อย่าเสียดายป่าช้า โดย หลวงตามหาบัว

อยา่ เสยี ดายป่ าช้า
หลวงตามหาบวั ญาณสมั ปันโน
เทศนอ์ บรมพระ ณ วดั ป่ าบา้ นตาด

(๒๑ มนี าคม ๒๕๒๕)
การมาบวชในพระพทุ ธศาสนาออกมาจากเจตนาท่ีสาํ คญั
เป็นเจตนาท่ีสละทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ ง พรอ้ มท่ีจะแกไ้ ขถอดถอนสงิ่ ท่ี
เป็นขา้ ศกึ ตอ่ ตวั เองตามหลกั ธรรมท่ที า่ นประกาศสอนไว้ ใหห้ ลดุ
ลอยไปจากใจกลายเป็นใจท่เี ป็นอิสระขนึ้ มา เพราะฉะนนั้ เจตนา
นีจ้ งึ ไม่เหมือนเจตนาใด ๆ ท่ีเราเคยใชเ้ คยผา่ นมา เจตนาในการ
บวชในการประพฤตปิ ฏิบตั เิ พ่ือความหลดุ พน้ นีเ้ ป็นเจตนาอย่าง
แรงกลา้ ใคร ๆ จงึ ไม่กลา้ สามารถจะประกาศเจตนาของตน
ออกมาจากจติ ใจไดอ้ ย่างแทจ้ รงิ ผทู้ ่ที ่านเสยี สละออกบวช
ประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ ตงั้ แตป่ ระโยคเรม่ิ แรกจนกระท่งั ถึงไดช้ ยั ชนะ
ขา้ ศกึ ท่ีเขา้ เหยียบย่าํ ทาํ ลายภายในจิตใจของตนเป็นเวลานาน
แสนนานนนั้ ท่านมีเจตนาอย่างนีม้ าแลว้ ดว้ ยกนั ทงั้ นนั้

1

ถา้ เจตนาไมแ่ รงกลา้ บวชมาเพียงเป็นขนบธรรมเนียมเป็น
ประเพณีนนั้ การประพฤติปฏิบตั ทิ ่ีจะใหส้ งิ่ ท่ีเป็นขา้ ศกึ คอื กิเลส
ประเภทตา่ ง ๆ หลดุ ลอยไปจากหวั ใจนนั้ ไม่มีกิเลสตวั ใดท่ีจะโง่
เขลาเบาปัญญาและเปราะท่ีสดุ พอท่ีจะหลดุ ลอยออกไปไดด้ ว้ ย
เจตนาเพียงแบบโลก ๆ และเป็นเจตนาของกิเลสนนั้ เทา่ นนั้
เพราะฉะนนั้ ทกุ ท่านจงทราบเจตนาของตน แมบ้ วชในเบอื้ งตน้
เรายงั ไม่รูจ้ ดุ หมายปลายทางอนั ใด ไมเ่ หมือนผเู้ คารพเลอ่ื มใส
ศาสนาอยา่ งแรงกลา้ ท่ีไดฟ้ ังจากพระโอวาทของพระพทุ ธเจา้ ก็
ตาม เพราะสมยั นีเ้ ร่อื งประเพณีขนบธรรมเนียมนี้ เป็นสงิ่ ท่ีเขา้
สนิทตดิ จมกบั จติ ใจของชาวพทุ ธเรามาอยา่ งแยกไมอ่ อก
เพราะฉะนนั้ การบวชจงึ มีเจตนาแยกหลายแขนง ไมอ่ าจทราบได้
วา่ เจตนาอนั ใดเป็นเจตนาท่เี ด็ดเด่ยี ว เป็นเจตนาท่ีมงุ่ ตอ่ แดนพน้
ทกุ ขต์ ามหลกั ธรรมของพระพทุ ธเจา้ หรอื เจตนาอนั ใดท่ีเป็น
เจตนายงั ถกู หลอกหลอนจากกิเลสมาบวชพอเป็น
ขนบธรรมเนียมเป็นประเพณีเพียงเทา่ นนั้

2

ดว้ ยเหตนุ ีท้ า่ นท่ีบวชมาแลว้ ในศาสนา ทราบหรอื ยงั วา่ เวลา
นีส้ วากขาตธรรม คอื ธรรมท่พี ระพทุ ธเจา้ ตรสั ไวช้ อบแลว้ ผทู้ ่ีพน้
ทกุ ขโ์ ดยชอบจากศาสนธรรมของพระพทุ ธเจา้ นนั้ มจี าํ นวน
มากมายไมอ่ าจจะคณนานบั ได้ นีอ้ อกมาจากท่ีทา่ นหลดุ พน้
จากสง่ิ กดข่ีบงั คบั ทงั้ หลายดว้ ยอาํ นาจแหง่ สวากขาตธรรมท่ีตรสั
ไวช้ อบแลว้

เพราะฉะนนั้ สวากขาตธรรมจงึ เป็นธรรมสด ๆ รอ้ น ๆ
ประกาศกงั วานอยภู่ ายในจติ ใจของเราทกุ ๆ ท่านท่ีมงุ่ หวงั ตอ่
แดนพน้ ทกุ ข์ ไมม่ ีคาํ วา่ ลา้ สมยั เป็นมชั ฌมิ าเหมาะสมอย่างย่ิง
แลว้ กบั เพศของเราท่ีไดส้ ละตนออกมาบวชในพทุ ธศาสนา เพ่ือรู้
แจง้ แทงตลอดในธรรมทงั้ หลาย และดาํ เนินตนตามหลกั ธรรมท่ี
พระพทุ ธเจา้ ทรงส่งั สอนไวด้ ว้ ยความเคารพทงั้ หลกั ธรรมหลกั
วินยั ไม่เคล่ือนคลาดผดิ พลาดตกหลน่ ไปจากความรูส้ กึ ของตน
วา่ ไดเ้ ป็นอยา่ งนนั้ นอกจากไมร่ ูไ้ ม่เหน็ ไมท่ ราบ น่นั เป็นความ
ผดิ พลาดท่ีใหอ้ ภยั ได้ เป็นความผิดพลาดท่ีเจา้ ของไมเ่ ดือดรอ้ น
มากนกั และผอู้ ่นื ก็ไมไ่ ดร้ บั ความกระทบกระเทือนจากความ

3

ผิดพลาดประเภทนนั้ ๆ ผดิ จากความผดิ พลาดท่ีมีเจตนาเป็น
ไหน ๆ

เม่ือเราทงั้ หลายไดป้ ระพฤตปิ ฏบิ ตั ติ นตามหลกั แหง่ สวาก
ขาตธรรมเต็มเมด็ เตม็ หนว่ ยเต็มสติกาํ ลงั ความสามารถของเรา
แลว้ นนั้ แลช่ือวา่ เราเดนิ ตามรอ่ งรอยของศาสดา และจะถงึ
จดุ มงุ่ หมายในวนั ใดวนั หนง่ึ แนน่ อน แมพ้ ระพทุ ธเจา้ และสาวก
ทงั้ หลายจะทรงหลดุ พน้ และหลดุ พน้ ไปเป็นเวลานานเพียงไร นนั้
เป็นเพียงกาลสถานท่ีอนั ไม่หนีจากมืดกบั แจง้ นีไ้ ปไดเ้ ลยเพียง
เท่านนั้ ผดู้ าํ เนนิ ตามพระพทุ ธเจา้ อยโู่ ดยสุปฏปิ นฺโน อุชุ ญาย
สามจี ฯิ แลว้ จะตอ้ งกา้ วไปขา้ งหนา้ อย่เู สมอ เรยี กวา่ กา้ วหนา้
เสมอไป ไมถ่ อยลบั กลบั หลงั คนื สมู่ หนั ตทกุ ขท์ งั้ หลาย ท่ีฝังจม
อย่ภู ายในจิตใจและบีบคนั้ จติ ใจสตั วโลกอย่ตู ลอดเวลานี้

อนั ใดท่ีสาํ คญั ในโลกนี้ เรยี นธรรมตอ้ งเรยี นโลก เพราะโลก
กบั ธรรมคละเคลา้ กนั อยู่ เม่อื เรยี นโลกเม่ือเรยี นธรรม เรยี นธรรม
ยอ่ มจะซมึ ซาบไปถงึ โลก แตก่ ารเรยี นโลกท่ีจะมาซมึ ซาบถึง
ธรรมนนั้ เป็นไปไดย้ าก ถา้ ไม่มีเจตนาท่ีจะศกึ ษาธรรมะแอบแฝง

