ฝึกจิตจดจ่ออยู่กับปัจจุบันคือการปฏิบัติธรรมะ โดย หลวงปู่เหรียญ วรลาโภ

ฝึ กจดจ่ออยกู่ บั ปัจจุบันคอื การปฏบิ ัตธิ รรมะ
ตอ่ นีไ้ ป พง่ึ พากนั ตงั้ ใจสาํ รวมจติ ใจของตนใหเ้ แน่วแน่ เวลา
นีใ้ หน้ กึ วา่ เรามาทาํ ความเพียร พรอ้ มเพรยี งกนั ในศาลาการ
เปรยี ญนี้ เพ่ือจะทาํ ใจใหส้ งบ ใจไม่สงบเน่ยี แหละมนั ไมร่ ูอ้ ะไร
ทงั้ นนั้ เลย เรยี กวา่ ไมร่ ูธ้ รรมของจรงิ ผจู้ ะรูธ้ รรมของจรงิ ไดก้ ็ตอ้ ง
มาทาํ ใจน่ีใหส้ งบเสียกอ่ น ละอารมณอ์ นั เป็นอดตี อนาคต แลว้
ใหป้ รากฏแตอ่ ยใู่ นปัจจบุ นั เพราะชวี ติ นีเ้ ป็นอยใู่ นปัจจบุ นั นี้
เท่านนั้ อดตี กล็ ว่ งมาแลว้ เป็นดีเป็นช่วั อะไรก็เป็นมาหมดแลว้
ไมไ่ ดก้ ลบั คืนไปเป็นอยา่ งนนั้ อีก อนาคตก็ยงั ไมไ่ ดไ้ มถ่ งึ ไม่ทราบ
วา่ ชีวติ นีจ้ ะไปถึงไหน อยา่ ไปคาดการณล์ ว่ งหนา้ อยา่ ไปยดึ ถือ

เอาสญั ญาอารณต์ า่ งๆท่ีเป็นอนาคต ใหถ้ ือวา่ น่นั เป็นของไม่
แนน่ อน อนั ปัจจบุ นั นนี้ ะ่ เป็นของแนน่ อน ลมหายใจเขา้ ก็รูว้ า่
ชีวิตยงั เป็นอยู่ ลมหายใจออกก็รูว้ า่ ชวี ติ ยงั เป็นอยู่ หายใจเขา้ ก็รู้
วา่ สงั ขารนีม้ นั ไมเ่ ท่ียง หายใจออกก็รูว้ า่ สงั ขารน่ีมนั เป็นทกุ ขท์ น
ไดย้ ากลาํ บาก หายใจเขา้ ก็รูว้ า่ รา่ งกายนีไ้ มใ่ ชต่ วั ตนเราเขา เป็น

แตส่ กั วา่ ธาตุ ๔ ดิน นา้ํ ไฟ ลม ประชมุ กนั อย่เู ทา่ นนั้ อาศยั เหตุ
อาศยั ปัจจยั บาํ รุงอยจู่ งึ คอ่ ยอยไู่ ด้

เหตปุ ัจจยั ท่ีบาํ รุงรา่ งกายอนั นีอ้ ยกู่ ็คอื บญุ และบาปท่ีไดท้ าํ
มาแตช่ าติก่อน มาหลอ่ เลยี้ งไวแ้ ละประกอบกบั อาหารการ
บรโิ ภคในปัจจบุ นั อกี ดว้ ยก็จงึ เป็นอย่ไู ปได้ รา่ งกายอนั นีน้ ะ ถา้
หากวา่ ขาดปัจจยั อนั ใดอนั หนง่ึ ดงั กลา่ วมานีแ้ ลว้ รา่ งกายน่ีตอ้ ง
แตกดบั ทาํ ลายไป ไม่คงท่ีอย่ไู ด้ แสดงวา่ ทกุ ส่ิงทกุ อย่างในโลก
อนั นีน้ ะมนั มีเหตมุ ีปัจจยั ใหเ้ กิดขนึ้ เม่ือพระพทุ ธเจา้ ทรงตรสั รู้
แจง้ แทงตลอด พระองคก์ ็เหน็ แจง้ วา่ สิ่งหนง่ึ สง่ิ ใดมีความเกิดขนึ้
เป็นธรรมดา สง่ิ นนั้ ทงั้ หมดยอ่ มมีความแตกดบั เส่อื มไปสนิ้ ไป
เป็นธรรมดา อนั นีม้ นั เป็นความจรงิ ของโลกสงสารอนั นี้ แตค่ น
สว่ นมากหากไมเ่ คารพความจรงิ อนั นี้ ไปฝืนใจอย่ใู หม้ นั เท่ียงให้
มนั ย่งั ยนื จะใหม้ นั เป็นไปตามใจหวงั ของตน

เม่ือมนั ไม่เป็นตามใจหวงั แลว้ ก็เป็นทกุ ขเ์ ดอื ดรอ้ น แบบเนีย้
เน่ียนะ่ ทา่ นผมู้ ีปัญญาทงั้ หลายทา่ นมาเพง่ พิจารณาลงใน
ปัจจบุ นั นี้ มนั ก็ย่อมรูเ้ หน็ ไดเ้ หน็ ไปตลอดเลย ไมต่ อ้ งไปเพง่ เลง็

ไปฟากฟา้ แดนดนิ ท่ีไหนหรอก กาํ หนดรูแ้ ตอ่ ย่ใู นปัจจบุ นั น่กี ็เหน็
ไดเ้ ลย ก็เหน็ สภาวะ ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งมีความเกิดความดบั อยู่
อยา่ งนี้ ผตู้ อ้ งการจะพน้ ทกุ ขก์ ็ตอ้ งยอมรบั ความจรงิ อนั นี้ แลว้ ก็
ตอ้ งพจิ ารณาบอ่ ยๆ ถงึ แมว้ า่ ส่งิ เหลา่ นีจ้ ะเป็นความจรงิ กจ็ รงิ แต่
วา่ จติ นมี้ นั ถกู อวิชชาตณั หาครอบงาํ มนั ไม่คอ่ ยจะยอมรบั ความ
จรงิ ของสงั ขารอนั นี้ มีแตส่ ง่ จติ นีไ้ ปเกาะ ไปขอ้ งแตร่ ูปเสียง กลนิ่
รส เครอ่ื งสมั ผสั อนั ท่ีเป็นน่ารกั ใครพ่ อใจในโลกนี้ น่ีแสดงวา่ จติ
มนั ไม่ยอมรบั ความจรงิ มนั ยงั เขา้ ใจวา่ สภาวะธาตสุ ภาวะขนั ธ์
ทงั้ หลายเหลา่ นีจ้ ะอาํ นวยความสขุ ใหอ้ ยู่ เหตนุ นั้ จงึ ไดด้ ิน้ ไปตาม
รูปเป็นตน้ ดงั กลา่ วมาแลว้ นนั้ ดงั นนั้ จงึ วา่ ทางท่ีเราจะพน้ ทกุ ขไ์ ป
ไดเ้ รว็ น่นั นะ จงึ วา่ อย่ทู ่กี ารเพง่ ลงปัจจบุ นั น่นั นะ อยา่ ไปสงสยั
ลงั เลอยา่ งอ่นื

ก็ทกุ คนคงรูอ้ ยแู่ ลว้ วา่ ผทู้ ่ีเป็นสขุ ก็คือจิตดวงนี้ ผเู้ ป็นทกุ ขก์ ็
จิตดวงนี้ น่นั นะ่ ไม่ใชอ่ ่นื ไกล รา่ งกายอนั นถี้ ึงแมม้ นั จะแปรปรวน
ไปก็ตามแตว่ า่ มนั ไม่รบั รูค้ วามแปรปรวน ความทนทกุ ขไ์ ด้
ยากลาํ บากของรา่ งกายอนั นี้ มนั ไม่รบั รู้ มนั มีแตห่ นา้ ท่ีแปรปรวน

