ปริยัติ ปฏิบัติ ปฏิเวธ โดย หลวงพ่อสิงห์ทอง ธมฺมวโร

ปริยัติ ปฏบิ ตั ิ ปฏเิ วธ
พดู ธรรมะดา้ นปฏบิ ตั ิ ผฟู้ ังดา้ นปรยิ ตั ิก็ไมไ่ ดศ้ กึ ษา หลวงตา
อย่ปู ่าพดู ถงึ ดา้ นปฏิบตั ิ คอื ดา้ นการรกั ษาจิตใจของตวั เพราะ
ธรรมะมีอย่ปู รยิ ตั ิ ก็ออกไปจากปฏิบตั ิ ธรรมะเบือ้ งตน้ ท่ี
พระพทุ ธเจา้ ทรงประพฤติปฏิบตั ิ มีปฏบิ ตั ิ ปฏิเวธ ปรยิ ตั ิ แตส่ มยั
นีม้ ีปรยิ ตั ิ ปฏบิ ตั ิ ปฏิเวธ ท่านเรยี งเอาไว้ เพราะสมยั กอ่ น
พระองคป์ ฏิบตั ไิ ปก่อนจนปฏิเวธ คอื รูแ้ จง้ ในจติ ในใจ จงึ มา
บญั ญตั ิเป็นปรยิ ตั ขิ นึ้ แตก่ ็สมยั นนั้ ปรยิ ตั ิ ตาํ รบั ตาํ ราก็ไมม่ ี ผา่ น
มาตงั้ หลายรอ้ ยปีถงึ คอ่ ยมีตาํ รบั ตาํ ราเกิดขนึ้ ของนกั ศกึ ษา
แสวงหาธรรมะก็ไปฟังดว้ ยตนเอง ไม่มีเทปเหมือนสมยั เนยี้ ไป
ฟังดว้ ยหู พจิ ารณาดว้ ยใจ ทา่ นฟังไปแลว้ ก็นาํ ไปใครค่ ดิ
พิจารณาฝึกหดั ปฏบิ ตั ใิ จของตวั ใหธ้ รรมะท่ีพระพทุ ธเจา้ สอน
เม่ือปฏิบตั ไิ ปๆ จติ ใจท่ีถกู สติปัญญารกั ษาก็คอ่ ยละเอยี ดไป
คอ่ ยละเอยี ดไป ผลท่ีสดุ ก็หมดจากความขดั ขอ้ งเศรา้ หมองตา่ งๆ
ทางศาสนาถือวา่ เป็นพระอรหนั ต์ คอื จิตใจของท่านหมดจดจาก
กิเลส

1

แตส่ มยั นีม้ ีปรยิ ตั ิคือการศกึ ษาตาํ รบั ตาํ รามากอ่ น ปฏิบตั ิ
ปฏิเวธ การปฏบิ ตั บิ างทา่ นบางคนเคยศกึ ษาปรยิ ตั ิมา ก็ไม่เคย
มาปฏบิ ตั ดิ า้ นจติ ใจของตวั เลย จนกระท่งั วนั ตายหรอื จนกระท่งั
วนั สกึ จะเป็นภกิ ษุก็ดี ไมม่ ีโอกาสเวลาท่ีจะปฏิบตั ิ มีโอกาสแต่
ไมส่ นใจ ถือวา่ ไดป้ รยิ ตั ิก็เป็นเร่อื งเพียงพอ แตก่ ารเรยี นปรยิ ตั ิ
การเขา้ ใจปรยิ ตั ิ ถา้ ไมป่ ฏบิ ตั ิ จติ ใจมนั ก็ไมเ่ กิดเหน็ เป็นรูอ้ ะไรใน
ทางแกไ้ ขใหจ้ ติ ใจของตวั เยอื กเย็นสงบสขุ โลภ โกรธ หลงเคยมี
อย่างไร ปรยิ ตั ไิ มส่ ามารถท่ีจะเขา้ ไปกาํ จดั ขบั ไลเ่ รอ่ื ง โลภ โกรธ
หลง ออกไปได้ ถา้ โลภ โกรธ หลงยงั มีอยู่ จิตใจยงั มวั เมา ติด
ขอ้ งกบั เร่อื งของโลก ของกิเลสตณั หา ปฏเิ วธมนั ก็ไมเ่ กิดขนึ้ น่ี
เร่อื งของปรยิ ตั ิ ปฏบิ ตั ิ ปฏเิ วธ

