ความเคลื่อนไหวของจิต โดย หลวงปู่เปลี่ยน ปัญญาปทีโป

ตามดรู ู้ทนั ความเคล่อื นไหวของจติ
หลวงป่เู ปล่ยี น ปัญญาปทีโป

แตน่ ีต้ อ่ ไป ถึงเวลาพวกเราทา่ นทงั้ หลาย ทงั้ ภกิ ษุสามเณร
และอบุ าสกอบุ าสิกา ไดพ้ ากนั ตงั้ จิตตงั้ ใจประพฤตปิ ฏบิ ตั ฝิ ึกหดั
ตนเอง เพ่ือใหเ้ ดินตามรอยพระยคุ ลบาทของพระศาสดา
สมั มาสมั พทุ ธเจา้ ตามกาํ ลงั สตปิ ัญญาความสามารถของตน
ผลก็จะไดร้ บั ตามการประพฤตปิ ฏบิ ตั ิของตน เหตฉุ ะนนั้ การ
ฝึกฝนอบรมตน พฒั นาตนเอง หรอื พฒั นาจติ ใจของตนเองนนั้
จงึ เป็นขอ้ สาํ คญั ในทางพระพทุ ธศาสนาของสมเดจ็ พระ
สมั มาสมั พทุ ธเจา้ ของพวกเราทา่ นทงั้ หลาย แตเ่ ทศนาแนะนาํ ส่งั
สอนใหฝ้ ึกฝนอบรมตน ดตู นเอง ฝึกฝนตนเองไม่ใชค่ ิดจะฝึกฝน
อบรมบคุ คลอ่ืน

การฟังเทศนก์ ็เหมือนกนั ใหผ้ เู้ ทศนน์ ่ีเทศนใ์ หเ้ ฉพาะตน เพ่ือ
จะไดก้ าํ หนดจดจาํ นาํ ไปประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ สมกบั พวกเราท่าน
ทงั้ หลายเป็นนกั ปฏิบตั ทิ ่ีเขาใสช่ ่ือใหว้ า่ นกั กรรมฐาน คาํ วา่ ฐานก็
เป็นท่ีตงั้ กรรมะก็แปลวา่ กรรม เพ่ือหาท่ีตงั้ คาํ วา่ หาท่ีตงั้ ใหเ้ ป็น

1

หลกั เป็นแหลง่ ใหห้ นกั แนน่ ม่นั คง ก็คอื การฝึกฝนอบรมตนให้
เป็นผมู้ ีคณุ งามความดี เพ่ือใหม้ ีท่ีพ่งึ ของตน ใหม้ ีท่ีพ่งึ ของจิตใจ
ของตนนนั้ เพ่ือใหจ้ ิตใจของเรานีห้ นกั แน่นม่นั คง ไม่งอ่ นแงน่
คลอนแคลน ร่วั ไหลไปตามกระแสของอารมณท์ งั้ หลาย

เหตฉุ ะนนั้ การท่ีฝึกฝนอบรมจิตใจของตน จงึ เป็นหนา้ ท่ีแก่
ทกุ ท่านทกุ องค์ และคณะศรทั ธาญาตโิ ยมพทุ ธบรษิ ัททงั้ หลาย
การฝึกฝนอบรมจติ ใจเป็นสง่ิ ท่ีสาํ คญั มาก หากพวกเราไม่
ขวนขวาย ไมป่ ระโยค ไม่พยายาม ไมใ่ สค่ วามพากเพียร
พยายามจรงิ ๆแลว้ ผลก็จะไมไ่ ด้ เหตฉุ ะนนั้ หากเรามีความ
พากเพียรอยู่ ไม่ถือเวลาใดกด็ ี เรามีความพากความเพียร
พยายามใสส่ ตปิ ัญญาตรวจตราดตู นเอง มองซา้ ยแลขวา ทงั้ การ
ยืน เดนิ น่งั นอน ของเรา ใหก้ ารคิดขนึ้ มาในจติ ในใจของพวก
เราเพ่ือจะใหร้ ูใ้ นความเคล่อื นไหวไปมาและกิรยิ าท่าทางตา่ งๆ
ของตนเอง ก็อาศยั ซง่ึ การฝึกฝนอบรมสตใิ หร้ ะลกึ ไดร้ วดเรว็
และสมั ปะชญั ญะ ความรูต้ วั ใหร้ วดเรว็ เพ่ือใชเ้ ทา่ ทนั กบั
เหตกุ ารณค์ วามเคล่ือนไหวของจติ ใจไปตามอารมณต์ า่ งๆนนั้

2

ขอ้ นีเ้ ป็นสง่ิ ท่ีสาํ คญั มาก ถา้ หากพวกเรายงั ไมม่ ีสติปัญญา
ทนั กบั ความเคล่ือนไหวของจติ ใจของตนแลว้ ก็ตอ้ งตดิ ตาม ตาม
รูต้ ามเหน็ ตามความเคล่ือนไหวของจิตใจไปอยู่ ก็เรยี กวา่ รู้
ตามหลงั เคา้ อย่ตู ลอด เหตฉุ ะนนั้ อาการท่ีเรารูต้ ามหลงั ของจติ ใจ
อยู่ ก็ไมร่ ูเ้ ทา่ รูท้ นั ซกั ที แลว้ ก็ไม่รูส้ ่งิ ท่ีจิตใจนนั้ ไปตามอารมณ์
นนั้ ๆได้ ถา้ พวกเราทา่ นทงั้ หลายขวนขวายอยแู่ ลว้ ก็ไมว่ า่ บคุ คล
ใด ภิกษุสามเณรองคใ์ ด ญาตโิ ยมคนไหนก็สามารถจะเขา้ จิต
เขา้ ใจได้ รูจ้ ติ ใจของตนเองไปตามอารมณไ์ ด้

