ปัจจุบันธรรม โดย หลวงพ่อชา สุภัทโท

ปัจจุบนั ธรรม
หลวงพอ่ ชา สภุ ทั โท
พากนั ตงั้ อกตงั้ ใจฟังธรรม ไอฟ้ ังธรรมเน่ีย ไมใ่ ช่มากหรอก
คาํ สองคาํ มนั ก็ไปไดเ้ หมือนกนั แตใ่ หเ้ ขา้ ใจในธรรมะอนั นนั้
อะไรมนั เป็นธรรมะ พดู งา่ ยๆวา่ อะไรท่ีไมเ่ ป็นธรรม ไมม่ ี มนั มี
ธรรมทงั้ นนั้ แหละ เรยี กวา่ ธรรม มนั เป็นภาษาธรรมะ เราทกุ คนน่ี
ก็เป็นธรรม จติ ใจก็เป็นธรรม รา่ งกายก็เป็นธรรม กายวาจา
ทงั้ หมดเป็นธรรมทงั้ นนั้ มวลหมมู่ นษุ ยท์ งั้ หลายท่ีจะมารวมกนั
อย่เู ป็นหมหู่ มวด เป็นกลมุ่ กอ้ น ในความสบาย ในความสะดวก
ดนี นั้ มนั ก็เหมอื นกะตน้ ไมต้ น้ หน่งึ ตน้ ไมต้ น้ หนง่ึ นนั้ มนั มีโคลน
และมนั มีลาํ ตน้ แลว้ ก็มีก่งิ กา้ นสาขา ตน้ ไมต้ น้ นนั้ เรยี กวา่ ตน้ ไม้
จะมีแตโ่ คลน ไม่มีลาํ ตน้ มนั ก็เป็นไมไ่ ด้ จะมีแตล่ าํ ตน้ ก่งิ งา
สาขามนั ไม่มี มนั ก็เป็นไม่ได้ รวมเป็นลาํ ตน้ เป็นตน้ ไม้ กค็ ือมี
โคลนน่ะ มีลาํ ตน้ มีก่งิ กา้ น ตน้ ไมท้ งั้ ตน้ นนั้ ถงึ แมจ้ ะมีทงั้ สาม
อย่างก็จรงิ แตว่ า่ มนั ไปรวมอย่ทู ่ีโคลนมนั เป็นหลกั ไอก้ ่ิงมนั ก็ดี
ไอใ้ บมนั ก็ดี มนั ก็อาศยั โคลนเป็นอยู่ เน่ีย อาศยั โคนมนั เป็นอยู่

1

มนษุ ยเ์ รานีก้ ็เหมือนกนั ฉนั นนั้ มนั มีกาย มนั มีวาจา แตว่ า่
มนั อาศยั จติ ซง่ึ ทาํ งานท่วั ถึงทกุ ชนิด คือจติ จิตน่ีคนชอบมาบน่
ทกุ ขน์ กั แหม จิตมนั เป็นทกุ ข์ อาตมาท่ีมาอย่วู ดั หนองป่าพงเน่ีย
นบั หลายรอ้ ยราย มากราบหลวงพอ่ อิฉนั เป็นทกุ ขใ์ จ เน่ยี สขุ มนั
ก็สขุ ใจ ทกุ ขม์ นั ก็ทกุ ขใ์ จ ไมร่ ูว้ า่ มนั เป็นอะไรยงั ไงกนั ไอค้ วาม
เป็นจรงิ ไมน่ ่าจะมีทกุ ขน์ ะ พระพทุ ธเจา้ ท่านก็สอนวา่ อยา่ ทกุ ขๆ์
ทกุ ขแ์ ลว้ ไมส่ บาย คืออยา่ ไปทาํ อยา่ งนนั้ สิ ไปทาํ อยา่ งนนั้ มนั
ทกุ ข์ เราก็อยากจะไปทาํ อย่างนนั้ มนั ก็ทกุ ข์ การฟังธรรมะ การ
ประพฤตธิ รรมะ หรอื การปฏิบตั ธิ รรมะ น่ีก็เพ่ือจะใหพ้ น้ ทกุ ข์

อย่างเราทงั้ หลายมาทาํ บญุ วนั นี้ กเ็ หมือนกนั เพ่ือจะบรรเทา
ทกุ ข์ เพราะวา่ ทกุ ขเ์ ทา่ นนั้ แหละ มนั เป็นสงิ่ ท่ีสาํ คญั มนั เกิดจาก
เหตขุ องมนั คอื กิเลสทงั้ หลาย บางคนก็เหน็ วา่ ไอท้ กุ ขม์ นั ประจาํ
อยใู่ นใจเน่ยี อยนู่ านแลว้ ใครวนั นี้ โยมก็ถาม อาตมาก็ตอบวา่
โยม มนั ไมน่ อนเน่ืองอยใู่ นนีห้ รอก มนั เพ่งิ เกิดเด๋ียวนี้ แตอ่ ารมณ์
ท่ีไม่ชอบใจ มนั เลยทกุ ขเ์ ด๋ยี วเนีย้ เหมือนมะนาว ผลมะนาวน่นั
แน่ะ เอาไปทิง้ ตรงโนน้ น่ะ มนั เปรยี้ วมยั้ หอื หรอื มะขามเปียกเรา

2

เน่ีย เอาไปทงิ้ ตรงนนั้ มนั เปรยี้ วมยั้ มนั ก็ไม่เปรยี้ ว เราเอามาแตะ
ลิน้ เด๋ียวเดียว มนั เปรยี้ วขนึ้ เด๋ียวนีเ้ องนะ่ น่ี มนั เป็นไปอย่างนนั้
ซะ น่ีปัจจบุ นั ธรรมเป็นงี้ ไม่ใชว่ า่ ไอค้ วามเปรยี้ วมนั นอนเน่ืองอยู่
ในมะขามเปียกหรอก นะ ไมร่ ูเ้ ร่อื ง ไอส้ ่ิงท่มี นั ไมร่ ู้ มนั เกิดเม่ือมนั
รูเ้ ด๋ยี วนี้ เอาเขา้ มาแตะลนิ้ เราก็มนั เปรยี้ วเด๋ยี วนี้ เกิดเด๋ียวนี้
เปรยี้ วไมไ่ ดอ้ ย่ทู ่ีไหนหรอก มนั อยทู่ ่ีสมั ผสั ถกู ตอ้ ง ก็เกิดความไม่
ชอบขนึ้ เกิดกิเลสเด๋ยี วนี้ นะ กิเลสมนั ก็ไมใ่ ชน่ อนเน่ืองอยใู่ นใจ
เราหรอก มนั เกิดเด๋ยี วนี้

มิฉะนนั้ ปัจจปุ ันนาธรรมา เรอ่ื งปัจจบุ นั ธรรมเน่ีย มนั เป็น
ส่ิงท่ีสาํ คญั เหลือเกิน เป็นสง่ิ ท่ีสาํ คญั ธรรมะ การท่ีเรามาปฏบิ ตั ิ
ธรรมะ การเรามาทาํ ทาน ทาํ บญุ สนุ ทานวนั นี้ ก็ช่ือวา่ มาบาํ รุง
พระพทุ ธศาสนา แตว่ า่ ใหม้ ารูจ้ กั พระพทุ ธศาสนา ถา้ เราบาํ รุง
พทุ ธศาสนาเพ่ือเอาบญุ กนั อยา่ งเดยี วนนั้ บางทีมนั ก็จะไมถ่ ึง
พทุ ธศาสนา เอาบญุ อยา่ งเดยี วนนั้ เราถงึ ชกั ชวนกนั วา่ ไปสรา้ ง
บญุ สรา้ งกศุ ลกนั เราตอ้ งฉีกมนั ออก แยกมนั ออก บญุ มนั เป็น
ยงั ไง กศุ ลมนั เป็นยงั ไง บญุ คอื ทาํ เอาบญุ นนั้ ก็เรยี กวา่ มนั

3

ปราศจากปัญญา คนเราเม่อื ไมม่ ีปัญญาแลว้ มนั ทาํ อะไรก็ไมไ่ ด้
มนั ไมพ่ น้ ทกุ ข์ มนั ไม่พน้ ทกุ ข์ ทา่ นเรยี กวา่ บญุ กศุ ล บญุ ก็คือหา
มารวมไว้ แบกไวๆ้ มนั หนกั ไม่รูจ้ กั ทิง้ มนั ก็ทบั เราตายน่นั แหละ
ถา้ มนั มีปัญญา เราก็ทงิ้ มนั ซะ มนั หนกั อยา่ งนนั้ มนั กเ็ บา น่ี
เรยี กวา่ กศุ ล อนั หนง่ึ เรยี กวา่ บญุ รวมเขา้ กนั เรยี กวา่ บญุ กศุ ล
ทาํ บญุ กศุ ลเชน่ นีก้ ็เรยี กวา่ บาํ รุงพทุ ธศาสนาขององคส์ มเดจ็ พระ
สมั มาสมั พทุ ธเจา้ ของเรา ท่ีท่านประทานไว้ ท่ีเรยี กวา่
พระพทุ ธเจา้

ใครเป็นพระพทุ ธเจา้ อนั นีบ้ างทีเราก็งงเหมือนกนั นะ ไมร่ ูว้ า่
ใครเป็นพระพทุ ธเจา้ หลกั ของทา่ นน่ะ ทา่ นผสู้ อนในประชมุ ชน
ประพฤตชิ อบดว้ ยกายวาจาใจ ท่ีเรยี กวา่ พระพทุ ธศาสนา ช่ือ
พระพทุ ธเจา้ พระพทุ ธเจา้ อย่ทู ่ีไหน ดดู ิ เราดเู ถอะ “ทา่ น” ไม่รูว้ า่
ใครเป็นท่าน เรยี กวา่ ทา่ นทงั้ หมดทงั้ นนั้ ไมใ่ ชค่ นอย่นู ่ี มนั “ทา่ น”
ท่านผสู้ อนในประชมุ ชน ประพฤตชิ อบดว้ ยกายวาจาใจ ท่ี
เรยี กวา่ พระพทุ ธศาสนา ช่ือพระพทุ ธเจา้ เหน็ มยั้ เหน็
พระพทุ ธเจา้ มยั้ น่ี ใครท่ีสอนในประชมุ ชน คือธรรมะ ธรรมะ เรา

4

ถึงฟังธรรมกนั ฟังธรรมเอาความฉลาด แลว้ ก็เอาความสขุ แลว้ ก็
พิจารณารูจ้ กั ความสขุ นนั้ รูจ้ กั ใชค้ วามสขุ นนั้ ใหเ้ กิดประโยชน์

เราทาํ ไปเพ่ือการปลอ่ ยวาง คอื เอาอย่างเดยี วมนั ทกุ ข์ ไมม่ ี
ปัญญา เหน็ คนจนมยั้ จนมนั ก็ทกุ ข์ มนั ทกุ ขแ์ บบคนจน เหน็ คน
รวยทกุ ขม์ ยั้ เหน็ คนรวยกท็ กุ ข์ มนั ทกุ ขแ์ บบคนรวย เหน็ เด็กมนั
ทกุ ขม์ ยั้ เหน็ มนั ทกุ ขแ์ บบเดก็ เหน็ พอ่ แมข่ องเดก็ ทกุ ขม์ ยั้ มนั
ทกุ ขแ์ บบพอ่ แม่ของเด็ก ตรงไหนมนั เป็นอะไรยงั ไง มนั เป็นเร่อื ง
ของอย่างนี้ มฉิ ะนนั้ พระพทุ ธเจา้ ทา่ นจงึ ชใี้ หป้ ระพฤตธิ รรมะ
ปฏบิ ตั ธิ รรมะเพ่ือใหเ้ ราออกจากทกุ ข์ ออกจากวฏั สงสารน่ี
สงั สารวฏั อนั นี้ ไม่ใช่วา่ สงิ่ ทงั้ หลายมนั ผกู เรานะ เราไปผกู มนั
บางทีวา่ “ฉนั ทนทกุ ขไ์ ม่ไดห้ รอก” ไดส้ ิ แตเ่ ราไม่ทาํ มนั แตเ่ ราไม่
ทาํ มนั ตอ้ งพิจารณา ตอ้ งเรยี นธรรมะ จะตอ้ งรูจ้ กั ธรรมะ