ไปเท่านนั้ เอง แตผ่ รู้ บั รู้ ความเป็นไปของรา่ งกายอนั นีค้ อื จิตดวง
เดยี วน่ีเทา่ นนั้ เอง ไมใ่ ชอ่ ยา่ งอ่นื ใด อนั ท่ีเราบน่ กนั ออกมาวา่
ทกุ ขห์ นอๆเน่ยี น่ะ ก็จติ ดวงนีแ้ หละมนั ไมร่ ูเ้ ทา่ สภาวะธาตุ
สภาวะธรรม อนั มีอยภู่ ายในและภายนอกหรอื หยาบละเอียดใน
โลกนี้ มนั ไมร่ ูแ้ จง้ มนั ไม่รูเ้ ทา่ เหตนุ นั้ เม่ือเวลาส่ิงตา่ งๆเหลา่ นี้
วบิ ตั ิแปรปรวนไปมนั จงึ คอ่ ยบน่ ออกไปวา่ ทกุ ขห์ นอๆ น่นั แสดงวา่
มนั จนปัญญา ไมส่ ามารถจะรูเ้ ทา่ ไดจ้ งึ ไดบ้ น่ ออกมา ถา้ ผมู้ ี
ปัญญาไดพ้ จิ ารณาอย่เู สมอๆ ไดร้ ูเ้ ท่าแลว้ ก็จะไม่บน่ จะไมบ่ น่
ออกมาวา่ ทกุ ขอ์ ย่างโนน้ ทกุ ขอ์ ย่างนี้ ถา้ จะบน่ ออกมาก็ตอ้ งรูเ้ ท่า
รูเ้ ทา่ ในใจภายในจติ ใจแลว้ ดงั นนั้ ทกุ คนขอใหฝ้ ึกจติ ใจอนั นีใ้ ห้
มนั ชาํ นิชาํ นาญในเรอ่ื งความทกุ ขข์ องสงั ขารรา่ งกายอนั นีน้ ะ ไว้
เสมอๆ เพราะวา่ ตา่ งคนตา่ งเกิดมาแลว้ ตอ้ งไดพ้ บกบั ความทกุ ข์
น่ีเหมือนกนั ทงั้ หมดเลย ซง่ึ จะไมไ่ ดพ้ บไม่มีเลย ไมม่ ากก็นอ้ ย

ความทกุ ขค์ วามทนไดย้ ากลาํ บากความแปรปรวนไปแหง่
สภาวะธรรมะสภาวะธาตทุ งั้ หลายเหลา่ นีน้ นั้ หลกี เล่ยี งไมพ่ น้ เลย
ตอ้ งเตรยี มตวั ไวเ้ สมอแหละ ฝึกจิตใจไว้ อบรมปัญญาใหเ้ กิดขนึ้

ปัญญาน่ีเป็นคณุ ธรรมอนั สดุ ทา้ ยสาํ หรบั ท่ีจะสอนใจใหต้ ดั สนิ
ปลอ่ ยวางรูปธรรม นามธรรมเหลา่ นี้ จะหลดุ จะพน้ ไปไดก้ เ็ พราะ
ปัญญาน่ีเองสดุ ทา้ ยนะ ลาํ พงั มีแตศ่ ลี มีแตส่ มาธิเทา่ นนั้ ยงั หลดุ
พน้ ไมไ่ ด้ เพียงแตบ่ รรเทาความทกุ ขล์ งไปเทา่ นนั้ เอง บรรเทา
กิเลสไปเทา่ นนั้ อนั จะพน้ จากกิลเสหรอื กองทกุ ขไ์ ดน้ ่ีอยทู่ ่ี
ปัญญา เป็นคณุ ธรรมอนั สดุ ทา้ ยแห่งการปฏบิ ตั ิธรรม พงึ เขา้ ใจ
ไว้ ดงั นนั้ แหละ การภาวนาเม่ือจิตใจสงบลงไปแลว้ ก็อยา่ ไป
พอใจอยแู่ ตใ่ นความสขุ อนั เกิดจากความสงบเทา่ นนั้ ตอ้ งหดั คดิ
หดั พจิ ารณาสอนใจดวงนีแ้ หละ เร่อื ยๆไป สอนใหม้ นั รูค้ วามจรงิ
ใหม้ นั รบั รูค้ วามจรงิ ของนามธรรมรูปธรรมอนั นี้

เม่ือมนั รูแ้ จง้ รูปธรรมนามธรรมอนั นีแ้ ลว้ มนั ก็รูปแจง้ สง่ิ อ่นื ท่ี
แวดลอ้ มรูปธรรมนามธรรมนีอ้ ยู่ เชน่ วตั ถภุ ายนอกตา่ งๆจะเป็น
สตั วก์ ็ดี เป็นคนก็ดี เป็นตน้ ไมใ้ บหญา้ แม่นา้ํ ลาํ คลอง ภเู ขาเหลา่
กออะไรก็ตามแหละ มนั ก็เกิดจากธาตุ ๔ ดนิ นา้ํ ไฟ ลม
เชน่ เดยี วกบั รา่ งกายอนั นีเ้ อง ตา่ งแตว่ า่ สภาวะธาตภุ ายนอกมนั
ไม่มีจติ ครองเท่านนั้ เองแหละ แตส่ ภาวะธาตอุ นั เป็นภายในคอื

รา่ งกายอนั นีม้ นั มีจติ ครองเป็นอยา่ งนนั้ เหตดุ งั นนั้ มนั จงึ รูจ้ กั
ทกุ ขน์ ่นั แหละ มนั จงึ รูจ้ กั ความเปล่ยี นแปลงของรา่ งกายอนั นี้
อยา่ งเชน่ ตน้ ไมอ้ ยา่ งนีม้ นั ไมม่ ีจิตครอง ดงั นนั้ มนั จงึ ไมไ่ ดร้ อ้ ง
ครวญครางอะไรออกมาเลย เวลามนั หกั มนั โคน่ ลง มนั ก็หกั โคน่
ไปอยา่ งนนั้ ธรรมดาน่ีแหละ แตส่ ว่ นรา่ งกายสงั ขารอนั มนั มีจิต
ครองดงั นนั้ เม่ือมนั วิบตั แิ ปรปรวนไป จิตนีแ้ หละเป็นผรู้ บั รู้ เม่ือ
จิตไปรูเ้ ท่าแลว้ ก็ยอ่ มหว่นั ไหวย่อมเดอื ดรอ้ น ทงั้ สะดงุ้ หวาดกลวั
ตอ่ ความตายหรอื ความแตกดบั ของสงั ขารรา่ งกายนี้

พระพทุ ธเจา้ ทรงตรสั วา่ สตั วโ์ ลกทงั้ หลายยอ่ มสะดงุ้ ตอ่
อาชญาคือความตาย ไม่สะดงุ้ ก็แตพ่ ระอรยิ บคุ คล หรอื พระ
อรหนั ตเ์ ทา่ นนั้ แหละ พระอรหนั ตน์ ่ีทา่ นไมส่ ะดงุ้ เพราะเหตวุ า่
ทา่ นละอปุ าทานในขนั ธท์ งั้ ๕ น่ีเสยี แลว้ ทา่ นไม่ไดถ้ ือขนั ธ์ ๕ น่ี
เป็นตวั เป็นตนเป็นเราเป็นเขา ท่านมองเหน็ วา่ สิ่งทงั้ ปวงท่ีมี
ความเกิดขนึ้ มาแลว้ ก็แปรปรวนแตกดบั ไปเทา่ นนั้ เอง ไมม่ ีสตั ว์
ตาย ไมม่ ีบคุ คลตาย ท่ีวา่ ตายนนั้ สมมตุ กิ นั เอาตา่ งหาก สมมตุ ิ
เอาธาตุ ๔ ขนั ธ์ ๕ น่ีมนั วา่ แปรปรวนแตกดบั ไปเท่านนั้ เอง วา่ คน

ตายสตั วต์ าย แทท้ ่ีจรงิ แลว้ นนั้ สมตุ ิวา่ เอาเฉยๆ แตพ่ ดู ถึงความ
จรงิ แลว้ มนั ก็มแี ตส่ ่งิ ตา่ งๆท่ีมคี วามเกิดขนึ้ ในโลกอนั เนีย้ แลว้ ก็
แปรปรวนในทา่ มกลางแลว้ กแ็ ตกดบั ในท่ีสดุ ก็มีเท่านีเ้ องนะ

