บริสุทธิ์ด้วยปัญญา โดย หลวงปู่บุญเพ็ง กัปปโก

บริสุทธิด์ ้วยปัญญา
หลวงป่บู ญุ เพง็ กปั ปโก
อนั ดบั ตอ่ ไปจงพากนั ตงั้ ใจ ตงั้ ใจสดบั ตรบั ฟังพระสทั ธรรม
เทศนา อนั เป็นโอวาทขององคส์ มเดจ็ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ดว้ ย
ความเคารพและก็ดว้ ยความเป็นบญุ และเป็นกศุ ลแตล่ ะท่าน
การตงั้ ใจเป็นหลกั สาํ คญั ของนกั การปฏบิ ตั ิ เพราะเราจะปฏบิ ตั ิ
ธรรม เราก็จะตอ้ งอาศยั ใจเป็นหลกั ถา้ ขาดใจเป็นหลกั แลว้
คณุ ธรรมจะไปเกิดและเกิดขนึ้ ท่ีไหน แมก้ ระท่งั ความดีของเรา
ท่านทงั้ หลายท่ีไดก้ ระทาํ มา และความดนี นั้ จะไปตงั้ ไปอยทู่ ่ี
ตรงไหน นอกจากจิตและใจของพวกเราแลว้ ไอค้ วามดที งั้ หลาย

จะไม่มีท่ีตงั้ คอื ตงั้ อยทู่ ่หี วั ใจของเราทา่ นทกุ คน
เพราะฉะนนั้ การท่ีเราจะทาํ อะไรก็ดี จะเป็นกิรยิ าภายนอก

ในเรอ่ื งของการบาํ เพญ็ กศุ ล เราก็จะตอ้ งอาศยั ใจเป็นหลกั เรา
จะทาํ ภายใน เราก็จะตอ้ งอาศยั ใจเป็นหลกั เพราะใจนีเ้ ป็นสาระ
และเป็นแกน่ สารและเป็นเปา้ หมายของธรรมะ เราจงึ ละทิง้ ไมไ่ ด้
และจะเมนิ เฉยไม่ได้ เพราะฉะนนั้ การฟัง เราก็ควรจะ

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 1

ประคบั ประคองใจของตวั เอง และใหต้ งั้ อยดู่ ว้ ยความเคารพและ
ก็ดว้ ยความเป็นบญุ และเป็นกศุ ล จงึ จะเหมาะสมกบั เราท่าน
ทงั้ หลายท่ีไดพ้ ากนั มาประกอบพิธี พิธีในทางพระพทุ ธศาสนา

ก็อยา่ งวนั นีเ้ ราก็ถือวา่ เป็นวนั สาํ คญั สาํ คญั วนั หนง่ึ ใน
พระพทุ ธศาสนาของเรา เม่อื เราไดถ้ ือวา่ เป็นวนั สาํ คญั เชน่ นนั้
ทกุ ทา่ นทงั้ บรรพชติ และทงั้ อบุ าสกอบุ าสกิ า ไดเ้ วลาแลว้ ก็พรอ้ ม
กนั มาสทู่ ่ีศาลาบาํ เพญ็ ครนั้ เม่ือมาถงึ แลว้ และไดเ้ วลาแลว้ ตา่ งก็
พากนั ทาํ พธิ ีก็คอื การไหวพ้ ระ เม่ือการไหวพ้ ระ สวดสาธยาย คาํ
สรรเสรญิ เยินยอแหง่ องคส์ มเด็จพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ เสรจ็ แลว้
นอกจากนนั้ เราก็ยงั มีการทาํ พธิ ี พิธีขอรอ้ งวิธีการปฏิบตั ิเอาขอ้
ปฏบิ ตั อิ นั ท่ีองคพ์ ระพทุ ธเจา้ ไดท้ รงบญั ญตั ิเอาไว้ ก็ไดแ้ กอ่ งคศ์ ลี
ผทู้ ่ีไดส้ มาทานศีล ๕ ก็ไดข้ อสมาทานศีล ๕ ก็คือไดร้ บั ศีล ๕ ไป
ผทู้ ่ีสมาทานอโุ บสถศีล สนิ้ วนั หนง่ึ กบั คืนหนง่ึ ก็สมาทานไป และ
ผทู้ ่ีรกั ษาอโุ บสถศีลเป็นอาจณิ เรยี กวา่ อยเู่ ป็นประจาํ ตลอดไป
อนั นีก้ ็ไดข้ อรอ้ ง หรอื วา่ ขอสมาทาน ในพทุ ธบญั ญตั ขิ อง
พระพทุ ธเจา้ เม่ือเราไดส้ มาทานและรอ้ งขอ และก็ไดร้ บั ไปแลว้

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 2

เราก็ไดน้ าํ เอาขอ้ บทและกฏพทุ ธบญั ญตั นิ นั้ ไปประพฤตแิ ละ
ปฏิบตั ิตามประเพณีนยิ มซง่ึ เราไดพ้ ากนั ประพฤติและปฏบิ ตั ิมา

เม่ือเราทา่ นไดป้ ระพฤติและปฏบิ ตั ิกนั มาเป็นประจาํ เช่นนี้ ก็
ถือวา่ เราเป็นผตู้ ระหนกั ตระหนกั ไปในทางความประพฤติท่ีจะ
เป็นประโยชนแ์ ละเป็นการท่จี ะแสวงหา หาหนทางอนั ท่เี ราจะ
ออกจากทกุ ข์ ความมงุ่ หมายของการกระทาํ การกระทาํ ของ
พวกเรานนั้ ก็คอื วา่ เป็นการกระทาํ เพ่ือเป็นการแสวงหา หา
หนทางอนั ท่ีจะออกจากทกุ ข์ ก็เรยี กวา่ หาความสขุ ใสต่ วั เองนนั้
แหละ