ถา้ หากพวกเราทา่ นทงั้ หลายยงั ไม่สามารถท่ีจะติดตาม
จิตใจของตนเองได้ ก็อยา่ ไปทาํ ใหม้ ีความวนุ่ วายเกิดขนึ้ เม่ือเรา
ยืนอยกู่ ็ดี เม่ือเรามองดกู ็ยงั ไม่รูเ้ ท่ารูท้ นั ก็ไม่ตอ้ งหว่นั ไหว เรา
เดนิ ไปก็ดี ถา้ เราดจู ติ ใจของเราอยู่ แตก่ ็ยงั ไมส่ ามารถท่ีจะตาม
จิตใจใหร้ ูเ้ ทา่ รูท้ นั ได้ ก็ไมต่ อ้ งหว่นั ไหวอะไร ใหเ้ ราน่งั ทาํ สมาธิอยู่
ก็ดี หรอื น่งั อยธู่ รรมดา มานอ้ มนกึ มาพนิ ิจพจิ ารณาวา่ ใจของเรา
อย่ทู ่ีไหน เรากใ็ ชส้ ตปิ ัญญาดอู ยู่ ถา้ หากยงั ไมร่ ูว้ า่ จิตใจของเรา
อยทู่ ่ีไหน เราก็เสาะแสวงหาติดตามเพ่ือจะใหเ้ รารูว้ า่ จิตใจของ

3

เรานนั้ อย่กู บั อะไร คิดอยทู่ ่ีไหน น่งิ ไปอย่ทู ่ไี หน ถา้ หากยงั ไม่รูก้ ็
ตอ้ งขวนขวายอย่นู ่นั เอง ก็จะใหร้ ูว้ า่ จิตใจคืออะไร ไปอยกู่ บั
อารมณท์ ่ีไหน กบั ส่ิงใด

เวลานอนก็เหมือนกนั เราควรท่ีจะกาํ หนดรูด้ จู ิตใจของ
ตนเองอยู่ นอนก็ไมเ่ ป็นไร แตด่ จู ติ ใจอย่วู า่ จติ ใจอยทู่ ่ีไหน อยกู่ บั
ตนกบั ตวั มยั้ อยใู่ นสถานท่ีเราตงั้ ไวม้ ยั้ อนั นีเ้ ป็นหนา้ ท่ีของพวก
เราจะทาํ ดว้ ยตนเอง การทาํ ดว้ ยตนเองก็คอื ฝึกสตสิ มั ปะชญั ญะ
น่นั เอง ดจู นมนั หลบั ไป เรานอนอยู่ ต่นื ขนึ้ มาก็รบี ดจู ิตใจของ
ตนเอง ใหป้ ลกุ ตนเองใหต้ ่นื ขนึ้ หรอื ลกุ ขนึ้ น่งั ทาํ สมาธิ เม่ือลกุ
ขนึ้ มาไดแ้ ลว้ เรยี กวา่ บคุ คลนนั้ มีความเพยี รอย่เู นืองนิจ ฝึกจิตใจ
ของตนเองอยเู่ นืองนิจ

ถา้ หากเรามีความเพียรอยเู่ นืองนิจตดิ กนั เป็นอยตู่ ลอดไม่
ขาดสายแลว้ ไม่วนั ใดวนั หนง่ึ เราก็จะสามารถติดตามจิตใจของ
เราได้ ไม่เหลอื วสิ ยั แก่บคุ คลท่ีมีความเพียร ความขวนขวายอยู่
กระทาํ อยู่ บคุ คลท่ีทาํ ความเพียรอย่อู ยา่ งนีเ้ อง เรยี กวา่ บคุ คลไม่
ประมาท ถา้ หากเราไม่ประมาทแลว้ ความเพียรก็ย่อมแกก่ ลา้

4

ขนึ้ มาได้ แตห่ ากบคุ คลทงั้ หลายนนั้ ภิกษุ สามเณร อบุ าสก
อบุ าสิกาก็ตาม ถา้ หากมีความประมาทไมไ่ ดพ้ ิจารณาบอ่ ยๆ ถา้
ไม่พิจารณาบอ่ ยๆ ก็ควรท่ีจะพิจารณาถึงมรณานสุ ติ ใหร้ ะลกึ ถึง
ความตายวา่ อย่ใู กลต้ น เด๋ียวก็คนนนั้ คนนี้ กายนีจ้ ากพวกเราไป
แมค้ รูบาอาจารยก์ ็ดีบวชอยใู่ นพระพทุ ธศาสนา ทา่ นก็มรณภาพ
ไปเรอ่ื ยๆอยอู่ ย่างนนั้ เราควรท่ีจะนอ้ มเขา้ มาดตู นเองดว้ ย แหม
อบุ าสก อบุ าสกิ า และศรทั ธาญาติโยมก็เหมือนกนั เด๋ยี วก็คน
นนั้ เด๋ยี วก็คนนี้ หนีจากพวกเราไปอยตู่ ลอด มนั ก็ปรากฏใหเ้ หน็
ชดั เจนอยแู่ ลว้ วา่ เกิดขนึ้ มานนั้ แลว้ ก็ตอ้ งตายเป็นท่ีสดุ

