้ ก็
คลายจากความกาํ หนดั เม่ือคลายจากความกาํ หนดั แลว้ ท่านผู้
นนั้ ก็ถือวา่ เป็นผปู้ ฏิบตั อิ ย่จู บพรหมจรรยแ์ ลว้ ขณี าชาติ ทา่ นผู้
นนั้ ก็ถือวา่ เป็นผสู้ นิ้ ไปจากกิเลส การท่ีจะเกดิ ตอ่ ไปอีกก็ไมม่ ีอกี
แลว้ น่ีเรยี กวา่ ทาํ กนั ถงึ ท่ีสดุ ก็เป็นอยา่ งนี้ ถึงเรยี กวา่ พระ
นิพพาน

พระนิพพานนนั้ เป็นสถานท่ที ่ีอยขู่ องผหู้ มดกิเลส ไมม่ ีสง่ิ ท่ี
จะอามิสตา่ งๆ หรอื วา่ ความเกิดแก่เจ็บตายหรอื วา่ ทกุ ขต์ า่ งๆท่ี

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 19

จะเขา้ มาเจือปนไม่มีอีกแลว้ การไปถึงพระนิพพานนนั้ ถือวา่ เป็น
พระอรหนั ต์ พระพทุ ธเจา้ เป็นพระอรหนั ตอ์ งคแ์ รก จงึ เรยี กวา่
สมั มาสมั พทุ ธะ ตอ่ มาจงึ เป็นสาวกะพทุ ธะ จนกระท่งั ถงึ พวกเรา
ก็สามารถทาํ ใหถ้ ึงซง่ึ พระนิพพานไดเ้ หมือนกนั แตเ่ ม่ือยงั ไมท่ นั
ถงึ เราก็ตอ้ งพยายามกนั เร่อื ยไป ตอ่ ไปก็น่งั สมาธิกนั ตอ่ ไปอีก

ท่ีมา: https://youtu.be/qCZh_CdIcCw

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 20