ดงั นนั้ แหละ นกั ปราชญผ์ มู้ ีปัญญาทงั้ หลายทา่ นจงึ เบ่ือ
หนา่ ย เม่ือพิจารณาเหน็ แลว้ เบ่ือหนา่ ย อยากจะไปสสู่ ถานท่ีไม่
วบิ ตั ิแปรปรวนแตกดบั อนั นี้ สถานท่ีไหนท่ีจะไมม่ ีการแปรปรวน
แตกดบั แลว้ น่ีนะ นอกจากพระนิพพานแลว้ ไมม่ ี ไม่มีท่ีไหนเลย
โลกทงั้ ๓ อนั นีล้ ว้ นแต่ มีแตค่ วามเกิดขนึ้ ในเบอื้ งตน้ แลว้ ก็แปร
ผนั ทา่ มกลาง แตกดบั ในท่ีสดุ ทงั้ นนั้ เลย ผปู้ ฏิบตั ิธรรม ผภู้ าวนา
นะ มนั ตอ้ งพิจารณาใหเ้ ห็นตามความเป็นจรงิ อย่างนี้ มนั จงึ จะ
ยินดีตอ่ พระนิพพาน เพราะวา่ พระนพิ พานนีเ้ ป็นธรรมอนั เท่ยี ง
แทแ้ นน่ อนไมแ่ ปรผนั เป็นอยา่ งอ่นื จิตนีเ้ ม่ือละอาสวกิเลสให้
บรสิ ทุ ธิ์ หมดจดไปแลว้ โดยประการทงั้ ปวงแลว้ จิตนีก้ ็ไม่
เคล่ือนไหว ไมด่ นิ้ รน ทะเยอทยานไปในภพนอ้ ยภพใหญ่เลย น่นั
แหละ ก็รูไ้ ดใ้ นปัจจบุ นั สาํ หรบั ผทู้ ่ีทา่ นบรรลแุ ลว้ ทา่ นก็รูไ้ ด้ รูจ้ ิต
ตวั เองวา่ หมดอยากแลว้ หมดความปรารถนาในโลกแลว้ มนั ก็ไม่

อยากไปเกิดในภพนอ้ ยภพใหญ่อะไรเลย แมว้ า่ ธาตุ ๔ ขนั ธ์ ๕ น่ี
ยงั จะไม่แตกไมด่ บั ไปกอ่ น แตด่ วงจิตท่ีละอาสวกิเลสหมดแลว้ น่ี
ไม่เป็นทกุ ขเ์ ดอื ดรอ้ นอะไรเลย เพราะวา่ มนั อย่คู นละโลกกนั แลว้
ท่านเรยี กวา่ โลกตุ ระธรรม แปลวา่ ธรรมเหนือโลกก็หมายเอา
ดวงจิตนีเ้ อง มนั อย่เู หนือโลกแลว้ ถึงจะอาศยั โลกนีอ้ ย่แู ตก่ ็ไมต่ ิด
อย่ใู นโลกนี้ อารมณห์ รอื กิเลสตา่ งๆไม่สามารถจะซมึ ทราบเขา้ สู่
จิตใจของท่านผรู้ ูท้ งั้ หลายได้ เหมือนอยา่ งนา้ํ ไม่สามารถจะซมึ
เขา้ สใู่ บบวั ไดฉ้ นั ใด จติ ของมนุ ีผรู้ ูท้ งั้ หลายก็เป็นเชน่ นนั้ อารมณ์
ทงั้ หลายกระทบมาแลว้ ก็ผา่ นไป กระทบมาแลว้ ก็ผ่านไป เทา่
นนั้ เอง จติ ของท่านไม่หว่นั ไหว เพราะรูแ้ จง้ ตามเป็นจรงิ อยา่ ง
ท่ีวา่ น่นั แหละ

รูว้ า่ ไม่ใชข่ องเรา ของเขาอะไร ปัญญาอนั นีต้ อ้ งยง่ิ ตอ้ ง
เจรญิ ปัญญานีใ้ หย้ ่งิ ตอ้ งรูแ้ ลว้ รูอ้ กี ตอ้ งพจิ ารณาแลว้ พจิ ารณา
อีก อยอู่ ยา่ งนนั้ กวา่ มนั จะรูแ้ จง้ เหน็ จรงิ ไดน้ ะ่ ขอใหเ้ ขา้ ใจ ไมใ่ ช่
วา่ พิจารณารูค้ รงั้ หนง่ึ แลว้ ก็แลว้ ไปเลย ไมต่ อ้ งพิจารณาอกี ก็อยู่
อย่างนนั้ เลย อย่างนี้ ไม่ใชห่ ละสาํ หรบั ผทู้ ่ียงั …จิตใจยงั ไมห่ ลดุ

พน้ น่ี ความหลดุ พน้ อนั นีน้ ่ะมนั มีอยู่ ๒ ประเภท คือหลดุ พน้
ช่วั คราวหนง่ึ หลดุ พน้ อยา่ งถาวรหนง่ึ น่ี ทา่ นเรยี กวา่ สมุทเฉท
วมิ ุตติ คือหลดุ พน้ โดยเด็ดขาดไปเลย กิเลสทงั้ มวลเหลา่ นนั้ ไม่
กลบั มารบกวนจิตใจของทา่ นอีกแลว้ ประเภทหน่งึ เราเราเรยี กวา่
หลดุ พน้ ไปช่วั คราว เชน่ เราจะรูไ้ ดใ้ นขณะท่ีเราน่งั สมาธิ เม่ือ
จิตใจมนั รวมลงสงบลงเช่นนีแ้ หละ กิเลสทงั้ หลายก็รบกวนจิตใจ
ไม่ไดเ้ ลย คลา้ ยๆกนั กบั วา่ พน้ ไปแลว้ แตท่ ่ีจรงิ แทแ้ ลว้ ยงั ไม่พน้
เป็นแตเ่ พียงวา่ อานภุ าพแหง่ สมาธินีม้ นั ไปทบั กิเลสไวเ้ ท่านนั้ เอง
อานภุ าพแหง่ ความสงบนีม้ นั ไปทบั กิเลสไว้ กิเลสดนิ้ ไมไ่ ดม้ นั ก็
เลยสงบตวั อยไู่ ปช่วั ระยะหนง่ึ ครนั้ เม่ือสมาธิถอนแลว้ กเิ ลสนนั้
มนั ก็ลกุ ขนึ้ ตามหลงั มา มารบกวนจิตใจใหว้ นุ่ วายเดอื ดรอ้ นอกี
น่ีเรยี กวา่ วมิ ตุ ติอ์ นั เป็นสว่ นโลกีย์ มนั มีอยอู่ ยา่ งนีแ้ ตม่ นั ไม่เท่ียง
ไม่ย่งั ยนื อย่างวา่ น่ีแหละ ก็ใหพ้ าพจิ ารณาใหร้ ูค้ าํ วา่ วมิ ตุ ติมนั มี
อยู่ ๒ ประการอย่างนีเ้ อง

แลว้ เราทาํ จิตใหเ้ ป็นวิมตุ ตนิ์ ่ีไดไ้ หม อนั นีเ้ ป็นหนา้ ท่ีของเรา
ทกุ คนท่ีจะพจิ ารณาใหเ้ ห็นดว้ ยตนเอง ถา้ หากวา่ ไม่เหน็ วิมตุ ตใิ์ น

สว่ นอนั เป็นโลกียน์ ี้ มนั ก็ไมม่ ีแกใ่ จท่ีจะทาํ ความเเพียรเพ่ือให้
ถึงสมทุ เฉทวมิ ตุ ตไิ ด้ เหมือนอยา่ งบคุ คลทาํ นาทาํ สวนทาํ แลว้
ไมไ่ ดข้ า้ ว ไม่ไดข้ ายผลไม้ ไมส่ ามารถจะรวมเงนิ เป็นกอ้ นใหญ่ไว้
ไดอ้ ย่างนมี้ นั กไ็ มค่ ิดท่ีจะทาํ การคา้ การขายได้ เพราะวา่ การทาํ
การคา้ ขายน่ีตอ้ งไดใ้ ชท้ นุ มากพอสมควร จงึ จะทาํ การคา้ ขายได้
ทนุ เลก็ ๆนอ้ ยๆเน่ียคา้ ขายไมไ่ ดเ้ ลย อนั นีฉ้ นั ใดก็อย่างนนั้ แหละ
บคุ คลท่ีมีบญุ กศุ ลนอ้ ยไปเชน่ นนี้ ะแลว้ กิเลสหลายตวั กวา่ บญุ
กวา่ คนนนั้ กิเลสมนั ก็คอยสะกดั กนั้ จติ อนั นีไ้ วไ้ ม่ใหท้ าํ ความ
เพียรกา้ วหนา้ ไปไดเ้ ลย ทาํ ใหจ้ ติ ใจออ่ นแอทอ้ แทไ้ ป เป็นอยา่ ง
งนั้ ใหส้ งั เกตดจู ิตใจของใครของเรามนั เป็นอยา่ งนนั้ ไม๊ ถา้ เป็น
อยา่ งนนั้ ก็แสดงวา่ บญุ กศุ ลอนั เป็นสว่ นโลกียน์ ีย้ งั ไม่มากพอเลย
อย่าวา่ แตบ่ ญุ กศุ ลอนั เป็นโลกตุ ตระเลย ทกุ คนตอ้ งรูต้ วั อย่างนี้ ก็
รูต้ วั อย่างนีแ้ ลว้ อา้ เราน่ีมนั บญุ นอ้ ยอยู่ บญุ กศุ ลมนั นอ้ ยไป เรา
จงึ ไมส่ ามารถหลดุ พน้ ออกจากกิเลสนีไ้ ด้ เช่นนีแ้ ลว้ ก็ทาํ ความ
เพียรใหย้ ่งิ ขนึ้ ไปโดยลาํ ดบั