เม่ือหากเราพจิ ารณามรณานสุ ตอิ ย่างนี้ หากเราตายไป เรา
จะมีความดอี ะไรบา้ ง ตดิ ตามจิตตวิญญาณของเราไปสภู่ พใหม่
อนั นีก้ ็เป็นเร่อื งท่ีสาํ คญั ท่ีพวกเราจะไดพ้ ากนั พจิ ารณา ถา้ หาก
เราไม่มีอะไร ไม่มีอะไรเป็นท่ีพ่งึ ไม่มีท่ีพ่งึ มนั ก็จะไดร้ บั ผลอะไร
เด๋ยี วมนั จะมีจติ ใจวนุ่ วาย กระสบั กระสา่ ยไปในทางท่ีไมด่ ี ทางท่ี
ทกุ ขเ์ กิดขนึ้ น่ีก็เหมือนบคุ คลไมม่ ีท่ีพง่ึ เราเปรยี บเทียบเหมือน
จอกเหมือนแหนก็เหมือนกนั จอกแหนลอ่ งลอยอย่ตู ามแม่นา้ํ นา้ํ

5

พดั พาไปทางใดก็ไปตามกระแสนา้ํ อยตู่ ลอด ไมม่ ีท่ีอยทู่ ่ีพง่ึ ถา้
ไมม่ ีท่ีอยทู่ ่ีพง่ึ ก็ตอ้ งไปเรอ่ื ยๆอยู่ วนเวียนไปเร่อื ยๆอย่ไู ม่มีท่ี
สนิ้ สดุ

เหตฉุ ะนนั้ จิตใจของพวกเราท่านทงั้ หลายก็เหมือนกนั ถา้
หากไมม่ ีท่พี ง่ึ ท่ีเกาะ ท่ียดึ ท่ีเหน่ือย ท่ีตงั้ แลว้ จติ ใจก็ยอ่ มเล่ือน
ลอยอย่ตู ลอด ไมม่ ีท่ีพง่ึ จติ ท่ไี ม่มีท่ีพง่ึ จิตกย็ ่อมวนุ่ วายและมี
ความทกุ ขก์ ็ฉนั นนั้ เหมือนกนั เราทกุ คนจงึ คดิ พากนั เพ่ือหาท่ีพง่ึ
การฝึกฝนอบรมจติ ใจใหไ้ ดท้ ่ีพง่ึ ใหไ้ ดส้ งบ ใหม้ ีความสขุ นนั้ ก็
อาศยั ซง่ึ เราทาํ ความเพียรแตล่ ะครงั้ ขอใหค้ ิดเหมือนกบั เราน่ีอยู่
คนเดยี ว อย่ทู ่ีไหนก็ใหเ้ หมือนอย่คู นเดยี วหมด อยา่ ไปคดิ วา่ มี
เพ่ือนมีฝงู อยดู่ ว้ ย เราอยกู่ ฏุ วิ หิ ารศาลาท่ีไหน รม่ ไมท้ ่ีใดก็ดี หรอื
น่งั รถน่งั เรอื อยู่ ภาวนาอย่ทู ่ไี หน ญาติโยมอยทู่ ่ีบา้ นท่ีช่องก็ดี
หรอื อยใู่ นวดั ในวา ท่ีพกั ของตนเอง เวลาทาํ ความเพียร ทาํ ให้
เหมือนอยคู่ นเดยี ว อยา่ ใหเ้ หมือนกบั หม่กู บั ฝงู เหมือนอยคู่ น
เดียวแลว้ เราจงึ มาดจู ติ ใจของเราได้ เพ่ือใหจ้ ติ ใจของเราดอู ยู่

6

โดดเด่ยี ว ใหอ้ ยโู่ ดดเด่ยี ว ไมอ่ ย่ยู งุ่ กบั อารมณท์ งั้ หลาย เม่ือเรา
ทาํ สมาธิครงั้ ใด เราไมต่ อ้ งยงุ่ กบั ส่ิงอะไรทงั้ นนั้

ถา้ เราอยากเหน็ จิตใจของเรา เรากลนั้ ลมหายใจลองดวู า่ ไม่
หายใจซกั นิด ลองดู เราจะเหน็ ความอดึ อดั แลว้ มองเหน็ จติ ใจได้
งา่ ยๆ วา่ จติ ใจนนั้ เม่ือไมห่ ายใจ มนั กลวั ตาย มนั ก็ตอ้ งแสดง
อาการของมนั แลว้ ก็เอาสตปิ ัญญาของเรามองดเู ห็นวา่ จิตใจมี
ความอดึ อดั ดว้ ยอยา่ งนี้ ตงั้ อย่ทู ่ีนี้ มนั ก็จะรูท้ นั ทีเลย วา่ เราตงั้
สติปัญญาดู ก็เห็นจติ ใจได้ เรยี กวา่ เขา้ มองเขา้ ไปเหน็ จิตใจ