ทกุ สง่ิ ทกุ อย่างมนั ตอ้ งมีท่ีเกิดนะ่ มนั มีท่ีเกดิ มาตอ้ งมที ่ีดบั
มนั ตอ้ งมที ่ีเกิด มนั มีแดนเกดิ ทงั้ นนั้ น่ะ ลองๆดซู ิวา่ ธรรม
ทงั้ หลายมนั เกิดเพราะเหตุ เม่ือไรโยมเป็นทกุ ข์ มนั เป็นทกุ ข์
เพราะอะไรรูม้ ยั้ นกึ วา่ เกิดขนึ้ มาลอยๆอยา่ งนนั้ เหรอ เม่อื โยม

5

เป็นสขุ มนั เกดิ มาจากอะไรรูม้ ยั้ น่นั ท่ีมนั เกิดมา ก่อนทกุ ขม์ นั จะ
ลาํ บาก ไมใ่ ชว่ า่ อะไรหรอก อดีตก็มี ท่ีเราน่งั อยอู่ ะไรก็คิด ไอค้ น
นนั้ ก็ดถู กู เรา คนนนั้ ก็นินทาเรา คนนนั้ ก็อจิ ฉาเรา นา้ํ ตาก็คอ่ ยๆ
ซมึ ออกมานะ พ่ีชายก็อาศยั ไมไ่ ด้ นอ้ งชายก็อาศยั ไมไ่ ด้ คิดไปก็
นอ้ ยใจ นา้ํ ตามนั ก็ซมึ ออกมา ขนาดมนั ทาํ โทษจนใหน้ า้ํ ตามนั
ไหล ยงั ไม่รูจ้ กั วา่ มนั เกิดมาจากท่ีไหน บางทีเราน่งั อยคู่ นเดยี ว
หรอื เดนิ ไปคนเดยี ว นกึ ถึงอารมณท์ ่ีชอบใจอะไรตา่ งๆ บางทีก็
ยมิ้ ออกมาเสยี อย่างเนีย้ อะไร มนั เกิดมาแตไ่ หน มนั ยมิ้ เองเหรอ
น่ี มนั ยมิ้ เองมนั หรอื เปลา่ น่นั ธรรมมนั เกิดเพราะเหตอุ ยแู่ ลว้ มนั
เป็นแดนเกิด มนั เกิดจากเหตทุ งั้ หลายนนั้ ไม่ใช่วา่ มนั เกดิ มา
ลอยๆ มนั เกิดมาเฉยๆ

อยา่ งนนั้ พระองคจ์ งึ จา้ํ จีจ้ า้ํ ไชพวกเราซา้ํ ๆซากๆ ใหเ้ ราเขา้
ไปเห็นตรงนนั้ ตรงนนั้ ไมใ่ ช่วา่ มนั เกิดมาลอยๆ สงิ่ ทงั้ ปวงในโลก
น่ีนะ มนั จะไมม่ ีอะไรปรากฏมาใหม้ นษุ ยท์ งั้ หลายทกุ ข์
ยากลาํ บาก แตว่ า่ เราไปรูจ้ กั มนั อย่างกอ้ นหินกอ้ นนนั้ มนั ตงั้ อยู่
ตรงนนั้ มนั ก็ยงั ไม่หนกั อะไร ถา้ เราเดนิ ผ่านมนั ไปมา มนั ก็ไม่

6

หนกั น่ีเราไปเก่ียวขอ้ งกบั มนั น่ี ถา้ เราไปเก่ียวขอ้ งกบั มนั นกึ
อยากได้ ไปยกมนั ขนึ้ มนั หนกั ทนั ทีสิ น่ีมนั เป็นอย่างนี้ อารมณ์
ทกุ อยา่ งก็เหมือนกนั เชน่ นนั้ ถา้ เรารูเ้ ร่อื งของมนั ไม่มีนา่ จะทกุ ข์
เหตมุ นั ไมม่ ี เหตจุ ะเกิดทกุ ขม์ นั ไมม่ ี น่ี น่นั มนั ไมม่ ีอยา่ งนนั้ เรอ่ื ง
ทกุ ขม์ นั เป็นเรอ่ื งสาํ คญั ท่ีสดุ หละ ถงึ มนั จน มนั ก็ทกุ ข์ ถงึ มนั รวย
มนั กท็ กุ ข์ เป็นเดก็ มนั ก็ทกุ ข์ แก่แลว้ มนั ก็ทกุ ข์ ถา้ คนไม่รูจ้ กั ทกุ ข์
พระพทุ ธเจา้ ทา่ นสอนวา่ ใหร้ ูจ้ กั ทกุ ข์ รูจ้ กั เหตเุ กิดของทกุ ข์ รูจ้ กั
ความดบั ทกุ ข์ รูจ้ กั ขอ้ ปฏบิ ตั ิใหถ้ งึ ความดบั ทกุ ข์ แตว่ า่ เราก็รูท้ กุ
คนทกุ ข์ แตว่ า่ รูไ้ ม่ถงึ รูไ้ ม่ถึงทกุ ข์ รูท้ กุ อยา่ ง แตม่ นั รูไ้ ม่ถงึ ถา้ เรา
รูถ้ งึ มนั ซะแลว้ เป็นตน้ มนั ก็ไมม่ ีอะไรจะเป็นทกุ ข์

อยา่ งเราเหน็ ตน เชน่ นีเ้ ป็นตน้ ตนท่ีน่งั อยนู่ ่ี กน็ กึ วา่ เหน็ ตน
กนั แลว้ คือวา่ เราเหน็ ตน น่ีเห็นอยนู่ ่ี น่ีขาฉนั แขนฉนั น่ีเพ่ือนฉนั
เห็นอยู่ กเ็ รยี กวา่ เหน็ ตน ไอค้ วามจรงิ ท่ีเรยี กวา่ เหน็ ตนนนั้ ไมใ่ ช่
อยา่ งนี้ ตามธรรมะ เหน็ ตนคอื เหน็ วา่ ตนนะ่ มิใช่ตน แนะ่ เหน็ ตน
อย่างนนั้ อนั นแี้ ขนเรา อนั นขี้ าเรา อนั นีต้ วั เรา อะไรของเราทงั้ นนั้
แหละ อนั นีพ้ ระพทุ ธเจา้ ทา่ นไม่ยอมวา่ เหน็ ตน เหน็ ตนคอื มี

7

ความรูส้ กึ เหน็ ออกจากญาณในใจของเจา้ ของนนั้ นะ่ รูว้ า่ ส่ิง
ทงั้ หลายนีม้ ิใช่ตน ท่านเรยี กวา่ คนเห็นตน เหน็ แลว้ ไปแบกมนั
เห็นงแู ลว้ ไม่จบั งู เห็นงแู ลว้ หนีงู พษิ งกู ็ไมต่ ามเราไป น่นั เรยี กวา่
คนรูจ้ กั งู ไอค้ นเหน็ ตน อนั นนั้ คนนนั้ อนั นคี้ นนี้ น่นั ไมใ่ ช่คนเหน็
ตน ก็เพราะวา่ ตนน่นั แหละมนั ไม่มี จะเอาอะไรมาเหน็ มนั แลว้
มนั ไม่มีตน น่ี พระพทุ ธเจา้ ทา่ นสอนวา่ ไมใ่ หม้ ีตน

น่ีมนั ฟังยากเหลือเกินนะ มนั ฟังยาก ไอค้ วามเหน็ มนั
กลบั กนั อย่างนีห้ ละ มนั ฟังยาก ดกู ็ยาก เชน่ วา่ คนบา้ คนบา้ กบั
พระอรหนั ตน์ ่มี นั แยกกนั ไมอ่ อก มนั เหมือนกนั ทงั้ นนั้ นะ่ ดๆู สิ
เพราะวา่ มนั สงู ท่ีสดุ กบั มนั ต่าํ ท่ีสดุ น่ี ไอส้ งู ท่ีสดุ กบั ต่าํ ท่สี ดุ น่ะ
มนั จะอย่ตู ่าํ ก็ช่างมนั เถอะ มนั อยทู่ ่ีสดุ ใชม่ ยั้ มนั จะสงู กจ็ รงิ แต่
มนั สงุ ท่ีสดุ ของสงู นะ่ สองอยา่ งนีม้ ารวมเขา้ กนั แยกกนั ไม่ออก
เหมือนบา้ กบั พระอรหนั ต์ น่เี หมือนกนั ทีเดยี วแหละ แตว่ า่ มนั มี
ลกั ษณะเหมือนกนั แตว่ า่ มีคณุ ธรรมตา่ งกนั ท่านอรยิ เจา้
ทงั้ หลายทา่ นถึงท่ีสดุ แลว้ ทา่ นเหน็ ถึงอารมณท์ งั้ หลาย ทา่ นก็ยมิ้
อยใู่ นใจทงั้ นนั้ แหละ มนั ยมิ้ ในใจของเรา บา้ ก็ถกู เคา้ วา่ กย็ ิม้

8

เหมือน ยมิ้ โดยท่ีวา่ ไมร่ ูเ้ รอ่ื ง พระอรหนั ตเจา้ ทา่ นยมิ้ รูเ้ ร่อื งอย่าง
แทจ้ รงิ มนั คนละอยา่ งกนั เรยี กวา่ มนั สงู ท่สี ดุ กบั ท่ีวา่ มนั ต่าํ ท่ีสดุ
มนั เลยเขา้ กนั อย่างนนั้ บางแห่ง ในปัจจบุ นั นีแ้ หละ ยงั มีอยู่ ไป
กราบบา้ ๆบอๆอย่นู ่นั แหละ ขนึ้ วา่ เป็นพระอรหนั ตอ์ ยนู่ ่นั แลว้ มนั
เป็นมาตงั้ แตค่ รงั้ พทุ ธกาลโนน้ มนั มีมาอยา่ งนนั้

ดงั นนั้ ก็เพราะวา่ เราไมร่ ูจ้ กั ธรรมะอนั แทจ้ รงิ ดงั นนั้ พระองค์
ของเราทา่ นจงึ ใหส้ อนใหร้ ูจ้ กั ธรรมะ อย่างใหร้ ูจ้ กั ผลไมท้ กุ อย่าง
อยา่ งแทจ้ รงิ วา่ ละมดุ มนั เป็นยงั ไง มงั คดุ มนั เป็นยงั ไง ลาํ ไยมนั
เป็นยงั ไง อะไรมนั เป็นยงั ไง มาใหร้ ูจ้ กั รูจ้ กั ผลไม้ รูจ้ กั ทงั้ หมด
เม่ือเรารูจ้ กั มาแลว้ ก็เอาผลไมท้ งั้ หลายนะ่ มารวมกนั ในตะกรา้
อนั เดยี วกนั เทา่ นนั้ แหละ ใหม้ นั ปะปนกนั ไปหมด ยงั ไงก็ช่างมนั
เถอะ เราไมล่ มื ไมห่ ลงไม่ลมื เพราะเราจะไดแ้ น่นอน จะไปชีว้ า่
ไอล้ างสาดมนั เป็นลาํ ไย เราก็รูจ้ กั แตว่ า่ มนั เยอะไป คนวา่ อยา่ ง
นนั้ แตว่ า่ เราเฉยซะ รู้ จะวา่ ลาํ ไยเป็นมงั คดุ หรอื วา่ ลาํ ไยเป็น
ลางสาด ก็รูจ้ กั แตไ่ ม่ทวง แตไ่ ม่ทวง อนั นีเ้ ปรยี บวา่ โลกสมมตุ ิ
เด๋ยี วเนีย้ เคา้ ก็พดู กนั อยา่ งนนั้ ไอค้ าํ สอนของโลกเน่ยี ในเม่ือ

9

เขา้ ถงึ จิตพระองคแ์ ลว้ หละ เป็นของปลอมทงั้ นนั้ แหละ มนั เป็น
ของปลอมทงั้ นนั้ แหละ คาํ สอนของพระอรยิ บคุ คลเม่ือเขา้ ไปถึง
จิตปถุ ชุ นแลว้ ก็เป็นของปลอมเหมือนกนั อย่างนนั้ มนั จงึ บา้ คน
ละอย่างนะ มนั พดู ยากเหมือนกนั น่ี ไอค้ าํ สอนของทา่ น มนั ไม่
คอ่ ยเขา้ กนั ไมค่ อ่ ยเขา้ กนั อยา่ งนนั้ พวกเราเป็นกลุ บตุ รลกู หลาน
จงึ พจิ ารณามนั ยาก มนั พิจารณาลาํ บากเหลอื เกิน