4

ไปดว้ ย ความรูท้ างดา้ นธรรมะจะไมม่ ีเลย แตผ่ ทู้ ่ีเรยี นธรรมะนนั้
จะตอ้ งทราบเรอ่ื งของโลกไปโดยลาํ ดบั ลาํ ดา เพราะโลกถา้ เราจะ
กลา่ วโดยสว่ นรวมแลว้ ก็คือหม่สู ตั ว์ หม่สู ตั วห์ มายถงึ ใครถา้ ไม่
หมายถงึ สตั วโลกท่ีเวียนวา่ ยตายเกิดอยใู่ นวฏั สงสารมีจิตใจเป็น
ตวั การสาํ คญั นีไ้ ม่มีอะไรคาํ วา่ เป็นสตั วโลก เฉพาะอย่างย่ิงใจ
เป็นสาํ คญั

สตตฺ แปลวา่ ผยู้ งั ติดยงั ขอ้ ง ใจติดขอ้ งอะไรถงึ ผ่านถงึ พน้ ไป
ไมไ่ ด้ ทา่ นผวู้ ิเศษวโิ สทา่ นผา่ นพน้ ไปมากนอ้ ยเพียงไร เราทาํ ไม
จงึ มากาํ ดาํ กาํ ขาวอยใู่ นภพนอ้ ยภพใหญ่ และไมท่ ราบความ
เป็นมาของตนทงั้ ๆ ท่ีหอบภพหอบชาติอยตู่ ลอดอนนั ตกาล
มาแลว้ จนกระท่งั ปัจจบุ นั และยงั จะหาบหามภพชาติซง่ึ ออก
จากวบิ ากคือการกระทาํ ของตน และออกจากตน้ เหตขุ องวบิ าก
คอื อวิชฺชาปจจฺ ยา สงขฺ ารา สรุปความลงแลว้ วา่ ผใู้ ดเป็นผู้
แบกผหู้ าม ผใู้ ดเป็นผรู้ บั ความสขุ ความทกุ ข์ กระทบกระเทือนอยู่
กบั สงิ่ เหลา่ นีเ้ วลานีถ้ า้ ไมใ่ ชก่ ายกบั จติ นีเ้ ท่านนั้ เฉพาะอยา่ งย่งิ
จิตเป็นสาํ คญั

5

กายไมม่ ีอะไรกระทบกระเทือนแตจ่ ิตตอ้ งมีกระทบกระเทือน
อย่เู ร่อื ย ๆ ตลอดอิรยิ าบถเวน้ แตห่ ลบั สนิทเสียเทา่ นนั้ สว่ น
รา่ งกายหากไม่เป็นโรคเป็นภยั เจบ็ ไขไ้ ดป้ ่ วยปวดหวั ตวั รอ้ น ก็
เรยี กวา่ เป็นเรอ่ื งของปกติ วา่ สบายดเี หรอ น่นั หมายถึงสขุ ภาพ
ทางรา่ งกาย สว่ นใจสบายดีเหรอนีท้ าํ ไมจงึ ไม่ไดถ้ ามกนั เพราะ
ใจไมส่ บายเอาอะไรมาถามกนั ทา่ นเหมือนเราเราเหมือนทา่ น
ท่วั ทงั้ โลกธาตมุ ีแตผ่ แู้ บกกองทกุ ข์ จมอยใู่ นความทกุ ขเ์ พราะ
อาํ นาจแห่งกิเลสซง่ึ เป็นเจา้ มหาอาํ นาจกดข่ีบงั คบั ไวต้ ลอดเวลา
หาเวลาวา่ งไมไ่ ดเ้ ลย จะเอาความสขุ มาพอสวสั ดีเหรอไดย้ งั ไง

เพราะฉะนนั้ จติ จงึ เป็นของสาํ คญั มาก ในสามแดนโลกธาตุ
นีข้ อสรุปความลงมาในความรบั ผดิ ชอบของเราคือกายกบั ใจ
เป็นสาํ คญั ใจเป็นของสาํ คญั อนั ดบั หนง่ึ ไม่มีอะไรเสมอ ไม่มี
อะไรมีนา้ํ หนกั ในความสาํ คญั ย่งิ กวา่ ใจดวงนี้ การเกิดมาถา้
ไม่ใช่ใจเขา้ ไปสมสอู่ ยรู่ ว่ มกบั ธาตขุ นั ธส์ งิ่ สมมตุ ทิ งั้ หลายแลว้ ใคร
จะเป็นผไู้ ป ในปัจจบุ นั นีร้ า่ งกายของเราท่ีเกิดมานเี้ รายงั พอ
ทราบไดว้ า่ เวลานีเ้ ราเป็นมนษุ ย์ ในรา่ งกายแหง่ ความเป็นมนษุ ย์

6

มาก็นบั วา่ ดกี วา่ บรรดาสตั วท์ งั้ หลายอยมู่ าก น่ีเราก็หาไดท้ ราบ
ไม่วา่ จิตไดเ้ ขา้ ปฏิสนธิเขา้ แทรกซอ้ นกบั สงิ่ เหลา่ นีม้ าไดด้ ว้ ย
เหตผุ ลกลไกอะไร เม่ือปรากฏขนึ้ มาพอรูเ้ ดยี งสาภาวะแลว้ จงึ รู้
วา่ ตนเป็นมนษุ ย์ ไม่ไดร้ ูใ้ นขณะท่ีมาเกิดพอท่ีจะตกแตง่ เอาตาม
ความตอ้ งการได้

ดว้ ยเหตนุ ีส้ ตั วท์ งั้ หลายจงึ เป็นไปตามวบิ ากแห่งกรรม มี
อวิชชาเป็นเชอื้ อนั สาํ คญั ท่พี าใหเ้ กิด การท่ีจะเกิดในท่ีสงู ๆ ต่าํ ๆ
ลมุ่ ๆ ดอน ๆ นนั้ เป็นเพราะอาํ นาจแห่งวิบาก เพราะกิเลสเป็น
ผสู้ รา้ งวิบาก พาใหส้ รา้ งวบิ ากขนึ้ มา เม่ือสรา้ งขนึ้ มาแลว้
สว่ นมากก็มีแตท่ าํ ใหเ้ กิดความทกุ ขค์ วามลาํ บาก สว่ นบญุ ท่ีเป็น
แง่แหง่ ธรรมพาสรา้ งก็มีนอ้ ย ดว้ ยเหตนุ ีเ้ วลาเกิดเป็นตวั เป็นตน
ขนึ้ มาแลว้ ถึงทราบไดว้ า่ เป็นนนั้ ๆ อย่างสตั วเ์ ดรจั ฉานทงั้ หลาย
เขาทราบหรอื ไมก่ ็ไม่รูว้ า่ เขาไดเ้ กิดเป็นอะไร ท่วี า่ สตั วน์ นั้ ช่ือนนั้
ๆ นนั้ เป็นเรอ่ื งของมนษุ ยต์ วั ปากเปราะไปหาเรอ่ื งหาราวพดู ใส่
ช่ือใสน่ ามเขาตา่ งหาก ตวั เขาเองเขาหาไดท้ ราบไมว่ า่ เขาเป็น
สตั วป์ ระเภทใด เป็นธรรมชาติอนั ใด

7

มนษุ ยเ์ ราจงึ มกั ยกตนขม่ สตั วท์ งั้ หลายอยเู่ สมอ วา่ ตวั มีดกี รี
ตวั มีศกั ดิศ์ รยี ่งิ กวา่ สตั ว์ ทงั้ ๆ ท่ีเป็นนกั โทษในเรอื นจาํ แหง่ วฏั
จกั รดว้ ยกนั เรายงั ทราบไมไ่ ด้ ถา้ หากจะเอาความสขุ ความทกุ ข์
ไปเทียบกนั กบั สตั วท์ งั้ หลายท่ีเขาไม่ใชเ่ ป็นมนษุ ยแ์ ลว้ นนั้ เราจะ
ถือวา่ มนษุ ยเ์ รานีม้ ีความสขุ มากกวา่ เขาอย่างนนั้ เหรอ อนั นีว้ ดั
กนั ไม่ได้ แมแ้ ตอ่ ยใู่ นวดั ป่าบา้ นตาดนีส้ ตั วม์ ีจาํ นวนเทา่ ไรท่ี
อาศยั อยใู่ นวดั และอาศยั การเลีย้ งดขู องวดั อย่ตู ลอดมานี้ เขามี
ความสขุ ความทกุ ขแ์ คไ่ หน เราวา่ เราเป็นพระ เราวา่ เราเป็นคน
จะถือวา่ ตนมคี วามสขุ ยง่ิ กวา่ สตั วท์ งั้ หลายเหลา่ นนั้ ก็เป็นการ
เขา้ ใจผิดไปอีกโดยไม่ตอ้ งสงสยั เขาไม่มีความคิดอะไรมากมาย
พอท่ีจะเสาะแสวงหาฟื นหาไฟมาเผาลนตนเองมากย่งิ กวา่
มนษุ ย์ ท่ีสาํ คญั ตนวา่ ฉลาด เพราะฉะนนั้ ความทกุ ขม์ นษุ ยเ์ ราจงึ
อาจมากกวา่ สตั วท์ งั้ หลายเหลา่ นนั้ ก็ได้ ทา่ นจงึ ไมส่ อนให้
ประมาทกนั