เม่ือเหน็ จิตใจแลว้ เราก็ตอ้ งดู ดจู ิตใจของพวกเรานนั้ มนั จะ
ว่งิ ออกไปท่ีไหน เราควรท่ีจะกาํ หนดไม่ใหอ้ อกจากรา่ งกายของ
เรา คือในสถานท่ีใดท่ีหนง่ึ ใหอ้ ยทู่ ่นี ่นั เอง หากจติ ของเราอยใู่ น
สถานท่ีเราตงั้ เอาไว้ ตงั้ ไวจ้ ดุ ใดจดุ หนง่ึ แลว้ เราก็จะมองเขา้ ไปดู
จติ ใจของเราไดว้ า่ มนั อย่จู รงิ ๆมยั้ หรอื มนั ออกไปภายนอกอยู่
มนั ตงั้ อยใู่ นสถานท่ีเราใหม้ นั คดิ อยนู่ ่นั มยั้ เราควรท่ีจะเขา้ ใจดว้ ย
ตนเอง เป็นผดู้ ู ผดู้ ผู คู้ อยดแู ลอยู่ สอดสอ่ งมองดอู ยู่ มนั ก็จะรูไ้ ด้
รูจ้ ิตใจไดว้ า่ จิตใจมนั อยู่ ถา้ ไมอ่ ย่มู นั ก็รู้ อยมู่ นั ก็รูเ้ ขา้ ใจ

7

ถา้ มนั อย่แู ลว้ มนั สงบอย่างไร มนั มีความสขุ อยา่ งใดบา้ ง
หรอื มนั เบาๆสบาย มนั น่ิงสงบอยู่ มนั กน็ า่ ท่ีเราจะรูไ้ ด้ คนอ่ืนไมร่ ู้
กบั เรา เรายอ่ มรูด้ ว้ ยตนเองได้ วา่ จติ ใจของเราสงบอย่กู บั
อารมณอ์ ย่างไร และมีความสขุ อยา่ งไรก็เป็นหนา้ ท่ีของตนจะรู้
ได้ ไมม่ ีคนอ่นื จะรูอ้ ีกเหมือนกนั เหตฉุ ะนนั้ พระพทุ ธองคจ์ งึ ทรง
ตรสั ไวว้ า่ วิญ�ชู นรูด้ ว้ ยเฉพาะตนเอง เหมือนเราหนาว เรารูว้ า่
มนั หนาว เราก็รูด้ ว้ ยตนเองวา่ มนั หนาวอยา่ งไร มนั รอ้ น เราก็รูว้ า่
มนั รอ้ นอยา่ งไร มนั หิว มนั กระหาย มนั มีความทกุ ข์ มนั ก็รูด้ ว้ ย
ตนเองทงั้ นนั้ ถา้ จติ ของเรามีความสขุ มนั ก็ยอ่ มรูเ้ หมือนกนั
ทงั้ นนั้ มนั โดยเฉพาะของตนเอง เม่ือจิตของเราน่ิงเฉยๆมนั ก็
ยอ่ มรู้ วา่ จิตของเราอย่เู ฉยๆ มนั ก็รูด้ ว้ ยเฉพาะตนเอง มนั เป็นสง่ิ
ท่ีจะทาํ ใหเ้ รารูด้ ว้ ยตนเองนนั้

เราก็พากนั อาศยั ซง่ึ สติปัญญาเทา่ นนั้ จะสามารถดจู ิตใจ
ของเราได้ ใหเ้ ขา้ ถงึ เปา้ หมายท่ีเราตอ้ งการวา่ ดจู ิตใจ ถา้ หากเรา
ยงั ไมร่ ูจ้ กั การดจู ิตใจของตนเองแลว้ มนั ก็ไม่เขา้ ใจวา่ จิตของเรา
มนั คิดอย่กู บั อะไร แตอ่ ย่างไรก็ตาม เราก็ไม่ตอ้ งมีความวนุ่ วาย

8

อะไร ทาํ ใหจ้ ติ ใจของเรานนั้ มนั ยงั คมุ ไมอ่ ย่ตู ามความมงุ่ หมาย
ของพวกเรา เราไปอย่ทู ่ีไหน เราก็คมุ ยงั ไมไ่ ด้ ก็ไมต่ อ้ งวนุ่ วาย
คอ่ ยๆใสค่ วามพากเพียรพยายามอยนู่ ่นั แหละ

เราจะตงั้ จติ ของเราไวท้ ่ีไหน รวมเอาไวท้ ่ีไหน แลว้ แตค่ วาม
สะดวก หรอื ความสบาย เพราะกรรมฐานทงั้ หลายนนั้ เราจะ
เรยี กใชไ้ ด้ ใครจะใชอ้ ะไร แตห่ ากเราใชถ้ า้ หากใชม้ รณานสุ ติ
กรรมฐานนี้ มนั เป็นหนา้ ท่ีของจิตใจของบคุ คลท่ีไม่สงบ จติ ใจ
ฟ้งุ ซา่ น ราํ คาญไมห่ ยดุ ไม่อย่ไู ปอยตู่ ลอดนนั้ เป็นหนา้ ท่ีจะระลกึ
ถงึ มรณานสุ ตกิ รรมฐานนนั้ ระลกึ ถึงความตาย ถา้ คดิ วา่ มนั จะ
ไปท่ีไหนมนั ก็ตอ้ งเทา่ เดิม ไอป้ ระเทศใดเมืองใดมนั ก็ตายไดเ้ ทา่
เดิม ไมม่ ีปัญหาอะไรสงั ขารรา่ งกายอนั นี้ ถา้ คดิ อย่างนีแ้ ลว้ จติ
มนั กห็ ยดุ อยไู่ ด้ วา่ เออ้ อยทู่ ่ีไหนมนั ก็เหมือนกนั หมดในโลกนี้ น่ี
มนั คิดไปทาํ ไม อนั นีม้ นั ก็สามารถท่ีจะจบั จติ ใจของเราได้ เอาไว้
กบั ขอ้ ธรรมกรรมฐาน

