นึกถึงแต่คำบริกรรมพุทโธ หลวงปู่เจี๊ยะ จุนโท

นึกถงึ แตค่ าํ บริกรรมพุทโธ
ตอ่ นีไ้ ปจะไดบ้ รรยายธรรมะก็เป็นเครอ่ื งประดบั สติปัญญา
พทุ ธบรษิ ัททงั้ หลาย เราเกิดมาทกุ คนลว้ นแตเ่ ป็นผทู้ ่ีไดส้ รา้ ง
กศุ ล บญุ กศุ ลขนึ้ มาแลว้ มีรูปรา่ งก็สมบรู ณบ์ รบิ รู ณไ์ มเ่ ป็นงอ่ ย
เป็นเปลีย้ ไม่เป็นใบเ้ ป็นบา้ พิการตา่ งๆ อยา่ งนีน้ บั วา่ เป็นบญุ ของ
เราประการหนง่ึ บคุ คลท่ีสรา้ งบาปสรา้ งกรรมไว้ เกิดขนึ้ มาก็ปาก
แหวง่ หหู นวกเป็นใบเ้ ป็นบา้ เสยี จิตผดิ มนษุ ยธ์ รรมดา เดนิ ก็
ก๊อกๆแก๊กๆขาแขง้ ก็ไม่คอ่ ยจะสมบรู ณ์ ตา่ งกนั อยา่ งนนั้
เพราะฉะนนั้ จงึ สมกบั ภาษิตยกยอ่ งตนวา่ บพุ เพกตปญุ ญตา
บญุ ท่ีส่งั สมดแี ลว้ อนั นี้ เราไดส้ ่งั สมมาดีก็ไดม้ าเกิดในเมอื งไทย

พบปะพระพทุ ธศาสนา มกี ารไดท้ าํ บญุ บาํ เพ็ญทาน ถือศลี
รกั ษาอโุ บสถแลว้ ยงั ไดเ้ จรญิ สมาธิกรรมฐานเหลา่ นี้ เป็นสง่ิ ท่ที าํ
ยาก

โลก มนั เพลินอยกู่ บั โลก มนั เพลินอยกู่ บั สงสาร ทาํ ใหใ้ จนนั้
วนุ่ วายเดอื ดรอ้ น แตว่ า่ เรากไ็ ม่ไดม้ องถงึ สง่ิ ท่ีเป็นภยั เป็นทกุ ข์
กระวนกระวายของเราเหลา่ นนั้ ไม่ไดน้ อ้ มเขา้ มาพินิจพจิ ารณา

จงึ ไมเ่ กิดความเบ่อื ความหน่าย เพราะฉะนนั้ อยา่ งการเขา้ มา
ภาวนาน่กี ็เหมอื นกนั ตา่ งคนก็ตา่ งมงุ่ มาดปรารถนาความสงบ
ของใจ บางคนก็ไดส้ งบนอ้ ย บางคนก็ไดส้ งบมาก แตค่ วามสงบ
มาก ความสงบนอ้ ยนนั้ เราก็ตอ้ งสงั เกตความชาํ นิชาํ นาญของ
ใจเรา ในขณะท่ีเราจะภาวนาอยา่ งนนั้ เราทาํ อยา่ งไรจงึ เป็นให้
ใจของเรานนั้ สงบ แลว้ สงบไปไดเ้ วลานานสกั ปานใด น่ีก็ตอ้ ง
สงั เกตอยา่ งนี้ ไมใ่ ชส่ กั แตว่ า่ ทาํ กท็ าํ ไป ไดห้ รอื เสียก็ไม่รู้ เห็นเคา้
ทาํ ก็ทาํ อยา่ งนี้ ผลประโยชนท์ ่ีจะไดร้ บั ก็รูส้ กึ วา่ มีจาํ นวนนอ้ ย
เพราะฉะนนั้ ตอ้ งอาศยั ความใครค่ รวญพินิจพิจารณาตวั นีเ้ ป็น
สง่ิ สาํ คญั ของการปฏิบตั ิ

บคุ คลผทู้ ่ีมีใจอนั สงบ มีใจอนั เยือกเยน็ มองส่งิ ใดก็เป็นคณุ
เป็นประโยชนเ์ ป็นโทษของใจ เรานกั ภาวนาก็ตอ้ งเป็นอยา่ งนนั้
ความฉลาดของมนษุ ย์ แมแ้ ตส่ ตั วเ์ ดรจั ฉาน นกอีแออ้ ย่างนีม้ ีแต่
ขาสองขามีปากหนง่ึ อนั กบั มปี ีกอย่างนี้ ความฉลาดของนกท่ีจะ
หาเหย่ือมาเลยี้ งปอ้ นตวั วนั หนง่ึ ๆ มองๆดแู ลว้ นกอแี อก้ ฉ็ ลาด
บินเอาปีกสองปีกนนั้ บินพบุ ๆพบั ๆ พบุ ๆพบั ๆไลเ่ ขา้ ไปในป่าแลว้