อย่างเรามาทาํ บญุ กนั อย่างนี้ อยากจะไดบ้ ญุ “แหม ทาํ บญุ
หละ ฉนั หละเป็นไข้ เป็นโรคไม่หยดุ ไม่คอ่ ยสบายใจ โรคตดิ ตอ่
กนั บญุ ฉนั ก็ไปทาํ อยเู่ ร่อื ยๆ” ไมใ่ ช่วา่ จะมาแกบ้ ญุ ตรงนี้ ไมใ่ ช่วา่
จะใหม้ นั ไม่เจบ็ มนั ปวด มนั คนละอยา่ งกนั แลว้ จะทาํ บญุ ในบา้ น
เราน่ี ใหแ้ มวตวั นีก้ ลายเป็นสนุ ขั ใหส้ นุ ขั กลายไปเป็นแมว มนั คน
ละอยา่ งกนั มนั คนละอยา่ งกนั ไอร้ า่ งกายนีม้ นั เป็นอยา่ งหนง่ึ
พระพทุ ธเจา้ ทา่ นวา่ มนั เป็นไปอยา่ งนี้ มนั เป็นไปตามเร่อื งของ
มนั ไม่ใชว่ า่ เราทาํ บญุ ไม่ใหม้ นั เจ็บ มนั ไข้ ไมใ่ หม้ นั อะไรตอ่ อะไร
หลายๆอยา่ ง มนั คนละเรอ่ื งกนั ก็เพราะมนั เป็นอยา่ งนีแ้ หละ
พระพทุ ธเจา้ จงึ ไมไ่ วใ้ จมนั ใหเ้ ราผา่ นมนั หนีไปซะ อย่างนี้ เราก็

10

ยงั เสียดายอยนู่ ่นั หละ มนั เสยี ดาย มนั เสยี ดายอยู่ มนั ก็ยงั ไป
ไมไ่ ดอ้ ย่างนนั้ อนั นีม้ นั เป็นเรอ่ื งของอย่างนี้ อนั อย่างไรก็ชา่ งมนั
เถอะ ใหเ้ ขา้ ใจวา่ การกระทาํ บญุ สนุ ทานอย่างเนีย้ ทาํ เพ่อื อะไร
ทาํ เพ่ือใหม้ นั ไม่มีทกุ ข์ ทาํ เพ่ือไมใ่ หม้ นั มีทกุ ข์ ใหม้ นั บรรเทาทกุ ข์
ใหม้ นั คอ่ ยๆหมดไป บรรเทาทกุ ข์

ถา้ ทาํ บญุ ใหบ้ รรเทาทกุ ข์ มนั ตอ้ งทาํ บญุ ดว้ ย ทาํ กศุ ลธรรม
ดว้ ย ถา้ ไมเ่ อากศุ ลธรรมหละ ไมม่ ีปัญญา บญุ อย่างเดียว มนั
เนือ้ กบั ปลา มนั สดๆ ถา้ ทงิ้ ไวเ้ ฉยๆมนั ก็เนา่ เทา่ นนั้ แหละ อาศยั
เกลือเป็นอยู่ เนือ้ หรอื ปลานนั้ มีอายไุ ปนาน หรอื วา่ เอาเขา้ ตเู้ ยน็
ซะ อยา่ งนีม้ นั เป็นซะอยา่ งนนั้ ปัญญานี้ ทา่ นจงึ วา่ นัตถิ
ปัญญา สมา อาภา แสงสวา่ งเสมอดว้ ยปัญญา ไมม่ ี นัตถิ
ตัณหา สมา นที แม่นา้ํ เสมอดว้ ยตณั หาไมม่ ี คาํ นีย้ นั กนั เอง ยนั
กนั รอ้ ยเปอรเ์ ซนตเ์ ทา่ กนั เลย ตรงเนีย้ ก็จรงิ อย่างนนั้ ไอค้ วาม
อยากเนีย้ ไมม่ ีจบ ไมม่ ีจบ ตณั หาคอื ความอยาก ฉะนนั้
พระพทุ ธเจา้ ทา่ นวา่ การทาํ ก็ทาํ เถอะ อยา่ ใหม้ นั เป็นตณั หา การ
กินกก็ ินเถอะ อย่าใหม้ นั เป็นตณั หา การดกู ็ดไู ปเถอะ อยา่ ใหม้ นั

11

เป็นตณั หา อย่ใู นโลกนีก้ ็อยไู่ ปเถอะ ใหม้ นั รูจ้ กั โลก อยา่ ใหม้ นั
เป็นตณั หา คอื ทาํ ดว้ ยการปลอ่ ยวางมนั เสยี ก็คืออยตู่ รงนนั้
แหละ

ใหค้ ิดเสมอวา่ เรามีชอ้ นอนั หน่งึ เอาไวท้ าํ ไมชอ้ น เอาไปตกั
แกง ซดเขา้ ไป แตเ่ ราไม่ทานชอ้ น เห็นมยั้ แตว่ า่ เอาชอ้ นเขา้ ไปใน
ปาก แตไ่ มท่ านชอ้ นหรอก ทานแกง ทานแลว้ ก็เก็บชอ้ นมาอกี
ถา้ มีคนมาถามวา่ เก็บชอ้ นไปทาํ ไม เก็บไปซดแกง… “ไมใ่ ช่ คณุ
กินชอ้ นส”ิ เคา้ จะวา่ ใหเ้ รา วา่ ก็ชา่ งเคา้ แตค่ วามจรงิ เรารูจ้ กั วา่
ชอ้ นไมใ่ ชข่ องบรโิ ภค อยา่ งนี้ เรารูเ้ ราอย่างนี้ เคา้ จะวา่ เราเอา
ชอ้ นไปซดแกงอะไร ไมท่ านชอ้ นอะไรเราก็เฉย สบาย น่ีคืออย่าง
วา่ ถา้ เรารูอ้ ยา่ งชดั เจน น่ีเรามีอยดู่ ว้ ยการปลอ่ ย นกึ วา่ เราใชช้ อ้ น
ของเราเร่อื ยๆไป หรอื ขนั ตกั นา้ํ เราเน่ีย โอง่ นา้ํ อยา่ งหนง่ึ นา้ํ อยา่ ง
หนง่ึ ขนั ตกั นา้ํ อยา่ งหนง่ึ สามอย่าง ส่กี ็ตวั เราเน่ีย เราจะตอ้ งด่ืม
นา้ํ ด่มื นา้ํ ก็ตอ้ งเอาขนั ไปตกั แตไ่ ม่ใชว่ า่ เราไปทานขนั นะ แตเ่ รา
ก็เก็บขนั นนั้ ไว้ โดยการปลอ่ ยวางท่วี า่ ไอข้ นั น่ีเราทานมนั ไม่ได้
หรอก ไอท้ ่ีเราจะด่ืมมนั ก็คือนา้ํ แลว้ ก็เก็บไว้ มีคนๆหนง่ึ มาวา่ ให้

12

เราอีกวา่ “เก็บขนั นีไ้ ว้ ไม่บรโิ ภคกนั น่ี” อย่างนี้ เราก็สบายของ
เราอยู่ ก็เพราะเราไมเ่ ป็นอยา่ งนนั้

ดงั นนั้ พระพทุ ธเจา้ ท่านวา่ อาศยั ตวั เอง อาศยั ตวั เอง คาํ วา่
“ตวั เอง” ก็คอื มใิ ช่ตวั น่นั แหละ ถา้ ไปอาศยั ตวั เอง จรงิ ๆแลว้ เน่ีย
เด๋ยี วมนั ก็ลม้ นะ อกี ไม่ก่ีปีมนั ก็ลม้ นะ อาศยั ตวั อนั นี้ อนั นีม้ นั เป็น
เร่อื งสมมตุ ซิ อ้ นกนั สมมตุ ิมนั ซอ้ นสมมตุ ิกนั ก็ตอ้ งเรยี กตาม
ภาษาสมมตุ ิ คนเราเน่ียทา่ นวา่ เรยี กวา่ “ตน” ตน เพ่ือใหม้ นั เป็น
ภาษาเฉยๆ ความเป็นจรงิ สง่ิ ทงั้ หลายเหลา่ นี้ พระพทุ ธเจา้ ทา่ น
สอนวา่ ถา้ มารูธ้ รรมะใหม้ นั จบซะแลว้ ไมม่ ีอะไรจะเหตุ เป็นเหตุ
ใหท้ กุ ขเ์ กิดขนึ้ มา อะไรมนั เป็นละอยา่ งๆ ไม่ไดเ้ ก่ียวพนั กนั แต่
เราจบั เขา้ มาเก่ียวพนั กนั เสยี เราก็ไปย่งุ กบั เขาเสยี เราก็ไปย่งุ กบั
เขาเสีย ไอค้ วามเป็นจรงิ สงิ่ ทงั้ หลาย ไม่ไดย้ ่งุ อะ้

อย่างท่ีวา่ กอ้ นหนิ กอ้ นท่ีมนั ทงิ้ อยอู่ ยา่ งนนั้ ไม่ย่งุ กบั เราหละ
มนั จะย่งุ กบั เราเม่ือเราอยากจะไดก้ อ้ นหนิ กอ้ นนนั้ เทา่ นนั้ หละ
นะ ไอต้ วั กอ้ นหนิ กอ้ นนนั้ มนั ไมม่ ีอะไรหรอก มนั ก็อยเู่ ป็น
ธรรมชาตอิ ยา่ งนนั้ น่ี เม่ือความคดิ อยากจะไดก้ อ้ นหนิ กอ้ นนนั้

13

มนั กย็ ก มนั ก็หนกั เอาดิ มนั หนกั กห็ นกั เด๋ยี วเนีย้ หนกั ก็เรายก
เด๋ยี วเนีย้ แตก่ อ่ นมนั หนกั มยั้ ไม่มีหนกั อะ้ ไม่มี ยงั ไมเ่ กิด มนั ไม่
เกิดหนกั มนั กอ็ ย่อู ย่างนนั้ แหละ มนั ไปหนกั ตรงท่ีวา่ เราตอ้ งการ
มนั ไปยงุ่ กบั มนั มนั กย็ งุ่ กบั เรา ไมใ่ ช่เรายงุ่ เราน่ี อนั ความจรงิ มนั
ฝ่ายเดยี วเทา่ นนั้ แหละ มนั ฝ่ายเดียวเทา่ นนั้

อย่างเราใชถ้ ว้ ยใบนงึ มนั แตก ก็เสยี ดาย ใครผดิ หละ ใคร
เป็นทกุ ข์ ถว้ ยหรอื เราเป็นทกุ ข์ มนั ไมเ่ ก่ียวขอ้ งกบั เราน่นั นะ ไอ้
ถว้ ยมนั แตก มนั ก็เฉยๆ หรอื มนั ไมแ่ ตกมนั ก็เฉยๆอย่เู น่ีย มนั ไม่
น่าจะเป็นทกุ ขอ์ ยา่ งนนั้ แหละ มนั คนละอยา่ งกนั แตเ่ ราวา่ มนั
ถว้ ยเราแตก เป็นทกุ ข์ เพราะอะไร มนั เหน็ ชดั อย่างนี้ ท่านให้
แยกออกอยา่ งนี้ พระพทุ ธเจา้ ของเราน่ะ ถา้ เราเหน็ วา่ มนั เป็น
อย่างนนั้ เราไม่ย่งุ กบั มนั มนั ก็ไม่มีอะไรกบั เรา มนั กห็ มดเร่อื งกนั
เทา่ นนั้ แหละ ดงั นนั้ โยมมีจานมากๆ มีถว้ ยมากๆน่นั แหละ อยใู่ น
บา้ นก็ตอ้ งพิจารณาอยา่ งนนั้ แตก่ ็บอกลกู น่ะ บอกใหม้ นั ระวงั
ใหม้ นั เช็ดใหม้ นั สะอาด ใหม้ นั เก็บใหด้ ี กลวั มนั จะแตก สอนลกู
ตอ้ งสอนอย่างนนั้ อยา่ ไปสอนวา่ ชา่ งมนั เถอะลกู มนั จะแตก