กอ่ นท่ีเราจะจบั ได้ มนั จะหยดุ น่ิงเสยี ก่อน ถา้ เรารู้ ถา้ มนั
หยดุ น่ิงแลว้ กเ็ อามาไวก้ บั ขอ้ ธรรมกรรมฐาน ขอ้ ธรรมกรรมฐาน

9

เราจะเอาลมหายใจเขา้ ออกหรอื จะเอาอะไร การเราระลกึ ถึง
มรณานสุ ตินี้ มนั ไมม่ ที ่ีจะเอาตงั้ ไวท้ ่ีไหน ระลกึ ถงึ แตว่ า่ มนั จะ
ตายเทา่ นนั้ เหตฉุ ะนนั้ พระพทุ ธองคจ์ งึ ใหเ้ อาอานาปานสติ
กรรมฐาน มีลมมนั เขา้ มนั ออก จะไดด้ ลู ม เพ่ือจะใหจ้ ิตของเรา
มาดลู ม มาคดิ อยกู่ บั ลม รูส้ กึ วา่ ลมเขา้ ลมออกใหร้ ู้ เพ่ือจะใหจ้ ติ
ของเราอยกู่ บั ลมนนั้ เอง เพราะท่ีอ่นื มนั ก็หายาก ท่ีเราเอามาตงั้
ไว้ เราจงึ ไดเ้ อาลม ลมเพราะเป็นของท่ีเคล่อื นไหวไปมาอยู่ จงึ
อยากใหร้ ูด้ ว้ ยเป็นผมู้ ีสตปิ ัญญาวา่ เออ้ รูอ้ ยู่

คาํ วา่ รูล้ มนะ่ จะเปรยี บเทียบเหมือนกบั จิตของเรารูก้ ็วา่ ได้
แตม่ นั หายใจหายใจออก มนั รู้ ถา้ มนั รูเ้ ม่ือไหร่ จติ ใจมนั ก็อยทู่ ่ี
น่นั แหละ ไมไ่ ปท่ีไหน ถา้ มนั เผลอสตมิ นั ไปคิดเรอ่ื งอ่ืน มนั ก็ทงิ้
ลมไป เหตฉุ ะนนั้ เราควรจะหายใจใหส้ บายๆ อย่าไปบงั คบั การ
ฝึกฝนอบรมจติ ใจอยา่ ไปบงั คบั อยากใหม้ นั อย่เู รว็ ๆ เด๋ยี วมนั จะ
อดึ อดั เด๋ียวมนั จะปวดศีรษะเกิดขนึ้ เวียนหวั เกิดขนึ้ บางบคุ คล
ยงั ไมเ่ ขา้ ใจในการประพฤติปฏบิ ตั ิเอาลมหายใจเขา้ ออก ก็จะ
บงั คบั จติ เลยทีเดยี ว บงั คบั ลมดว้ ย ใหม้ นั ผ่อนลงไปดว้ ย เรว็ ๆ

10

ดว้ ย เพ่ืออยากใหจ้ ติ มนั สงบเรว็ ๆ อยา่ งนมี้ นั ก็เป็นอนั ตราย น่ีวา่
มนั จะปวดศรี ษะ มนั จะเกิดความวนุ่ วาย จติ ก็ย่ิงฟงุ้ ซา่ นไป ไม่
อยนู่ ่นั เอง

เหตฉุ ะนนั้ เราตอ้ งคอ่ ยทาํ คอ่ ยเป็นคอ่ ยไป คอ่ ยฝึกฝนอบรม
จิตใจของคนดว้ ยเป็นผมู้ ีสตปิ ัญญาตดิ ตามรูต้ ามเหน็ อยตู่ ลอด
เพ่ืออยากใหม้ นั อยนู่ ่ิงบา้ ง ถา้ จิตของเราน่ิงอย่ตู ามความหวงั
ความปรารถนาของพวกเรา น่นั แหละจงึ จะเป็นหนา้ ท่ีของเราจะ
ไดฝ้ ึกจิตใจได้ วา่ อยใู่ ตอ้ าํ นาจควบคมุ ของสตปิ ัญญาแลว้ จะไป
คิดท่ีไหนไมใ่ หไ้ ป ใหอ้ ยทู่ ่ีเดิม ไม่ตอ้ งคิดเรอ่ื งโนน้ เร่อื งนี้ ไมต่ อ้ ง
คดิ ไป ใหอ้ ยทู่ ่นี ี้ ใหค้ ดิ อยทู่ ่ีนี้ ใหส้ งบอยทู่ ่ีนี้ ถา้ เราทาํ ไดเ้ สียกอ่ น
จงึ จะสามารถวา่ ตนเองนีม้ ีการคมุ้ ครองดแู ลควบคมุ จติ ใจใหอ้ ยู่
ใตอ้ าํ นาจ จะใหค้ ดิ อะไร จงึ คดิ ไม่ใหค้ ดิ ก็ไมต่ อ้ งคิด ขอ้ นีแ้ หละ
เป็นเรอ่ื งท่ีสาํ คญั การฝึกฝนอบรมจติ ใจของพวกเรา แตพ่ วกเรา
ท่านทงั้ หลายก็ไม่ตอ้ งคดิ วนุ่ วายอะไร