ก็นกเหย่ือ สตั วท์ งั้ หลายก็บนิ ออกมา นกอแี อก้ ็จบั กิน อมื้ …ดๆู ก็
ชอบกล ความฉลาดของนกก็มีอยทู่ ่ีปีก อยทู่ ่ีปัญญาความคิดจะ
ไดส้ ตั วเ์ ขา้ มาเลีย้ งปากเลีย้ งทอ้ งของตวั น่ีเป็นอยา่ งนนั้ น่ีแหละ
เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ อย่างเรากเ็ หมือนกนั อยา่ งเราภาวนาอย่างนี้
วา่ กว็ า่ ซาํ้ วา่ ซาก วา่ กนั อยอู่ ย่างนีเ้ อง แลว้ ฟังก็ไมค่ อ่ ยเขา้ ใจ ฟัง
ไม่เขา้ ใจน่ีมนั เป็นสง่ิ ท่ียาก หวั ใจมนั ทบึ หวั ใจมนั หนา หวั ใจ
เหมือนเหลก็ กน้ เตาท่ีช่างเคา้ ไมเ่ อาแลว้ เศษท่ีมนั ไปลงอย่ใู นกน้
สวะอนั นนั้ น่ีมนั เป็นอย่างนนั้ ฟังไมเ่ ขา้ ใจ เม่ือฟังไม่เขา้ ใจคน
เทศนก์ ็ไมม่ ีอะไรจะเทศน์ เป็นอย่างนนั้ หาสง่ิ ท่ีจะเทศนก์ ็ไมค่ อ่ ย
จะมี หวั ใจมนั ไม่เปิด มนั ปิดอยตู่ ลอดเวลา เป็นอยา่ งนนั้ น่ี
เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ การกระทาํ ใจน่ีเป็นส่ิงสาํ คญั ถา้ เราไม่
ใครค่ รวญพินิจพจิ ารณา ใหว้ นั คนื ลว่ งไปๆอยทู่ กุ วนั ทาํ สงิ่ นนั้ ทาํ
สง่ิ นีเ้ อาความกงั วลตวั นนั้ เขา้ มาบงั หนา้ อย่างนี้ ทาํ ใหเ้ วลาของ
เราเน่ินชา้ จากการปฏบิ ตั ิ

เพราะฉะนนั้ จะตอ้ งฝึกหดั ตวั เรา ถงึ เวลาเทา่ นนั้ จะตอ้ งน่งั
สมาธิกรรมฐาน กาํ หนดเวลาเทา่ ไรก็ตอ้ งน่งั ไดต้ ามกาํ หนดอย่าง

นนั้ อย่างนกั บวชอยา่ งนกี้ ็จาํ เป็นท่ีสดุ พวกแมช่ งแมช่ ีก็
เหมือนกนั อยา่ ใหเ้ วลาลว่ งไปเปลา่ ๆ ลว่ งไปทา่ นเปรยี บเหมือน
ชา่ งหกู ท่ีทอไปเน่ียมีแตว่ นั ขา้ งหนา้ สนั้ เขา้ มา ชีวติ ของเราเม่ือ
เกิดขนึ้ มาแลว้ ก็มีแตว่ นั สนั้ เขา้ ไป สนั้ เขา้ ไป ไมร่ ูจ้ ะตายวนั ไหน
เพราะฉะนนั้ จงพากนั ตงั้ อกตงั้ ใจ พรรษาหนง่ึ ก็เป็นอยา่ งนนั้ สอง
พรรษาก็เป็นอย่างนนั้ วา่ ก็วา่ หลวงตาดา่ วา่ ก็ตอ้ งวา่ กนั เทศนก์ ็
ตอ้ งเทศนเ์ พ่ือใหด้ ใี หเ้ ป็นประโยชนข์ นึ้ มา ไม่ไดเ้ ทศนเ์ พ่อื หวงั เงนิ
หวงั ทอง หวงั ลาภสกั การะอะไรตา่ งๆ ไม่ไดห้ วงั สงิ่ เหลา่ นนั้
เทศนก์ ็เป็นการท่ีชกั จงู เรอ่ื งการภาวนาของเรา หลวงตากเ็ ทศนก์ ็
ไมค่ อ่ ยจะเป็นแตว่ า่ บวชมาแกม่ านานเขา้ เคา้ ก็วา่ เป็นอาจารย์
อาวโุ ส ก็จาํ เป็นท่ีตอ้ งแสดงไปอยา่ งนนั้ ความสนั ทดั ในกรณี
แบบแผนตาํ รบั ตาํ ราไมค่ อ่ ยไดศ้ กึ ษาเลา่ เรยี น เพราะฉะนนั้ การ
เทศนจ์ ะเอาไพเราะเสนาะโสตจรงิ ๆก็เป็นส่ิงท่ียาก เพราะฉะนนั้
จงึ วา่ การภาวนาน่ีหละ น่ี มนั ก็จะเขา้ มาเดอื นหน่งึ แลว้ วนั นีก้ ็วนั
โกน ปลงหวั ขนึ้ มาอกี แลว้ เน่ียเป็นอยา่ งนนั้ เดอื นหน่งึ เราช่งั ดู
ตวั เราสิ เราทาํ ภาวนาขนึ้ มาตงั้ แตเ่ ดือนหนง่ึ แลว้ ไดอ้ ะไรบา้ ง