การสาํ รวมตนก็ใหส้ ม่าํ เสมอไป ทงั้ กลางวนั กลางคนื ยืน
เดิน น่งั นอน กิน ด่มื พดู จาปราศรยั อะไรตอ่ อะไร ก็มีสติสมั ปะ
ชญั ญะประคบั ประคองจติ นี้ ใหส้ ม่าํ เสมอใหเ้ ป็นปกตไิ ป ไมใ่ ห้
จติ นีห้ ลงยนิ ดหี ลงยนิ รา้ ยกบั เรอ่ื งท่ีไดท้ าํ คาํ ท่ีไดพ้ ดู ไปนนั้ ทาํ
แลว้ แลว้ ไป พดู แลว้ แลว้ ไป ไมเ่ สยี ใจ ไมด่ ีใจ กบั กิรยิ ากายท่ี
แสดงออกไป กิรยิ าวาจาท่พี ดู ท่ีกลา่ วออกไป แลว้ ก็แลว้ ไป
กาํ หนดรูอ้ ยใู่ นปัจจบุ นั อยา่ งเดยี วเทา่ นนั้ เพราะนอกจากนนั้ แลว้
ไม่มีอะไรย่งั ยนื นะ่ กิรยิ าอาการท่กี ระทาํ หรอื คาํ ท่ีพดู ทาํ ไปแลว้
พดู ไปแลว้ มนั ก็ดบั ไปๆ อยอู่ ย่างนนั้ ไมม่ ีอะไรย่งั ยนื แมว้ า่ มนั ไม่
ดบั ลงในปัจจบุ นั ทนั ดว่ น มนั ก็แปรปรวนไปเรอ่ื ยๆไป ในท่ีสดุ มนั
ก็แตกดบั เช่นบคุ คลสรา้ งบา้ นสรา้ งเรอื นขนึ้ มาอยา่ งนนี้ ะ เอาวา่
สรา้ งถาวรจรงิ ๆเลยอยา่ งนี้ วา่ อย่างนนั้ ก็ไดแ้ ค่ ๑๐๐ ปีเทา่
นนั้ เองนะ แลว้ ทงั้ สมั ภาระทงั้ หลายท่ีกอ่ สรา้ งขนึ้ ก็หมดอายลุ ง ก็
ชาํ รุดทรุดโทรม ก็ตอ้ งรอื้ ทงิ้ ไป

ดเู หมือนอยา่ งกระท่งั พระพทุ ธเจา้ น่นั แหละ บา้ นเมืองของ
คนสมยั นนั้ ก็เจรญิ รุง่ เรอื งตามยคุ ตามสมยั ครนั้ เม่ือลว่ งเลยมา

๒๕๐๐ กวา่ ปีนีน้ ะ อนั สงิ่ เหลา่ นนั้ มนั ไปไหนหมด น่นั แหละ มนั ก็
พงั ทะลายลงสพู่ ืน้ ดนิ นีไ้ ปหมดเลย ก็เหน็ แตซ่ ากตา่ งๆ ปรากฏ
อยบู่ า้ ง บางสงิ่ บางอย่างเทา่ นนั้ เอง อย่างเชน่ ไม่วา่ ท่ีไหนในโลก
อนั นี้ เมืองไทยน่ีก็มี วดั วาอารามโบราณแตก่ ่อนเพ่งิ สรา้ งกนั มา
ก็บางแหง่ ก็เหน็ แตซ่ ากอฐิ ซากปนู ปรากฏอย่เู ทา่ นนั้ เองนะ จะได้
เห็นเป็นหลงั คาศาลาหลงั คาโบสถอ์ ะไรอยนู่ ่ีไม่มีเลย ในประเทศ
อนิ เดยี สถานท่ีพระพทุ ธเจา้ บงั เกิดขนึ้ ในโลกก็เหมือนกนั ไมม่ ี
แลว้ สงิ่ ปลกู สรา้ งแตอ่ ดตี กาลนนู่ น่ะ มีแตส่ ิ่งปลกู สรา้ งท่มี นษุ ย์
ทาํ ขนึ้ ใหม่เท่านนั้ เองนะ

ธรรมดาการเจรญิ ปัญญาน่ีก็ตอ้ งพิจารณาหลายเรอ่ื งหลาย
อย่างมาประกอบกนั เขา้ มนั จงึ จะเห็นแจง้ ในไตรลกั ษณญาณ
คอื อนิจจงั ทกุ ขงั อนัตตา เม่ือปัญญามนั พิจารณาเหน็ โลก
สนั นวิ าสอนั นี้ มนั มีความเกดิ ขนึ้ แปรปรวน แตกดบั ไปอย่างนนั้
แลว้ มนั ก็สงั เวชสลดใจ น่ีแหละ สงั เวชสลดใจวา่ ดวงจิตดวงนี้
มนั มาอาศยั อยใู่ นของไมเ่ ท่ยี ง เหตนุ นั้ มนั ถงึ ไดเ้ ป็นทกุ ข์ มนั จงึ
วนุ่ วายเดือดรอ้ นอย่อู ยา่ งนี้ ถา้ วา่ สิง่ ท่ีอาศยั อยนู่ ่ีมนั เท่ียงย่งั ยืน

แลว้ มนั ก็ไมม่ อี ะไรท่ีจะมากระทบกระท่งั จติ ดวงนีใ้ หเ้ ป็นทกุ ข์
เดือดรอ้ นเลย ก็ตอ้ งพจิ ารณาใหร้ ูใ้ หเ้ ห็นใกลๆ้ เขา้ มาหากายกบั
จิตน่ีแหละ ทีแรกพจิ ารณาใหก้ วา้ งขวางออกไป แตพ่ ิจารณาก็
สรุปลงมาสกู่ ายกบั จิตอนั นี้ มาสอนจติ น่ีเหน็ ไหมหละมนั เป็น
อยา่ งนแั้ หละ โลกสนั นิวาสอนั นีน้ ะ่ มนั ไมเ่ ท่ียงไมย่ ่งั ยืนอย่างนี้
ถา้ มนั เท่ยี งมนั ย่งั ยนื เราก็ตอ้ งเหน็ ซิ วตั ถุ สง่ิ ของ ผคู้ น สตั วส์ ารา
สงิ่ ท่ีเกิดขนึ้ มาบนโลกอยา่ งนี้ มนั ก็จะย่งั ยนื มาใหเ้ ราไดเ้ หน็ จน
บดั นีแ้ หละ แตน่ ่ีไมม่ ีนิ ก็วา่ อย่างมีก็มีแตโ่ ครงกระดกู เท่านนั้
แหละ สตั วก์ ็ดี คนก็ดี มีแตโ่ ครงกระดกู ใหเ้ ห็นเท่านนั้ เองนะ แม้
พวกเราท่มี ีชีวติ เป็นอย่ปู ัจจบุ นั น่ี ตอ่ ไปก็จะตอ้ งแตกดบั ทาํ ลาย
ลง เหลือแตก่ ระดกู เทา่ นนั้ ใหค้ นรุน่ หลงั ไดเ้ ห็น ไดร้ ู้ ใหค้ ดิ ดใู หม้ นั
เหน็ อย่างนี้ แลว้ ตณั หามนั จะไดน้ อ้ ยเบาบางลง

คือความอยากของจติ เน่ยี นะ่ การพิจารณาอยา่ งนีม้ นั ลว้ น
แตเ่ ป็นอบุ ายละอปุ าทาน ความยดึ ม่นั ถือม่นั ในสงั ขารนามรูป
อนั นี้ ทงั้ ภายใน ทงั้ ภายนอก ทงั้ หยาบละเอยี ด มนั ลว้ นแตเ่ ป็น
อบุ ายท่ีจะละทกุ สิง่ ทกุ อย่างในโลกอนั นี้ ไมถ่ ือม่นั มาเป็นของเรา