การท่ีบคุ คลสรา้ งคณุ งามความดี การฝึกฝนอบรมจติ ใจของ
ตนเองนีเ้ ราไมเ่ ลือกนอกพรรษา ในพรรษา ไม่เลือกกาลเลอื ก

11

เวลาค่าํ คนื ดกึ ด่นื กลางวนั ก็ดี เราสามารถพากนั ทาํ ได้ ไมม่ ี
ปัญหาอะไร บคุ คลท่ีมีความเช่ือม่นั ในการปฏบิ ตั แิ ลว้ ก็ตอ้ งไม่
เลือกกาลเลือกเวลาเพราะธรรมะมนั เป็นอกาลโิ ก ไม่
ประกอบดว้ ยกาลดว้ ยเวลา ถา้ บคุ คลใดสามารถฝึกฝนอบรม
จติ ใจของตนเองได้ เวลาไหนเราก็เหน็ จติ ใจของเราสงบ เหน็
ความสขุ เกิดขนึ้ มาเม่ือนนั้ เรยี กวา่ มนั ไมม่ ีกาลมีเวลา

เหตฉุ ะนนั้ การทาํ ความเพียรของพวกเราทา่ นทงั้ หลายก็
เหมือนกนั น่งั เจรญิ เมตตาภาวนาของพวกเรา ก็ไมต่ อ้ งเลอื ก
กาลเลือกเวลาในทกุ สมยั ปัจจบุ นั นี้ หรอื ทกุ วนั นี้ เราจะเอาเวลา
ไหน ตอนเชา้ หรอื ตอนเท่ียง ตอนบา่ ย ค่าํ คนื ก็ดี เรามีหนา้ ท่ีจะ
ทาํ ไดท้ งั้ นนั้ ไมม่ ีใครจะบงั คบั เรา ไม่มีใครจะมาฝึกฝนควบคมุ
เราตลอด เราควรท่ีจะควบคมุ ตนเอง ฝึกฝนอบรมตนเอง เพราะ
จดุ ม่งุ หมายของตนเองอยากฝึกฝนอบรมตนเองใหด้ ี ใหม้ ีจติ
สงบ จิตใจหนกั แน่นม่นั คง จติ ใจไมว่ อกแวก ไมง่ ่อนแงน่ คลอน
แคลน ก็อยากใหจ้ ิตใจมนั สงบ ครนั้ จิตใจของเราสงบเราจะได้
พบความสขุ ในการประพฤติปฏิบตั ขิ องเราดา้ นฝึกหดั จติ ใจ เรา

12

จงึ จะเหน็ ชดั วา่ เอ จิตใจสงบน่ีมีความสขุ แตเ่ ม่ือเราทาํ จติ ใจ
ของเรายงั ไม่สงบ เราก็ยงั ไม่เห็นความสขุ นนั้ วา่ มนั สขุ อยา่ งไร
เพราะเรายงั ไมไ่ ดร้ บั รส จติ ใจของเรายงั ไมส่ งบเป็นสมาธิใหเ้ หน็
ความสขุ เกิดขนึ้ อยใู่ นความสงบ

เม่ือเราฝึกไปๆ จิตใจของเราสงบน่นั แหละ ก็จงึ จะรูเ้ หตวุ า่
คอื การกระทาํ ผลท่ีออกมาเป็นความสขุ ดว้ ยการประพฤติปฏบิ ตั ิ
ได้ ถา้ บคุ คลใดสามารถฝึกฝนอบรมจติ ใจของตนเองได้ ใหส้ งบ
ไดร้ วดเรว็ ตามความปรารถนาของตนเรยี กวา่ บคุ คลนนั้ หรอื
พระภกิ ษุสามเณรองคน์ นั้ สามารถมีสติปัญญาควบคมุ จิตใจ
ของตนใหอ้ ยใู่ ตอ้ าํ นาจ อยไู่ ดเ้ ป็นสมาธิไดส้ มความปรารถนา
ของตนเอง อนั นนั้ แหละจงึ เรยี กวา่ ควบคมุ จิตใจได้ ดแู ลจติ ใจได้
และจะไดด้ เู ขา้ ไปวา่ คิดเรอ่ื งอะไร สิ่งควรคิดหรอื ไม่ควรคิด เราก็
จะไดพ้ จิ ารณาดู วา่ อะไรไม่ควรคิด เราก็จะไมต่ อ้ งคดิ สิ่งนนั้ ให้
มนั เสียการเสยี เวลาเปลา่ ประโยชน์

อนั นีเ้ ป็นเรอ่ื งท่ีเราจะชาํ ระกเิ ลสออกจากใจของพวกเรา การ
ฝึกฝนอบรมจติ ใจใหส้ งบเฉยๆเป็นสมาธิอยเู่ ฉยๆ มนั ก็ไ◌ด้ ร้ บั