14

อะไรก็ชา่ งมนั เถอะ ไมใ่ ช่ของเราหรอก ไมม่ ีถว้ ยใสแ่ กงนะ มนั จะ
หมดนะ น่ีเรอ่ื งสอนคนตอ้ งสอนมนั อย่างนี้ มนั เป็นคนละเรอ่ื ง
จาํ เป็นจะตอ้ งสอนอยา่ งนนั้ จะตอ้ งสอนอยา่ งนนั้ แลว้ พดู วา่
ระวงั นะลกู นะ เก็บไวใ้ หด้ ี เด๋ยี วมนั จะแตกแลว้ แนะ่ ดมุ นั อยู่
เรอ่ื ยๆ แตเ่ ราพดู อย่าง ใจอยา่ ง นะ ถา้ มนั แตกเพีย๊ ะจรงิ ๆนะ่ เรา
ก็ไมต่ อ้ งวา่ อะไรมนั แตว่ า่ มนั เก็บๆไปเร่อื ยๆใหม้ นั ระวงั ไว้ อย่าง
นนั้ ไมม่ ีเงนิ ท่จี ะซือ้ อะไรมาใช้ มนั หมดไป คอื บอกใหค้ นปฏบิ ตั ิ
มงุ่ ธรรม มงุ่ วนิ ยั อยา่ งนี้ กลบั ไปสอนอยา่ งธรรมะสงู ๆอยา่ ง
ผใู้ หญ่ ก็ถว้ ยไมม่ ีหละในบา้ น หมด แตกหมด ไมม่ ีใครลา้ งมนั
หรอก น่ี มนั เป็นเร่อื งของอยา่ งนี้

อย่างนนั้ พระพทุ ธเจา้ จะฟังธรรมะใหเ้ ขา้ ใจ ผรู้ ูจ้ กั ธรรมะ
ไมใ่ ชผ่ ทู้ ่ีเกียจครา้ น ตอ้ งเป็นคนฉลาดและเป็นคนขยนั เป็นคน
ขยนั หม่นั เพียร แตว่ า่ ขยนั ผขู้ ยนั กระทาํ กระทาํ ดว้ ยการปลอ่ ย
วาง ดว้ ยการปลอ่ ยวาง ทาํ ในความสงบระงบั อยา่ งนนั้
พระพทุ ธเจา้ ทา่ นจงึ สอนวา่ ไอท้ าํ งานมนั กส็ บาย ทาํ โนน่ ทาํ น่ีมนั
ก็สบาย ท่ีมนั เป็นสมั มาอาชวี ะ มนั ก็สบาย ถงึ แมม้ นั หนกั หน่อย

15

มนั ก็สบาย เพราะโทษตรงนนั้ ไมม่ ี อยา่ งนี้ ทฐิ ิคือความเหน็
มานะคอื ความไปยดึ ไว้ สองอยา่ งนีม้ นั เกาะกนั ทฐิ ิน่ี
พระพทุ ธเจา้ ไม่ตอ้ งอะไรหรอก ดทู ่ีในใจของเรา เหน็ มยั้
ความเห็นวนั หนง่ึ มนั เกิดยงั ไงม่งั มยั้ ท่ีมนั เกิดขนึ้ มาน่ะ เราตามดู
ทนั ไดม้ ยั้ น่ี มนั เกิดความคิดอย่างหลายๆอย่างนะ แตว่ า่ ยงั ไงก็
ช่างมนั เถิด แตว่ า่ ไอต้ วั มานะท่ีเขา้ ไปยดึ เป็นตวั ท่ีสาํ คญั มาก
ท่ีสดุ ดชี ่วั เราอย่าไปยดึ มนั อย่าไปยดึ มนั ใหด้ มู นั เถอะ
พระพทุ ธเจา้ วา่ อยา่ ไปยดึ มนั ไอท้ ฐิ ิน่ที ่านแปลวา่ ความเหน็ ถา้
ทิฐิไมฟ่ ังใคร มนั ก็เป็นมานะเทา่ นนั้ แหละ

ไอค้ วามดีทา่ นใหป้ ลอ่ ยวาง ถา้ มนษุ ยเ์ รามาคิด แหม ปลอ่ ย
วางแลว้ เราจะเอาอะไร อย่างนีเ้ ป็นตน้ มนั ก็ลาํ บาก ยงั ไมเ่ ขา้ ใจ
ธรรมะ อย่างพระพทุ ธองคท์ า่ นสอนวา่ อยา่ งคนเรานีว้ า่ ถา้ หาก
วา่ ทาํ สงิ่ ท่ีไมด่ นี ่ี ตายไม่ไดเ้ กดิ หรอก เสยี ใจซะแลว้ ตกใจ กลวั จะ
ไม่ไดเ้ กิด ไอค้ วามเป็นจรงิ ท่พี ระพทุ ธเจา้ ทา่ นสอนวา่ อยา่ ใหม้ า
เกิดนะ่ มนั ดี ถา้ เราไม่ไดเ้ กิดแลว้ กลวั จะไม่ไดเ้ หน็ หนา้ ลกู หนา้
หลาน จะไปอย่อู ะไร แหม วนุ่ ขนึ้ มาเลย เราไมค่ ิดดวู า่ ท่ีมาทกุ ข์

16

วนั นีเ้ พราะเราเกิดมา เหน็ มยั้ เพราะเราเกดิ มามนั จงึ มที กุ ขเ์ กิด
ขนึ้ มาน่ี ชาตทิ กุ ข์ ชราทกุ ข์ พยาธทิ ุกข์ เพราะความเกิดมา
ถา้ หากวา่ คนเราบางคนนะ คดิ วา่ มนั บาป ไม่รูจ้ กั ผดุ จกั เกิดแลว้
น่ี มนั ก็เขา้ แงพ่ ระพทุ ธเจา้ สอนวา่ ไมใ่ หเ้ กดิ นะ มนั เป็นซะอยา่ ง
นนั้ ทีนีไ้ อค้ วามเกิดน่ีคอื คนมนั อยากจะเกดิ มา แตเ่ กิดมาแลว้
ไม่ใหเ้ ราเป็นโรคเป็นภยั จะไดอ้ ย่สู บาย อายใุ หย้ ืนๆ มนั คดิ ไปซะ
อย่างนนั้ พระพทุ ธเจา้ นนั้ ไอเ้ หตตุ ายก็คือเหตเุ กิดน่นั แหละ ท่ี
มนั เกิดมานนั้ แหละ คอื สมคั รตายแลว้ อยา่ งเนีย้

อย่างวตั ถทุ ่ียงั ไม่มีมาในมือเราเด๋ยี วนี้ เม่ือเราแสวงหามาได้
เป็นตน้ ก็เรยี กวา่ นีแ้ หละมนั จะแตกแลว้ มนั จะหายแลว้ เพราะ
อะไร เพราะมนั มีอยนู่ ่ี ท่ีมนั มีน่ี อย่างกระโถนน่ี ถา้ ซอื้ มาใหมๆ่ ก็
เรยี กวา่ แตกแลว้ น่ี มนั แตก ถา้ เหน็ วา่ กระโถนแตกแลว้ นะ แตเ่ รา
เหน็ วา่ กระโถนนีไ้ ม่แตก น่ีความเหน็ ตา่ งกนั คนหน่งึ ใชก้ ระโถน
ไม่แตก คนหนง่ึ ใชก้ ระโถนแตกไปดว้ ยกนั เอาสิ มนั หลดุ มือเรา
วนั หนง่ึ เจา้ กระโถนนีม้ นั แตก มนั ก็แตกกอ่ นแลว้ ไอท้ ่ีผวู้ า่ มนั
แตกมาแลว้ ไอผ้ ทู้ ่ีวา่ ยงั ไม่แตก เพ่งิ แตกเด๋ยี วนี้ ก็รอ้ งไหเ้ ทา่ นนั้

17

แหละ อยา่ งนนั้ เหน็ กอ่ นซะ เม่ือมนั เกิดมาแลว้ กน็ ่นั แหละ
พระพทุ ธเจา้ ทา่ นสอนวา่ อยากจะใหม้ นั พน้ จากความเกิดน่นั
แหละ แตย่ งั ไงจะยงั ไง มนั ก็อยากจะเกิดขนึ้ มาอยหู่ ละมนั อด
ไมไ่ ด้ ถา้ เกิดขนึ้ มาแลว้ มีอะไรบา้ งมยั้ มีอะไรบา้ งมยั้ มนั แสน
ทกุ ขแ์ สนยากแสนลาํ บาก อะไรสารพดั อยา่ ง เราก็ยงั ไม่เห็นโทษ
มนั นะ่ ไม่รูม้ นั วา่ มนั เป็นยงั ไงก็ไม่รูจ้ กั ไมเ่ ห็นโทษมนั ทาํ ไงถึงจะ
เห็นโทษมนั นะ เราจะตอ้ งประพฤติปฏบิ ตั ิ พจิ ารณามนั เขา้ รูป
ของธรรมะของพระพทุ ธเจา้ เด๋ยี วนีน้ ่ะ

พทุ ธบรษิ ัททงั้ หลายยงั ไม่เหน็ พรอ้ มกบั พระพทุ ธเจา้ นะ ไม่
เห็นพรอ้ มนะ เทศนไ์ ปก็ขดั กนั ไปเรอ่ื ย ขดั ใจ อยา่ งเราตายไมเ่ กิด
อย่างนีแ้ หละ คือมนั ไมใ่ หเ้ กดิ มาแหละ ถา้ มนั มี มนั เป็นเหตุ คาํ
สอนของทา่ นท่ีท่ีสดุ ของทา่ น มานะ ความยดึ ไวน้ ะ

เป็นผเู้ ลศิ กวา่ เขา สาํ คญั ตวั วา่ เลิศกวา่ เขา อนั นีก้ ็ไมใ่ ชอ่ กี
ไมถ่ กู นะ เป็นผทู้ ่ีเลศิ กวา่ เขา เห็นวา่ เสมอกบั เขาน่ี ก็ยงั ไมถ่ กู
อกี อะ้ เป็นผทู้ ่ีเลิศกวา่ เขา สาํ คญั ตวั วา่ เลวกวา่ เขานีก้ ็ไมใ่ ช่อีก
เป็นผทู้ ่เี ลวกวา่ เขา สาํ คญั ตวั เราดีกวา่ เขา อนั นีก้ ็ไมใ่ ชอ่ กี

18

แตเ่ ป็นผทู้ ่ีเสมอเขา สาํ คญั ตวั วา่ ดกี วา่ เขา น่ีก็ไมใ่ ช่ เป็นผู้
เสมอเขา สาํ คญั ตวั วา่ เสมอเขา อนั นีก้ ็ยงั ไมใ่ ช่ ยงั อกี เป็นผเู้ สมอ
กบั เขา สาํ คญั ตวั วา่ เลวกวา่ เขา อนั นีก้ ็ไม่ใช่อกี

เป็นผทู้ ่เี ลวกวา่ เขา สาํ คญั ตวั วา่ เลวกวา่ เขา อนั นีก้ ็ไม่ใช่ เป็น
ผเู้ ลวกวา่ เขา สาํ คญั ตวั วา่ เสมอเขา อนั นกี้ ็ไมใ่ ช่ เป็นผเู้ ลวกวา่
เขา สาํ คญั ตวั วา่ เลวกวา่ เขา อนั นีก้ ็ยงั ไม่ใช่อกี

เอาอะไรกนั มยั้ ท่นี ่ี ตรงไหนท่ีเราจะเอาไปมยั้ น่ี เรามาดซู ะ
มาดซู ะ เหตวุ า่ ทา่ นจงึ เห็นวา่ อนั นีม้ ีไมม่ ี มีไม่มี จะใหม้ นั มี…มี
ใหม้ นั มี…ไมม่ ี มีมนั กลบั ไมม่ ี อยา่ งนี้ ก็เรยี กวา่ มนั หมดน่นั แหละ
คอื เรยี กวา่ มนั หมด เน่ียมนั หมด มานะ ๙ ทงั้ หลาย ท่านใหท้ งิ้
มนั ซะ ทงิ้ มนั ซะ เอาอะไร คอื ไมม่ ีอะไร ถา้ มีอะไรอยู่ มนั ก็ยงั มี
อะไรอย่นู ่นั เองแหละ

อนั นพี้ ดู ถึงท่ีสงู มนั นะ แตว่ า่ พดู ถึงท่ีไอค้ นเราอยากจะมี
ความสขุ อยากจะรา่ํ จะรวยนะ อนั นกี้ ็เรยี กวา่ ไมพ่ น้ ทกุ ข์ คือบญุ
อยา่ งนนั้ ทา่ นก็วา่ สรา้ งบญุ ไปดว้ ย คอื พจิ ารณาไปดว้ ย คอื กศุ ล
คือปัญญา นะ ไมใ่ ช่ทาํ ลาย มนั คลา้ ยๆกบั วธิ ีเลขนะ่ มนั มีคณู