ทีนีอ้ นั สว่ นประเพณีอนั ท่ีเราไดก้ ระทาํ ก็เป็นเหตทุ ่ีจะใหม้ กี าร
ชกั นาํ พวกเราเขา้ มาสวู่ ดั หรอื วา่ เขา้ มาสสู่ ถานท่ีบาํ เพ็ญกศุ ล ถา้
ไมม่ ีพธิ ีหรอื ไมม่ ีประเพณี การกระทาํ ของพวกเราก็ไมร่ ูจ้ ะไปทาํ
กนั อยา่ งไรและจะทาํ กนั อะไรท่ีจะใหม้ นั เกิดผลขนึ้ เพราะฉะนนั้
ปราชญบ์ ณั ฑติ ในสมยั ครงั้ โบราณ ทา่ นมคี วามฉลาด
ปราดเปรอ่ื ง จงึ ไดห้ าพิธี พธิ ีการกระทาํ เป็นประเพณีประจาํ คือ
ในเม่ือถงึ วนั ๘ ค่าํ ก็ดี ๑๔ ค่าํ หรอื ๑๕ ค่าํ ก็ดี ใหเ้ ป็นประเพณี

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 3

อนั หน่งึ แลว้ ก็ดงึ พทุ ธศาสนิกชนผมู้ ีศรทั ธาและผมู้ ีใจบญุ แลว้ ก็
มาทาํ พธิ ี เม่ือทาํ พธิ ีเสรจ็ แลว้ ก็พากนั รกั ษาพธิ ีอนั นนั้ ตอ่ ๆไป ก็
ลว้ นแลว้ แตเ่ ป็นเหตทุ ่ีจะใหเ้ กิดขนึ้ ซง่ึ ความเป็นบญุ และเป็นกศุ ล
ทงั้ สนิ้

ทีนีส้ ว่ นท่ีเรามาสมาทานซง่ึ องคอ์ โุ บสถศีล เม่ือเราได้
สมาทานไปแลว้ ก็ขอใหเ้ ราเขา้ ใจในขอ้ บทบญั ญตั ิ เราควรจะ
รกั ษาอยา่ งไรท่ีมนั จะตรงกบั เปา้ หมายหรอื คาํ สอนของ
พระพทุ ธเจา้ หรอื ความประสงคข์ องพระพทุ ธเจา้ นบั้ ตงั้ แตข่ อ้
ตน้ คอื ปาณาฯ อทนิ นาฯ จนตลอดถงึ อจุ จาฯ (อจุ จาสะยะนะ
มหาสะยะนา เวน้ จากการน่งั นอนเหนือเตยี งต่งั ท่ีเทา้ สงู เกิน
ภายในมีน่นุ หรอื สาํ ล)ี ไอเ้ ร่อื งเหลา่ นีท้ ่านทงั้ หลายนีท้ า่ นก็ทราบ
กนั ดีอย่แู ลว้ แตล่ ะหวั ขอ้ ๆ มีอยา่ งเดยี วก็คอื เรามาปรบั ปรุงตวั
ของเราใหอ้ ยดู่ ว้ ยความเป็นศลี เรยี กวา่ รกั ษาศีล การรกั ษาศลี ก็
คือรกั ษาตวั เรา รกั ษาตวั ของเราก็คือรกั ษาศลี มนั ก็มีอย่แู ค่
นนั้ น่ะ อนั นีส้ าํ หรบั การรกั ษาศลี

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 4

เม่ือเราอย่ใู นศลี และเป็นผทู้ ่มี ีศีล ศีลนนั้ เป็นสงิ่ ท่ีจะปกปอ้ ง
ความช่วั รา้ ยหรอื วา่ โทษบางอย่าง ไม่ใหม้ าถงึ ตวั เรา เม่ือเรามีศีล
สมบรู ณแ์ ละบรบิ รู ณแ์ ลว้ เราก็หาไดเ้ ฉพาะแตร่ กั ษาศลี เทา่ นนั้
ไม่ ยงั มีพธิ ีกรรมอนั ท่ีเราจะตอ้ งกระทาํ กนั อยู่ และท่ีไดท้ าํ กนั มา
โดยตลอดมไิ ดข้ าด ก็ไดแ้ กก่ ารปฏิบตั ิธรรม ทนี ีก้ ารปฏบิ ตั ธิ รรม
กบั การรกั ษาศลี และมนั เป็นกนั อยา่ งไร แตว่ า่ การรกั ษาศลี เราก็
ถือวา่ เป็นแผนกหนง่ึ ก็คอื รกั ษากายกบั รกั ษาวาจา ทนี ีก้ าร
ปฏิบตั ธิ รรม เราก็ถือวา่ เป็นแผนกหนง่ึ แตเ่ ม่ือมาพิจารณาดแู ลว้
ก็เป็นของท่ีวา่ ถ่ายทอดกนั มาโดยลาํ ดบั น่นั แหละก็ถือวา่ เป็นการ
ปฏิบตั ิอกี ขนั้ หน่งึ ศลี ก็คอื ธรรม ธรรมก็คือศีล เรยี กวา่ รกั ษาศลี ก็
เพ่ือความเป็นธรรม

ทีนีเ้ ม่ือเรามาสมาทานศลี ก็เพ่ือเรามาสมาทานธรรม และ
มนั ก็เป็นของท่ีอยโู่ ดยอนั เดยี วกนั นนั้ แหละแตม่ ีสว่ นแยกกนั นิด
หนง่ึ ถา้ เรามาพิจารณาก็มีสว่ นแยก ถา้ หากวา่ ประมวลเขา้
มาแลว้ มนั ก็เป็นอนั เดยี วกนั คือกายกบั ใจ อนั หนง่ึ ก็รกั ษากาย
อนั หนง่ึ ก็รกั ษาใจ ทนี ีก้ ารปฏิบตั ธิ รรม ท่ีเราจะนาํ ธรรมะท่ีจะให้

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 5

มนั เกิดและท่ีจะใหม้ นั เป็นผลตามความประสงคจ์ งจติ ของพวก
เรานนั้ ก็คอื วา่ มารกั ษาหวั ใจและก็มาฝึกฝนอบรมในทางดา้ น
จิตใจ เหมือนอยา่ งเราๆทา่ นๆ ซง่ึ ไดพ้ ากนั กระทาํ มาทกุ คืนมิได้
ขาด แมว้ า่ เราไมไ่ ดม้ าสสู่ ถานท่ีคือศาลากต็ าม เราอย่ทู ่บี า้ นหรอื
วา่ บา้ นพกั ของเรา เราก็ปฏบิ ตั ิได้ เพราะการปฏิบตั ธิ รรมะก็ไมไ่ ด้
เป็นของท่ีหนกั หนาอะไร