ของเขา ของตวั ตนอะไรเลย ใครเป็นผลู้ ะ จติ ดวงนีเ้ น่ียละนะ
ปัญญาสอนจติ จิตเห็นแจง้ ตามปัญญาแลว้ ก็ปลงได้ วางได้ ถา้
ปัญญาไม่เดินหนา้ กอ่ น จติ นนั้ ปลงไม่ลง วางไมล่ ง เป็นอย่างนั้
เพราะฉะนนั้ ปัญญาน่ีจงึ เหมอื นกนั กบั วา่ ผงซกั ฟอก ผงซกั ผา้ ท่ี
ดาํ ดา่ ง เปรอะเปื้อนดว้ ยมลทนิ ตา่ งๆ เอาไปแชเ่ ขา้ ไปแลว้ นาน
ไป แช่ไปซกั ประมาณช่วั โมงหนง่ึ ไปขยีเ้ ขา้ ไป ขยีก้ บั นา้ํ เขา้ ไป
ผงซกั ฟอกนนั้ มนั จะทาํ ใหส้ งิ่ สกปรกโสโครกเหลา่ นนั้ เป่ือย
ละลายจากผา้ นนั้ แตผ่ งซกั ฟอกไมไ่ ดก้ ดั ผา้ เลย มนั จะไปทาํ ลาย
ตงั้ แตส่ ่งิ สกปรกตา่ งๆท่ีมีอยใู่ นผา้ เท่านนั้ แหละ ใหม้ ลายหายสญู
ไป เหลอื แตเ่ นือ้ ผา้ อนั สะอาดๆเท่านนั้ อนั นีฉ้ นั ใดก็อยา่ งนนั้
แหละ ปัญญาน่ี สาํ หรบั เรา อบรมใหเ้ กิดใหม้ ีขนึ้ แลว้ ก็ปัญญาน่ี
ฟอกจิตใจน่ี ท่มี วั หมองดว้ ยอปุ กิเลสตา่ งๆนนั้ หนะ ใหม้ นั ขาว
สะอาด ผดุ ผ่อง ดวงจิตอนั นีไ้ มใ่ หม้ วั หมองดว้ ยอปุ กิเลสตา่ งๆ ก็
ฉนั นนั้ แหละ ขอใหเ้ ขา้ ใจ

แตแ่ ลว้ ปัญญาน่ีกม็ าจากสมาธิ สมาธิก็มาจากศีล ไอธ้ รรม
๓ ประการนีม้ นั ย่อมเน่ืองกนั ไมใ่ ชว่ า่ ปัญญามนั เกิดขนึ้ โดยท่ี

บคุ คลไม่มีศลี ไมม่ ีสมาธิ ปัญญาก็กิดขนึ้ ได้ ไมใ่ ชน่ ะ อนั ปัญญา
โลกียน์ นั้ มนั เกดิ ไดเ้ ป็นได้ แมบ้ คุ คลจะมีกิเลสตณั หาครอบงาํ
จติ ใจอยกู่ ็ตาม เม่ือมนั เรยี นมนั ทอ่ งมนั จาํ ตามตาํ ราตาม
ตวั หนงั สือมนั ก็จาํ ได้ แลว้ มนั ก็เอาไปคดิ เอาไปปรบั ปรุงส่งิ ท่ี
อาํ นวยสะดวกให้ มนั เพง่ นอกเช่นอยา่ งวา่ ยกตวั อยา่ งวา่ สรา้ ง
บา้ นอยา่ งนีน้ ะ บา้ นหลงั หนง่ึ นีเ้ ราจะสรา้ งแบบไหน มนั กค็ ดิ วาด
ภาพดวู า่ เราจะตอ้ งทาํ โครงสรา้ งอยา่ งนนั้ อยา่ งนนั้ ๆ กวา้ ง
เท่านนั้ ยาวเทา่ นนั้ สงู เทา่ นนั้ ใชว้ สั ดอุ ปุ กรณอ์ ย่างนนั้ ๆ แลว้
เงนิ ทนุ มีเทา่ นนั้ พอท่ีจะสรา้ งบา้ นหลงั นีใ้ หเ้ สรจ็ ได้ มนั มีแตเ่ ร่อื ง
เพง่ นอก ไอค้ วามรูใ้ นทางโลกน่นี ะ ท่ีสรา้ งบา้ นสรา้ งเรอื น สรา้ ง
สิ่งอาํ นวยความสะดวกใหต้ า่ งๆนานาหมนู่ ี้ สว่ นความรูใ้ นทาง
ธรรมอนั เป็นไปเพ่ือความหลดุ พน้ นี้ มนั เป็นการทวนกระแสของ
โลก ไมป่ ลอ่ ยจิตใหเ้ พง่ เลง็ ไปกบั โลกสงสารอนั นี้ ทวนกระแสจติ
กลบั เขา้ มาภายในปัจจบุ นั ไม่คดิ สง่ ออกไปภายนอก ทวน
กระแสความคดิ ความนกึ เขา้ มาในปัจจบุ นั นี้ ใหม้ ารูก้ ายกบั จิต

อย่นู ี้ รูว้ า่ กายนีเ้ ป็นของแตกของดบั ก็รูต้ ามสภาพความเป็นจรงิ
เป็นสงิ่ นา่ เบ่ือน่าหนา่ ยก็รูว้ า่ นา่ เบ่ือน่าหนา่ ยจรงิ ๆ

เบ่อื หนา่ ยทาํ ไมอะ้ เอา้ ก็มนั ไปประคบประหงมทะนบุ าํ รุง
ดว้ ยขา้ ว นา้ํ ผา้ นงุ่ ผาุ้ หม่ อาหาร ท่ีอยทู่ ่ีอาศยั หยกู ยาแกโ้ รคภยั
ตา่ งๆนานา มนั ตอ้ งแสวงหา สงิ่ บาํ รุงปรนเปรอรา่ งกายอนั นีอ้ ยู่
รา่ งกายอนั นี้ มนั จงึ พอประทงั อยไู่ ด้ พจิ ารณาเหน็ อยา่ งนีแ้ ลว้ จงึ
เบ่ือหนา่ ย เหน่ือยหมดนะ ถา้ ไม่พจิ ารณาบอ่ ยๆ อยา่ งนีไ้ มเ่ หน็
แจง้ อยา่ งนีม้ นั ไมเ่ บ่อื เพราะวา่ สง่ิ ท่มี นั ย่วั ยวนชวนใหเ้ กิดความ
รกั ความใครน่ ะ่ มนั มีอยใู่ นโลกอนั เนีย้ รูปสวยๆงามๆ เสียง
ไพเราะเพราะพรงิ้ กล่ินหอมหวล รสอรอ่ ย สมั ผสั อนั ออ่ นน่มุ น่มิ
หมนู่ ีม้ นั มีอยู่ เม่ือบคุ คลมาหลงสมมตุ นิ ่ีแลว้ จิตใจมนั ก็เลยติด
เกาะขอ้ งกบั สงิ่ เหลา่ นี้ มนั จงึ หลดุ พน้ ไปไมไ่ ด้ เม่ือเราอบรม
ปัญญาใหเ้ กิดขนึ้ แลว้ ปัญญาก็มาแฉใหจ้ ิตดู ใหจ้ ติ ไดร้ ูอ้ ยา่ งนนั้
รูปเสยี งกลนิ่ รสสมั ผสั ท่ีตนหลงรกั หลงใครอ่ ยนู่ ่นั นะ่ มนั เป็น
อย่างนีๆ้ อยา่ งนีๆ้ มนั มีความเกิดขนึ้ แลว้ แปรปรวนแตกดบั ไป ใน
เวลาท่ีมนั ยงั ไม่แตกไมด่ บั น่ี มนั ก็แปรปรวนทนทกุ ขท์ นได้

ยากลาํ บากอย่อู ยา่ งนนั้ ทงั้ เป็นของไม่สวยไมง่ ามตามท่ีเขา้ ใจ
นนั้ เลย มนั จะมีอะไรสวยงามรูปรา่ งอนั นีน้ ะ มนั มีหนงั หมุ้ อยเู่ ทา่
นนั้ เอง มนั จงึ สงิ่ ไมส่ วยไมง่ ามจงึ ไม่ปรากฏมาก แตม่ นั ก็ปรากฏ
อยแู่ ลว้ หละถึงจะมีหนงั หมุ้ อย่กู ็ตาม เชน่ เหง่ือไคล นา้ํ ลาย
นา้ํ มกู อจุ จาระ ปัสสาวะ ตา่ งๆหมนู่ ีน้ ะ มนั แสดงออกปรากฏให้
เห็นแลว้ สงิ่ โสโครก หากวา่ สงิ่ โสโครกเหลา่ นีไ้ มถ่ กู ระบายออก
มาแลว้ รา่ งกายนีอ้ ยไู่ มไ่ ดเ้ ลย เพียงแตท่ อ้ งผกู ๒ วนั ๓ วนั นีก้ ็
แย่แลว้ อะ้ คนเราอะ้ ป่วนป่ันแลว้ ทอ้ งนะ่ ปวดทอ้ งแลว้ ทอ้ งอดื
ทอ้ งเฟ้อ รบั ประทานอาหารก็ไมไ่ ดม้ าก เพราะมนั อาหารเกา่ มนั
ค่งั คา้ งอยใู่ นกระเพาะอยใู่ นลาํ ไสโ้ นน่ นะ่ เพียงเทา่ นมี้ นั ก็เหน็
มนั ก็เป็นทกุ ขใ์ หเ้ หน็ แลว้ เป็นอย่างนนั้