มองดตู วั เรา มองอยหู่ วั ใจเรา อยา่ ไปมองโทษของคนอ่นื มองดทู ่ี
ตวั ของเรา เราภาวนาเป็นบา้ งมยั้ จติ สงบวนั ไหนคนื ไหนเวลา
เทา่ ไหร่ สงบลงไปอย่างนนั้ ไดน้ านเทา่ ไร แลว้ เกิดมีอะไรปรากฏ
มีนิมิตมีภาพมีส่งิ หนง่ึ สง่ิ ใดปรากฏขนึ้ ในใจบา้ ง แลว้ ทาํ ใจให้
เยือกเยน็ บา้ ง อย่างนีก้ ็ตอ้ งช่งั พนิ ิจพจิ ารณาอย่วู า่ เรากระทาํ
เป็นไปอย่างไร กาํ ไรหรอื ขาดทนุ ไมใ่ ช่สกั แตว่ า่ ทาํ ไปๆไมร่ ูไ้ ดร้ ู้
เสีย เป็นอย่างไรก็ไมร่ ูเ้ รอ่ื งเลยอยา่ งนีก้ ็แยเ่ หมือนกนั การปฏิบตั ิ
ของเรา อยา่ งนีเ้ รยี กวา่ เน่ินชา้ ตายก็ตายเปลา่ ๆ เพราะฉะนนั้
ตอ้ งอตุ สา่ หข์ มกั เขมน้

การกระทาํ อนั นีเ้ ป็นการกระทาํ ท่ียาก แตเ่ ม่ือเราตงั้ อกตงั้ ใจ
ลงไปจรงิ ๆแลว้ มนั ก็ไมห่ นีความจรงิ ได้ เพราะมนั ขาดความพาก
ความเพียรความพยายามตวั นนั้ เป็นสง่ิ สาํ คญั ความอตุ สาหะ
น่งั ใหน้ าน บรกิ รรมใหเ้ รว็ นกึ ใหเ้ รว็ ตอ้ งการใหต้ ดั อารมณอ์ ย่า
เขา้ มาสใู่ จของเรา ใหใ้ จของเราอยกู่ บั คาํ บรกิ รรมบทใดบทหนง่ึ
อย่อู ยา่ งนนั้ จะเป็นอรหงั พทุ โธ อติ ปิ ิโส ภควา, หรอื อรหงั
สมั มา, พทุ โธ, สงั โฆ อนั ใดอนั หนง่ึ ตาย ไมเ่ ท่ียง เป็นทกุ ข์ ทกุ ขๆ์

ก็ได้ เจบ็ ๆ อยา่ งนีก้ ็ได้ อนั ใดอนั หน่งึ เน่ียเราภาวนาก็ตอ้ งสงั เกต
อยา่ งนนั้

อยา่ งเรากาํ หนดจิตอย่เู ฉยๆ เวลาเขา้ ภาวนากช็ อบกาํ หนด
จิตเฉยๆ น่ีอยา่ งหนง่ึ อยา่ งนีท้ ่ีมกั เกิดถนี มิทธะ งว่ งเหงา
หาวนอน ตวั เนีย้ นาํ เขา้ มา เพราะอะไร เพราะความขีเ้ กียจของ
ใจ ไม่อยากคดิ ไมอ่ ยากนกึ ไม่อยากการบรกิ รรม น่นั โกสัชชะ
มนั เขา้ มาทบั หวั ใจ อสั มิ ความถือตวั ถือตนวา่ เราดเี ราเกง่ เรา
วิเศษเราวิโส ไม่ตอ้ งการบรกิ รรมพิจารณาอะไรเลย กาํ หนดเขา้
ไปอย่างนนั้ น่นั อนั นีท้ บั หวั ใจเรา ทาํ ใหก้ ารปฏิบตั ไิ มก่ า้ วหนา้
อย่างทา่ นพดู ไว้ ก็เคยพดู บอ่ ยๆ อยา่ งจะเขา้ ฌาณสมาบตั ิ ก็
จาํ เป็นจะตอ้ งเขา้ ไปตงั้ แตป่ ฐมฌาณ ปฐมฌาณก็ตอ้ งมีวติ ก
วิจาร วติ กก็คอื อะไร การระลกึ ถึงการบรกิ รรมน่นั เอง ก็ตอ้ งการ
ใหจ้ ติ มนั มาเลน่ กบั สงิ่ เหลา่ นซี้ กั พกั หนง่ึ แลว้ จงึ คอ่ ยๆทวนเขา้ ไป
เม่ือทวนเขา้ ไปอยา่ งนนั้ วิตกวิจาร พอเม่ือมนั พอของมนั เขา้ ไป
แลว้ ก็ปี ติ ความสบายของกาย ความสบายของใจท่ีระลกึ อย่กู บั
สงิ่ นนั้ อนั เดยี ว ใจไม่กระสบั กระสา่ ยไปในอดีตอนาคต ไม่