ตามคาํ นกั ปราชญโ์ บราณทา่ นวา่ นอน ทา่ นกว็ า่ ทาํ ได้ เดนิ
ทา่ นกว็ า่ ทาํ ได้ น่งั ก็ทาํ ได้ ยนื ก็ทาํ ได้ เรยี กวา่ ในอริ ิยาบถทงั้ ๔
ยืน เดิน น่งั นอน ยนื เดนิ น่งั นอนนีห้ ละเรากาํ หนดได้ และเราก็
นกึ ได้ เรยี กวา่ นกึ ในธรรม และก็กาํ หนดในธรรม กาํ หนดคาํ อนั ท่ี
เราบรกิ รรมนนั้ แหละ เราบรกิ รรมอะไร เราก็กาํ หนดและนกึ อนั
นนั้ แมแ้ ตจ่ ะยนื ก็ตาม เดนิ ก็ตาม นอนก็ตาม น่งั ก็ตาม ก็เรยี กวา่
ทาํ ได้

แตว่ า่ เม่ือเรามาถึงสถานท่ีสว่ นรวม อนั นีม้ นั จาํ เป็นท่ีเรา
จะตอ้ งรกั ษาระเบยี บ คือระเบยี บสว่ นรวมนีจ้ ะตอ้ งเพียบพรอ้ ม
ไปดว้ ยความเรยี บรอ้ ย และจะเพียบพรอ้ มไปดว้ ยความสภุ าพ

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 6

เพราะคนหมมู่ ากถา้ เราจะไปทาํ เกะกะ ก็เรยี กวา่ มนั ก็ขดั ตอ่
สงั คม ในสงั คมนนั้ ก็จะหาความเรยี บรอ้ ยไม่ได้ จาํ เป็นเราก็
จะตอ้ งอยใู่ นความเป็นระเบยี บ และอย่ใู นความสภุ าพและความ
เรยี บรอ้ ย ก็เพ่อื ความงามในหม่ใู นขณะ ก็คอื จะตอ้ งมาน่งั
สาํ รวมกนั และทงั้ ท่ีมีการกาํ หนดภายในจติ ของตวั เองและ
พยายามท่ีจะตอ้ งสอดสอ่ งมองดจู ติ ของตวั เองซง่ึ มนั มีลกั ษณะ
กิรยิ าอาการอยา่ งไร และมนั จะมีความนกึ คดิ ปรุงแตง่ ไปในทาง
ช่วั รา้ ยหรอื จะไปในทางท่ีดี เราคอยท่ีจะสอดสอ่ ง มองดจู ติ ของ
ตวั เองอย่เู สมอ อนั นีช้ ่ือวา่ เป็นการปฏบิ ตั ธิ รรม เป็นการยงั ธรรมะ
คอื ความรูน้ นั้ น่ะใหเ้ กิดขนึ้ จากตวั เอง

ทีนีค้ นเรานนั้ นะ่ จะเขา้ ใจวา่ ไปปฏิบตั ิธรรม ก็เหมือนกบั วา่
จะไปทาํ งานหนกั เหมือนกบั วา่ เราจะไปแบกไปหาม เหมือนกบั
วา่ จะไปขดุ ดนิ หรอื เหมือนกบั วา่ จะไปยกของหนกั อนั นนั้ มนั
ไมใ่ ช่ งานของการปฏบิ ตั ิเป็นของท่ีเบา แตว่ า่ เป็นของท่เี อาได้
ยาก เป็นของท่ีทาํ ไดย้ าก คอื มนั เป็นงานของตวั เองนีม้ นั เป็นงาน
ท่ีเอายาก คอื เราจะมาปฏบิ ตั ิตวั เอง จะมารกั ษาตวั เอง จะมา

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 7

ประคบั ประคองตวั เอง จะมาทาํ ตวั เองใหม้ นั ดขี นึ้ อนั นีห้ ละมนั
ยาก งานตวั เองน่ีรูส้ กึ วา่ มนั ยาก คือเราจะมาประคบั ประคอง
มายงั จติ ของตวั เองท่ีจะใหเ้ กดิ ความสงบตงั้ ม่นั เป็นสมาธิและจะ
ใหม้ นั เกิดความรูแ้ จง้ แสงสวา่ งคอื ใหม้ นั เกิดปัญญาขนึ้ ในตวั เอง
เพ่ือจะใหร้ ูธ้ รรมเหน็ ธรรม อนั นีม้ นั รูส้ กึ วา่ มนั ยาก

ทีนกี้ ารท่เี ราจะมาประคบั ประคอง การท่ีเราจะมาทาํ จิตของ
เราใหอ้ ยเู่ ป็นปกติ เอ…มนั ก็ยาก ถา้ พดู ถงึ เรอ่ื งของจติ แลว้ น่ะ
มนั ปฏิบตั ิยาก บอกอยา่ งหนง่ึ มนั ก็ไปอกี อย่างหนง่ึ แลว้ ใหท้ าํ
อยา่ งหนง่ึ มนั ก็ไปอกี อย่างหน่งึ มนั พดู อยา่ งหน่งึ มนั ก็ไปอีกอย่าง
หนง่ึ ใหค้ ดิ อย่างหนง่ึ มนั ก็ไปอกี อย่างหนง่ึ เรยี กวา่ มนั ไมต่ รงกบั
เจตนา เรยี กวา่ มนั ยงั แยง่ กนั อยู่ และมนั ก็ไม่ยอมรบั ฟัง อนั นี้
หละจงึ เป็นการท่ีวา่ ปฏิบตั ิไดย้ าก แตเ่ รากท็ าํ กนั อยแู่ ละก็ปฏิบตั ิ
กนั อยู่ ถงึ จะยากจะงา่ ย เราก็จะตอ้ งทาํ แตม่ นั ก็จะตอ้ งมีโอกาส
ก็เรยี กวา่ โอกาสท่ีจะทาํ ได้

สิ่งท่ีเราจะนาํ จติ ของเราเขา้ มา สงิ่ ท่ีจะลอ่ มนั ก็มี ก็ไดแ้ ก่
พวกกรรมฐานทงั้ หลาย และอบุ ายทงั้ หลาย อนั ท่เี ราจะนาํ จติ