สว่ นผทู้ ่ีทา่ นไมไ่ ดศ้ กึ ษาอยา่ งนนั้ ทา่ นม่งุ ออกปฏิบตั ิ
ถ่ายเดียว ก็ดคู รูอาจารยท์ า่ นประพฤตปิ ฏิบตั อิ ยา่ งไร
นอกจากนนั้ ทา่ นแนะสอนอยา่ งไร เราก็จาํ ไปประพฤติปฏิบตั ิ ไม่
ตอ้ งไปจาํ เอาหมดทกุ ขอ้ ทกุ กระทงท่ที ่านแนะสอนไป จาํ เอาขอ้
ใดขอ้ หนง่ึ ซง่ึ ถกู ตอ้ งกบั อธั ยาศยั ของตวั นาํ ไปกาํ หนด นาํ ไป

2

พินิจพจิ ารณา นาํ ไปรกั ษาใจของตวั เหมอื นกบั ยา ถึงจะมีมาก
ขนาดไหน เราไมจ่ าํ เป็นท่ีจะไปซอื้ เอาหมด โรคของเราถกู กบั ยา
ขนานใดเรากซ็ อื้ เอาแตย่ าขนานนนั้ มารบั ทานหรอื มาฉีดมาทา
โรคในกายก็คอ่ ยหายไป

น่ีธรรมะของพระพทุ ธเจา้ ก็ทาํ นองเดียวกนั มีมากเพราะสตั ว์
มีจาํ นวนมาก อธั ยาศยั ใจคอของสตั วไ์ มเ่ หมือนกนั ทา่ นจงึ
บญั ญตั ปิ รยิ ตั เิ อาไวม้ ากมาย เผ่ือวา่ จะใหเ้ พียงพอกบั โรคของ
สตั ว์ ของกิเลสของสตั ว์ แตเ่ ราทกุ คนถา้ จะไปสนใจจาํ เอาธรรมะ
ทกุ ขอ้ ทกุ กระทงท่ีพระพทุ ธเจา้ สอนเสยี ก่อน จงึ จะลงมือ
ประพฤติปฏิบตั ิ ถา้ เป็นอยา่ งนนั้ ก็ไม่มวี นั เวลาท่ีจะไดป้ ฏบิ ตั ิ
บางทีอาจจะตายไปกอ่ น ไมร่ ูไ้ มเ่ ห็นในอรรถในธรรมได้

ทางปฏบิ ตั ิ พอครูอาจารยท์ า่ นแนะสอนไปก็ตงั้ ใจกาํ หนด
เอาส่งิ ใดสิ่งหนง่ึ นาํ ไปพิจารณาศกึ ษาปฏบิ ตั ิ จติ ใจก็คอ่ ยสงบ
สงดั จิตใจก็คอ่ ยเย็นคอ่ ยสบาย น่หี มายถงึ ผทู้ ่นี าํ ธรรมะไปรกั ษา
ใจ ถา้ คนไม่นาํ ธรรมะไปรกั ษาใจ ถงึ ธรรมะจะมีมากมายขนาด
ไหน ธรรมะก็ไม่เป็นผลเป็นประโยชนใ์ ห้ เหมือนคนไขไ้ มท่ านยา

3

ยาจะมมี ากขนาดไหน โรคภยั ในกายก็ไมเ่ หือดหายไปได้ ฉะนนั้
ยาจงึ เป็นเรอ่ื งสาํ คญั สาํ หรบั โรค จะแกไ้ ขโรคใหห้ ายใหส้ บาย น่ี
ธรรมะก็ทาํ นองเดยี วกนั พวกเราทา่ นเป็นโรค คอื โรคกิเลส
ตณั หา และจาํ เป็นจะตอ้ งนาํ ธรรมะมารกั ษา