น่ีรา่ งนีเ้ ราก็ทราบแลว้ วา่ เป็นรา่ งมนษุ ย์ ท่ีเกิดมานบั วา่ เป็นผู้
มีวาสนา ไดก้ า้ วเขา้ มาสขู่ นั้ มนษุ ยร์ ูด้ รี ูช้ ่วั รูบ้ ญุ รูบ้ าป ศาสนา

8

ท่านก็ประทานไวส้ าํ หรบั แดนมนษุ ยน์ ีเ้ ป็นแดนสาํ คญั ถา้ เป็น
ทางก็ตรงส่แี พรง่ เลยทีเดยี ว จดุ ศนู ยก์ ลางแห่งศาสนาประทานไว้
สาํ หรบั มนษุ ย์ ไมไ่ ดใ้ หเ้ ทวบตุ รเทวดาอนิ ทรพ์ รหมสตั วเ์ ดรจั ฉาน
ตวั ใดเป็นเจา้ ของศาสนา เพราะนนั้ ยงั อาภพั ไม่สมบรู ณใ์ นการ
รบั ศาสนธรรมของพระพทุ ธเจา้ ไว้ มนษุ ยน์ สี้ มบรู ณ์ นบั วา่ เรา
เป็นชาตทิ ่ีเหมาะสมแลว้

เวลาตายจากอตั ภาพมนษุ ยแ์ ลว้ จะไปเกิดเป็นสตั วเ์ ป็นอะไร
อกี หรอื นรกอเวจีท่ีไหนเรากท็ ราบไมไ่ ด้ เพราะวบิ ากมีอยภู่ ายใน
จิตใจแตไ่ ม่เคยประกาศใหเ้ จา้ ของรูเ้ ลย ดว้ ยเหตนุ นั้ จงึ ไปดว้ ย
ความไม่รูไ้ มเ่ หน็ อย่ดู ว้ ยความไม่รูไ้ ม่เหน็ เสวยกนั ไปอยา่ งนนั้
วกไปเวยี นมาของเกา่ ของใหม่ เชน่ เดียวกบั คนตาบอดถกู จงู ไป
ไหนก่ีตลบทบทวนก็ไมท่ ราบวา่ นีเ้ ป็นของเก่านีเ้ ป็นของใหม่
เหยียบไปยา่ งไปเตะโนน้ ชนนีไ้ ปตามประสีประสาของคนตา
บอด จติ ใจท่ีบอดดว้ ยอาํ นาจของกิเลสปกคลมุ หมุ้ ห่อจนมิดตวั
แลว้ ก็ยอ่ มเป็นเช่นนนั้ เหมือนกนั จะไปเกิดในภพใดชาติใด
กาํ เนิดสงู ต่าํ ขนาดไหน ไดร้ บั ความสขุ ความทกุ ขม์ ากนอ้ ย

9

เพียงไรเราไม่อาจจะทราบได้ วกเวยี นไปมา และไม่รูไ้ ดว้ า่ เคย
ไดร้ บั ความทกุ ขค์ วามลาํ บากมามากนอ้ ยเพียงไร

คนเราถา้ ทราบเร่อื งความเป็นมาของตนแลว้ ทาํ ไมจะไม่
กระตอื รอื รน้ ในเรอ่ื งการเสาะแสวงหาคณุ งามความดี เพ่ือสลดั
ปัดทิง้ กองทกุ ขท์ งั้ หลายท่ีเป็นมหนั ตทกุ ข์ ซง่ึ ตนไดเ้ คยแบกหาม
มาแลว้ เป็นเวลานานเลา่ ตอ้ งตะเกียกตะกาย ใจมนษุ ยน์ ีเ้ ป็นใจ
สาํ คญั ย่งิ กวา่ สตั วท์ งั้ หลาย เขด็ หลาบก็เขด็ หลาบดว้ ย
สติปัญญา มีทางท่ีจะหลกี เล่ยี งตนดว้ ยวธิ ีการตา่ ง ๆ ไดย้ ่ิงกวา่
สตั ว์ ทาํ ไมมนษุ ยจ์ ะไม่ตะเกียกตะกาย

แตน่ ีก้ ็เพราะเราไมร่ ู้ ถกู ปิดบงั ดว้ ยความมดื มิดปิดทวารเสยี
หมด จงึ ตอ้ งวกเวยี นเปล่ียนภพเปล่ยี นชาติมาขนาดไหนก็ตอ้ ง
ยอมรบั กนั ดว้ ยความโง่เขลาเบาปัญญาอยตู่ ลอดเวลามา
จนกระท่งั ปัจจบุ นั นีน้ นั้ แล หากวา่ พอรูไ้ ดใ้ ครจะมายอมจมอยนู่ ี้
น่ีละจงึ วา่ จิตเป็นของสาํ คญั มาก การมาบวชในศาสนาให้
เพง่ เลง็ ถงึ ความปลดเปลอื้ งความทกุ ขค์ วามทรมานทงั้ หลาย อนั
เป็นผลเกิดขนึ้ มาจากเชือ้ ตวั สาํ คญั คอื อวชิ ฺชาปจฺจยา สงฺขารา

10

ตวั มืดมิดปิดทวารภายในใจ ตอ้ งชาํ ระแกไ้ ขตรงนีใ้ หไ้ ด้ ถือใจ
เป็นสาํ คญั

ส่งิ ภายนอกเป็นเพียงเคร่อื งอาศยั ไปช่วั กาลช่วั เวลาเทา่ นนั้
พอใหย้ งั มีชีวติ อตั ภาพเป็นไปไดบ้ าํ เพญ็ คณุ งามความดี สมมกั
สมหมายสมความมงุ่ มาดปรารถนา จนกระท่งั ถึงแดนแห่งความ
พน้ ทกุ ขไ์ ด้ เพราะอาํ นาจแหง่ ความเพียรท่มี ีความเหนียวแน่น
ม่นั คง ไมเ่ หลาะแหละวอกแวกคลอนแคลนโอนโนน้ เอนนี้ สง่ิ
ภายนอกมีสมบรู ณบ์ รบิ รู ณแ์ ลว้ ไมต่ อ้ งไปคิดไปย่งุ อาหารปัจจยั
จีวรเคร่อื งนงุ่ หม่ ใชส้ อยก็เหลอื เฟื อ บิณฑบาตอาหารการบรโิ ภค
ไม่ทราบวา่ ก่ีประเภท เหลอื เฟื อ

ท่ีอย่ทู ่ีอาศยั อะไรท่ีวา่ สมบรู ณ์ หลกั แหง่ ความสมบรู ณข์ อง
เสนาสนะคอื อะไร ไมใ่ ช่หอปราสาทราชมณเฑียรก่ีชนั้ หรอื ส่ชี นั้
หา้ ชนั้ เกา้ ชนั้ สบิ ชนั้ รุกขฺ มลู เสนาสนํ นิสสฺ าย ปพพฺ ชชฺ า ตตถฺ
เต ยาวชวี ํ อสุ สฺ าโห กรณโี ย น่ีคอื ความสมบรู ณแ์ ห่งเสนาสนะ
ท่ีอย่ทู ่ีอาศยั ของพระผมู้ งุ่ จะฆา่ กิเลสใหว้ อดวายไมใ่ หม้ ีซาก
เหลืออย่ภู ายในใจ เสนาสนะเป็นท่ีเพยี งพอแลว้ อยา่ งท่เี ราอยู่