13

ความสขุ แตม่ นั ยงั ไม่ไดล้ ะกเิ ลสเทา่ นนั้ ก็เหมือนเราเอากอ้ นหนิ
ไปทบั หญา้ ไวเ้ ฉยๆ ทบั ไวแ้ ลว้ หญา้ มนั ก็ไมข่ นึ้ เม่ือเราเอากอ้ น
หนิ ออก หญา้ มนั กง็ อกขนึ้ มา เพราะอะไร เพราะรากเหงา้ เคา้ มลู
ของหญา้ น่ะมนั ยงั มีอยู่ มนั ยงั ไมต่ าย ฉนั ใดก็ดเี ราฝึกฝนอบรม
จติ ใจของพวกเราทา่ นทงั้ หลายก็เหมือนกนั ใหเ้ ราพากนั ใหอ้ ยู่
ป่า อยเู่ ขา อยถู่ า้ํ ก็ดี อยทู่ ่ีสงบสงดั พากนั ฝึกหดั อบรมจิตใจของ
ตนใหส้ งบเป็นสมาธิ จิตก็เลยสงบอยเู่ ฉยๆ อยเู่ ฉยๆเทา่ นนั้ ก็ยงั
มีความสขุ อยู่ แตว่ า่ เรายงั ไมไ่ ดล้ ะกิเลสท่ีมนั นอนเน่ืองอยใู่ นจิต
สนั ดารของพวกเราอยา่ งลกึ ซงึ้ อนั นีก้ ็ยงั ดกี วา่ บคุ คลท่ียงั ไมม่ ีจิต
สงบ ควรทาํ จติ ใจใหส้ งบ เม่ือจิตสงบแลว้ น่นั เอง เราจะได้
คน้ ควา้ ขวนขวายดู หนา้ ตาของกิเลสท่ีอย่ใู นจติ ใจของเราได้

เหตฉุ ะนนั้ พวกเราทา่ นทงั้ หลาย จดุ มงุ่ หมายของเรามีความ
ปรารถนาไดม้ าบวชในบวรพทุ ธศาสนา ทงั้ ภกิ ษุสามเณรก็ดี จดุ
ของเราคืออะไร เราปรารถนาอะไร เราจงึ ไดม้ าบวชในพทุ ธ
ศาสนา เราบวชมาแลว้ เรามาศกึ ษา ศกึ ษาดหู นงั เศษหนงั สือ
ตาํ ราก็ดี หรอื ศกึ ษาเลา่ เรยี นก็ดี เม่ือมีวชิ าความรูข้ นึ้ มาแลว้ เรา

14

ก็ควรท่ีจะนอ้ มความรูท้ ่ีตนเองไดเ้ รยี นมา หรอื ไดย้ นิ จากครูจาก
อาจารยม์ าตา่ งๆ ใหเ้ ขา้ มาประพฤตปิ ฏิบตั ิตามท่ีเราไดศ้ กึ ษามา
และไดฟ้ ังจากครูบาอาจารยม์ า ตามกาํ ลงั ความสามารถของตน
แตบ่ คุ คลใดไม่ย่อหยอ่ น ไมท่ อ้ ถอย ตงั้ ใจทาํ จรงิ ๆ บคุ คลนนั้
แหละภกิ ษุสามเณรองคน์ นั้ แหละจะไดพ้ บหนทางสงบสขุ เกิดขนึ้
เรยี กวา่ ทาํ จติ ใจใหเ้ ป็นสมาธิเกิดขนึ้ ได้ เพราะมีความขวนขวาย
อยู่ เพราะเราตอ้ งการอยากพน้ ทกุ ขจ์ ดุ มงุ่ หมายจรงิ ๆ

ถา้ เราอยากเฉยๆเราไม่ทาํ เราไมฝ่ ึกฝนอบรมสตปิ ัญญา มา
ดหู นา้ ตาของกิเลสก็จะไดช้ าํ ระออกจากจติ ใจของเรา กิเลสก็คือ
ความโลภะ ความโกรธ ความข่นุ มวั เศรา้ หมองของจิตใจ เม่ือมี
ความข่นุ มวั เศรา้ หมองอย่ใู นจติ ใจก็เรยี กวา่ กิเลสน่นั เองทาํ ให้
เศรา้ หมอง ทาํ ใหข้ ่นุ มวั ทาํ ใหม้ ีความทกุ ขค์ วามเดือดรอ้ น เราก็
จะพยายามใชส้ ติปัญญาหาวิธีถอดถอนกิเลสออกจากดวงใจ

แทท้ ่ีจรงิ แลว้ หากเราพดู เชน่ นี้ มนั ก็เป็นอกี นยั หนง่ึ ถา้ หาก
เราพดู วา่ การมีสตปิ ัญญานา่ ท่ีจะสอนจิตใจท่ีไปหลงผิดกบั
กิเลสนนั้ ก็จะใหม้ นั เหน็ โทษของกิเลส ใหใ้ ครเหน็ โทษ ก็คือให้

15

จิตใจน่นั เองเห็นโทษ เห็นโทษของกเิ ลสมนั ลงโทษใหจ้ ติ ใจได้
ทกุ ขย์ ากลาํ บากตดิ ตามกิเลสท่ีมนั หลอกลวงไป เม่ือจิตใจ
ยอมรบั วา่ กิเลสทาํ ใหต้ นเองมีความทกุ ข์ มนั ก็จะวางของมนั เอง
ปลอ่ ยวางของมนั เองได้ ถา้ มนั รู้ เหมือนบคุ คลรูเ้ ขา้ ไปหาคนพาล
คนไม่ดีน่ีเอง เม่ือเขา้ ไปหาคนไม่ดีแลว้ คนไมด่ เี คา้ จะพาทาํ ความ
ช่วั ทาํ ความไม่ดตี า่ งๆ ผลออกมาทกุ ขม์ นั ก็จะติดตามมา หาก
บคุ คลเหน็ เชน่ นนั้ ก็ตอ้ งวางคนพาล ไม่ยงุ่ กบั คนพาล ไมเ่ ดนิ
ตามคนพาล ไมค่ บหาสมาคมคนพาล เราก็ตอ้ งถอยหนี เดิน
หลีกคนพาลไป ไม่ยงุ่ ไม่เก่ียวดว้ ย เรยี กวา่ คนรู้ รูโ้ ทษของคน
พาล ก็ไมย่ งุ่ กบั คนพาล ก็เลยไม่มีทกุ ขเ์ กิดขนึ้