19

มนั มีบวก มนั มีลบ มนั มีหาร มนั จงึ จะไดจ้ าํ นวนมนั ท่ีเราชอบใจ
ตามจาํ นวนของเลขนะ อนั นีเ้ ราไมเ่ อานะ่ เอาท่ีมีท่ีคณู อยา่ ง
เดียว ไม่มีท่ีใส่ เหน็ มยั้ หละ วธิ ีคณู กบั วิธีบวกรวมเขา้ กนั เรอ่ื ย วธิ ี
ลบไมม่ ี วิธีแบง่ ก็ไม่คอ่ ยจะมีซะดว้ ยนะ ถา้ มีวธิ ีแบง่ มนั ก็เบา วธิ ี
ลบก็เบาสิ มนั มีวธิ ีบวกกบั วธิ ีคณู มนั ก็ย่งิ ไปกนั ใหญ่เทา่ นนั้
แหละ เห็นมยั้ น่นั ก็คอื วา่ กลบั มาเป็นคนท่ีเห็นแก่ตวั มนั เป็นซะ
อยา่ งนนั้

ดงั นนั้ การกระทาํ บญุ กศุ ลนี้ มนั จะมีสองคาํ กศุ ลคือทาํ ไปให้
มีความฉลาดขนึ้ มีความฉลาดขนึ้ ใหม้ ีความรูร้ อบคอบในสงิ่ ท่ี
เราไดม้ านนั้ ใหร้ ูจ้ กั ท่ีมากบั ครอบครวั ของเราเน่ีย แลว้ ไดม้ ากบั
ครอบครวั เน่ีย จะตอ้ งมีปัญญาสามารถท่ีรกั ษาครอบครวั ของ
เรานีใ้ หม้ นั คมุ้ กลบั ไปบา้ น ถา้ ถามวา่ บญุ อยทู่ ่ีไหน ไม่รูเ้ รอ่ื งกนั
ไมร่ ูบ้ ญุ ถึงไปกราบพระ ยายไปกราบพระ หลานกบั แมก่ ราบ
พระ พระท่ีไหน ตอบหลานไมไ่ ด้ บญุ น่ีก็ตอบไมไ่ ด้ ก็เพราะวา่
เราไมร่ ูจ้ กั บญุ น่นั เอง ทาํ ไปเพ่ือทาํ กนั ไปเร่อื ยๆไปอยา่ งนนั้ อนั
นนั้ เราเป็นพทุ ธบรษิ ัทท่ีฝึกหดั อนั นี้ อยา่ ใหม้ นั หลง

20

เหมือนผลไมใ้ นตะกรา้ หลายๆอยา่ งก็ช่างมนั เถอะ จะไปเท
รวมๆกนั เป็นกองๆ เราก็ไมห่ ลงหรอก ผศู้ กึ ษาในธรรมะของ
พระพทุ ธเจา้ ของเรา รูเ้ รอ่ื งตามความเป็นจรงิ นะ ไม่หลง มนั จะ
เป็นไปยงั ไงก็ไม่หลง เหมือนเรารูจ้ กั ผลไมน้ านาชนิด เอารวม
ตะกรา้ เดยี วกนั มนั จะทบั กนั อยกู่ ็ชา่ งมนั เถอะ เรารูม้ นั ชดั เจน
แลว้ ผลอะไรตอ่ อะไร เรารู้ เราชีถ้ กู ทงั้ นนั้ แหละ ถา้ เราเขา้ ใจ
ธรรมะในหลกั พทุ ธศาสนาแลว้ ก็อยา่ งนนั้ ใครจะพดู กนั ไป
ตรงไหนก็ชา่ งมนั เถอะ นะ เรารูจ้ กั อย่แู ลว้ ในทางพทุ ธศาสนา มนั
ก็ผลไม้ มนั จะทบั กนั อย่กู ่ีชนั้ ก็ชา่ งมนั เถอะ เรารูว้ า่ ผลเงาะเป็น
เงาะ ลาํ ไยเป็นลาํ ไย ลางสาดมนั เป็นลางสาด มนั ไมห่ ลงอยา่ ง
นนั้

อนั ท่ีสดุ ธรรมะของพระพทุ ธเจา้ ทา่ นสอนวา่ เพ่ือไมใ่ หห้ ลง
อย่างนนั้ ไม่หลง ถงึ แมไ้ ดค้ วามดีมา กย็ งั ไม่หลงดี ไอค้ วามช่วั
เกิดขนึ้ มา ก็ยงั ไม่หลงช่วั อกี มนั รูไ้ ปถงึ ขนาดนนั้ แตพ่ ระพทุ ธเจา้
ของเราทา่ นสอนใหร้ ูจ้ กั ขอ้ ประพฤติปฏบิ ตั ใิ นใจของเจา้ ของ ไอ้
ความเป็นจรงิ การประพฤตปิ ฏบิ ตั นิ ่ี ความรูอ้ นั เนีย้ ไอม้ นั เกิด

21

จากจิตบรสิ ทุ ธิ์น่นั อย่างหนง่ึ มนั เกิดดว้ ยสญั ญาอย่างหนง่ึ มนั
ตา่ งกนั หลาย มนั เอาเขา้ กนั ไมไ่ ด้ มนั ของบรสิ ทุ ธิ์กบั ของไม่
บรสิ ทุ ธิ์น่ีมนั เขา้ กนั ไมไ่ ด้ ปนกนั ไมไ่ ด้ ไอธ้ รรมะท่ีมนั เกิดมาจาก
จิตน่นั น่ะ มนั ก็คลา้ ยๆกบั วา่ ตานา้ํ ตานา้ํ ท่ีมนั ซมึ ซาบมา มนั
แหง้ ไม่ได้ เพราะมนั ไหลของมนั อยอู่ ยา่ งนนั้ ไอค้ วามรูต้ าม
สญั ญาของเราท่ีมา คลา้ ยๆนา้ํ ในโอง่ หมดนา้ํ ฝนมนั ก็แหง้ อยา่ ง
นี้ น่ี ก็เป็นอยา่ งนี้

ไอเ้ รอ่ื งจิตของเราท่ีรูธ้ รรมะ ท่ีบรรลธุ รรมะ แตว่ า่ คนเราทกุ
วนั นีว้ า่ บรรลธุ รรมะน่ีก็กลวั แลว้ เอ้ คาํ นมี้ นั สงู ไปซะแลว้ นะ
บรรลธุ รรมะน่ีมนั สงู ไปซะแลว้ ไมค่ อ่ ยอยากจะพดู หรอก ถา้ ใคร
พดู ก็ตะแคงๆในใจ ธรรมะลองไปพดู สิ ฉนั บรรลธุ รรมะแลว้ คน
ตาตะลงึ เลยทเี ดยี ว แหม บรรลธุ รรมะ ไอค้ วามเป็นจรงิ คาํ นีเ้ ป็น
ของสมมตุ ิ ไมใ่ ชว่ า่ มนั สงู มนั ต่าํ หรอก อย่างพวกญาตโิ ยม
ทงั้ หลายมาวดั ป่าพงวนั นีก้ ็ บรรลวุ ดั หนองป่าพงวนั นี้ เอย้ ไม่
แปลกอะไรกนั จะมาถึงวดั หนองป่าพงก็ได้ รูว้ ดั หนองป่าพงก็ได้
ถา้ พดู ภาษาธรรมะ บรรลวุ ดั หนองป่าพงก็ไดน้ ะ ถา้ เราเรยี กวา่

22

เรารูจ้ กั วา่ อนั นีเ้ ป็นบาป เป็นบญุ แลว้ ก็รูจ้ กั วา่ เราบรรลธุ รรมะก็
ได้ ถา้ เราวา่ บรรลธุ รรมะ ตกใจ คนเราน่ีแหม มนั ก็เป็นซะอยา่ ง
นนั้ อนั นีม้ นั เป็นภาษา มนั เป็นภาษาใหร้ ูค้ วาม ใหเ้ ขา้ ใจกนั ได้
ภาษาอยา่ งหนง่ึ พดู ไปอยา่ งหนง่ึ เทา่ นนั้ แหละ ไอค้ วามเป็นจรงิ
ก็เป็นธรรมดาของเรา

อยา่ งพระพทุ ธเจา้ ท่ีอาตมาวา่ น่ี ใครเป็นพระพทุ ธเจา้ มยั้
ท่านผสู้ อนในประชมุ ชน ประพฤตชิ อบดว้ ยกายวาจาใจ ท่ี
เรยี กวา่ พระพทุ ธศาสนา ช่ือพระพทุ ธเจา้ ดตู รงนีส้ ิ เราก็วา่ เร่อื ย
ทีเดียว แน่ะ ดไู ปดิ แตเ่ ราก็เรยี กวา่ แหม ฉนั เกิดเพราะ
พระพทุ ธเจา้ ฉนั ก็จะไปซะละขนาดเนีย้ นกึ วา่ พระพทุ ธเจา้ องค์
นนั้ นิพพานไปแลว้ นะ ไอค้ วามเป็นจรงิ สง่ิ ท่ีเม่ือเราเหน็ ธรรมะ ก็
เห็นพระพทุ ธเจา้ อนั นีก้ ฟ็ ังยากนะ คนท่ยี ากนะ เราเหน็
พระพทุ ธเจา้ เราก็เหน็ ธรรมะ เม่ือไดเ้ หน็ ธรรมะ เหน็ พระธรรม
เราก็ไดเ้ หน็ พระพทุ ธ เหน็ พระพทุ ธก็เหน็ พระธรรม เหน็ พระพทุ ธ
พระธรรม เราก็เหน็ พระสงฆ์ อย่างนนั้ พระพทุ ธเจา้ น่ะ ใหพ้ ระ
พทุ ธอย่ทู ่ีใจ พระธรรมอย่ทู ่ีใจ พระสงฆอ์ ยทู่ ่ีใจ ใหม้ นั เหน็ ชดั

23

ดงั นนั้ เรามาจบั ทา่ นมายดั ไปเฉยๆน่ี วา่ พระพทุ ธอย่ทู ่ีใจของ
ขา้ พระธรรมอย่ทู ่ีใจของขา้ พระสงฆอ์ ยทู่ ่ีใจของขา้ แตก่ าร
ประพฤตมิ นั ไมเ่ รยี บรอ้ ย นะ ไมส่ มกบั วา่ พระพทุ ธอยทู่ ่ใี จ ไม่สม
กบั วา่ พระธรรมอย่ทู ่ีใจ พระสงฆอ์ ย่ทู ่ีใจ คอื จติ มนั เป็นคนท่ีจะ
รูจ้ กั ธรรมะ ทา่ นเรยี กวา่ ผรู้ ู้ พระพทุ ธองคท์ ่ีทา่ นตรสั ไปแลว้
น่นั น่ะ ก็ตรสั ธรรมะ องคธ์ รรมตรสั รูน้ ่ีแหละ ตรสั รูน้ ่ีทา่ นไม่เอาไป
หรอก ท่านก็ทงิ้ ไวใ้ นนีแ้ หละ

พดู ง่ายๆอยา่ งพวกครูเราน่ะ ครูโรงเรยี นน่นั แหละ ไมไ่ ดเ้ ป็น
ครูมาตงั้ แตก่ าํ เนิดหรอก มาเรยี นวิชาครู มนั ถึงมาเป็นครูกนั ได้
สอนโรงเรยี นซะ ไดร้ บั เงนิ เดอื นซะ อยไู่ ปนานๆก็เลยตายไปซะ
เลยตายจากครูไปซะ ถา้ พดู อย่างหนง่ึ ท่ีเรยี กวา่ ครูนนั้ ยงั ไม่ตาย
ครูนนั้ ยงั ไม่ตาย คือคณุ ธรรมท่ีทาํ ครูนนั้ ใหเ้ ป็นครูน่นั ยงั อยู่ อยา่ ง
พระพทุ ธเจา้ ของเรานะ่ สจั ธรรมท่ีทาํ ใหค้ นๆนนั้ ใหเ้ ป็น
พระพทุ ธเจา้ ยงั อยู่ ไมห่ นีไปท่ีไหน ก็ไดเ้ กิดเป็นพระพทุ ธเจา้ สอง
องคน์ ่ี องคห์ นง่ึ เป็นรูป องคห์ นง่ึ เป็นนาม ธรรมะท่ีแทจ้ รงิ น่นั
แหละ พระพทุ ธเจา้ ทา่ นถงึ สอน อานนท์ ใหท้ า่ นประพฤติไป