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 8

ของเราเขา้ มา อย่างพระพทุ ธเจา้ ทา่ นก็บอกใหพ้ ิจารณาในธาตุ
ธาตทุ งั้ ๔ หรอื วา่ ธาตุกรรมฐาน เกสา โลมา นขา ทนั ตา อย่าง
นี้ ก็เรยี กวา่ ใหล้ วงมนั มา ก็เพ่ือจะมาใหม้ นั มารู้ เพ่ือจะใหม้ นั มา
อยู่ ไอส้ ่งิ เหลา่ นีม้ นั เป็นอบุ ายสาํ หรบั ท่ีจะนาํ จติ ของตวั เองกลยั
คนื มาสตู่ วั เองเท่านนั้

แตเ่ ม่ือเรานอ้ มนาํ มาสกู่ รรมฐานแลว้ ทนี ีเ้ ราก็หาหนทางท่ี
จะตอ้ งใหล้ งเขา้ ไปสสู่ ถานคอื ฐานท่ีตงั้ เรยี กวา่ สภาพเดมิ ของ
จติ ไมใ่ ช่วา่ จะใหม้ าอยใู่ นกรรมฐาน ถา้ จะใหม้ าพิจารณาผม ก็
จะใหอ้ ยกู่ บั ผมตลอดไป ก็หาใช่ไม่ ใหม้ าพจิ ารณาขน ก็จะใหอ้ ยู่
กบั ขนน่ีตลอดไป ก็หาใช่ไม่ ใหม้ าพจิ ารณาหนงั เนือ้ ก็จะใหม้ นั
อย่กู บั หนงั กบั เนือ้ ตลอดไป ก็หาใช่ไม่ อนั นีม้ นั เป็นอบุ ายของ
นกั ปราชญบ์ ณั ฑติ ผฉู้ ลาดคิดเพ่ือจะนาํ จติ ใหเ้ ขา้ สคู่ วามสงบ
เม่ือนาํ มนั เขา้ มาแลว้ เม่ือมาถึงแลว้ ทีนีเ้ ราก็จะตอ้ งหาหนทาง
ใหเ้ ขา ใหเ้ ขาลง ลงไปสสู่ ภาพความเป็นจรงิ ของเขา หรอื วา่ ให้
ลงไปสสู่ ภาพตวั ของเขาน่นั แหละ เรยี กวา่ มนั ใหต้ รงเขา้ ไป ตรง

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 9

เขา้ ไปหาตวั ตน้ ตอของเขาน่นั หละ ใหม้ นั เป็นอุชุปฏปิ ันโน คอื
เป็นผปู้ ฏิบตั ิตรง เรยี กวา่ ใหม้ นั ตรงเขา้ ไปสจู่ ดุ คือจดุ ท่ตี ัวรู้

ไอต้ วั รูน้ ะ่ มนั ออกจากไหน และมนั เกิดขนึ้ ท่ีตรงไหน ใหเ้ รา
ตรงเขา้ ไปตรงนนั้ นนั้ หละเรยี กวา่ อชุ ปุ ฏิปันโน ทนี ีไ้ มใ่ ชว่ า่ จะให้
มาอย่กู บั กรรมฐาน ถา้ เอามาอยกู่ บั ผม จะมาพิจารณาแตผ่ มอยู่
น่นั ตลอด แตก่ ็เม่ือไหรเ่ ลา่ มนั จะสงบหละ ก็เราตอ้ งการความ
สงบ เราก็จงึ ไดเ้ รยี กมนั มา เราเรยี กใหม้ าอยกู่ บั เนือ้ กบั หนงั กบั
กระดกู ก็จะใหม้ นั อย่กู บั เนอื้ กบั หนงั กบั กระดกู นนั้ ตลอดไป ให้
อยกู่ บั กรรมฐานตลอดไป ทีนีเ้ ราตอ้ งการความสงบหละ แลว้ มนั
จะสงบไดอ้ ย่างไร

ทีนีเ้ ราตอ้ งหาหนทางใหม้ นั เขา้ ไปสงบบา้ ง อนั นีม้ นั เป็น
เครอ่ื งลอ่ เม่ือเราลอ่ มนั มา เราดงึ มนั มา เรากาํ หนดมาท่ีปลาย
จมกู ก็ลมหายใจเขา้ ใจออก อนั นีก้ ็เป็นกรรมฐานชนิดหนง่ึ
เรยี กวา่ อานาปานสตคิ ือกาํ หนดลมหายใจเขา้ ออก เราก็นาํ จติ
ของเรามาตงั้ เม่ือเขามีลกั ษณะแห่งความสงบของเขาแลว้
จาํ เป็นท่ีเราจะตอ้ งปลอ่ ยจติ นนั้ ใหม้ ีความสงบโดยมีความ

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 10

สะดวกและสบาย เรยี กวา่ อยา่ ไปเป็นอปุ สรรค หรอื วา่ อยา่ ใหม้ นั
มีอปุ สรรค และก็อยา่ ไปกลวั และอยา่ ไปตกใจ เรยี กวา่ เราก็
ปลอ่ ยและก็คอ่ ยตาม ตามความสงบและลกั ษณะอาการของจิต
นนั้ ใหไ้ ด้ เรยี กวา่ มีสติใหเ้ พียบพรอ้ ม เม่ือมสี ตเิ พียบพรอ้ มมนั ก็
ตามเขา้ ไป เม่อื ตามเขา้ ไปแลว้ จิตมนั ไปถงึ ท่ี มนั กห็ ยดุ ของมนั
เอง คอื มนั ไม่ไดเ้ ลยตวั ของมนั ไปไดห้ รอก และมนั ก็ไม่ไดอ้ อกท่ี
จะไปทอ่ งเท่ียวหนีจากตวั เราไปได้ มนั ก็ไปสจู่ ดุ ของมนั น่นั แหละ