กระสบั กระสา่ ยไปหนา้ ไปหลงั ไมห่ ว่ งนนู่ ห่วงน่ี คดิ ไปอยา่ งนนั้
อย่างนี้ ใจระลกึ อยใู่ นคาํ บรกิ รรมอนั เดียวอยา่ งนนั้ เรยี กวา่ ปีติ
เกิดขนึ้ แลว้ ใจอย่างนนั้ สบาย กายกท็ าํ ใหก้ ายก็สบาย กายก็เบา
ใจก็เบา เบายงั ไง นกึ ก็สบายคลอ่ งแคลว่ สะดวก ไม่ขดั ไม่ขอ้ ง
เป็นไปดว้ ยความเพลดิ เพลินของใจอย่างนนั้ น่นั หละ โยมไม่
ถนดั เขา้ ไปก็สปั หงกแลว้ อา้ เป็นอยา่ งนนั้ ภาวนาไมเ่ ป็น! มนั ก็
ตอ้ งใหพ้ จิ ารณา อยา่ ใหม้ นั สปั หงก! สปั หงกมนั เสยี มนั ไมไ่ ด้
เรอ่ื ง! เป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ เทศนอ์ ย่างนี้ เราจะมา
กาํ หนดอย่แู ตใ่ จอย่างเดยี วมนั ไมไ่ ด้ มนั ตอ้ งแกม้ นั ถีนมทิ ธะตวั
นนั้ มนั จะเขา้ มา มนั เรม่ิ เขา้ มาอย่างนี้ มนั ขาดความรูส้ กึ ขาดสติ
ขาดสมั ปะชญั ญะ ไมร่ ูต้ วั เลย สมาธิเสยี ไมไ่ ดส้ มาธิ น่ี
เพราะฉะนนั้ เราน่งั ลงไปตอ้ งบรกิ รรมอย่อู ย่างนนั้ ถีนมทิ ธะมนั
จะดกี วา่ ขา้ เรอะ หรอื หมาท่ไี หน! ไอข้ ีเ้ กียจ! มาจากไหน น่นั เอา
มนั เขา้ ไปอยา่ งนนั้ มนั จะมาไดอ้ ยา่ งไร เออ้ เม่ือเราถงึ มนั อยา่ ง
นนั้ กาํ ปั้นขวากาํ ปั้นซา้ ยใสเ่ ขา้ ไป มนั จะอยเู่ หรอ มงึ อย่ไู ดเ้ หรอ
ไอข้ ีเ้ กียจขีค้ รา้ นง่วงเหงาหาวนอน มนั จะอยไู่ ดอ้ ยา่ งไร น่ีมนั ขี้

เกียจ น่ีมนั ไมเ่ อา ทาํ อะไรก็ไมเ่ อา กาํ หนดแตใ่ จอยา่ งเดยี ว มนั ก็
สปั หงกทา่ เดียว มนั ก็ไมไ่ ดเ้ รอ่ื ง! ไม่ไดเ้ ร่อื งซกั ที! สามปี หา้ ปี สบิ
ปีก็เป็นอยอู่ ยา่ งนนั้ ภาวนาไมเ่ ป็น! เป็นอย่างนนั้ เพราะฉะนนั้
มนั ตอ้ งแกต้ รงนี้ แกต้ รงนีไ้ มไ่ ด้ ภาวนาไมเ่ ป็น น่ีเป็นอยา่ งนนั้ วา่
กนั ชดั ๆ วา่ กนั แนๆ่ วา่ กนั ตรงๆ ขวานผ่าเขา้ ไปเลย เป็นอยา่ งนนั้

เพราะฉะนนั้ เราตงั้ ใจภาวนา ตอ้ งการบรกิ รรมสิ อย่าไปวา่
ใครเทศน์ พระพทุ ธเจา้ ก็บอกมาอยา่ งนนั้ ครูบาอาจารยข์ องเรา
ก็บอกมาอย่างนนั้ ทา่ นบอกไม่ผิดทาง เป็นอยา่ งนนั้ หลวงตาก็
จาํ ๆเคา้ มาก็วา่ ไปตามเรอ่ื ง เป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ เราเทศน์
กนั อยา่ งนีก้ ็เพ่ือการจะเนน้ กนั ใหม้ นั ดขี นึ้ มา แกส้ งิ่ ท่ีไม่ดขี องเรา
เม่ือมนั เป็นถีนมิทธะอยา่ งนนั้ เราจาํ เป็นตอ้ งแก้ ถา้ ไมแ่ กก้ ็
ภาวนาไมเ่ ป็น น่ีเป็นอยา่ งนนั้ เม่ือมนั แกจ้ นบรกิ รรมอย่อู ยา่ งนนั้
จนจติ มนั แนว่ แน่อย่กู บั การบรกิ รรมอยา่ งนนั้ เท่ยี งตรงจบิ๊ ไมไ่ ป
ไหนเลย ใจผ่องแผว้ ใสสะอาดสวา่ งปลอดโปรง่ แจม่ ใส กายก็
เบา ใจกเ็ บา เบาหมด เบาทกุ ชนิด น่นั จงึ เป็นสมาธิอยา่ งนนั้
ง่วงโงกงว่ งเหงาหาวนอน อะไรมนั ก็ไม่ตามเขา้ มา ไมม่ ีเลย