24

เถอะ ใหท้ า่ นปฏิบตั ไิ ปเถอะ ทา่ นจะงอกงามในพทุ ธศาสนา ผใู้ ด
เห็นธรรม ผนู้ นั้ ก็เหน็ เรา ผใู้ ดเหน็ เรา ผนู้ นั้ ก็เหน็ ธรรม ไมร่ ูว้ า่ เป็น
ยงั ไงถงึ เป็นอยา่ งนนั้

ฟังยงั ไง…พระพทุ ธเจา้ ก็เป็นธรรม พระธรรมก็เป็น
พระพทุ ธเจา้ มนั สบั สนกนั ไอค้ วามจรงิ มนั เป็นอยา่ งนี้
พระพทุ ธเจา้ แตก่ ่อนก็ยงั ไมม่ ี จะไดเ้ รยี กช่อื วา่ ขนานช่ือของท่าน
วา่ เป็นพระพทุ ธเจา้ ก็ในเม่ือท่ีทา่ นไดม้ ารูธ้ รรมอนั นีเ้ ท่านนั้ แหละ
แตก่ ่อนก็เป็นสิทธตั ถะราชกมุ าร ถา้ พดู มาถงึ ตรงนีก้ ็เหมอื นกนั
กบั เราน่นั เองน่นั แหละ เราก็เป็นตาสีตาสาตามีตามาอย่อู ย่าง
นนั้ แหละ ถา้ เรามาบรรลถุ งึ ธรรมอนั แทจ้ รงิ แลว้ นะ มนั ก็จะเป็น
พระพทุ ธเจา้ อยา่ งเดยี วกนั น่นั แหละ ไมแ่ ปลกกนั หรอก อย่างนนั้
นะญาติโยมทงั้ หลายวา่ ใหเ้ ขา้ ใจวา่ พระพทุ ธเจา้ ยงั อยนู่ ะ เขา้ ใจ
ซะวนั นีว้ า่ พระพทุ ธเจา้ ยงั อยู่ เราทาํ ท่ีไหนๆ คือวา่ เป็นสจั ธรรม
แลว้ เราทาํ ช่วั อย่ทู ่ีน่ี ไมเ่ ป็นไรหรอก ไมม่ ีใครเหน็ อย่าไปวา่ นะ
พระพทุ ธเจา้ เห็นนะ่ ทา่ นยงั อยทู่ กุ วนั นี้ ยงั คอยจะ

25

ประคบั ประคองพวกเรา เดนิ ทางใหม้ นั ถกู ตอ้ งอยเู่ สมอ แตเ่ ราไม่
เห็น แตเ่ ราไมร่ ูเ้ รอ่ื ง

อยา่ งนนั้ ผปู้ ระพฤติปฏบิ ตั ิแลว้ น่ะ จะทาํ ความดคี วามช่วั ถึง
ท่านไม่ไดส้ งสยั แลว้ ก็วา่ ท่านมีพยานอยแู่ ลว้ ไม่ไดส้ งสยั จะทาํ
ช่วั ท่ีไหนมนั ก็มีแหละ ทาํ ไมไมม่ ี ไม่มีใครเห็น ก็เรานะ่ เหน็ เรานะ
ไปทาํ ช่วั ท่ีไหน ไมม่ ีใครเหน็ ไม่มีหรอก ก็เราเหน็ เราอะ้ อยา่ งนี้
อยา่ งเรอ่ื งทาํ ช่วั ท่ีไหน ทาํ ดที ่ีไหน ไมพ่ น้ ท่านเรยี กวา่ กรรม มนั รู้
ตาม ก็ความจรงิ นะ คอื ความจรงิ ในการกระทาํ มนั มีอยแู่ ลว้
พระพทุ ธเจา้ ก็มาตรสั รูไ้ อค้ วามจรงิ อนั นี้ ไอค้ วามจรงิ อนั นีเ้ ป็น
พระพทุ ธเจา้ ตอ่ ไปในโลกอนั นี้ ถา้ ใครทกุ คนจะมาประพฤติ
ปฏบิ ตั บิ รรลคุ ณุ ธรรม คือความจรงิ เชน่ นี้ มนั ก็เปล่ียนเป็น
พระพทุ ธเจา้ เป็นทา่ นผสู้ อนในประชมุ ชน ประพฤติชอบดว้ ย
กายวาจาใจ ท่ีเรยี กวา่ พทุ ธศาสนา ช่ือพระพทุ ธเจา้

อยา่ งนนั้ พระพทุ ธเจา้ ยงั อยนู่ ะ จงดใี จเถอะ อยา่ เสียใจเลย
บางคนนกึ โมโห แหม ถา้ พระพทุ ธเจา้ ยงั อยู่ ฉนั ไปหละนะ แน่ะ
เอากนั ซะอยา่ งนนั้ น่ี ไอค้ วามเป็นจรงิ ความจรงิ น่ะมนั ยงั อยู่ ท่ี

26

เราทาํ ไปนีม้ นั ถกู ความจรงิ หรอื ผิดความจรงิ มนั ก็ถกู ก็ผิดของมนั
อยู่ นนั้ ก็เรยี กวา่ พระพทุ ธเจา้ โดยนามธรรมยงั มีอยู่ ฉะนนั้ ผู้
ประพฤตปิ ฏบิ ตั นิ นั้ ท่านจงึ เคารพ เคารพทาํ ไม ก็ทา่ นเหน็
พระพทุ ธเจา้ อย่นู ่นั นะ่ น่งั อยนู่ ่ีก็เหมือนพระพทุ ธเจา้ อย่ตู อ่ หนา้ น่ี
เดนิ ก็เหมือนพระพทุ ธเจา้ ตอ่ หนา้ น่ี ไปไม่ไดแ้ ลว้ ท่านเหน็
ประจกั ษใ์ นใจของท่าน ทา่ นจงึ เคารพพระพทุ ธ พระธรรม
พระสงฆอ์ ยู่ สม่าํ เสมอไมจ่ ืดจางอยา่ งนี้ ไมไ่ ดล้ ะ ก็เพราะทา่ น
เห็นวา่ อยใู่ นใจของท่านอยแู่ ลว้ มนั เหน็ อยอู่ ยา่ งนี้ วา่ มนั ไม่
หายไปตรงไหน เหน็ อย่างนกี้ ็วา่ เหน็ ธรรมะ เหน็ ธรรมะกเ็ หน็
พระพทุ ธเจา้ น่ี มนั เป็นอย่อู ย่างนี้

ฉะนนั้ จงึ วา่ เม่อื เราเหน็ พระพทุ ธเจา้ ก็เหน็ ธรรมะ เชน่ นนั้
ไปน่งั ท่ีไหน ก็ไดฟ้ ังธรรมพระพทุ ธเจา้ อยทู่ กุ เวลาน่นั แหละ เดนิ
อยู่ เราก็ไดฟ้ ังธรรมพระพทุ ธเจา้ อยู่ นอน กไ็ ดฟ้ ังธรรม
พระพทุ ธเจา้ อยู่ อนั นีอ้ าตมาศีรษะจะแตก ไปฟังธรรมทา่ น
อาจารยม์ ่นั “เออ้ ทา่ น ปฏบิ ตั ิไปเถอะ ไปฟังธรรมพระพทุ ธเจา้
น่งั อย่ใู ตร้ ม่ ตน้ ไมก้ ็ฟังธรรมทา่ นอยอู่ ย่างนนั้ น่งั นอน นอนกฟ็ ัง

27

ธรรม น่งั ก็ฟังธรรมอะไรอย”ู่ เอ…อาตมาคิดไม่ไดเ้ ลย คือไมใ่ ช่
ของคิดเอา ไมใ่ ชข่ องคิดนะน่ี มนั ตอ้ งเกิดมาจากความบรสิ ทุ ธิ์
ไอจ้ าํ คาํ ของทา่ นน่ี จะพิจารณายงั ไงไมไ่ ด้ อยา่ งนี้ ไอค้ วามเป็น
จรงิ คอื มนั เหน็ ธรรมะน่นั เองนะ่ ไมใ่ ชอ่ ่นื ไกลหรอก มนั เป็นธรรมะ
จะเป็นตน้ ไม้ จะเป็นภเู ขา จะเป็นสตั วน์ อ้ ยสตั วใ์ หญ่ มนั เป็น
ธรรมะทกุ อยา่ ง ดงั นนั้ อาตมาถงึ ให้ ธรรมะอย่ทู ่ีไหน ไอธ้ รรมะ
ท่ีวา่ ไม่มีธรรมะน่ะ มนั ไมม่ ีนะ่ มนั เป็นธรรมะ ธรรมะคือ
ธรรมชาติ มนั เป็นอยอู่ ยา่ งนนั้ ธรรมชาติอนั นนั้ มนั ก็เป็น
ธรรมชาตขิ องมนั เกิดดบั ของมนั อยอู่ ย่างนนั้ นะ

ถา้ หากเราจะใชธ้ รรมชาตนิ ะ่ ฝึกธรรมชาตอิ นั นนั้ อยา่ งกาย
ของเราทกุ วนั น่ี จติ ใจของเรามนั เป็นธรรมชาตนิ ่ี มนั มีการกิน มนั
มีการหลบั มนั มีการนอน เป็นธรรมดาของมนั เหมือนอยา่ งกบั
สตั ว์ มนั ก็อาศยั ทงั้ นนั้ แหละ แตว่ า่ สตั วท์ งั้ หลายนนั้ มนั ไมร่ ูภ้ าษา
กนั มนั เป็นเพราะประสาทซะ ส่งั สอนไมไ่ ด้ มนั สมองมนั ชา้
เกินไป ไม่เหมอื นมนษุ ยเ์ รา มนษุ ยเ์ รามนั สนอง มนั เรว็ มนั ไว น่ี
มนั ไว เม่ือเรามาพดู อนั หน่งึ ท่านจงึ จดั วา่ เป็นภพสตั วค์ วรตรสั รู้

28

ธรรมไดข้ องเรา อยา่ งรา่ งกายหรอื จติ ใจของเราเน่ีย มนั จะเหน็ ช่วั
เห็นอะไรทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ งมนั ก็เหน็ มา มีครูบาอาจารยม์ าสอนน่ี
มนั ก็คอ่ ยๆเขา้ ใจ มนั ไวๆ เขา้ ใจมนั งา่ ย มนั ง่ายกวา่ สตั วอ์ ยา่ งอ่นื
มนั งา่ ยกวา่ สตั วเ์ ดรจั ฉานน่ี สตั วป์ ่า หรอื เป็นสตั วบ์ า้ น เป็นสตั ว์
มนษุ ย์ สตั วม์ นษุ ยน์ ่ีมนั กห็ ายากนะ หายาก คาํ สอนของพระ
ท่านวา่ จะเป็นมนษุ ยม์ นั ก็ยาก น่ีก็คิดยากหน่อย คิดไม่คอ่ ยถึง
หรอก คือยงั ไม่รูจ้ กั มนษุ ยท์ ่แี ทจ้ รงิ อยา่ งนี้ ถา้ เรามามอง ฮือ้ มา
เป็นมนษุ ยจ์ ะยากทาํ ไม เกิดทีละสองก็ยงั มีเลย เราก็คิดไปอย่าง
นนั้ มนั ไมย่ ากน่ี

มนษุ ยซ์ ง่ึ ไมม่ ีคณุ ธรรมอยา่ งนนั้ มนั ก็เป็นมนษุ ยแ์ บบหนง่ึ
มนั ยงั ไมเ่ ป็นมนษุ ย์ เอาช่ือเคา้ มาโอนขนึ้ มาเป็นมนษุ ยเ์ ฉย มนั
เป็นมนษุ ยเ์ ดรจั ฉาโนอยา่ งหนง่ึ เหมือนกบั สตั วเ์ ดรจั ฉานอย่าง
นนั้ มนษุ ยท์ ่ีจะเกิดมาน่ีคณุ ธรรมท่ีเป็นมนษุ ยน์ ่ี เราเกิดมาเป็น
เดก็ น่ีเราไมร่ ูเ้ รอ่ื งของมนษุ ย์ ไม่รูจ้ ะประพฤตปิ ฏบิ ตั อิ ย่างไร ไม่รู้
คณุ ธรรมของมนษุ ย์ ไมร่ ูค้ ณุ สมบตั ิของมนษุ ย์ เม่ือโตมาแลว้ เรา
ฟังพอ่ แม่ของเราสอน ครูบาอาจารยข์ องเรา เราก็คอ่ ยๆรูข้ นึ้ มา