เม่ือไปสจู่ ดุ คอื ตน้ ตอของเขาแลว้ มนั ไมม่ ีการเคล่ือน มนั ก็
อยขู่ องมนั เม่ือมนั อยขู่ องมนั แลว้ ผลของการท่ีมนั อยนู่ นั้ น่ะ มนั
จะมีอะไร นนั้ น่ะเราคอย(ด)ู วา่ มนั มีอะไรเกิดขนึ้ น่ีเราฟังผล เม่ือ
เราไดร้ บั ผลแหง่ ความสงบแลว้ ผลของความสงบนนั้ จะมี
ปฏิกิรยิ าอาการอยา่ งไร อนั นีเ้ คา้ เรยี กวา่ เป็นปัจจตงั คอื เรา
จะตอ้ งรูโ้ ดยเฉพาะ เราก็จะตอ้ งเหน็ โดยเฉพาะ เพราะการปฏบิ ตั ิ
ซง่ึ ไดร้ บั ผลมนั ก็จะยอ่ มเป็นหนา้ ท่ีของผทู้ ่ปี ฏิบตั ินนั้ จะตอ้ งรู้
ผลงานของตวั เอง จะนอ้ ยหรอื มาก จะมากหรอื นอ้ ยกเ็ ป็นหนา้ ท่ี

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 11

ของตวั เอง อนั นีเ้ รยี กวา่ ปฏบิ ตั ธิ รรม ผลของการปฏิบตั ธิ รรม
ธรรมมนั ก็จะตอ้ งเกิดอยา่ งนี้ น่ีเรยี กวา่ ผทู้ ่ีจะตอ้ งใหผ้ ล

ทีนีส้ ว่ นผทู้ ่ียงั ไมไ่ ด้ เรยี กวา่ จติ มนั กาํ ลงั กงั วล แลว้ วา่ ยงั
รวมตวั ไม่ได้ มนั ยงั อยใู่ นความปลโิ พธกงั วล เด๋ยี วมนั ติดโนน่
เด๋ยี วมนั ก็ตดิ น่ี อนั นีม้ นั เป็นสภาพธรรมดาของจติ มนั ก็จะตอ้ ง
เป็นอยา่ งนนั้ หละ อนั นีเ้ ราก็จะตอ้ งคอ่ ยๆประคบั ประคอง และ
คอ่ ยๆดู คอ่ ยๆสงั เกต คอ่ ยๆทาํ และก็ตอ้ งมีความพยายามและ
ความขยนั ใหท้ าํ ไป

และการกระทาํ ของเรานนั้ แตก่ ็จะตอ้ งเพียบพรอ้ มไปดว้ ย
ปัญญา ถา้ ขาดปัญญามนั ก็ไปยาก ถึงจะไดม้ า ถงึ จะเป็นมา ถา้
ขาดปัญญามนั ก็ไดย้ าก และมนั ก็เป็นยาก เพราะฉะนนั้ จงึ ได้
อาศยั ปัญญาใหม้ ีความรอบรูแ้ ละใหม้ ีความรูเ้ ทา่ ทนั แห่งอาการ
ของจิต คือจิตของเราน่ะมนั ชอบอะไร มนั มีความประสงคอ์ ะไร
และมนั มีปฏกิ ริ ยิ าอย่างไร ใหเ้ ราคอยสงั เกตและใหค้ อยรู้ และ
เม่ือมนั มีเรอ่ื งอะไรเกิดขนึ้ สตแิ ละปัญญาของเราน่นั นะ่ ใหม้ นั
พรอ้ ม แลว้ ก็ใหเ้ ขา้ ไปตดั ปัญหา คอื เรยี กวา่ แกป้ ัญหาของตวั เอง

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 12

ถา้ มนั ไม่เป็นของจาํ เป็น ก็อยา่ ใหม้ นั ไดย้ ืดยาว ถงึ มนั จะเกิด
อารมณข์ นึ้ มา เรยี กวา่ จะเป็นอารมณด์ ีก็ตาม อารมณท์ ่ีไม่ดกี ็
ตาม ถา้ มนั เป็นอปุ สรรคของความสงบและเป็นสง่ิ ท่ีรบกวนของ
ความสงบแหง่ จิตแลว้ เราอยา่ ไดไ้ ปติดตามหรอื อยา่ ไดไ้ ปใหม้ นั
ยืดยาวไปเน่นิ ชา้ เรยี กวา่ ใหส้ ตแิ ละปัญญาของเรานนั้ น่ะใหต้ ดั
เรยี กวา่ ตดั กระแสอารมณเ์ หลา่ นนั้ แลว้ ก็ใหต้ งั้ ตวั รูน้ ่นั ลงไป คอื
รกั ษาเฉพาะตวั รู้ และก็ใหม้ นั อย่กู บั ตวั รู้ และก็ใหม้ นั รูอ้ ยู่ จะมี
พทุ โธ หรอื ไม่มีพทุ โธ ก็แลว้ แต่ แตว่ า่ ขอใหม้ ีตวั รู้ ไอต้ วั รูน้ ่นั หละ
คือตวั พทุ โธ เราจะบรกิ รรมก็ตาม ไม่บรกิ รรมก็ตาม ถา้ เรารูอ้ ยู่
มนั ก็เป็นพทุ โธ เรากพ็ ยายามรกั ษาและใชป้ ัญญาของตวั เองให้
รอบคอบอยอู่ ย่างนี้

ถา้ มนั เป็นอย่างนี้ ก็คดิ วา่ ก็คงจะไดร้ บั ผล คือความสงบนนั้ ก็
จะบงั เกิดขนึ้ แก่เราทา่ นทงั้ หลาย ผทู้ ่ีมีความสนใจในความสงบ
แหง่ การปฏิบตั ธิ รรม ก็คงจะไม่เหลอื วิสยั ก็ไมม่ าก ก็คงจะนอ้ ย
และคงจะเกิดขนึ้ ทนี ีเ้ ม่ือมนั เกิดขนึ้ มาแลว้ สาํ หรบั จติ ท่ีมนั
จะตอ้ งแสดงออกซง่ึ ความดขี องเขาน่นั นะ่ มนั มากแสนท่ีจะมาก

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 13

คลา้ ยๆกบั วา่ สง่ิ ท่ีเรายงั ไมเ่ คยเหน็ แตม่ นั ก็เหน็ สงิ่ ท่ีเรายงั ไม่
เคยมี แตม่ นั ก็มี แตม่ นั มีมาไดอ้ ยา่ งไรในจติ นนั้ เรากห็ าทราบไม่
แตม่ นั ก็มีของมนั น่ีเคา้ เรยี กวา่ คณุ สมบตั มิ นั มีในตวั มาแลว้ แต่
เราทา่ นทงั้ หลายนนั้ ก็ยงั หาไดค้ น้ พบของดอี นั ท่ีมนั มีอยใู่ นตวั
ของตวั เอง