ในขณะนนั้ ใจปลอดโปรง่ น่ี อย่างนนั้ จงึ เรยี กวา่ เป็นสมาธิ น่ีเขา้
ไปก็สปั หงก สองทีก็สปั หงก นกึ ขนึ้ มาก็ตงั้ ขนึ้ มาอกี ก็สปั หงกอกี
แลว้ กนั ๆ ใชไ้ ม่ไดเ้ ลย นกยางจะจกิ ปลาทา่ เดียวก็ไม่ไหว
เพราะฉะนนั้ เราตอ้ งแก้ แกส้ งิ่ เหลา่ นีใ้ หม้ นั หาย เม่ือแกส้ งิ่ เหลา่ นี้
หายแลว้ ใจเป็นปกติแลว้ ก็ตอ้ งนอ้ มเขา้ มาพจิ ารณา พจิ ารณา
วา่ อยา่ งทกุ ครงั้ ท่ีเราทาํ ไปทาํ ไมเป็นอยา่ งนนั้ เม่ือมากระทาํ
อยา่ งนีแ้ ลว้ ทาํ ไมไมเ่ ป็น น่ี ทาํ ไมไมเ่ ป็น มนั เป็นเพราะเหตอุ ะไร
เราตอ้ งใครค่ รวญพจิ ารณา ออ๋ เราไดก้ ระทาํ อยา่ งนี้ ถีนมิทธะจงึ
ไม่ครอบงาํ ความสปั หงกก็ไม่มี ใจก็ปลอดโปรง่ ใจก็เป็นสมาธิ
แชม่ ช่ืน น่ี มนั ก็ไดก้ าํ ลงั เม่ือไดก้ าํ ลงั อยา่ งนนั้ ก็ตอ้ งทาํ อยา่ งนนั้

เวลาเขา้ บนั้ ตน้ ก็ตอ้ งเอาอยา่ งนนั้ เอาลงไปอยา่ งนนั้ ใหม้ นั
เขา้ อยา่ งนนั้ เม่ือเขา้ อยา่ งนนั้ ใจมนั เป็นสมาธิไดแ้ ลว้ เราก็ตอ้ ง
พิจารณา พิจารณาลงไป ส่ิงใดมนั เพลดิ เพลนิ โลกสงสาร เคย
เสวยอยกู่ บั โลกสงสาร อะไรมนั เพลิดเพลนิ เพลดิ เพลนิ ตรงไหน
น่ี ก็ตอ้ งเอาสง่ิ เหลา่ นนั้ มาพจิ ารณา มาใครค่ รวญ ดผู มเราซิ มนั
เคยดาํ ทีนที้ าํ ไมมนั หงอกมนั ขาว แลว้ มนั จรงิ มยั้ น่ีมนั ก็ตอ้ งดู

อยา่ งนนั้ พจิ ารณาลงไป เน่ีย อยา่ งนีจ้ งึ เรยี กวา่ ปัญญา
ใครค่ รวญพิจารณา ไมใ่ ชด่ แู ตผ่ ม แลว้ ใครเป็นคนไปวา่ ผม วา่
ผมมนั หงอก ผมมนั ขาว ผมมนั ดาํ ผมมนั ลา้ น หวั มนั ลา้ น น่ี ใคร
วา่ ไอต้ วั วา่ ตวั นีม้ นั จรงิ รเึ ปลา่ ไอธ้ รรมชาตอิ นั นนั้ อยทู่ ่ีอยา่ งนนั้
ไอต้ วั วา่ เน่ียมนั จรงิ มยั้ ฟังตรงนีใ้ หฟ้ ังจนเขา้ ใจ ฟังเขา้ ใจแลว้ มนั
รูจ้ กั ง่ายๆ เม่ือใจสงบลงไปอยา่ งนนั้ คดิ ออกไปอยา่ งนนั้
ความคิดนนั้ จรงิ รเึ ปลา่ มองดใู หม้ นั ชดั สิ ใจท่ีมนั สงบกบั ท่ี
ความคิดเกิดขนึ้ มนั ตา่ งมนั มยั้ น่ีอย่างนจี้ งึ เรยี กวา่ ปัญญา
คน้ ควา้ พินิจพจิ ารณาอยา่ งนี้ มาคน้ ควา้ พนิ ิจพิจารณาอย่างนนั้
แลว้ เม่ือเหน็ ความจรงิ แลว้ ใจนนั้ มนั ก็ปลอ่ ยวาง วางสงั ขาร
ธรรมท่ีในใจของเรา วางทงั้ กายทงั้ สงั ขารของใจน่นั

เม่ือวางอยา่ งนนั้ ยงั มีอะไรตงั้ อยทู่ ่ีปรากฏอยกู่ บั ตวั เรา ท่ีมี
ความรูส้ กึ ตวั นนั้ เป็นความรูส้ กึ ชนิดไหน เราก็ตอ้ งสงั เกต ทา่ น
จงึ วา่ ธรรมฐีติ ธรรมฐีตกิ ็หมายถงึ ความสงบน่นั เอง ธรรมอนั
นนั้ เป็นธรรมอนั สงบ ธรรมอนั เยือกเย็น เตม็ ไปดว้ ยความต่นื ตวั
ผ่องใสปลอดโปรง่ อย่างนนั้ น่ี จงึ เรยี กวา่ ปัญญา สงิ่ อนั ใดจะเขา้

มาก็สามารถจะทนั หกั หา้ ม ตดั ฟันบ่นั ทอนลงไปทกุ ขณะ ไม่ให้
เขา้ มาแทรกในหวั ใจของเรา เม่ือไมแ่ ทรกในหวั ใจของเราแลว้ ใจ
เราก็ไมเ่ ดือดรอ้ น ใจเราก็ไม่ข่นุ มวั ใจเราก็มีแตค่ วามผ่องใส เป็น
อย่างนนั้ น่ี เพราะฉะนนั้ การภาวนาก็ตอ้ งการมงุ่ มาดปรารถนา
จดุ ตวั นีใ้ หเ้ กิดปัญญา เกิดปัญญาก็ตอ้ งอาศยั การคน้ ควา้ พนิ ิจ
พิจารณา ในระยะบนั้ ตน้ มนั ก็ตอ้ งจาํ เป็นตอ้ งเพลดิ เพลนิ ไป
อยา่ งนนั้ ในขณะพิจารณา