11

ทกุ วนั นีจ้ ะใหเ้ พียงพอขนาดไหนอกี ถา้ ไมเ่ รยี กวา่ มนั เฟ้อ มนั โก้
หรูจนเกินไปจนลมื เนือ้ ลมื ตวั จะเรยี กวา่ เสนาสนะนีส้ มบรู ณห์ รอื
อย่างนนั้ ถา้ ผจู้ ะติดหาความสะดวกตามนิสยั ของกเิ ลสวฏั วน
ภายในหวั ใจแลว้ จะถือวา่ ไดอ้ ย่ดู อี ยสู่ ะดวกสบาย ถา้ ถือตาม
หลกั ธรรมแลว้ ก็วา่ บกพรอ่ งมาก ไมไ่ ดเ้ หมอื นครงั้ พทุ ธกาลท่ีท่าน
อย่อู าศยั มา สว่ นมากมีแตเ่ สนาสนะในป่าในเขา ตามรม่ ไมใ้ นถา้ํ
เงือ้ มผาไปอยา่ งนนั้ น่นั คือเสนาสนะท่ีสมบรู ณใ์ นครงั้ พทุ ธกาล
เป็นอยา่ งนนั้

ยาแกโ้ รคแกภ้ ยั ก็ฉนั ยาดองดว้ ยนา้ํ มตู รเนา่ น่ีไมว่ า่ ยาขนาน
ใดเตม็ ไปหมด มีกระท่งั ตกู้ ระท่งั หีบยาเต็มไปหมดแลว้ บกพรอ่ ง
ท่ีตรงไหน ไมม่ ีอะไรบกพรอ่ งแลว้ สาํ หรบั ภายนอกพอท่ีจะใหเ้ กิด
ความกงั วล มนั บกพรอ่ งอยทู่ ่ีภายในใจของเรา คอื ความเพียร
บกพรอ่ ง สตบิ กพรอ่ ง ปัญญาบกพรอ่ ง ความอดทนบกพรอ่ ง
การตอ่ สบู้ กพรอ่ ง เหลา่ นีล้ ะเป็นส่ิงท่ีบกพรอ่ ง จงพยายามรอื้ ฟื้น
ส่งิ เหลา่ นีข้ นึ้ มา อนั จะใหเ้ กิดกาํ ลงั ในการตอ่ สกู้ ิเลสอาสวะ
ทงั้ หลาย ซง่ึ เป็นสงิ่ ท่ีเหนียวแนน่ ม่นั คงมาก

12

ไมม่ ีอะไรในโลกธาตนุ ีจ้ ะเหนยี วแนน่ ม่นั คงและเฉลยี วฉลาด
แหลมคมย่ิงกวา่ กิเลสแตล่ ะประเภท ๆ เพราะฉะนนั้ วธิ ีการท่ีจะ
ตอ่ สกู้ บั สิ่งท่ีเหนียวแนน่ ม่นั คงและเฉลียวฉลาดพอตวั จนไดเ้ ป็น
เจา้ อาํ นาจครอบหวั ใจของสตั วโลกแลว้ เราจะทาํ อย่างไร เหลาะ
ๆ แหละ ๆ อยไู่ ดย้ งั ไง จงึ ตอ้ งอาศยั หลกั ธรรมคาํ ส่งั สอนของ
พระพทุ ธเจา้ ซง่ึ เป็นเคร่อื งมืออนั สาํ คญั ทนั สมยั กบั กิเลส ไม่มี
กิเลสตวั ใดท่ีจะตอ่ สจู้ นไดช้ ยั ชนะในธรรมทงั้ หลายได้ นแี้ ลนาํ มา
ประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ นาํ มาเป็นเคร่อื งมือฟาดฟันห่นั แหลกกนั ลงไป

คาํ วา่ แดนพน้ ทกุ ขจ์ ะไมพ่ น้ ท่ีไหน พน้ ตรงท่ีเคยถกู คมุ ขงั เคย
ถกู บีบบสี้ ีไฟอย่ภู ายในใจนีแ้ ล พน้ กนั ท่นี ่ี แกก้ นั ลงท่นี ่ี อยา่ ไป
สาํ คญั ม่นั หมายวา่ สิ่งใด สถานท่ีใด อนั ใดท่ีมีอย่ใู นโลก ย่ิงกวา่
การแกก้ ิเลส ถอดถอนกิเลสฟาดฟันห่นั แหลกกิเลสใหฉ้ ิบหาย
วายปวงไปจากใจนีเ้ ป็นสง่ิ ท่ีดแี ละดีเลศิ ไม่มีอะไรดีย่ิงกวา่ นี้ การ
งานใดการเสาะแสวงหาใด สกู้ ารงานท่ีจะแกก้ ิเลสถอดถอน
กิเลสฆา่ ฟันห่นั แหลกกบั กิเลสนีไ้ มไ่ ดส้ าํ หรบั เพศของพระ งานนี้
เป็นงานชิน้ เอกเป็นงานอนั สาํ คญั เป็นเนือ้ เป็นหนงั ของพระจรงิ

13

ๆ ใหต้ งั้ อกตงั้ ใจม่งุ ม่นั ตอ่ งานของตน ใหถ้ งึ จดุ หมายปลายทาง
อนั ทา่ นแสดงไวแ้ ลว้ โดยชอบธรรม

เรายงั สงสยั อะไรในโลกอนั นีท้ งั้ ๆ ท่ีเราเกดิ มาในท่ามกลาง
แห่งโลกนี้ เราไม่ตอ้ งวา่ โลกท่ีไหนวนุ่ วาย เราดโู ลกหวั ใจเรานี้
ก่อนอ่ืนในขนั ธห์ า้ ของเรานกี้ อ่ นอ่ืน รูปคอื รา่ งกายของเรานีม้ นั
กวนมากนอ้ ยเพียงไรในวนั หนง่ึ คนื หนง่ึ จนกระท่งั ถึงปีถึงเดือน
ตลอดมาจนถงึ บดั นี้ ตงั้ แตว่ นั เกิด มนั กอ่ กวนเรามากเทา่ ไร ยงุ่
เหยงิ วนุ่ วายกบั ธาตกุ บั ขนั ธ์ พาอยพู่ ากินพาขบั พาถ่าย วง่ิ เตน้
ขวนขวายเพ่ือธาตเุ พ่ือขนั ธน์ เี้ ป็นความทกุ ขค์ วามลาํ บากมาก
นอ้ ยเพียงไร

ความเจบ็ ปวดแสบรอ้ นแตล่ ะอย่าง ๆ ท่ีกระทบกระเทือนอยู่
ภายในธาตใุ นขนั ธ์ แลว้ กระเทือนถงึ จติ ใจนีม้ ีมากมายเพียงไร มี
การยตุ ิกนั ไปท่ไี หนบา้ ง ยตุ ิก็เพียงสงบช่วั คราวจากนนั้ ก็เหยียบ
ย่าํ ทาํ ลายเราอย่ตู ลอดสาํ หรบั ธาตขุ นั ธ์ หาเกาะหาดอนท่ีไหน
พอท่ีจะพง่ึ พงิ องิ อาศยั ใหเ้ ป็นความรม่ เยน็ ไม่ได้ แลว้ จติ ใจก็ถกู
บบี บงั คบั อยตู่ ลอดเวลา ดว้ ยความคิดความปรุงซง่ึ เกิดมาจาก

14

อาํ นาจของกิเลสตณั หาประเภทตา่ ง ๆ บบี บงั คบั ใหค้ ิดใหป้ รุง
ใหท้ ะเยอทะยานใหว้ า้ วนุ่ ขนุ่ มวั อย่ตู ลอด มีอะไรเป็นสถานท่ที ่ีให้
มีความสขุ ความเจรญิ ใหเ้ ป็นความสะดวกกายสบายใจ

ถา้ ไม่ใชค้ วามเพียรเพ่ือบกุ เบกิ ฟาดฟันสงิ่ ท่ีเป็นขา้ ศกึ อยู่
ภายในใจนีอ้ อกมากนอ้ ยจะหาความสขุ ไมเ่ จอ ก่ีกปั ก่ีกลั ป์ ก็อยู่
ดว้ ยความทกุ ขค์ วามทรมาน เหมือนกนั กบั ยา้ ยนกั โทษจาก
เรอื นจาํ นีไ้ ปสเู่ รอื นจาํ นนั้ น่นั แลผิดแปลกอะไร เรอื นจาํ ไหนก็คอื
ท่ีคมุ ขงั ตอ้ งถกู บงั คบั บญั ชาเพราะฐานะเราเป็นนกั โทษหา
อาํ นาจไม่ไดอ้ ยนู่ นั้ แล