ผมู้ ีปัญญาทงั้ หลายก็ลองพจิ ารณาดซู ิ พระพทุ ธเจา้ ทรง
สอนน่ะ สอนในเวลานงุ่ หม่ ก็พิจารณาก่อนแลว้ จงึ นงุ่ จงึ ห่ม ได้
ผา้ ใหม่มาก็ดี หรอื วา่ ผา้ เกา่ ก็ช่างแหละ หม่ นงุ่ ห่มเวลาใดก็
พจิ ารณา ผา้ นงุ่ ผา้ ห่มเหลา่ นีก้ ็ไมเ่ ท่ียง นงุ่ หม่ ไปนานไปก็เศรา้
หมองไป ก็ชาํ รุดทรุดโทรม ไมต่ อ้ งไดท้ ิง้ ก็เป็นอย่างนีแ้ หละ อนั

รา่ งกายน่ีฉนั ใดก็เหมือนกบั ผา้ นงุ่ ผา้ ห่มนนั้ แล อาศยั มนั นานไป
มนั ก็ชาํ รุดทรุดโทรมไป เม่ือแกไ้ ขทะนบุ าํ รุงเตม็ ท่ีแลว้ มนั ก็ปกตดิ ี
คืนไมไ่ ด้ มนั กต็ อ้ งแตกทาํ ลายลงเทา่ นนั้ เองน่ะ เหมือนเคร่อื งนงุ่
เคร่อื งห่มอยา่ งท่ีวา่ น่นั แหละ อะไรๆก็อาศยั อย่ชู ่วั คราวเทา่ นนั้
กลา่ วโดยสรุปแลว้ อนั นีแ้ หละปัญญานะใหพ้ ากนั คิด ใหพ้ ากนั
พิจารณา หาอบุ ายอนั ประกอบไปดว้ ยความจรงิ นะ่ มาสอนจิต
อนั นี้ ไมใ่ ชเ่ ป็นอบุ ายท่ีหลอกเอา โดยท่ีเรอ่ื งไม่จรงิ ก็เอามาสอน
จิตอนั นี้ อยา่ งนีไ้ ม่ใช่นะ อบุ ายตา่ งๆน่ีลว้ นเป็นอบุ ายเร่อื งเป็น
จรงิ ทงั้ นนั้ เลย เพ่ือสอนจติ ใหจ้ ติ มนั รบั รูค้ วามจรงิ ดงั กลา่ ว
มาแลว้ นนั้ แหละ

จติ น่ีมนั ถกู อวชิ ชาตณั หายอ้ ม แลว้ มนั จงึ เห็นไปวา่ โลกอนั นี้
ทงั้ ภายนอกทงั้ ภายใน ทงั้ ไกล ทงั้ ใกล้ ทงั้ หยาบทงั้ ละเอยี ดอนั นี้
เป็นของน่าช่ืนชมยินดอี ยู่ น่แี หละอวิชชาตณั หามนั หลอกลอ่
จิตใจ มนั จงึ ไดห้ ลงใหลยดึ ม่นั อยู่ มนั จงึ ไมย่ อมปลอ่ ยยอมวาง
น่นั เองแหละ บดั นีเ้ ม่ือเราอบรมสมาธิใหเ้ กิดขนึ้ แลว้ ก็หดั เจรญิ
ปัญญาหาอบุ ายมาสอนจิตดงั แสดงมาใหฟ้ ังมาน่ีนะ เออ สอน

บอ่ ยๆเขา้ จิตน่ีมนั ก็ยอมรบั รูค้ วามจรงิ เหลา่ นีแ้ หละ อนั นี้ เออ่
เป็นจรงิ แทๆ้ แลว้ เป็นสง่ิ ท่ีไม่ควรยดึ ไม่ควรถือ ควรปลอ่ ยควร
วางจรงิ ๆ เอาใหจ้ ติ มนั ลงความเหน็ ลงอยา่ งนีน้ ะ ถา้ จิตมนั ลง
ความเหน็ อย่างนนี้ ะ มนั ก็ปลงได้ วางไดจ้ รงิ ๆแหละ มนั ก็ไม่ลงั เล
เลย แตว่ างแลว้ ปลงลงไปแลว้ แตก่ ็ยงั อาศยั รูปธรรมนามธรรมน่ี
อย่นู นั้ เองนะ อาศยั รูปเสยี งกล่ินรส เคร่อื งสมั ผสั ภายนอกนนั้ อยู่
ไม่ใชว่ า่ ปลอ่ ยวางแลว้ ไม่ตอ้ งอาศยั เลย ไมต่ อ้ งรบั ประทานอะไร
ไมต่ อ้ ง นงุ่ หม่ อะไรตอ่ ไปอีก อยา่ งนีไ้ ม่ใชน่ ะ ถงึ รูเ้ ทา่ แลว้ รูแ้ จง้
แลว้ ก็ยงั อาศยั ส่ิงเหลา่ นีอ้ ยู่ ในเม่ือบญุ กรรมท่ีทาํ ตา่ งๆมาน่ียงั
ไม่หมด รูปอนั นีม้ นั ก็ยงั เป็นไปอยู่

ทา่ นผรู้ ูท้ งั้ หลายเม่ือมีปัญญาเกิดขนึ้ แลว้ พจิ ารณา แมจ้ ะ
ไดร้ บั ความเบ่ือหนา่ ย ท่านก็เบ่ือหนา่ ยดว้ ยอาํ นาจแห่งปัญญา
อยา่ งท่ีวา่ มานนั้ แหละ เม่ือเบ่อื หนา่ ยแลว้ ทาํ ยงั ไงจงึ จะพน้ จาก
ของไม่เท่ียง ของเป็นทกุ ข์ ทนไดย้ ากอยา่ งนี้ ก็ตอ้ งปลอ่ ยวางเทา่
นนั้ เองแหละ ไมถ่ ือม่นั วา่ เป็นตวั ตนเราเขา น่ี แตป่ ลอ่ ยวางแลว้
เราก็ยงั อาศยั มนั อยู่ เพราะบญุ กรรมท่ีทาํ มาแตก่ อ่ นนนั้ มายงั ไม่

หมดไมส่ นิ้ มนั ยงั ใหผ้ ลอยู่ ผรู้ ูท้ งั้ หลายก็รูต้ ามความเป็นจรงิ
อยา่ งนีแ้ ลว้ ก็อาศยั มนั ไปอย่างพระอรหนั ตท์ งั้ หลาย มี
พระพทุ ธเจา้ เป็นตน้ เน่ีย พระองคก์ ็ทรงชีวติ อนั นีไ้ ปโดยลาํ ดบั
เพ่ือแนะนาํ ส่งั สอนเวไนยสตั วท์ งั้ หลาย ใหร้ ูแ้ นวทางปฏบิ ตั ิ เพ่ือ
จะเอาไปฝึกฝนจติ ใจตวั เองใหเ้ กิดความรูค้ วามฉลาดเหมือน
อย่างพระพทุ ธเจา้ สามารถละอปุ าทานความยดึ ม่นั ถือม่นั ใน
ขนั ธ์ ๕ นีไ้ ด้

พระพทุ ธเจา้ นนั้ ทรงพระมหากรุณาธิคณุ แกส่ ตั วโ์ ลก
ทงั้ หลายเป็นอย่างย่ิงเลย พระองคจ์ งึ ไดเ้ อาทกุ ขเ์ ป็นทนุ สรา้ ง
บญุ บารมีมาในสงสารน่ีคณานบั ชาตไิ มถ่ ว้ น กวา่ บญุ ญาบารมีนี้
จะเต็มบรบิ รู ณ์ แมพ้ ทุ ธศาสนิกชนทงั้ หลายก็ขอใหเ้ ขา้ ใจอยา่ งนี้
แหละ อนั บคุ คลท่ีจะหลดุ จะพน้ จากวฏั ฏะสงสารอนั นีไ้ ดต้ อ้ ง
อาศยั บญุ บารมีเท่านนั้ สรา้ งบญุ กศุ ลใหม้ นั มากไปเทา่ ใด บญุ
กศุ ลอนั นีแ้ หละหนนุ จติ ใจใหเ้ กิดปัญญา ปัญญาเกิดขนึ้ สอนจิต
ใหเ้ หน็ จรงิ ตามเป็นจรงิ ในสงิ่ ท่ีตนอาศยั อย่นู ่ีนะ วา่ มนั ไมเ่ ท่ียง
เป็นทกุ ขท์ นไดย้ ากลาํ บากจรงิ ๆนะ มนั เป็นอนตั ตาบงั คบั ไมไ่ ด้