ฉนั ใดก็ดี พวกเราทา่ นทงั้ หลายฝึกฝนอบรมจติ ใจก็
เหมือนกนั ถา้ จติ ใจของเรายอมรบั วา่ กิเลสทาํ ใหม้ ีความทกุ ข์
ยากความลาํ บาก ความโศกเศรา้ โศกาอาดรู แลว้ มนั ก็จะวาง
ของมนั เอง เราไมค่ ดิ วา่ วางเสยี ๆ ไม่ตอ้ งคดิ เลยทีเดียว คดิ อย่าง
นนั้ มนั วางของมนั เองเพราะมนั ยอมรบั เพราะมนั รูว้ า่ มนั มีโทษ

16

มนั ไดท้ กุ ขม์ าดว้ ยแลว้ มนั กย็ อ่ มวางเอง น่แี หละการหาวธิ ีชาํ ระ
กิเลสออกจากจติ ใจของพวกเราทา่ นทงั้ หลาย

ถา้ หากจติ ใจสงบแลว้ อยใู่ ตอ้ าํ นาจการควบคมุ ดแู ลของเรา
แลว้ เราก็จะไดด้ กู นั ดใู จของเราวา่ มนั เป็นยงั ไง ใจมนั ก็เป็น
ภาษาไทย จติ ก็เป็นภาษาของพระพทุ ธเจา้ เรยี กวา่ ภาษามคธ
หรอื ภาษาบาลี อนั นีเ้ ป็นเร่อื งท่พี วกเราทา่ นทงั้ หลาย ตอ้ งทาํ
ความเขา้ ใจใหร้ ูว้ า่ จิตกบั ใจนนั้ ก็ไม่ผิดแผกกนั อะไร จติ ใจมนั ก็
ตอ้ งเป็นอนั เดยี ว จิตเป็นภาษาบาลี เป็นภาษาพระพทุ ธเจา้ ใจก็
เป็นภาษาไทยของเรา หากเราจะพดู เร่อื งใจเฉยๆก็ไมผ่ ดิ อะไร
ถา้ พดู เรอ่ื งจติ มนั ก็ไมผ่ ิดอะไร เม่ือหากเราเขา้ ใจเชน่ นีแ้ ลว้ เรารู้
ดว้ ยเป็นผมู้ ีสติปัญญาแลว้ เราก็จะไมง่ งในการประพฤติปฏิบตั ิ
ของตน ฝึกฝนอบรมจติ ใจของตนได้

พวกเราทา่ นทงั้ หลายควร ควรอย่ามีความประมาท ใหย้ นื
เดนิ น่งั อย่ทู ่ีไหน นอนแหง่ หนตาํ บลใด ประเทศใด เมืองใดก็
ตาม ในพรรษา นอกพรรษาก็ตาม อยทู่ ่ีไหนควรท่ีจะใช้
สตปิ ัญญาดจู ติ ใจของเราเร่อื ยๆอยนู่ ่นั แหละ เพราะเรายงั ไมพ่ น้

17

ทกุ ขเ์ ราก็ตอ้ งฝึกฝนอบรมจติ ใจของตน เพ่ือจะใหร้ ูใ้ หเ้ ขา้ ใจใน
หนา้ ตาของกิเลสทงั้ หลาย มามมุ ไหนเหล่ยี มไหนก็ดี เรากจ็ ะได้
แกไ้ ขปลดเปลือ้ งออกจากดวงใจของพวกเรา ไม่ใหจ้ ิตใจของเรา
ไปพวั พนั ฟ่ันเฝืออยู่ ใหม้ ีความทกุ ขก์ บั กิเลสนนั้ ก็จะทาํ ใหพ้ วก
เรานนั้ พากนั มคี วามสขุ เกิดขนึ้ เร่อื ยๆตามความสามารถของตน
จะฝึกฝนอบรมจิตใจของตน และชาํ ระจิต กิเลสออกจากจิตใจ
ของตนได้

เหตฉุ ะนนั้ ก็ขอใหท้ กุ ท่านมคี วามตงั้ จติ ตงั้ ใจ และอบุ าสก
อบุ าสิกาก็ดี เป็นผมู้ ีสติปัญญาดจู ิตใจของเราไปเรอ่ื ยอย่นู ่นั
แหละ ไมม่ ีอะไรท่ีเราจะฝึก ถา้ เราจติ ใจของเรามีความสขุ เราก็
จะเหน็ ความสขุ ไดเ้ ดน่ ชดั เจนดว้ ยตนเอง เรยี กวา่ วญิ �ชู นรูด้ ว้ ย
เฉพาะตนเอง เหตฉุ ะนนั้ การบรรยายธรรมเร่อื งพฒั นาจติ ใจของ
ตนเองนนั้ ก็ขอยตุ ิไวเ้ พียงแคน่ ี้ แตน่ ีต้ อ่ ไปก็ใหต้ งั้ ใจทาํ ความสงบ
ไดส้ ติปัญญาดจู ิตตอ่ ไปเรอ่ื ยๆ

ท่ีมา: https://youtu.be/8tF01CPx6kE

18