น่ีก็เราเป็นนกั โทษถกู กิเลสบบี บงั คบั อย่ตู ลอดเวลา จะยา้ ย
ภพยา้ ยชาตไิ ปเกิดในภพใดชาตใิ ดในสามแดนโลกธาตนุ ี้ เรา
อย่าเขา้ ใจวา่ ไมใ่ ช่คกุ ไม่ใช่ตะรางไม่ใชเ่ รอื นจาํ แหง่ วฏั จกั รของ
จติ น่ีคอื วฏั จกั รทงั้ นนั้ นอกจากจะใหพ้ น้ ไปเสยี เทา่ นนั้ จงึ จะเป็น
อสิ ระเสรี มีเทา่ นนั้ เอา้ คิดออกนอกจากเราไป ตน้ ไมภ้ เู ขาเป็น
ตน้ ไมภ้ เู ขามีความวิเศษวโิ สอะไรกบั มนั ดนิ ฟา้ อากาศเป็นดนิ ฟ้า
อากาศ หาความวเิ ศษวิโสอะไรกบั ดนิ ฟา้ อากาศ ผคู้ นหญิงชาย

15

ก็เป็นผคู้ นหญิงชาย เกล่อื นไปดว้ ยความทกุ ขค์ วามทรมาน
ลาํ บากลาํ บนเชน่ เดียวกนั หาความวเิ ศษวโิ สอะไรกบั ขนั ธน์ นั้ ๆ

เราต่นื อะไรเวลานี้ เอา้ คดิ ไป ดินก็เป็นดิน นา้ํ เป็นนา้ํ ลม
เป็นลม ไฟเป็นไฟ วเิ ศษวโิ สอะไร เราเสาะแสวงหาอะไรดนิ้ รนมา
ตงั้ แตว่ นั เกิดจนกระท่งั บดั นีเ้ จอแลว้ หรอื ยงั ในสง่ิ ท่ีเราตอ้ งการวา่
เป็นความสขุ ความเจรญิ สาํ คญั ม่นั หมายหลอกนนั้ หลอกนี้
หลอกตวั เองอย่ตู ลอดเวลามาจนกระท่งั ถงึ บดั นี้ มีผลปรากฏเป็น
ท่ีพงึ หวงั อะไรบา้ ง ไมม่ ี เม่ือเป็นเชน่ นนั้ แลว้ เรายงั จะฝืนหลงไป
ตามกลมายาของกิเลสท่หี ลอกลวงอยเู่ หรอ เราเป็นนกั ปฏบิ ตั ิได้
หลกั ธรรมอนั เป็นเครอ่ื งสวา่ งกระจ่างแจง้ สอ่ งดหู วั ใจคอื
สตปิ ัญญาของเรา เป็นเครอ่ื งสอ่ งหวั ใจอยกู่ บั ตวั แลว้ ทาํ ไมจงึ
ตอ้ งปลอ่ ยวางอาวธุ เหลา่ นี้ ถา้ เราตอ้ งการใหห้ ลดุ พน้ จากท่ีคมุ
ขงั เราตอ้ งเอาใหจ้ รงิ ใหจ้ งั

อยา่ เสียดายชีวิต เคยตายมาแลว้ ไม่รูก้ ่ีชีวติ แลว้ เสยี ดาย
เทา่ ไรก็ตาย ใหเ้ สียดายแตค่ วามหลดุ พน้ กลวั จะไมห่ ลดุ พน้ เอา้
กลวั ตรงนนั้ อยา่ ไปกลวั ท่ีอ่ืน ตรงไหนบกพรอ่ งฟาดฟันกนั ลงไป

16

บาํ รุงกนั ขนึ้ มา จงึ ช่ือวา่ นกั รบตามหลกั ศาสดาท่ีพาดาํ เนนิ
มาแลว้ อย่าทอ้ ถอยออ่ นแอ เพศของพระไมใ่ ชเ่ พศทอ้ ถอย เป็น
เพศสขุ มุ ละเอยี ดคมั ภีรภาพ เป็นเพศท่ีอดทน เป็นเพศท่ีคดิ ท่ี
อา่ นไตรต่ รองทกุ สิ่งทกุ อยา่ ง ตลอดถึงจติ จะคดิ ออกมาปรุง
ออกมาเร่อื งใด เม่ือเป็นผมู้ สี ติปัญญาอย่ดู ว้ ยความตงั้ ทา่ ตงั้ ทาง
อย่เู สมอแลว้ ทาํ ไมจะไมท่ ราบความคดิ ปรุงอนั เป็นเคร่อื งยแุ หย่
กอ่ กวนท่ีออกมาจากใจของตนแท้ ๆ

สตปิ ัญญามีอยใู่ นจดุ เดยี วกนั ทาํ ไมจะไม่ทราบเรอ่ื งของกนั
แลว้ กิเลสก็อยใู่ นจติ เกิดอยใู่ นจติ สตปิ ัญญาเคร่อื งแกก้ ิเลส
เครอ่ื งฟาดฟันหรอื ปราบปรามกิเลสก็อย่ใู นจติ ผลติ ขนึ้ มาได้
พระพทุ ธเจา้ ผลติ มาแลว้ สาวกทงั้ หลายทา่ นผลติ มาแลว้ และ
ตอ่ สกู้ บั กิเลสจนไดผ้ ลเป็นท่ีพอพระทยั และพอใจของทา่ น ได้
หลดุ พน้ ไปไดเ้ พราะอาํ นาจของสตปิ ัญญาศรทั ธาความเพียร
ทาํ ไมเราจะมาแบกมาหามคาํ วา่ สตคิ าํ วา่ ปัญญาเฉย ๆ โดยไม่
นาํ มาใชส้ าํ หรบั ตวั เอง แลว้ จะหวงั ความหลดุ พน้ จากทกุ ขไ์ ปไดท้ ่ี
ไหน

17

เอาใหจ้ รงิ ใหจ้ งั นกั ปฏบิ ตั ิอย่าทอ้ ถอยออ่ นแอ อย่าเสยี ดาย
ป่าชา้ อย่าหว่ งใยอะไรในโลกสงสารนี้ ตวั ของเรานีเ้ ป็นตวั โลก
สมบรู ณแ์ บบแลว้ ถา้ ทกุ ขเ์ ราก็ไดท้ ราบวา่ ทกุ ขพ์ อแลว้ ไมต่ อ้ งวา่
ถา้ ทกุ ข์ ความทกุ ขเ์ ราไดท้ ราบมาเตม็ หวั ใจ เราเป็นผรู้ บั ผิดชอบ
ในขนั ธข์ องเราตงั้ แตว่ นั เกิดมา มีทกุ ขม์ ากนอ้ ยเพียงไรทางดา้ น
รา่ งกายและจติ ใจ เราสงสยั อะไรวา่ โลกทงั้ หลายนีจ้ ะอยหู่ อ
วิมานลานฟา้ ท่ีไหนวา่ จะมีความสขุ ความสบาย มนั เป็นแบบ
เดียวกนั เพราะอยใู่ นท่ีคมุ ขงั อนั เดยี วกนั นอกจากจะสลดั ปัดสง่ิ ท่ี
กดข่ีบงั คบั ใหเ้ ราอย่ใู นท่ีคมุ ขงั ของเขานีอ้ อกเป็นอสิ ระเสรเี สยี
เทา่ นนั้ เราจะสบาย หายหว่ ง อนาลโย หมดอาลยั แลว้ เพราะได้
เคยอยแู่ ลว้ ไดเ้ คยสมั ผสั สมั พนั ธก์ บั โลกอนั นีม้ านานแลว้

ใจเป็นผสู้ มั ผสั สมั พนั ธใ์ จเป็นผรู้ บั ทราบ ใจเป็นผไู้ ดร้ บั ความ
กระทบกระเทอื นก็ไดร้ บั กระทบกระเทือนเป็นเวลานานแลว้
สงสยั ท่ีไหนอกี สว่ นธรรมยงั ไมไ่ ดส้ มั ผสั สมั พนั ธก์ นั เลย เอาซิเอา
ใหไ้ ดส้ มั ผสั สมั พนั ธ์ คาํ วา่ สมาธิคือความสงบนกี้ ็เป็นพืน้ ฐาน
แห่งความสขุ ท่ีจะใหเ้ กิดความดดู ด่ืม ลกึ ซงึ้ เขา้ ไปถึงธรรมท่ี