29

ก็เลยมีคณุ ธรรมเกิดขนึ้ มา ก็เลยเป็นมนษุ ยท์ ่ีสมบรู ณ์ มนั แปลก
กนั อยา่ งนนั้ เป็นมนษุ ยท์ ่ีสมบรู ณ์ ก็คือวา่ เม่ือมนั เกิดเป็นมนษุ ย์
ท่ีสมบรู ณข์ นึ้ มา เรยี กวา่ มนษุ ยเ์ พ่งิ เกิดเด๋ยี วนี้ แนะ่ น่ีมนั เกิด
ยาก ใครจะตดิ ตาม มนั เกิดยาก มนั เกิดยากอยา่ งนี้

ศีลธรรมนี้ ใครจะตอ้ งไปปฏบิ ตั ิ มนั ปฏบิ ตั ยิ าก มนั ถกู แตว่ า่
ปฏิบตั ยิ าก เชน่ งา่ ยๆ ง่ายๆ เวรทงั้ ๕ ประการน่ี ศีล ๕ ไอท้ ่ีพวก
เราพทุ ธบรษิ ัททงั้ หลายน่นั แหละ สมาทานกนั อยู่ ทาํ กนั อยเู่ น่ีย
อนั นีก้ ็คือคณุ สมบตั ิของมนษุ ยแ์ ทๆ้ ถา้ ใครมีศีล ๕ ในใจของคน
ของตนทกุ ๆคนอยา่ งนนั้ น่ะ ไม่ตอ้ งมีอะไรแลว้ มนั หมด เรยี กวา่
ศลี ธรรม ถงึ แมว้ า่ มนั ไมพ่ น้ ทกุ ขเ์ ป็นตน้ กอ็ ย่ใู นความสงบระงบั
เป็นสมั มาอาชวี ะในโลก ก็ยงั ไมเ่ บยี ดเบยี นซง่ึ กนั และกนั เน่ีย ถงึ
มาเป็นมนษุ ยอ์ ยู่ เป็นสมบตั ขิ องมนษุ ย์ แตม่ นั จะมเี กิดมตี ายก็
จรงิ หรอก แตว่ า่ เกิดมาก็อยดู่ ว้ ยความสบาย ตายก็อย่ดู ว้ ยความ
สบาย มนั รูจ้ กั อยา่ งนี้ ไมเ่ บยี ดเบยี นซง่ึ กนั และกนั อนั นนั้ เป็น
โลกมนษุ ยแ์ ทๆ้ ท่ีสมบรู ณ์ มนั เป็นซะอยา่ งนนั้ มนษุ ยท์ ่ีมนั เป็น

30

มนษุ ยส์ มบรู ณ์ มีคณุ สมบตั ิขนึ้ มา ท่ีเราศกึ ษามาน่ี ก็เรยี กวา่ เรา
เพ่ิงเกิดเด๋ยี วนี้ เกิดเป็นมนษุ ยท์ ่ีสมบรู ณ์

ถา้ เราเขา้ ใจอย่างนี้ มนั ก็มนษุ ยน์ ่ีหายากนะ ดสู ิ คนเราจะมี
ศลี ๕ ศลี ๕ ประการเน่ยี มนั จะเป็นยงั ไง มนั จะมีมยั้ เรากาํ หนด
ดกู ็ได้ ในบา้ นเรา ในเมืองเรา ในชนบทเรา ในกลมุ่ เรา มมี ยั้ บาง
คนก็จะตอบวา่ ไมม่ ี บางคนก็มีแตน่ อ้ ย อยา่ งเนีย้ อนั นีม้ นั เป็น
รากฐาน แลว้ จะมองๆดกู ็ไดว้ า่ มนั จะเกิดประโยชนอ์ ย่างไร เรา
มองดกู ็ไดแ้ หละ มนั เหน็ ผลประโยชนม์ นั ทกุ สว่ นเลยแหละ ศีล ๕
ประการนี้ น่ี ไมต่ อ้ งมาก ไมต่ อ้ งมายอะไร ถา้ ใครมีคนมารกั ษา
ศลี ๕ ประการใหม้ ีในใจอยา่ งแจม่ ใสของเราเถอะ คนนนั้ จะ
สบาย ไมม่ ีใครรูจ้ กั ก็สบายใจ สวา่ งไสว นกึ ไปขา้ งหลงั ท่ีเป็น
อดตี ก็สบายใจ เพราะเราไมไ่ ดท้ าํ อะไรท่ียงุ่ เพราะการกระทาํ
บาปทงั้ หลายน่ี ระลกึ ในท่ีไหนก็สบาย จะยืนอยนู่ กึ ขนึ้ มาไดก้ ็
สบาย จะนอนอยู่ นกึ ขนึ้ มาไดก้ ็สบาย จวนจะตาย นกึ ขนึ้ มาได้
ก็สบาย

31

กรรมใดท่ีทาํ ไปแลว้ ภายหลงั นกึ ไปมนั เดือดรอ้ น กรรมอนั
นนั้ ไม่ดี น่ีมนั ตดิ ตามอยา่ งนนั้ ยกตวั อยา่ งเช่นวดั หนองป่าพงน่ี
นะ โยมมาน่หี ลายคนน่ีนะ มีคนใดคนหน่งึ ซะนะ มาตอ่ ยเอา
เศยี รพระวดั ป่าพงไปเสียนะ สมมตุ ิ ใครไมร่ ูห้ รอก รูค้ นเดยี วคอื
คนท่ีทาํ วนั นกี้ ม็ าทอดผา้ ป่าดว้ ยกนั กม็ ามองเหน็ เศียรพระหกั
มนั ก็ไม่สบายอย่นู ่นั นะ ไมส่ บายคนเดยี วเท่านนั้ น่ะ คนท่ีรูจ้ กั กนั
คนท่ีไม่รูเ้ คา้ ก็ไมเ่ ป็นอะไรของเคา้ รูแ้ ตค่ นท่ีทาํ ไม่สบายแตค่ นท่ี
ทาํ น่ีแหละ ท่ีไอก้ รรมช่วั ท่ที าํ แลว้ ภายหลงั นกึ ไดเ้ ดอื ดรอ้ น กรรม
นนั้ ไมด่ ซี ะแลว้ หรอื วา่ เอาองคพ์ ระมาถวายวดั ป่าพง หรอื วดั ใด
วดั หนง่ึ ดว้ ยศรทั ธาของเราซะ เม่ือมาทาํ บญุ อย่างนี้ มากราบ
ไหว้ เหน็ ของเราท่ีไดส้ รา้ งไวก้ ็สบายใจแลว้ น่ี ไดท้ าํ มานาน
ภายหลงั คดิ ไปก็ไมเ่ ดือดรอ้ น สบายใจ อนั นีเ้ ราจะรูเ้ ป็นปัจจตงั รู้
เฉพาะตวั ของเราอยา่ งนนั้

การกระทาํ บญุ สนุ ทานทกุ วนั นีก้ ็เหมือนกนั ฉนั นนั้ ถงึ แมว้ า่
บาํ รุงพทุ ธศาสนาเป็นเปลือกเป็นผวิ อยา่ งท่ีมากนั วนั นีก้ ด็ ี แตว่ า่
มนั ก็เหมือนตน้ ไมต้ น้ หนง่ึ น่นั แหละ บางแหง่ ไปเรยี กวา่ การ

32

ทาํ บญุ สนุ ทานมนั เป็นเปลอื กๆ เปลือกมนั ก็ดีเหมือนกนั นะ ไอ้
ตน้ ไมถ้ า้ ไมม่ ีเปลอื กหมุ้ มนั ก็ตายเหมือนกนั นะ เน่ียอยา่ ไปวา่ มนั
นอ้ ยนะ อยา่ ไปวา่ มนั นอ้ ย ไม่มีใบมนั ก็ตาย ไม่มีโคลนมนั ก็ย่งิ ไป
กนั ใหญ่ มนั อาศยั สามคั คีซง่ึ กนั และกนั น่นั เองแหละ ไมใ่ ช่อ่ืน
ไกลหรอก มนั มีประโยชนท์ กุ สว่ น ใหเ้ ราเขา้ ใจซะอยา่ งนนั้ ก็
เรยี กการกระทาํ บญุ กนั เสยี กบั การกระทาํ กศุ ล ใหม้ นั เป็นบญุ
ใหเ้ ป็นกศุ ล เพ่ือใหม้ ีปัญญา อยา่ ทาํ ไปโดยโมฆะ ทาํ ไปอยา่ ง
เป็นพทุ ธบรษิ ัทของพระพทุ ธเจา้ น่นั เอง ใหม้ ีเหตผุ ล ทาํ แลว้ ให้
มนั ไดบ้ ญุ สิ ใหม้ นั ไดบ้ ญุ ใหม้ นั ไดบ้ ญุ รูจ้ กั ถาม กลบั ไปบา้ น ไป
ทอดผา้ ป่าไดบ้ ญุ บา้ งมยั้ ตดิ ตรงไหน มนั เป็นยงั ไง ชีแ้ จงไป บญุ
มนั เป็นอย่างนนั้ ๆ น่ีคอื ความเขา้ ใจของเราเช่นนี้

ท่ีการกระทาํ ทงั้ หลายมนั เป็นอบุ ายซะอยา่ งนนั้ และการพดู
ธรรมะทงั้ หมดน่ีก็เป็นอบุ ายทงั้ นนั้ ใหเ้ ขา้ ใจในท่ีตรงนนั้ ใหเ้ ขา้ ใจ
ในท่ีตรงนนั้ เป็นของสมมตุ ิ เป็นอบุ าย คือตวั ธรรมะจรงิ ๆมนั
มองเหน็ ไม่ไดซ้ ะแลว้ แตว่ า่ มนั มีอยู่ จนยก หยิบยกอนั อ่นื มา
พิจารณากนั เช่นวา่ ครูโรงเรยี นสอนนกั เรยี น สมมตุ วิ า่ นาย ก มี

33

เงนิ เทา่ นนั้ เทา่ นี้ แตว่ า่ นาย ก ไม่มที ่ีนนั้ จะทาํ ไงหละ แกตอ้ ง
เอาชอลค์ ขนึ้ มาเขียนเป็นตวั ก น่ี สมมตุ วิ า่ นาย ก มนั จะเป็น
นาย ก มยั้ …เป็น สมมตุ ิ แตน่ าย ก วง่ิ ไมไ่ ด้ เป็นตวั ก ได้ สมมตุ ิ
วา่ นาย ก ได้ มนั มีเงนิ เทา่ นนั้ ก็ได้ มีเงินเทา่ นีก้ ็ได้ เป็นนาย ก
โดยสมมตุ ิ แตน่ าย ก คนนี้ สมั ฤทธิ์ในการสมมตุ ิ จะใชน้ าย ก วง่ิ
ไม่ได้ เพราะมนั เป็นตวั ก มนั ก็เป็นตวั ก ใหเ้ ราอยงู่ นั้ อนั นี้
เรยี กวา่ อบุ าย ใหเ้ รารูจ้ กั วา่ นาย ก ไมม่ ี ตอ้ งเขียนตวั ก ลงไป ให้
มนั สมั ฤทธิ์ประโยชนอ์ ย่างนนั้ ดงั นนั้ ภาษาทงั้ หลายเน่ยี บางที
เราก็ฟังไม่ไดเ้ หมือนกนั มนั ปนไป อนั นีก้ ็เหมือนกนั ฉนั นนั้

อนั นหี้ ลกั ธรรมะท่ีเราประพฤติปฏิบตั ิ ถา้ เรามีสติ มีสมั
ปะชญั ญะ อยตู่ รงไหนก็ชา่ งมนั เถอะ บางคนก็เขา้ ใจวา่ “อิฉนั น่ี
ไมม่ ีเวลาจะภาวนา” “ทาํ ไม” “ขายของจะ้ ขายของไมไ่ ดภ้ าวนา”
“โยมขายของ โยมไดห้ ายใจมยั้ ” “หายใจ” “อา้ ว ทาํ ไมมีเวลา
หละ ทาํ ไมมีโอกาสหายใจหละ ทาํ ไมไม่อดึ ลมไว”้ เน่ยี ไอก้ าร
เร่อื งภาวนาน่ี มนั ไมใ่ ช่เรอ่ื งอ่นื มนั คอื เรอ่ื งความรูส้ กึ นกึ คดิ เรา
คดิ วา่ จะมาน่งั แตห่ ลบั ตาอยกู่ ลางตลาดเทา่ นนั้ แหละ ไมไ่ ด้