เหมือนกนั การบรกิ รรมก็อย่างนนั้ เม่ือในขณะท่ีบรกิ รรม
เพลนิ อยอู่ ย่างนนั้ ใจยงั ไมว่ างอเุ บกขา มนั ก็เพลนิ กบั การวา่
คลอ่ งแคลว่ สะดวกสบายอยา่ งนนั้ น่นั ใจสบาย ความเจบ็ ความ
ปวดความเม่ือย เจ็บหลงั เจบ็ เอวเจ็บแขง้ เจบ็ ขาเจบ็ เขา่ เจบ็ หนา้
เจ็บหลงั ไม่มีเลย ใจเพลนิ อยา่ งนนั้ น่นั ท่านเรยี กวา่ ปีติเกิดขนึ้
แลว้ น่นั การภาวนาเกิดขนึ้ แลว้ ตอ้ งใหม้ ีปีติ ถา้ ไมม่ ีปีตมิ นั ก็ไม่
เพลิดเพลนิ ทาํ ลงไปก็ขีเ้ กียจขีค้ รา้ น วนั หน่งึ ก็ไมไ่ ด้ สองวนั ก็
ไม่ได้ หา้ วนั ก็ไมไ่ ด้ เจด็ วนั ก็ไม่ได้ น่ีมนั ปาเขา้ มาเดอื นยงั ไม่ได้
ซกั ทีความสงบ แลว้ มนั วนุ่ อะไร ถามมนั ไวใ้ นหวั วนั นีก้ ็โกนออก

หมด มะเหงกกาํ ปั้นใสเ่ ขา้ ไป มงึ ขีเ้ กียจแท้ ภาวนาก็ไมเ่ ป็น กนิ
ขา้ วเสียขา้ ว ดา่ มนั เขา้ ไป อยา่ งนนั้ อยา่ ใหม้ นั เพลิน น่งั ภาวนา
ใหม้ ากๆ ทาํ สมาธิใหเ้ กง่ ๆ เป็นอย่างนนั้ แลว้ มนั ก็จะรูจ้ ะฉลาด
ขนึ้ เอง น่ีเป็นอย่างนนั้ เอาแตค่ วามมกั งา่ ย จะทาํ อะไรก็ทาํ มนั ก็
ไม่เกิดซกั ที ใจก็ไม่เป็นสมาธิ มีแตเ่ ดอื ดรอ้ น วนุ่ วาย เพง่ ออกไป
นอกทา่ เดียว น่ี มนั ก็เลยวนุ่ วายขดั ขอ้ งไมเ่ กิดความสงบ บวช
เขา้ มาก็สกั แตว่ า่ กายเขา้ มาบวชเทา่ นนั้ ใจน่ีไมไ่ ดบ้ วชซกั ที ใจ
วนุ่ วายกระสบั กระสา่ ยดนิ้ รนกระวนกวายไปอนั นนั้ อนั นี้ มีแต่
ความรา่ เรงิ ความสนกุ สนานอยา่ งนี้ ขาดทนุ ใจเศรา้ หมอง ใจ
เป็นอกศุ ลจติ ทบั ใจของเราอย่ตู ลอดเวลาอย่างนี้ เพราะฉะนนั้
ตอ้ งแก้

เม่ือใจของเราสงบแลว้ ตอ้ งพิจารณาเหลา่ นีแ้ หละ ความมนั
เพลิดมนั เพลนิ มนั เพลนิ เพราะอะไร ไหนเพลินอะไร คน้ ควา้
พินิจพจิ ารณาลงไป ใครค่ รวญลงไปใหม้ ากๆ อย่าไดท้ อ้ ถอย
พิจารณาทา่ เดยี ว คน้ ลงไป การคน้ ควา้ ก็ตอ้ งมีบนั ยะบนั ยงั รูจ้ กั
ประมาณการคน้ ควา้ เม่ือคน้ ไปๆจติ มนั กาํ เรบิ มีเรอ่ื งราวเขา้ มา

มากมาย เรอ่ื งนนั้ ยงั ไมท่ นั เสรจ็ เร่อื งนีเ้ ขา้ มา เพลนิ เร่อื งนนั้ อีก
อา้ วเร่อื งนนั้ ยงั ไมท่ นั เสรจ็ เอา้ ! เร่อื งนีเ้ ขา้ มาอกี แลว้ อยา่ งนีใ้ ช้
ไม่ได้ อย่างนีไ้ ม่ใชล่ กั ษณะของปัญญา ลกั ษณะของปัญญาจบั
เร่อื งใดก็ตอ้ งอย่เู รอ่ื งนนั้ ไมม่ ีไปในท่ีไหน ไมม่ ีสงิ่ อ่นื เขา้ มา
แทรกแซงในขณะท่ีพจิ ารณาอย่างนนั้ เม่ือพจิ ารณาอยา่ งนนั้
แลว้ น่นั แหละ จะเป็นไปเพ่ือความรูแ้ จง้ จะเป็นไปเพ่ือความรูช้ ดั
น่ี จะเป็นไปเพ่อื ความสงบ น่ี เพราะฉะนนั้ ปัญญาจงึ วา่ เป็นสิ่ง
สาํ คญั