18

ละเอียดย่งิ กวา่ นี้ ก็จะเกิดขนึ้ ไดท้ ่ีใจของเราผเู้ ป็นนกั ปฏบิ ตั ินีแ้ ล
ไมไ่ ดอ้ ยทู่ ่ีไหน พยายามทาํ ใหเ้ กิดทาํ ไมใจจะสงบไมไ่ ด้ มนั เคย
กาํ เรบิ เสิบสานมาตงั้ แตว่ นั เกิดจนกระท่งั บดั นี้ ทาํ ไมเราจะยงั
เพลนิ กบั มนั อยเู่ หรอ มนั ใหผ้ ลอยา่ งไรบา้ งความกาํ เรบิ เสิบสาน
อนั นนั้ ลว้ นแลว้ ตงั้ แตน่ าํ มาซง่ึ ความทกุ ขค์ วามลาํ บากความ
ทรมานจติ ใจใหเ้ ห่ียวแหง้ ยบุ ยอบอย่ตู ลอดเวลา

อยดู่ ว้ ยความยบุ ความยอบ อยดู่ ว้ ยความทกุ ขค์ วามลาํ บาก
ความทรมานทางดา้ นจิตใจเป็นท่ีนา่ อย่แู ลว้ เหรอ อยดู่ ว้ ยความ
สงบเยือกเยน็ ภายในจติ ใจ เป็นของท่นี า่ อย่ยู ่งิ กวา่ ความกาํ เรบิ
เสบิ สานความวนุ่ ว่วี นุ่ วายเป็นไหน ๆ เพียงขนั้ นีก้ ็เหน็ ความสงบ
เป็นท่ีนา่ อย่นู า่ อาศยั น่าภมู ิใจย่งิ กวา่ นนั้ อยแู่ ลว้ ย่งิ ทาํ ใหจ้ ิตสงบ
แนว่ แนล่ งไปมากยง่ิ กวา่ นนั้ ก็ย่ิงนา่ อยเู่ ขา้ ไปโดยลาํ ดบั ในขณะ
ท่ีจิตไดร้ บั ความนา่ อย่จู ากธรรมทงั้ หลาย กเ็ ป็นขณะเดยี วกนั ท่ี
ขณะจิตนนั้ จะตอ้ งตาํ หนิความวนุ่ ว่วี นุ่ วายของตนเอง คอื เห็น
โทษของตวั

19

เอาซินกั ปฏบิ ตั ิ เราปฏบิ ตั ไิ มไ่ ดใ้ ครจะไดใ้ นโลกนี้ เราเป็น
ผรู้ บั ผดิ ชอบเราแท้ ๆ ไมม่ ีใครรบั ผดิ ชอบใครนอกจากเราเท่านนั้
อบุ ายวธิ ีการใด ๆ ท่ีจะเป็นไปเพ่ือความพยงุ จงู จติ ใจของเราให้
หลดุ พน้ จากสง่ิ แวดลอ้ มหรอื ส่งิ บงั คบั ทงั้ หลาย เอา คน้ หามา
พิจารณามา พระพทุ ธเจา้ ไม่ไดส้ อนใหค้ นโง่ สอนใหค้ นมีความ
เฉลยี วฉลาดพลกิ แพลงเปล่ยี นแปลงหลายสนั หลายคมมาแกก้ บั
กิเลสดว้ ยวธิ ีการตา่ ง ๆ นาํ มาใช้ สตปิ ัญญามีอยา่ นอนกอดกนั
อยเู่ ฉย ๆ เอาใหจ้ รงิ ใหจ้ งั ในการประพฤตปิ ฏิบตั ิ

เวลาพจิ ารณาคน้ ควา้ ก็เหมือนกนั ธาตขุ นั ธท์ กุ แงท่ กุ มมุ ก็ได้
ทราบชดั ๆ แลว้ ในตาํ รบั ตาํ ราท่านก็บอกไว้ ครูบาอาจารยท์ า่ นก็
เทศนส์ อนไวแ้ ลว้ วา่ ในกองธาตนุ ีค้ อื อะไร มีอะไรอย่ใู นนี้ อะไร
วิเศษ ผมหรอื วเิ ศษ ขนหรอื วเิ ศษ หนงั เนอื้ เอน็ กระดกู หรอื
วเิ ศษ อวยั วะสว่ นภายในตบั ไตไสพ้ งุ อาหารใหมอ่ าหารเก่า
เหลา่ นีห้ รอื วิเศษ ถา้ วเิ ศษเราก็ควรจะวิเศษมานานแลว้ เพราะ
เราอยกู่ บั สง่ิ เหลา่ นีค้ ลกุ เคลา้ กบั สิ่งเหลา่ นี้ ยดึ ม่นั ถือม่นั แบก
หามกบั สิ่งเหลา่ นีด้ ว้ ยอปุ าทานมานานแลว้ ทาํ ไมจงึ ไม่เหน็ มี

20

ความสขุ แลว้ เรายงั จะฝืนแบกหามมนั อยเู่ หรอ ไม่พิจารณา
คล่ีคลายดหู ลกั ความจรงิ ท่มี ีอยตู่ ามธรรมท่พี ระพทุ ธเจา้ ทรงส่งั
สอนไวเ้ ราจะเห็นความจรงิ ท่ไี หน

ความจรงิ ตอ้ งเหน็ อยทู่ ่ีสง่ิ จอมปลอมอนั กิเลสเสกสรรปั้นยอ
ไวน้ ีแ้ ลไม่อย่ทู ่ไี หน เปิดความจอมปลอมของกิเลสออกเราจะเห็น
ความจรงิ โดยลาํ ดบั ลาํ ดา ตงั้ แตผ่ วิ หนงั เขา้ ไปจนกระท่งั ถึง
อวยั วะสว่ นในและตลอดท่วั ถึงไมม่ ีสงิ่ ใดเหลอื แลว้ จะไดถ้ อน
การยดึ ม่นั ถือม่นั มนั ก็เหมือนกนั กบั เอาหนามหรอื เอาหลาวยอก
เขา้ ในหวั ใจเราน่นั ผลเป็นยงั ไง เป็นสขุ หรอื เป็นทกุ ข์ ถกู แหลม
หลาวยอกเขา้ ในหวั ใจเป็นยงั ไง กเิ ลสมนั เป็นแหลมเป็นหลาว
ยอกเขา้ ในหวั ใจ อปุ าทานความยดึ ม่นั ถือม่นั พิจารณาแยกแยะ
กนั ออก ถอดออกถอนออก แหลมหลาวไดแ้ กค่ วามยดึ ม่นั ถือม่นั
ดว้ ยปัญญาของตนใหเ้ หน็ ตามความจรงิ

พิจารณาทงั้ ภายในภายนอกตลอดท่วั ถงึ เท่ียวกรรมฐาน
เท่ียวอย่ใู นวงอวยั วะนี้ เอา้ จะเท่ยี วในอวยั วะใดก็ตามก็เป็น
กรรมฐานเหมอื นกนั เท่ียวอยนู่ นั้ หลายตลบทบทวน ไม่ยอมให้

21

มนั ไปไหน จติ นีเ้ คยไดส้ ง่ ไดส้ า่ ยแสไ่ ปมามากแลว้ ไม่เหน็ ไดผ้ ลได้
ประโยชนอ์ ะไร คราวนีจ้ ะเอาธรรมบงั คบั กิเลสบงั คบั เคยบงั คบั
มานานแลว้ ผลปรากฏขนึ้ มามีแตก่ องทกุ ขท์ งั้ มวล บดั นีจ้ ะให้
ธรรมเป็นเคร่อื งบงั คบั จิตใจใหใ้ ชก้ ระแสจิตหรอื ใหใ้ ชอ้ าการของ
จิตมีสตปิ ัญญาเป็นสาํ คญั กบั สง่ิ ทงั้ หลายท่ีมีอยใู่ นธาตใุ นขนั ธ์
อนั นีใ้ หเ้ หน็ ตามความจรงิ แลว้ จะไดล้ ะไดป้ ลอ่ ยวาง ถอดเสีย้ น
ถอดหนามออกจากจติ ใจ จนกระท่งั ถงึ ถอดออกหมดโดยสิน้ เชงิ
ไม่มีเหลอื ภายในจติ ใจแลว้ นนั้ แลท่ีน่ีพน้ แลว้ จากแหลง่ แหง่ สาม
แดนโลกธาตนุ ี้ ไดห้ ลดุ พน้ ไปแลว้ ไม่มีอะไรท่ีจะเขา้ มาเสยี ดแทง
จติ ใจไดอ้ ีกแมน้ ิดหนง่ึ เพราะกิเลสไมม่ ีแลว้