เราเหน็ แตข่ องดีคือของภายนอก แตข่ องภายในคอื อยทู่ ่ีใจ
ของตวั เองนี้ เรายงั หาไมพ่ บ ถา้ จติ ของเรามีความสงบแลว้ ไอ้
ความดอี นั ท่ีมนั มีในตวั เองนนั้ เราก็จะไดป้ ระสบดว้ ยตนเอง สขุ
มนั ก็สขุ สบายมนั ก็สบาย เยน็ มนั ก็เยน็ รูม้ นั ก็รู้ เรยี กวา่ มนั
เพียบพรอ้ มไปหมด และทงั้ สติและปัญญาอะไรมนั ก็เพียบพรอ้ ม
ไปหมด ไอต้ วั ปัญญามนั ก็จะบงั เกิดขนึ้ กบ็ งั เกิดขนึ้ ในความสงบ
ตงั้ ม่นั เป็นสมาธิน่นั แหละ จติ มนั ก็จะเกิดการรูแ้ จง้ แสงสวา่ งขนึ้

เม่ือเกิดความรูแ้ จง้ แสงสวา่ งขนึ้ ในตวั เอง ไอต้ วั ปัญญามนั ก็
จะตอ้ งตามรูต้ ามเหน็ ท่วี า่ มนั ตามรูต้ ามเหน็ มนั เหน็ อะไร มนั ก็
ไม่ไดเ้ หน็ นอกเหนืออะไรหรอก มนั ก็เหน็ อยภู่ ายในตวั เองน่นี ะ่
ท่ีวา่ ตามรูต้ ามเห็นก็คือเหน็ ตวั ของตวั เองนนั้ แหละ เหน็ ตวั ของ

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 14

ตวั เองมนั เป็นอะไร ตวั ของตวั เองน่ีท่ีเราถือวา่ มนั เป็นสาระแกน่
สาร ถือวา่ เป็นของเรา เป็นเรา เป็นของๆเรา เป็นตวั เรา เป็นเนือ้
เป็นหนงั เป็นเสน้ เป็นเอน็ เป็นกระดกู เป็นของๆเรา ท่ีวา่ มนั เหน็
ท่ีวา่ มีความยดึ ม่นั มา มนั ก็จะมาเห็นกนั ตรงนี้

ถา้ มนั มาเหน็ อนั น่ีแลว้ วา่ มนั เราอยทู่ ่ีไหน อะไรอยทู่ ่ีไหน อนั
ไหนมนั เป็นสาระแก่นสาร เม่อื มนั มารูม้ าเหน็ ดว้ ยปัญญาของมนั
อย่างนีแ้ หละ ซง่ึ ปัญญาอนั ท่ีวา่ เกิดขนึ้ จากสมาธิและประกอบ
ไปดว้ ยวิปัสสนาคอื ความรูแ้ จง้ ทีนมี้ นั กจ็ ะไดร้ ูจ้ รงิ และเหน็ แจง้
เม่ือรูจ้ รงิ เหน็ แจง้ มนั ก็จะไดค้ น้ คดิ และพจิ ารณา เม่ือคน้ คดิ
พิจารณา จิตมนั ก็จะไดร้ ูแ้ ละก็จะไดเ้ หน็ มาก เม่ือไดร้ ูม้ ากเหน็
มาก มนั ก็บอกวา่ มนั หาสาระอะไรไมไ่ ด้ และมนั กเ็ ป็นของท่ีน่า
เบ่อื จติ มนั ก็เลยเบ่ือหนา่ ย ไอค้ วามเบ่ือหนา่ ยนีไ้ ม่ใช่ความเบ่อื
หนา่ ยเหมือนอย่างเราธรรมดาซง่ึ เบ่ือหนา่ ยกนั อนั นนั้ เคา้
เรยี กวา่ เบ่ือหน่ายดว้ ยปัญญา คือปัญญามนั พิจารณาเหน็ แลว้
มนั เกิดความเบ่ือหนา่ ยในตวั เอง เม่ือเกิดความเบ่อื หนา่ ยใน
ตวั เองนะ่ เรยี กวา่ นิพพทิ ทา

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 15

เม่ือมนั เกิด นพิ พทิ ทา มนั ก็หนา่ ยซะเทา่ นนั้ หละ หนา่ ยอะไร
มนั หนา่ ยในทกุ ข์ และมนั ก็เห็นความทกุ ขค์ อื ทกุ ขข์ องตวั เอง
นนั้ นะ่ ซง่ึ ไดเ้ กิดมา ไอเ้ กิดมาแลว้ ไอเ้ รามาอยทู่ รมานน่ะ ในการ
ครองสงั ขารน่ีมนั ก็ลาํ บาก ทงั้ ท่ีเรามาเลยี้ งดใู นสงั ขาร มนั ก็
ลาํ บาก เรามาพจิ ารณาตามคาํ สอนของพระพทุ ธเจา้
พระพทุ ธเจา้ วา่ มนั เป็นทกุ ข์ เราก็เลยมาเหน็ ความเป็นทกุ ข์
เหมือนกบั พระพทุ ธเจา้ วา่ และเราก็รบั ความเป็นจรงิ อยา่ งท่ี
พระพทุ ธเจา้ วา่ ทีนีเ้ ราก็จงึ ออกจากทกุ ขส์ ิ มนั ก็เหน็ ความเป็น
ทกุ ข์ และมนั กเ็ หน็ ความทกุ ขจ์ รงิ ท่มี นั เหน็ นนั้ ก็เพราะอะไร ก็
เหน็ เพราะปัญญา

เม่ือมนั เหน็ เพราะปัญญา ปัญญานีม้ นั จะตอ้ งใชย้ งั ไง
ปัญญานีจ้ ะตอ้ งพจิ ารณาคน้ เขา้ ไปหารากฐาน คือฐานความ
เป็นจรงิ อนั ท่ีเราไดท้ อ่ งเท่ียวอย่ใู นสงั สารวฏั น่ีมนั มีอะไรบา้ ง
และมนั ทาํ ใหเ้ รามาเกิด มนั ทาํ ใหเ้ รามาแก่ มนั ทาํ ใหเ้ รามาเจ็บ
ทาํ ใหเ้ รามาตาย มนั มีอะไรเป็นสาเหตุ จิตมนั จะตอ้ งทาํ งานของ
มนั โดยลาํ พงั ถา้ ไม่มีใครรบกวนและถา้ มนั สงบแลว้ พอมนั