อย่างท่ีพระบรรยายเม่ือกีว๊ า่ เอวะเมตัง ยะถาภตู ัง สัมมปั
ปัญญายะ ทฏั ฐัพพงั พงึ รูเ้ หน็ ปัญจขนั ธอ์ นั ตามเป็นจรงิ ดว้ ย
ปัญญา แน่ะ! สิง่ อดีตอนาคตท่ีละเอียด ท่ีใกล้ ท่ีไกล วา่ หมด
แสดงสวดเม่ือกี้ น่นั กห็ มายลงสดุ ทา้ ยกว็ า่ เอวะเมตงั ยะถาภตู งั
สมั มปั ปัญญายะทฏั ฐัพพงั พงึ รูเ้ หน็ ดว้ ยปัญญาอนั ตามความ
เป็นจรงิ ของปัญจขนั ธ์ น่ีเป็นอย่างนนั้ เราก็มีตวั มีตน เราก็ตอ้ ง
พจิ ารณา ตวั เรามีแขง้ มีขา พจิ ารณาลงไป ขาทาํ ไมมนั เจบ็ ขา
ทาํ ไมมนั ปวด เอวทาํ ไมมีเอวก็เจบ็ มีปวด มีเจ็บในหเู จ็บในตา

เจบ็ ในจมกู เจบ็ ไปสรรพางคร์ า่ งกาย ลาํ ไสเ้ ลก็ ลาํ ไสห้ นอ่ ย บาง
คนเป็นน่ิวในดกี ็มีเจบ็ ปวดอยา่ งนี้ ตอ้ งพิจารณาใหม้ นั รอบลงไป
คน้ ลงไปใหม้ ากใหม้ าย ก็คน้ ลงไปอย่างนนั้ ใจก็ยง่ิ เพลดิ ย่งิ เพลนิ
ย่ิงสนกุ สนาน น่งั อยกู่ ็ไม่อยากจะลกุ พจิ ารณาอย่างนี้ เพลินอยู่
อย่างนี้ น่นั แหละ เม่ือพจิ ารณาพอแลว้ มนั ก็เหน็ ความจรงิ เห็น
ความจรงิ ก็ ฐีตธิ รรมอยา่ งวา่ น่นั แหละ ธรรมฐีติ

เม่ือพจิ ารณาพอลงไปแลว้ พอมาเหน็ โทษของการพจิ ารณา
น่นั เอง ตวั นนั้ แหละ เห็นโทษตวั คดิ นกึ ตวั ท่ีปรุงท่ีแตง่ ตวั ท่ีวา่
อยา่ งนนั้ อย่างนี้ ไมไ่ ดเ้ หน็ ท่ีไหน เหน็ ทกุ ขเ์ หมือนกนั ก็ตอ้ งเหน็
ตรงนี้ ไม่ใชเ่ หน็ ในกระดาษ สมทุ ยั อยา่ งนนั้ นิโรธอยา่ งนนั้ มรรค
อยา่ งนนั้ น่ี มรรคส่ี ผลส่ี นิพพาน หนง่ึ น่นั เป็นอย่างนนั้ น่นั มนั
อยใู่ นใบลาน เหน็ ตวั เราก็ตอ้ งเหน็ ใจท่ีคดิ วนุ่ คิดวาย คิด
กระสบั กระสา่ ย น่นั พิจารณาตวั นีล้ งไป ไม่ใหม้ นั
กระสบั กระสา่ ย ไมใ่ หม้ นั เดอื ดรอ้ น ไม่ใหม้ นั วนุ่ วาย เหน็ แจง้ ชดั
อยา่ งนีแ้ ลว้ มนั ก็ปลอ่ ยวาง ใจก็สงบ น่ี เป็นอยา่ งนี้ เพราะฉะนนั้
จงึ วา่ เม่ือภาวนาก็ตอ้ งคน้ ควา้ ใหม้ ากๆ อย่าไดถ้ อย

โยมบางคนมาจากบา้ น มาพดู ใหฟ้ ัง ดีกวา่ พวกโยมของเรา
วา่ กนั ทีซกั หนอ่ ย มาภาวนาไม่ก่ีวนั ใจสงบ พจิ ารณารา่ งกายได้
เลย เหน็ หลดุ ออกมาเป็นทอ่ นๆๆๆอย่างนีก้ ็เป็น ดสู ิ แลว้ เรามนั
เป็นคนหรอื เป็นอะไร ทาํ ไมภาวนาไมไ่ ด้ อยวู่ ดั ดว้ ย แน่! เอาแตข่ ี้
เกียจ ไม่ไดอ้ ยา่ งเคา้ เคา้ มนั ดีมาจากไหน มีแขง้ มีขามีตนี มีมือ
เราเป็นอะไร ทาํ ไมไ่ ด้ ตอ้ งสสู้ !ิ ใจตอ้ งนกั สู้ อยา่ เป็นนกั แพ้
ตลอดเวลา เหมือนหมาจะกดั กะเคา้ จกุ ตดู อย่เู ร่อื ย ว่งิ เอะอะว่ิง
หนี จกุ ตดู ว่งิ หนี เสรจ็ แพอ้ ยทู่ กุ ที! ไมไ่ หว แยเ่ ลย ตอ้ งมมี านะ!
มีความพากความเพียร เคา้ ไมเ่ ป็นเคา้ เป็นได้ เราก็ตอ้ งเป็นได้
ใจเหมือนกนั กินขา้ วเหมือนกนั มีแขง้ มีขามีตีนมีมือ เออ้
ทอ้ ถอยทาํ ไม ตอ้ งสใู้ หเ้ ตม็ ท่สี ิ น่ีนกั เสยี สละก็ตอ้ งเป็นอยา่ งนนั้
อย่าไปถอยมนั น่ี ถา้ เป็นอย่างนนั้ แลว้ มคี วามพากความเพียร
เขม้ แขง็ เต็มท่ีแลว้ มนั ก็ตอ้ งสงบใหเ้ รา มนั จะหนีไปไหน ไมส่ าม
วนั เจ็ดวนั ทา่ นจงึ ทาํ นายไว้ บรรยายไวว้ า่ บคุ คลผพู้ ิจารณา สาม
วนั เจ็ดวนั สบิ หา้ วนั หน่งึ เดอื น สองเดือน สามเดอื น ส่เี ดอื น หา้
เดอื น เจด็ เดือน หนง่ึ ปี สองปี สามปี ส่ีปี เจ็ดปี อย่างต่าํ ได้