มีกิเลสเทา่ นนั้ เป็นเครอ่ื งเสียดแทงจติ ใจ กอ่ กวนจติ ใจ ไม่มี
อะไรก่อกวน ดินฟ้าอากาศเป็นดินฟ้าอากาศ ทกุ สิ่งทกุ อย่างเตม็
ท่วั ปฐพีหรอื ในสามแดนโลกธาตนุ ี้ ไมม่ ีอะไรเป็นขา้ ศกึ เหมือน
กิเลสประเภทตา่ ง ๆ ซง่ึ ฝังจมอยภู่ ายในจติ ใจนีเ้ ป็นตวั ทาํ ลาย
เหน็ โทษก็ตอ้ งเห็นกนั ท่นี ่ี แกก้ ็ตอ้ งแกก้ นั ท่นี ่ี ใหเ้ หน็ เหตเุ หน็ ผล
ใหร้ ูแ้ จง้ เหน็ จรงิ ตามหลกั ธรรมท่ีพระพทุ ธเจา้ ทรงส่งั สอนไวแ้ ลว้

22

จะรูก้ นั ท่ีใจ ไมม่ ีอะไรเป็นผรู้ ูธ้ รรมทงั้ หลาย ในขณะเดียวกนั ไม่มี
ใครเป็นผทู้ ่ีจะรูเ้ ร่อื งของกิเลสถอดถอนกิเลสนอกจากสติ ปัญญา
ศรทั ธา ความเพียรนี้ และรูแ้ จง้ ธรรมก็คอื สติปัญญานีแ้ ล จะเป็น
ผบู้ กุ เบกิ สง่ิ ท่ีปิดบงั ธรรมทงั้ หลายไวใ้ หเ้ ปิดเผยตวั ออกมา ทงั้
สมาธิธรรม ปัญญาธรรม วมิ ตุ ตธิ รรม หลดุ พน้ กนั ท่ีน่ีไมห่ ลดุ กนั
ท่ีไหนแหละ

น่ีกพ็ ยายามแนะนาํ ส่งั สอนหม่เู พ่ือนเตม็ สติกาํ ลงั
ความสามารถ อยากใหร้ ูอ้ ยากใหเ้ หน็ ในธรรมทงั้ หลายท่ีแสดง
มาโดยลาํ ดบั ลาํ ดาจนกระท่งั ถึงปัจจบุ นั วนั นี้ แสดงดว้ ยนา้ํ ใจ
จรงิ ๆ ตอ่ หม่ตู อ่ เพ่ือน ทา่ นผใู้ ดท่ีมาจากท่ีใดก็คอื พระ เป็นผู้
ม่งุ หวงั ตอ่ อรรถตอ่ ธรรมดว้ ยกนั เหน็ ใจท่ีมา เพราะฉะนนั้ ผทู้ ่ีมา
จงไดส้ งั เกตสอดรูท้ กุ ส่ิงทกุ อยา่ งในขอ้ อรรถขอ้ ธรรมท่ีทา่ นชีแ้ จง
แสดงไปก็ดี หรอื หมเู่ พ่ือนท่ีเก่ียวขอ้ งกนั สมั ผสั สมั พนั ธก์ นั ทาง
ตาทางหทู างใดก็ดี ใหน้ าํ ไปคิดนาํ ไปเป็นคตเิ คร่อื งเตอื นใจ
สอนใจ จงึ สมช่ือกบั วา่ เป็นการมาศกึ ษาอบรม

23

อย่ามาระเกะระกะกีดขวางกนั ถว่ งกนั ลงเหมือนลกู ตมุ้ มนั
หนกั ผนู้ นั้ มาผนู้ ีไ้ ป พระองคน์ นั้ มาพระองคน์ ีไ้ ป คณะนนั้ มา
คณะนีไ้ ป มากีดมาขวางกนั โดยหาเหตหุ าผลไมไ่ ด้ ทงั้ ๆ ท่ีไม่มี
เจตนามนั ก็หนกั ได้ ซุงทงั้ ทอ่ นไปแบกดซู ิมนั มีเจตนากบั เราไหม
แตม่ นั หนกั ไหม น่นั แหละสง่ิ ท่ีมนั กีดมนั ขวางกเ็ หมือนซงุ ทงั้ ทอ่ น
และเหมือนหอกเหมือนหลาวดว้ ย ท่มิ แทงไปในหวั ใจองคน์ นั้ ใน
สายตาองคน์ ีใ้ นหอู งคน์ นั้ เพราะความไม่ระมดั ระวงั จะเจตนา
ไมเ่ จตนาก็ตามไมส่ าํ คญั ทา่ นจงึ สอนใหร้ ะมดั ระวงั จะไมไ่ ดม้ ีสิ่ง
รกรุงรงั หตู านอี้ อกมาแสดงกีดขวางหม่เู พ่ือนท่มิ แทงหมเู่ พ่ือน ให้
พากนั ตงั้ ใจศกึ ษาจรงิ ๆ ทาํ อะไรอย่าทาํ เลน่ อยา่ เหลาะ ๆ แหละ
ๆ ฝึกหดั นิสยั ใหจ้ รงิ ทาํ อะไรใหม้ ีเจตนาใหม้ ีสติใหม้ ีปัญญา
รอบตวั อยใู่ นสงิ่ เหลา่ นนั้ เอาฝืนกนั ไป การฝืนนีฝ้ ืนกบั กิเลสสกู้ บั
กิเลสตา่ งหาก เม่ือกิเลสสนิ้ ไปแลว้ หมดไปแลว้ ไมม่ ีอะไรจะฝืน
ฝืนหาอะไรเป็นความจรงิ ลว้ น ๆ ดว้ ยกนั แลว้ ไม่มีอะไรจะฝืนกนั

เวลานีจ้ รงิ กบั ปลอมมนั แทรกมนั แซงมนั โตต้ อบหรอื ตอ่ สกู้ นั
อยตู่ ลอดเวลา เราจงึ ไดฝ้ ืนเราจงึ ไดร้ บ เราจงึ ไดฝ้ ึกฝนทรมานกนั

24

เวลานี้ ฝึกฝนทรมานนีอ้ ะไรเป็นเหตใุ หฝ้ ึกฝนทรมาน ก็คอื ตอ่ สู้
กบั กิเลสซง่ึ เป็นตวั ขา้ ศกึ เพราะเป็นเจา้ อาํ นาจบนหวั ใจมาเป็น
เวลานานนนั้ แล จงึ เป็นของยากของลาํ บาก ยากลาํ บากก็ชา่ ง
ความยากความลาํ บากเป็นป๋ ยุ อนั สาํ คญั ท่ีจะใหถ้ งึ จดุ หมาย
ปลายทางหรอื ถึงแดนแหง่ ความพน้ ทกุ ข์ ปราบกิเลสใหร้ าบลง
ภายในจติ ใจไดเ้ พราะความทกุ ขย์ ากลาํ บากนีเ้ ป็นธรรมท่ีสดุ แลว้
ในหวั ใจของเรา อยา่ นาํ ความทอ้ แทอ้ อ่ นแอวา่ ทกุ ขว์ า่ ยากวา่
ลาํ บาก อนั เป็นกลมายาของกิเลสมาหลอกลวงใจเลย น่นั เป็น
กลมายาของกเิ ลสใหร้ ูไ้ ว้

ถา้ เรอ่ื งของธรรมแลว้ เอา้ นกั สสู้ ไู้ ป กิเลสตายมากนอ้ ย
เพียงไร นนั้ แหละเป็นความชอบธรรมของนกั สเู้ ป็นกเ็ ป็นตายก็
ตาย เราไมต่ ายใหก้ ิเลสตาย สดุ ทา้ ยกิเลสก็ตาย เราไมต่ าย
แหละ จะตายยงั ไงพระพทุ ธเจา้ ไมไ่ ดส้ อนใหค้ นทาํ ความเพียร
ตาย สอนใหค้ นทาํ ความเพียรเพ่ือฆา่ กิเลสตายตา่ งหากน่ี ไมม่ ี
ในหลกั ธรรมพระพทุ ธเจา้ วา่ สอนใหท้ าํ ความเพียรเพ่ือตาย ไม่มี
สดุ ทา้ ยกิเลสตายทงั้ นนั้ น่ีเราเอะอะก็กลวั แตจ่ ะตาย