บอกไม่ได้ ไมเ่ ป็นไปตามใจหวงั ไมใ่ ชข่ องใคร ไมใ่ ช่ของเราของ
เขาจรงิ ๆ อนั นเี้ ป็นความจรงิ แทๆ้

เม่ือปัญญามนั สอนจิตใหเ้ หน็ ลกั ษณะอาการของสงั ขารทงั้
ปวงมนั ดงั กลา่ วมานีแ้ ลว้ มนั ก็จะเกิดนพิ พิทา ความเบอ่ื หนา่ ย
ขนึ้ มา เม่ือเบ่อื หนา่ ยเขา้ บอ่ ยๆ เบ่อื หนา่ ยดว้ ยอาํ นาจของ
ปัญญาเน่ียน่ะ มนั จะคลายความกาํ หนดั ยนิ ดีน่ีไปเรอ่ื ยๆ คลาย
ออกๆเร่อื ยไปมนั ก็นอ้ ยลงไป เบาบางไปกเิ ลสอนั นีน้ ะ จะขอให้
จติ น่ีมนั เบ่อื หนา่ ยดว้ ยปัญญาดงั กลา่ วมาแลว้ นนั้ นะ่ มนั ก็คอ่ ย
คลายออกไป คลายทีเดยี วไม่หมด มนั ก็คลายไปทีละนอ้ ยๆไป
ในท่ีสดุ มนั กห็ มดลงได้ ทา่ นเรยี กวา่ สมจุ เฉทวิมตุ ติ แปลวา่ หลดุ
พน้ ไดโ้ ดยเดด็ ขาด ไมก่ ลบั คนื มายดึ ม่นั ถือม่นั ในขนั ธ์ ๕ นีอ้ ีก
ตอ่ ไป ทีแรกนกี้ ็หลดุ พน้ ไปเป็นขนั้ ๆดงั กลา่ วมาแลว้ นนั้ แหละ
เชน่ รกั ษาศีลใหบ้ รสิ ทุ ธิ์อย่างนีน้ ะ มนั กห็ ลดุ พน้ จากบาปอกศุ ล
มาไดข้ นั้ หนง่ึ แลว้ นนั้ แหละ แลว้ คราวนีม้ นั ยงั กิเลสอยถู่ งึ แมบ้ าป
กศุ ลจะระงบั ไป แตก่ ิเลสสว่ นท่ีมนั ไม่เป็นบาปเป็นกรรมนนั้ มนั ก็
ยงั มีอยู่ ฉะนนั้ จงึ วา่ ภาวนาเขา้ ทาํ จติ ใหส้ งบลงไป ทาํ จิตใหส้ งบ

ระงบั ลงไปแลว้ มนั ก็หลดุ พน้ จากกิเลสนนั้ ไปช่วั ระยะหนง่ึ อยา่ ง
นีน้ ะ เม่ือสมาธินนั้ ถอนออกมาแลว้ กิเลสนนั้ มนั ก็ติดตามมาอีก
แตว่ า่ มนั เบาลงเพราะอนภุ าพแหง่ สมาธินนั้ มนั ก็สามารถทาํ
กิเลสท่ีหยาบๆใหเ้ บาลงเหมือนกนั นะ่ มนั เป็นอยา่ งนนั้ เม่ือกิเลส
หยาบๆน่นั มนั ระงบั ไป ยงั เแตก่ ิเลสอย่างกลาง เชน่ นีก้ ็อาศยั
ปัญญาในวนั นีน้ ะ อาศยั ปัญญาสอนจติ นีเ้ ขา้ ไป จิตนีเ้ ม่ือมนั
เห็นตามปัญญาแลว้ มนั ก็ปลอ่ ย มนั ก็วางไปเร่อื ยๆไป มนั เป็น
อย่างนนั้

การท่ีบคุ คลใหท้ านก็ดี รกั ษาศีลก็ดี ไหวพ้ ระภาวนาทาํ ใจให้
สงบระงบั ลงไปก็ดี ลว้ นแตเ่ ป็นการสรา้ งบญุ สรา้ งกศุ ลทงั้ นนั้ เลย
ขอใหเ้ ขา้ ใจ เม่ือทาํ ไปมากๆเขา้ ไป บญุ กศุ ลน่ีมนั มากเขา้ มนั ก็
ทาํ ใหจ้ ติ ใจนีม้ กี าํ ลงั เขม้ แขง็ จิตใจหนกั แนน่ ตงั้ ม่นั อย่ดู ว้ ยดีแลว้
ปัญญามนั ก็เกิดขนึ้ จากจิตท่ีสงบระงบั ตงั้ ม่นั อย่ใู นบญุ ในคณุ
น่นั เองแหละ ปัญญามนั จะเกิดขนึ้ ก็เพราะมีบญุ มีคณุ พระพทุ ธ
พระธรรม พระสงฆอ์ ยใู่ นจติ ใจเป็นพืน้ ฐาน จติ จะสงบอย่ไู ดก้ ็

เพราะอาศยั บญุ คณุ น่ีเองนะ ขอใหเ้ ขา้ ใจ ถา้ คนไม่มีบญุ มีคณุ
ดงั กลา่ วมานีแ้ ลว้ จติ สงบไมไ่ ดเ้ ลย

ดงั นนั้ ในอนุสติ ๑๐ อนั เป็นสมถกรรมฐาน อนั เป็น
กรรมฐานท่ีผสู้ นใจในการเจรญิ สมถะวิปัสสนาจะตอ้ งบาํ เพ็ญ
น่นั เหละทรงแสดงไวใ้ หห้ ม่นั ระลกึ คณุ พระพทุ ธเจา้ คณุ พระ
ธรรม คณุ พระสงฆใ์ หห้ ม่นั นกึ ถงึ ทาน การบรจิ าคของตน นกึ ถึง
ศลี ท่ีตนไดร้ กั ษามา นกึ ถงึ คณุ ท่ีทาํ บคุ คลใหเ้ ป็นเทวดา นกึ ถงึ
ความตายอนั มีแก่ตน นกึ ถงึ รา่ งกายสงั ขารอนั ไม่เท่ียงไม่ย่งั ยนื
ทงั้ ไม่สวยไม่งาม เป็นอารมณอ์ ย่เู สมอ นกึ ถงึ ความตายเป็น
อารมณอ์ ยเู่ สมอ น่หี ละความตายน่กี ็หมายความวา่ รา่ งกายน่ี
มนั จะตอ้ งแตกดบั เป็นท่ีสดุ ทา่ นก็เลยสมมตุ ิวา่ ตายเทา่ นนั้ เอง
แหละ ท่ีจรงิ แลว้ รา่ งกายน่ีมนั เกิดแลว้ มนั ก็แปรปรวนแตกดบั
ลงเทา่ นนั้ แหละ แลว้ ก็นกึ ถงึ อานาปานสุ ติน่ีนะ ลองคดิ ดซู ิ
อนสุ ติ ๑๐ น่ีนะ พระพทุ ธเจา้ แสดงได้ สาํ คญั แคไ่ หนนะ่ อานา
ปานสติการตงั้ สตริ ูล้ มหายใจเขา้ หายใจออกอยา่ งนี้ มนั ทาํ ให้
จิตรวมลงได้ ทาํ ใหจ้ ติ น่ีละอารมณท์ ่ีเป็นอดตี อนาคตไป น่นั

แหละ เม่ือจิตท่ีมนั ละอารมณท์ ่ีเป็นอดีต อนาคตแลว้ มนั ก็รวมลง
เป็นหนง่ึ ในปัจจบุ นั นีไ้ ดเ้ ลย