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 16

ทาํ งานของมนั มนั ทาํ งานแบบสบาย เรยี กวา่ ทาํ งานแบบไมเ่ ป็น
ทกุ ข์ ทาํ งานดว้ ยความสขุ และทาํ งานดว้ ยความรม่ เยน็ เรยี กวา่
ทาํ งานในภายใน อนั นีเ้ รยี กวา่ ทาํ ดว้ ยปัญญา เพราะมนั ปัญญา
มนั เกิดขนึ้ ในตวั เอง

เม่ือมนั ทาํ งานดว้ ยปัญญา จติ มนั ก็จะบรสิ ทุ ธิ์สะอาด
สะอาดปราศจากมลทิน ก็เพราะปัญญาเป็นผทู้ ่ีเขา้ ไปรู้ และไป
เหน็ และไปกาํ จดั เม่ือจติ มนั บรสิ ทุ ธิ์สะอาดก็เพราะปัญญา
เพราะฉะนนั้ ปัญญานนั้ น่ะจงึ เป็นหลกั สาํ คญั ในการปฏบิ ตั ิ
พระพทุ ธเจา้ กจ็ งึ ไดท้ รงบรรหารพทุ ธภาษิตหรอื คาํ สอนไวว้ า่
ป�ญฺ าย ปริสุชฌฺ ติ บคุ คลจะบรสิ ทุ ธิ์ไดก้ เ็ พราะปัญญา น่ี
พระพทุ ธเจา้ ทา่ นสอนไวอ้ ยา่ งนี้

เม่ือพระองคส์ อนไวอ้ ย่างนีแ้ หละ ขอบรรดาทา่ นนกั ปฏบิ ตั ิ
ทงั้ หลาย เพราะวา่ สาํ นกั ของเรานีม้ นั เป็นสาํ นกั ปฏิบตั ิ เรยี กวา่
เป็นสาํ นกั ท่ีแก่กวา่ เขา ไอเ้ ขานะ่ มนั ก็เรยี กวา่ ธรรมดาๆ วนั พระ
หนง่ึ ของเขาก็ไปอีกครงั้ หนง่ึ เท่านนั้ หละ แตเ่ รานนั้ นะ่ ไมม่ ีวนั พระ

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 17

จะเป็นวนั ไหนก็ตาม สาํ นกั ของเรานนั้ มกี ารปฏิบตั ิกนั อยตู่ ลอด
มาทกุ คืน ถา้ ยง่ิ เป็นวนั สาํ คญั แลว้ ก็ย่งิ มีการกระทาํ กนั มาก

ทีนถี้ า้ เรามีหลกั การของการปฏบิ ตั ิอย่อู ยา่ งนีห้ ละ เราก็ควร
ท่ีจะรบั ทราบ รบั ทราบคาํ สอนของพระพทุ ธเจา้ ท่ีวา่ พระองคม์ ี
ความประสงคอ์ ะไร และคนเราจะบรสิ ทุ ธิ์ก็เพราะอะไร และ
บคุ คลจะเขา้ ไปถึงซง่ึ ความดไี ดก้ ็เพราะอะไร อนั นีเ้ ราก็ควรท่ีจะ
รบั ทราบ ทราบในหลกั ของการปฏิบตั ิเพ่ือจะไดป้ ระคองตวั ของ
ตวั เองอย่ใู นการปฏบิ ตั ิท่ีจะใหม้ นั ถกู ตอ้ ง จงึ สมกบั วา่ สุปฏปิ ัน
โน คอื เป็นผปู้ ฏบิ ตั ดิ ี อุชุปฏปิ ันโน เป็นผปู้ ฏบิ ตั ิตรง ญาย
ปฏปิ ันโน เป็นผปู้ ฏบิ ตั เิ ป็นธรรม สามจี ปิ ฏปิ ันโน เป็นผปู้ ฏบิ ตั ิ
ชอบ อนั นีห้ ละใหม้ นั ตรงกบั หลกั หลกั ของการปฏิบตั ิ

และเราก็ควรรบั ทราบ เรยี กวา่ อยา่ อยกู่ นั ไปโดยท่ีวา่ ไมร่ ู้
เร่อื ง เราเป็นคนชาวพทุ ธ และเราก็เป็นลกู ศษิ ยข์ องตถาตต
ตถาคตน่ะไม่ใชเ่ ป็นคนโง่ ตถาคตน่ะเป็นคนฉลาด พทุ ธะคอื
พระพทุ ธเจา้ เป็นผทู้ ่ีเลศิ ดว้ ยปัญญา ไมใ่ ช่วา่ เป็นคนโง่
พระพทุ ธเจา้ เป็นคนฉลาด เม่ือเราเป็นลกู ศษิ ยข์ องพระพทุ ธเจา้

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 18

เป็นศิษยข์ องตถาคตเราจะตอ้ งเป็นผฉู้ ลาด และจะตอ้ งเป็นผมู้ ี
ปัญญา อยา่ เป็นคนโง่ เรยี กวา่ ใหร้ ูร้ อบคอบทงั้ ภายนอกและทงั้
ภายใน ภายนอกเป็นยงั ไง ภายในเป็นยงั ไงก็ใหร้ ูเ้ ทา่ เอาทนั
เรยี กวา่ ใหแ้ กป้ ัญหาตวั ของตวั เอง

ท่ีแกป้ ัญหาตวั ของตวั เอง แกเ้ พ่ืออะไร ก็แกเ้ พ่ือความ
บรสิ ทุ ธิ์ ก็แกด้ ว้ ยปัญญา เรยี กวา่ ความไมด่ ีน่นั อยา่ ใหม้ นั เขา้
มาถงึ ตวั ถึงแมว้ า่ สว่ นภายนอก เรยี กวา่ ความช่วั ในดา้ น
ภายนอกซง่ึ เรายงั ไมล่ ะกิเลสได้ แตก่ ็อย่าใหม้ นั มาถงึ ตวั เรยี กวา่
ใหค้ วามบรสิ ทุ ธิ์ภายนอกใหม้ นั มีไวบ้ า้ ง ก็มีดว้ ยปัญญา ก็มีดว้ ย
ความฉลาดของตวั เองนนั้ หละ ใหเ้ ราทาํ ตวั ของเรานนั้ นะ่ ให้
เหมาะสม ก็เราเป็นลกู ศิษยข์ องตถาคต และเป็นลกู ศษิ ยข์ อง
พระพทุ ธเจา้ เพราะพทุ ธเจา้ นนั้ เป็นผฉู้ ลาดและก็เป็นผทู้ ่ีมี
ปัญญา เราก็จะตอ้ งเป็นผมู้ ปี ัญญาแกไ้ ขปัญหาสง่ิ ท่ีช่วั รา้ ยอนั
บงั เกิดขนึ้ กบั จติ