สาํ เรจ็ อนาคามติ า ในแบบวา่ ไวอ้ ย่างนนั้ เป็นความจรงิ ทีเดยี ว
อนั นี้ เถียงไม่ได้ แตท่ ีนีเ้ ราทาํ ไม่เป็น เราไม่กระทาํ มนั กไ็ ม่เกิดขนึ้
เป็นอยา่ งนนั้

เพราะฉะนนั้ ถา้ เรากระทาํ เขา้ แลว้ มนั ก็ตอ้ งเป็น แตท่ าํ ให้
เป็น หมายความวา่ ทาํ สมาธิได้ ก็ตอ้ งใชก้ ารคน้ ควา้ พนิ ิจ
พจิ ารณา อยา่ งบรรยายเม่ือกีน้ ่ีแหละ ถา้ เราน่งั แตส่ มาธิ จงึ้ …
อย่แู ตใ่ นสมาธิอนั เดยี วอย่างนนั้ มนั ก็ไปไม่ไหว มนั ก็ไดแ้ คน่ นั้
แตว่ า่ ยงั ดกี วา่ ไม่ได้ ตายไปอย่างนนั้ บางทียงั ไดไ้ ปพรหมโลก ไม่
ไปนรกเพราะใจเป็นสมาธิ ถา้ ใจท่วี นุ่ วายเดือดรอ้ น คดิ ห่วงนนู่
ห่วงน่ี ตายไปขณะนนั้ ก็ไปนรก น่ี เป็นอย่างนนั้ ตา่ งกนั
เพราะฉะนนั้ อยา่ งเราเขา้ มาเขา้ วดั เขา้ วา เอาความม่งุ มาด
ปรารถนาท่ีอบรมทาํ จติ ทาํ ใจของเราใหส้ งบระงบั ก็ตอ้ งอาศยั
ความพากความเพียร น่ีเป็นสง่ิ สาํ คญั เพราะฉะนนั้ อยา่ ได้
ทอ้ ถอย

น่ีแหละ ท่ีบรรยายธรรมะมาปกิณกะ ขอใหโ้ ยมไดน้ าํ ไปพนิ ิจ
พิจารณ สงิ่ อนั ใดท่ีจะเป็นประโยชนก์ บั เรา สง่ิ นนั้ ควรนอ้ มไป

พนิ ิจพิจารณาแลว้ ก็ลองปฏบิ ตั ดิ ู ตอ่ นนั้ ไปก็จะไดบ้ งั เกิด
ความสขุ ความเจรญิ จะเหน็ ความอศั จรรยข์ องคาํ สอนของ
พระพทุ ธเจา้ วา่ เป็นของจรงิ แท้ เป็นของไมใ่ ช่ของปลอม ไมใ่ ช่
ของหลอกลวงโลก ธรรมะพระพทุ ธเจา้ ถา้ ใครไดป้ ฏบิ ตั ิแลว้ ได้
สงบจรงิ ๆ ไดร้ บั ความรูจ้ รงิ ๆ น่ีเป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ เม่ือ
เป็นอยา่ งนนั้ แลว้ ตอ่ นนั้ ไปกจ็ ะไดเ้ กิดความสขุ ความเจรญิ น่ี ก็
เท่ากนั กบั วา่ ไดเ้ ชิดชพู ระพทุ ธศาสนาเม่ือเรารูธ้ รรมะแลว้ อย่าง
นนั้ ก็ไดน้ าํ ไปพรา่ํ สอนบคุ คลผอู้ ่ืนท่ียงั ไมเ่ ขา้ ใจใหป้ ระพฤติ
ปฏิบตั ิไปอย่างนนั้ ตามเราจนไดร้ บั ความรูค้ วามฉลาดเกดิ ขนึ้ กบั
เคา้ น่ีเรยี กวา่ เทอดทนู ชกั จงู พทุ ธศาสนาใหร้ ุง่ เรอื งถาวร
พฒั นาการ ดงั แสดงมาก็สมควรแก่กาลเวลา ขอยตุ ิลงเพียง
เท่านี้

ท่ีมา: https://youtu.be/HwoGxTVWB38