34

อยา่ งนนั้ ความรูส้ กึ นกึ คิด การพจิ ารณานีใ้ หร้ ูจ้ กั วา่ บดั นีเ้ ราทาํ
อะไรอยู่ เราผดิ หรอื ไม่ หรอื ถกู มยั้ เราสขุ มยั้ หรอื เราทกุ ขม์ ยั้ หรอื
เราเป็นอะไร เป็นอยเู่ ด๋ยี วเนยี้ เรยี กวา่ ภาวนากนั รูเ้ รอ่ื งเหตผุ ล
อยา่ งนนั้ เรยี กวา่ เราจะทาํ อะไรอยู่ เราก็ไดภ้ าวนาอยู่ ไดป้ ฏิบตั ิ
อยู่ เรามีสติอยู่ เราปฏิบตั ิอยอู่ ยา่ งนนั้ รูจ้ กั ความผิดชอบเราอยู่
เสมอน่นั แหละ เรยี กวา่ การภาวนา วนั นีเ้ ราพดู ผดิ หรอื เปลา่ วนั นี้
เราทาํ ผิดหรอื เปลา่ วนั นีเ้ ราคิดผิดหรอื เปลา่ อย่างนี้ ถา้ เรามีสติ
อย่เู ราก็รูจ้ กั สิ รูจ้ กั ถา้ มีสติอยเู่ สมอแลว้ เป็นตน้ ก็ตอ้ งรูจ้ กั ไอ้
ความรูส้ กึ ของเราน่นั อย่เู สมอทีเดียว

อย่างนนั้ โยมทงั้ หลายอยา่ เพ่งิ เขา้ ใจวา่ การปฏิบตั ิน่ีจะมา
บวชในวดั อย่างเดียว ไมใ่ ชอ่ ยา่ งนนั้ การปฏิบตั ินนั้ ก็คอื การมีสติ
ทรงตวั อยู่ รูอ้ ยู่ รูส้ กึ ความผดิ ชอบอย่เู สมอน่นั แหละ แมจ้ ะเยบ็
จกั รอยกู่ ็ได้ จะขายของอยกู่ ็ได้ จะเขียนหนงั สืออยกู่ ็ได้ มนั ก็
เท่าๆกบั ลมหายใจเราน่นั เองแหละปฏบิ ตั ิเน่ีย ถงึ แมเ้ ราจะอะไร
อยู่ หายใจอยู่ เราหายใจอยเู่ ร่อื ย เราจะทานขา้ วก็หายใจ เราจะ
นอนกห็ ายใจ ถึงไดห้ ลบั ไปกห็ ายใจอยู่ ถา้ ไม่มีเวลาหายหละ น่ี

35

ใช่มยั้ น่ีมีเวลาหายใจ ทาํ ไมมนั เป็นของจาํ เป็นเหลือเกินหละน่ี
เพราะวา่ ลมมนั เป็นอาหารอยา่ งละเอยี ดท่สี ดุ เป็นอาหารอย่างดี
มาก แตค่ นเราก็ไม่พิจารณาอย่างนนั้ คงจะวา่ ไม่เป็นอาหารก็ได้
นะ ไอค้ วามเป็นจรงิ ลมมนั เป็นอาหารอยา่ งยอด เราจะไมท่ าน
อาหารคอื ลมซกั สองนาทีก็ไมไ่ หวซะแลว้ นะ เอาสิ ขนม ขนม
อย่างดีๆ อาหารอย่างดีๆน่นั แหละ อกี ซกั สามช่วั โมง เราไมท่ าน
ก็ไดน้ ะ วนั หนง่ึ บางทกี ็ไดน้ ะ หกวนั เจด็ วนั เกา้ วนั ก็ยงั ไดน้ ะ
อาหาร แตล่ มน่ีไมไ่ ดน้ ะ ขนาดนาทีหนง่ึ ก็เต็มท่ี จะไมไ่ หวแลว้ น่ี
อดึ ใจดซู ิ เดนิ ไปซิ ไดก้ ่ีเสน้ มยั้ น่นั แหละ เราจะวา่ โอ ลมมนั มี
ประโยชนอ์ ย่างนี้ มนั ใหค้ วามเป็นอย่เู ราอย่างนี้

ดงั นนั้ พระพทุ ธเจา้ จงึ จบั เอาลมหายใจเขา้ มาพจิ ารณา อา
นาปานสตนิ ่ีเป็นมงกฏุ กรรมฐาน ทา่ นจงึ ภาวนาน่งั พจิ ารณาลม
เขา้ ออก นกึ วา่ พทุ โธๆ คอื ใหร้ ูน้ ่นั เอง รูว้ า่ ลมเขา้ ออก รา่ งกายเรา
ทกุ สว่ นมนั อยดู่ ว้ ยลม ท่ีเราเดนิ ไปเดินมา ก็เคล่อื นไหวดว้ ยลม
ลมเป็นของท่ีสาํ คญั มากท่ีสดุ นะ่ ลม เป็นอาหารอยา่ งยอดทีเดยี ว
แหละ ถงึ นอนหลบั อยกู่ ็ยงั ทานอาหารนีอ้ ยเู่ สมอนะ ไมท่ านไม่ได้

36

หละ นอกจากมนั ตายซะแลว้ แหละ เราก็สนใจวา่ อนั นีล้ มนีน้ ะ่
มนั สาํ คญั เหมอื นกนั นะ เราน่งั กาํ หนดลมหายใจเขา้ ออกอยู่
อย่างนี้ ไอค้ วามรูส้ กึ มนั สงบ มนั ความรูส้ กึ เกิด อืม ลมน่นี ะ ลม
มนั สาํ คญั เหลอื เกิน มนั ดีกวา่ มีเงนิ หม่ืน เงนิ แสน มนั ดีกวา่ มี
อะไรทงั้ นนั้ แหละ ดสู ิ ถา้ มนั ออกแลว้ ไม่เขา้ มา ก็ตายเทา่ นนั้
แหละ ถา้ มนั เขา้ ไป ไมอ่ อก เราก็ตายอยเู่ นีย้ แนะ่ เราเหน็ ใกลๆ้
เขา้ มาอยา่ งนี้ มนั ก็เป็นของท่ีมีกาํ ลงั กวา่ อยา่ งอ่นื ซะแลว้ เลย
สนใจแตล่ ม เราก็พจิ ารณากาํ หนดลม พจิ ารณานะ ฉดุ เอาเร่อื ง
ตา่ งๆมารวมเป็นลมน่ี มีสตกิ บั ลมหายใจเขา้ ออกเสมอ ไม่มี
ปัญญาหลายอยา่ ง จะดลู มอนั เดยี วเทา่ นนั้ แหละ ทา่ นจงึ วา่ ลม
อานาปนสตนิ เี้ ป็นมงกฏุ ของกรรมฐานทงั้ หมดแหละ อยา่ งนนั้
พระพทุ ธเจา้ ทา่ นจงึ ยกมาใหเ้ รายกกรรมฐานคอื ลมหายใจเขา้
ออก เอางา่ ยๆ เพราะวา่ มนั มีลมทกุ คนมาน่ี ใชม่ ยั้ มนั มีลมทกุ
คน พอจะรูส้ กึ วา่ ลมเขา้ ออกเทา่ นนั้ ก็กาํ หนด จบซะแลว้ จะนอน
ก็นอนกาํ หนดไปเถอะ ใหม้ นั มีความรูส้ กึ จนกวา่ มนั จะดบั ไป
ไม่ใชว่ า่ มนั เป็นของยากลาํ บากถา้ เรารูจ้ กั มนั แลว้

37

อยา่ งนนั้ นะใหโ้ ยมทงั้ หลายรูว้ า่ ภาวนากนั เถอะ ทาน ศลี
ภาวนา เรอ่ื งภาวนาเน่ยี มนั เป็นเร่อื งสาํ คญั เร่อื งใหเ้ ราพน้ ทกุ ข์
มนั ตดิ ตรงไหน มนั แกต้ รงนนั้ น่ะ มนั แนน่ ตรงไหน มนั เอาออก
ตรงนนั้ นะ่ มนั สกปรกตรงไหน มนั ทาํ ตรงนนั้ ใหม้ นั สะอาด ถา้ ไม่
ภาวนาหละ ไม่เหน็ ชดั ไม่เหน็ ชดั การภาวนาน่ะกท็ าํ ใหม้ นั
เกิดขนึ้ มนั มีขนึ้ จะตอ้ งอาศยั การภาวนา จงึ จะรูจ้ กั ธรรมะ มนั
เป็นซะอยา่ งนนั้ อนั นีแ้ หละใหญ้ าติโยมทงั้ หลายเขา้ ใจ เขา้ ใจวา่
การภาวนา การทาํ บญุ สนุ ทาน ใหร้ ูจ้ กั บญุ ใหร้ ูจ้ กั กศุ ล ใหม้ นั
เกิดประโยชน์ ทาํ ไปโดยไมต่ อ้ งสงสยั ทงั้ นนั้ แหละ ลกู ศษิ ย์
พระพทุ ธเจา้ ของเรา ทาํ อะไร รูจ้ กั ทงั้ นนั้ น่ะ ไมใ่ ชท่ าํ ปลอมๆไป
หรอก

อยา่ งนนั้ วนั นีก้ ็ใหพ้ วกญาติโยมทงั้ หลายทกุ ๆทา่ นท่มี าวนั นี้
ก็เรยี กวา่ แสวงบญุ กนั แลว้ ก็เพ่ิมกศุ ลเขา้ แสวงกศุ ลดว้ ยเพ่ือให้
พินิจพจิ ารณาอานาปา นกึ ถงึ ธรรมกรรมฐาน กรรมฐานน่ีมนั
ควรทาํ จะเป็นทางโลกก็จรงิ จะเป็นทางธรรมก็จรงิ จะเป็นโยม
จะเป็นพระ ทาํ อนั นีใ้ หเ้ ราสะอาด ใหใ้ จเราสะอาดได้ ใหใ้ จเรา

38

ผอ่ งใสไดเ้ สมอ เราทาํ ไปๆ มนั จะเป็นปัจจตงั รูจ้ กั เฉพาะตวั เอง
เทา่ นนั้ เองแหละ

อนั นนี้ ะวนั นีญ้ าตโิ ยมทงั้ หลายก็ไดฟ้ ังธรรมะมาพอสมควร
บางทีมนั ก็จะสไู้ อค้ วามงว่ งเหงาหาวนอนไม่ไดน้ ะ บดั นกี้ ็ได้
เทศนามานีใ้ นท่ีสดุ สดุ ทา้ ยแห่งการบรรยายธรรมะมานี้ ขอญาติ
โยมทงั้ หลายจงมีกาํ ลงั พละ คือกาํ ลงั กาย กาํ ลงั วาจา กาํ ลงั ใจ
มีศรทั ธา วิรยิ ะ สติ สมาธิ ใหเ้ กิดปัญญา ใหเ้ ช่ียวชาญ รูว้ า่ อนั นี้
เป็นบาป อนั นเี้ ป็นบญุ อนั นีเ้ ป็นกศุ ล แลว้ ไปประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ
ตามแนวทางขององคส์ มเด็จพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ไดแ้ นะนาํ
พร่าํ สอนมานี้ จติ ของญาตโิ ยมทงั้ หลายเป็นตน้ ก็จะกระเตอื้ งขนึ้
จากความมืดหนาสาโล จะเป็นจติ ท่ีผอ่ งใส อนั นีไ้ ปทาํ แลว้ จะ
เป็นปัจจตงั รูเ้ ฉพาะเจา้ ของ และผลท่ีสดุ นขี้ อดว้ ยอาํ นาจแหง่
คณุ พระศรรี ตั นตรยั จงปกปักษร์ กั ษาท่ที า่ นทงั้ หลายท่ีมาแสวง
บญุ ในวนั นี้ ใหเ้ ป็นผมู้ ีสขุ มีสขุ ดว้ ยการยืนก็ดี การเดินก็ดี การ
น่งั ก็ดี การเดินก็ดี การนอนกด็ ี มีสขุ ๆทกุ ๆคนเทอญ

ท่ีมา: https://youtu.be/fscnLSE4Xr8

39