สง่ิ ไหนท่ีเราจะชาํ ระจติ และแกไ้ ขจติ ของตวั เองได้ ก็แกไ้ ด้
ดว้ ยตวั เอง ก็แกด้ ว้ ยสติปัญญาน่นั แหละ แกด้ ว้ ยความรูน้ ่นั

โดยทมี งานกรธุ รรม grudhamma.com 19

แหละ คอื ใหเ้ บรคทนั ที มนั จะเกิดโทสะขนึ้ มา เราพิจารณาตวั
โทสะ มนั มีแตเ่ สยี กบั เสีย ไอค้ วามโกรธน่นั มีแตเ่ สียกบั เสยี มนั
ไม่มีอะไรจะไดน้ ะ อนั นีเ้ ราก็ตอ้ งเบรคทนั ที พอมนั จะผดุ ขนึ้ มา
พิจารณารูใ้ หเ้ บรค เรยี กวา่ ตงั้ สตขิ องเราลงแกไ้ ขปัญหา แลว้ ให้
เขา้ สงบ เด๋ียวมนั กห็ ายของมนั เอง

อนั นีม้ นั เป็นพธิ ีของเราชาวนกั ปฏิบตั ิท่ีจะตอ้ งควรรูแ้ ละควร
ท่ีจะตอ้ งแกป้ ัญหาตวั ของตวั เอง เพ่ือจะไดใ้ หเ้ กิดความสขุ และ
ความสบายในความเป็นอยู่ น่เี รยี กวา่ การปฏิบตั ธิ รรม จะพดู
เร่อื งของการปฏิบตั ิธรรมมนั ก็สดุ ไมเ่ ป็นหรอก มนั มีมาก แตเ่ ราก็
ฟังเอาพอท่ีจะเขา้ ใจ เขา้ ใจเพ่ือจะนาํ ไปเป็นขอ้ คดิ

ทีนีเ้ ร่อื งรกั ษาศีลเราก็รกั ษากนั มามไิ ดข้ าด ไอเ้ ร่อื งของศลี
มนั ก็มีอยอู่ ย่างนหี้ ละ จะใหบ้ รสิ ทุ ธิ์แคไ่ หน ก็มนั ก็ไม่มีอะไรเป็น
เครอ่ื งวดั หรอก ก็เรยี กวา่ รกั ษากนั ไปตามธรรมเนียม แตก่ าร
ปฏบิ ตั นิ ่นู หละจะเป็นเครอ่ื งวดั ตอ่ เม่ือจิตของเรามีความสงบตงั้
ม่นั เป็นสมาธิแลว้ เม่ือมนั เกดิ ความรูแ้ จง้ แสงสวา่ งขนึ้ มาใน
ตวั เอง ก็จะมองเหน็ ความบรสิ ทุ ธิ์ และมองเหน็ ความดขี อง

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 20

ตวั เองซง่ึ ไดส้ มาทานศีลมา รกั ษาศีลมา ตลอดถงึ การบาํ เพญ็
บญุ กศุ ลในการใหท้ าน มนั จะมาประสานกนั ในตรงนนั้ หละ มนั
จะไปรูต้ รงนนั้ หละ อนั นนั้ หละมนั จะตอ้ งตดั สินใหเ้ ราจะบรสิ ทุ ธิ์
แคไ่ หน ไมบ่ รสิ ทุ ธิ์แคไ่ หน แตก่ ารรกั ษาน่ี รกั ษาธรรมดาๆ ก็
รกั ษากนั มาอยา่ งนีแ้ หละ แตว่ า่ สว่ นภายในมนั ตดั สนิ ของมนั
เอง

เพราะฉะนนั้ ขอใหเ้ ราทา่ นนกั ปฏบิ ตั ทิ งั้ หลาย เม่ือไดย้ ินได้
ฟังธรรมะอบุ ายท่ีจะไดช้ ีแ้ จงแสดงไปใน ณ โอกาสบดั นี้ แตว่ า่
การท่ีเราจะมาแสดงธรรมในโอกาสนที้ ่ีจะใหม้ นั ละเอยี ดไปหมด
ทกุ อยา่ งก็เหน็ จะเป็นไปไดย้ าก ก็เพราะเวลามนั จาํ กดั และเราก็
มีความเหน็ดเหน่ือยเม่ือยลา้ และงานการบางอยา่ งของเราท่ีเรา
จะตอ้ งทาํ มนั ก็มี จงึ ขอยตุ ิในการอภปิ รายและแสดงพระธรรม
เทศนา เอาไวแ้ ตเ่ พียงเทา่ นี้

ขอใหท้ า่ นทงั้ หลายจงนาํ และจงกาํ หนดและจดจาํ นาํ ไป
พินิจและพจิ ารณา เม่ือเห็นจรงิ แจง้ โดยประการใดแลว้ ก็ขอให้
พากนั ประพฤติและปฏบิ ตั ติ ามคาํ ท่ีชีแ้ นะแนวทางมานี้ ถา้ หาก

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 21

วา่ โอกาสหลงั มี เราก็จงึ คอ่ ยอภปิ รายและพจิ ารณาอธิบายกนั
ใหม่เพ่ือทาํ ความเขา้ ใจแกท่ า่ นผฟู้ ังอีกครงั้ หนง่ึ ดงั นนั้ แหละ ก็
จะไดข้ อหยดุ ไวแ้ ตเ่ พียงเทา่ นีท้ ่ีไดแ้ สดงมา ก็สมควรแกก่ าลเวลา
เอวงั ก็มีดว้ ยประการะฉะนี้

ท่ีมา: https://youtu.be/mNZMkytfMtQ

โดยทมี งานกรุธรรม grudhamma.com 22