ฉะนนั้ อยา่ ลืมหละ การนกึ ถงึ ลมหายใจเขา้ ออกน่ีมนั ทาํ ให้
จิตสงบ จติ หยดุ คดิ หยดุ นกึ แลว้ การนกึ ถงึ คณุ แห่งพระนิพพาน
อนั เป็นธรรมชาตสิ งบ ระงบั จากกิเลสและกองทกุ ขท์ งั้ มวล อนั นี้
ก็เป็นหนา้ ท่ีเราทกุ คนจะตอ้ งนกึ ถงึ อย่◌ู เสมอ ถา้ ไมน่ กึ ถงึ พระ
นิพพานมนั ก็ไม่อยากบรรลพุ ระนพิ พานน่นี ะ ไมน่ กึ ถงึ พระ
นิพพานก็ไมเ่ ห็นคณุ แหง่ พระนิพพานวา่ วิเศษอยา่ งไร อยา่ งเชน่
บางคนท่ีมีความเหน็ เคล่ือนคลาดจากความเป็นจรงิ ไม่ยอมรบั รู้
คาํ สอนของพระพทุ ธเจา้ มนั กพ็ ดู ไปตา่ งๆ นานาวา่ พระนิพพาน
น่ีไม่มีบา้ นไมม่ ีเรอื น ไม่มีรถราข่ี ไม่สนกุ ไม่อยากไปหรอก คราว
นีก้ ็มีผวู้ า่ อยา่ งนีอ้ ย่บู อ่ ยๆอยเู่ หมือนกนั นะน่นั ผทู้ ่ีเหน็ เชน่ นนั้
แสดงวา่ มนั ตดิ ความสขุ ช่วั คราว ไอเ้ รอ่ื งความทกุ ขไ์ มเ่ อาบวก
ลบคณู หารกนั ดบู า้ งเลย เลอื กเอาแตค่ วามสขุ ช่วั คราวนนั้ นะมา
วา่ โลกนีส้ นกุ สนานอยา่ งโนน้ อยา่ งนีน้ ่นี ะ มนั ขาดปัญญา อยา่ ง
วา่ น่นั แหละ ถา้ หากวา่ บคุ คลผมู้ ีปัญญาแลว้ นะ เอาความสขุ ใน

โลกนี้ กบั ความทกุ ขใ์ นโลกนีม้ าบวกกนั เขา้ เอามาเทียบกนั เขา้
ลองดอู ะ่ น่ี เราจะรูไ้ ◌ด้ ว้ า่ ไอค้ วามสขุ ในโลกนนี้ ะ่ มนั ประเด๋ยี ว
ประดา๋ วหนง่ึ แตค่ วามทกุ ขอ์ นั นีม้ นั เป็นประจาํ เลย ทกุ ขแ์ ก่ทกุ ข์
เจบ็ ป่วยไข้ ทกุ ขต์ ายอนั นีน้ นั้ มนั เป็นทกุ ขป์ ระจาํ แทๆ้ เลย เม่ือ
ความทกุ ขเ์ หลา่ นีม้ นั มีอย◌่ ู ประจาํ อยา่ งนีแ้ ลว้ ไอค้ วามสขุ อนั
เกิดจากความสขุ อนั ช่วั คราวเชน่ สขุ ในการกิน สขุ ในการนอน
สขุ ในการซอ่ งเสพกามคณุ เมถนุ สงั โยชน์ สขุ ในการดมู หรสพครบ
ครนั ตา่ งๆนานาหมนู่ ี้ มนั ลว้ นแตเ่ ป็นเหย่ือลอ่ ใหต้ ดิ อย่◌ู ในทกุ ข์
ทงั้ นนั้ เลย เพราะมนั เป็นสขุ ช่วั คราวอยา่ งท่วี า่ น่ีแหละ ไม่เห็นมี
อะไรย่งั ยืนอย◌่ ู ไดเ้ ลย ทา่ นเรยี กวา่ อามสิ สุข สขุ องิ อาศยั วตั ถุ
เม่ือวตั ถสุ ิ่งของเหลา่ นนั้ มนั วบิ ตั ิแปรปรวนไป ความสขุ เหลา่ นนั้
มนั กห็ มดไป อนั นีเ้ ป็นความจรงิ แทๆ้ เลย เพราะฉะนนั้ ผปู้ ฏบิ ตั ิ
ธรรมทงั้ หลายอยา่ ละเลยตอ้ งนอ้ มเขา้ มาสอนจิตตวั เองอย◌่ ู เส
มอ ไม่เชน่ นนั้ แลว้ มนั ก็ตดิ ความสขุ ช่วั คราวน่ีแหละดงั ท่ีเราเหน็
กนั อยนู่ ่ีนะ่

ระเบียบการปฏบิ ตั ใิ นพระพทุ ธศาสนาน่ีทา่ นสอนใหต้ ่นื ดกึ
ลกุ เชา้ ทาํ ความเพียร อยา่ งนีน้ ะ บคุ คลผตู้ ิดความสขุ ในการ
นอนนะ่ ก็เอาแลว้ นอนจมปิ้งเลย หมดคนื ก็ไม่ต่นื ไปต่ืนเอาเม่ือ
นนู่ สวา่ งน่นู แสงพระอาทติ ยข์ นึ้ สอ่ งสทู่ อ้ งฟา้ น่นู บางคนยงั ไม่
ต่นื ขนึ้ เลย แสงอาทิตยม์ าก็ดี อย่างนีแ้ หละเรยี กวา่ มนั ติดอยใู่ น
อามิสสขุ สขุ ท่อี งิ อาศยั วตั ถเุ หลา่ นีอ้ ยู่ ดงั นนั้ ก็ลองคดิ ดซู ิ ถา้ เม่ือ
รา่ งกายอนั นีม้ นั เป็นปกติ โรคภยั ยงั ไม่เบียดเบียนนะ่ ก็นอนหลบั
ไดส้ นิทสบาย บดั นีเ้ ม่ือรา่ งกายอนั นีมนั วิบตั ิแปรปรวนไปแลว้
เอาหละนอนก็ไม่หลบั นะบดั นีน้ ะ กระสบั กระสา่ ย รบั ประทาน
อาหารก็ไม่อรอ่ ยแลว้ เม่ือเป็นเช่นนีม้ นั จะเป็นยงั ไงแลว้ บดั นีน้ ะ
มนั ก็เป็นทกุ ขแ์ ลว้ ไอจ้ ิตท่ีมนั ไมร่ ูเ้ ทา่ มนั กเ็ ดือดรอ้ น โอย๊ เราน่ีจะ
ตายแลว้ เขาวา่ นอนก็ไมห่ ลบั รบั ประทานอาหารก็ไม่ได้ เม่ือ
วติ กถงึ ความตายไปแลว้ ก็ย่งิ เดอื ดรอ้ นเลย เพราะไม่อยากตายน่ี
ไม่อยากพลดั พลากจากความสขุ ช่วั คราวดงั กลา่ วมาแลว้ น่นั
แหละ ดงั นนั้ ผมู้ ีปัญญาทงั้ หลาย ทา่ นจงึ เห็นพิจารณาเหน็
เชน่ นนั้ แลว้ ก็จงึ เบ่ือหนา่ ยความสขุ ช่วั คราวนนั้ เบ่อื หนา่ ยวตั ถทุ ่ี

ดวงจติ อาศยั อยนู่ ี้ ไดแ้ ก่ธาตดุ นิ นา้ํ ไฟ ลม รวมกนั เขา้ เป็น
รา่ งกายสงั ขารอนั นนั้ จงึ ไดเ้ บ่ือหนา่ ย ไมย่ นิ ดีในการหลบั การ
นอน ไมย่ ินดใี นรสชาตขิ องอาหาร ไมย่ นิ ดีในผา้ นงุ่ ผา้ หม่
เคร่อื งใชไ้ มส้ อย สง่ิ อาํ นวยสะดวกตา่ งๆให้ เชน่ รถราหมนู่ ีเ้ ป็นตน้
ก็เป็นของอาํ นวยความสะดวกใหช้ ่วั คราว อา้ ว รถราคนั งามๆน่งั
สบายอยา่ งนนี้ ะ แตเ่ ม่ือรา่ งกายมนั ทรุดโทรมไปแลว้ นะ มนั จะ
ไปน่งั ไดย้ งั ไงอย่างนนั้ น่งั ก็ไมไ่ ด้ ก็ถึงแมว้ า่ สิ่งเหลา่ นนั้ มนั จะ
ยงั อย่◌ู แตร่ า่ งกายน่มี นั ชาํ รุดทรุดโทรมไปแลว้ มนั ก็ไม่มี
ความหมายอะไรเลย มนั ก็ตอ้ งพจิ ารณาหมดทกุ ส่ิงทกุ อย่างท่ี
แวดลอ้ มตวั เอง อยนู่ ่ีตอ้ งทาํ ความรูเ้ ทา่ ไปทกุ ประการเลยอยา่ งนี้
อนั นีแ้ หละไดช้ ่ือวา่ ทางหลดุ พน้ จากทกุ ขภ์ ยั ในวฏั สงั สาร ดงั
แสดงมาก็มีดว้ ยประการฉะนี้

ท่ีมา: https://youtu.be/0T7FZO8rGyU