25

เอาใหเ้ ห็นจรงิ เห็นจงั ใหเ้ หน็ กิเลสตายบา้ งซิ เม่ือเห็นกิเลส
ตายไปบา้ งภายในหวั ใจแลว้ มนั ยอ่ มมีความกระหย่มิ มีพลงั ใจ
ภาคภมู ิใจ เพราะในขณะเดยี วกนั ธรรมก็ปรากฏขนึ้ มาเป็นความ
สงบเป็นความเยน็ ใจ เป็นความสงา่ งามภายในจิตใจ อยทู่ ่ีไหนก็
เย็นสบาย ๆ ขนึ้ โดยลาํ ดบั ๆ พอกิเลสหลดุ ลอยไปมากนอ้ ยธรรม
ปรากฏขนึ้ มาใหเ้ กิดความสะดวกสบาย จนกระท่งั ถึงสวา่ ง
กระจ่างแจง้ ไปหมด โลกวทิ ู รูแ้ จง้ หมดแลว้ ในแดนโลกธาตนุ ี้ ไม่
มีใครท่ีจะรูแ้ จง้ ย่งิ กวา่ จติ และในขณะเดยี วกนั ถา้ มีส่งิ ปกคลมุ
ดงั ท่ีกลา่ วมาแลว้ นนั้ ก็ไมม่ ีอะไรท่ีจะมืดมิดปิดตายย่งิ กวา่ จิตจน
ตรอกจนมมุ ยง่ิ กวา่ จิต ถกู กิเลสบีบบงั คบั จนหาทางออกไม่ได้
ปิดตาย

บทเวลาเปิดกเิ ลสออกหมดไมม่ ีอะไรเหลือ ถอนกิเลสออก
หมดทงั้ รากแกว้ รากฝอย เผาดว้ ยตปธรรมแลว้ นนั้ แหละท่ีน่ีสนั ติ
มหาสนั ติ ความสงบอนั ลน้ พน้ พน้ จากแดนสมมตุ ิโดยประการ
ทงั้ ปวง ทงั้ ๆ ท่ีธาตขุ นั ธน์ ่เี ป็นสมมตุ ิ แตจ่ ติ ใจเป็นวมิ ตุ ตหิ ลดุ พน้
แลว้ จากสงิ่ ทงั้ หลายเหลา่ นี้ ไมม่ ีอะไรท่ีจะมากดถว่ งจิตใจอีก

26

แลว้ นนั้ แลเป็นผลท่ีพระพทุ ธเจา้ ทรงประสบและสาวกทงั้ หลาย
ทรงรูท้ รงเหน็ และประทานธรรมไวใ้ หพ้ วกเราทงั้ หลายไดด้ าํ เนิน
เพ่ือจดุ นนั้ เพ่อื ธรรมอนั เลศิ ดวงนนั้ นนั้ แลเป็นส่ิงท่ีเลศิ นอกนนั้
ไม่เห็นวา่ อะไรเลศิ

น่ีเวลานีเ้ รามาหาธรรมเลิศอนั นนั้ ท่ียงั ไมเ่ หน็ ก็เพราะถกู สง่ิ
ท่ีเลวรา้ ยทงั้ หลายมนั ปิดมนั บงั มนั ปกคลมุ หมุ้ หอ่ เอาไวอ้ ย่างมิด
ตวั มนั รกั มนั สงวนท่ีสดุ ไม่ยอมใหเ้ ราแตะ เพราะฉะนนั้ จงึ ตอ้ งได้
ใชค้ วามพยายามอย่างเต็มสตกิ าํ ลงั ความสามารถ พรอ้ มกบั การ
ระวงั กลมายาของมนั ท่ีจะหลอกเรา ในเวลาประกอบความ
พากเพียรไดร้ บั ความทกุ ขค์ วามยากความลาํ บากบา้ ง เอาใหด้ ี
ตรงนี้ แลว้ ก็ไมพ่ น้ ท่ีจะหลดุ ไปจากอาํ นาจของมนั และเหยียบย่าํ
ทาํ ลายมนั ลงเสยี ท่นี ่ีเรยี กวา่ ราบ-ราบอยา่ งนนั้ เอง กิเลสราบ
อยา่ ใหจ้ ิตราบเพราะอาํ นาจของกิเลส

เวลานีเ้ รามาพลิกตวั ในการตอ่ สใู้ หก้ ิเลสราบดว้ ยอาํ นาจ
แห่งความเพียรของเรา น่นั ละช่ือวา่ ไดท้ าํ ประโยชนข์ องตนโดย
สมบรู ณแ์ ลว้ ทีนีป้ ระโยชนข์ องโลกก็จะตามมาเองมากนอ้ ย

27

ตามแตก่ าํ ลงั ความสามารถของผนู้ นั้ จะนาํ ออกแสดงไดม้ าก
นอ้ ยเพียงไร หรอื ผมู้ าเก่ียวขอ้ งจะควรไดร้ บั ประโยชนม์ ากนอ้ ย
เพียงไรตามอปุ นิสยั ความสามารถฉลาดของเขาก็ไดไ้ ปโดยไม่
เสยี เราก็ไมเ่ สยี เขาก็ไดร้ บั ประโยชน์ เม่ือไดธ้ รรมเป็นมหา
สมบตั คิ รองอย่ภู ายในจิตใจแลว้ กินกระท่งั วนั ตายก็ไมห่ มด เอา้
เทศนไ์ ปสอนไปสอนใครหากรูจ้ กั ประมาณ รูจ้ กั เวล่าํ เวลาความ
เหมาะสมไปในตวั นนั้ โดยหลกั ธรรมชาติ ไม่มีคาํ วา่ หมดวา่ สนิ้
และรูป้ ระมาณเตม็ ท่ีเตม็ ตวั น่นั พระพทุ ธเจา้ และสาวกท่านทาํ
ประโยชนใ์ หโ้ ลกไดโ้ ดยสมบรู ณ์ เพราะท่านเป็นผมู้ ีประโยชนอ์ นั
สมบรู ณภ์ ายในองคข์ องท่านแลว้

เราในขณะนีม้ าทาํ ประโยชนต์ นใหส้ มบรู ณ์ มีหนา้ ท่ีอนั เดียว
ท่ีจะมารบั การอบรมส่งั สอนจากครูจากอาจารย์ ท่านวา่ อะไร
สอนอะไรเราพยายามหยิบพยายามจบั เอามาเป็นขอ้ คดิ เอามา
เป็นคตสิ อนใจตนเอง ไมว่ า่ ครูบาอาจารยห์ ม่เู พ่ือนทา่ นผใู้ ดทาํ
ถกู ตอ้ งดีงามเป็นคตเิ ตือนใจได้ ยดึ เอามาเป็นหลกั ปฏบิ ตั ขิ องตน
ทนั ที ๆ ช่ือวา่ ผมู้ าอบรมศกึ ษา จะไมเ่ ปลา่ ประโยชน์ ไมเ่ สียทา่

28

เสียที จงึ ขอใหท้ กุ ๆ ทา่ นไดร้ กั ษาเจตนาของตนท่ีไดม้ งุ่ ในการ
บวชมาแลว้ และปฏบิ ตั ิมาโดยลาํ ดบั อยา่ คดิ ยอ้ นหลงั ในเร่อื ง
ความทกุ ขค์ วามลาํ บากในการประกอบความเพยี ร แลว้ จะไป
เป็นขา้ ศกึ ตอ่ อนาคตในการประกอบความเพียรในวงปัจจบุ นั
และอนาคตขา้ งหนา้ โดยไมต่ อ้ งสงสยั

ทกุ ขก์ ็ทกุ ขไ์ ปเถอะ ทกุ ขข์ นาดไหนก็ไดก้ า้ วมาแลว้ ขนาดนี้ นี้
จะกา้ วไปอีกไมถ่ อยหลงั จนกระท่งั ถงึ จดุ หมายปลายทางแลว้ ไม่
ตอ้ งบอกก็รูเ้ อง จงึ ขอใหท้ กุ ท่านไดน้ าํ ไปประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ

การแสดงธรรมก็เหน็ วา่ สมควร เอาละ รูส้ กึ เหน่ือยขนึ้
มาแลว้

(ถอดเสียงธรรมโดย www.luangta.com)
ท่ีมา: https://youtu.be/iuA3YIxlrdU

29