โรคของคนมนั ก็มีหลายโรคดว้ ยกนั ถา้ เป็นโรคตาจะเอายา
โรคทอ้ งมารกั ษามนั ก็ไม่หาย เป็นโรคทอ้ งจะเอายาใสต่ าหยอดหู
หยอดจมกู มาใสม่ นั ก็ไมห่ าย โอกาสระยะเวลาจติ ใจของพวกเรา
ท่านท่ีเป็นโรคประเภทใด เราก็ตอ้ งนาํ ธรรมะซง่ึ เป็นขา้ ศกึ ของ
โรคชนิดนนั้ มาแกไ้ ข โรคของใจมนั มีหลายอยา่ ง ถา้ โรคเกิดขนึ้ ก็
เป็นเรอ่ื งโรคอนั หนง่ึ โกรธเกดิ ขนึ้ ก็เป็นโรคชนิดหนง่ึ หลงเกิดขนึ้
ก็เป็นโรคชนิดหนง่ึ ราคะตณั หาเกิดขนึ้ ก็เป็นโรคชนิดหนง่ึ
ประมาทมวั เมาเกิดขนึ้ ก็เป็นโรคชนิดหนง่ึ แตล่ ะโรค ยาของ
พระพทุ ธเจา้ ธรรมะของพระพทุ ธเจา้ มีพอท่ีจะรกั ษา ถา้ ฉลาด
นาํ มาสอนใจของตวั ไมอ่ ยา่ งนนั้ มีแตย่ าแตไ่ มไ่ ดน้ าํ มารกั ษาตวั
ของตวั ยานนั้ ก็ไม่เกิดคณุ คา่ สาระอะไรให้ ยาท่ีจะเกิดประโยชน์
ไดก้ ็เพราะอาศยั เรานาํ มารกั ษา

4

ธรรมะของพระพทุ ธเจา้ ก็เหมือนกนั ถงึ จะแบกคมั ภีรท์ ่วม
ศรี ษะ ลว้ นแตค่ มั ภีรธ์ รรมะ แตถ่ า้ หากเราไมม่ าประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ
คมั ภีรก์ ็เป็นคมั ภีรอ์ ยอู่ ย่างนนั้ โลภ โกรธ หลงภายในจติ ในใจก็
ไม่มีอะไรตกออกไปได้ ฉะนนั้ เราตอ้ งนาํ มารกั ษา มาประพฤติ
ปฏบิ ตั ิ จิตใจของมนษุ ยท์ ่วั ไปซง่ึ มาเกิดอยใู่ นโลกอนั นี้ มนั มี
กิเลสตณั หาดว้ ยกนั ทงั้ นนั้ แตช่ นิดใดท่ีจะใหผ้ ลแกใ่ จในเวลาเรา
เป็นอยู่ ตวั ของเราเองเป็นผรู้ ูว้ า่ จิตระยะนีม้ นั คดิ มนั ปรุง มนั ตดิ
มนั ขอ้ งกบั สงิ่ นนั้ ๆ แลว้ จะแกไ้ ขดว้ ยวธิ ีใด ธรรมะของ
พระพทุ ธเจา้ ท่แี สดงไว้ มีขอ้ ใดท่ีจะแกไ้ ขกิเลสของใจ เราท่ีติด
ขอ้ งเราจะตอ้ งสืบสาวอา่ นตาํ รา คอื นาํ ยาท่ีพระพทุ ธเจา้ บอก
สอนมาแกไ้ ข

เช่นราคะตณั หาเกิดขนึ้ ทา่ นก็ใหพ้ ิจารณาอสภุ ะอสภุ งั คอื
ความไมส่ วยไม่งามของกาย จะพิจารณาสว่ นใดก็ได้ เพราะเร่อื ง
ของกายทกุ สงิ่ ทกุ สว่ นเป็นของท่ีไมส่ วยสดงดงาม ถา้ หากเรา
พจิ ารณาตามเป็นจรงิ ของมนั แตอ่ าํ นาจของกิเลสราคะ มนั ไม่ได้
ถือวา่ ไมไ่ ดส้ วยไมง่ าม มนั เหน็ อะไรเขา้ ก็ถือสว่ นนนั้ วา่ นา่ จบู นา่

5

กอด เป็นของสวยของงาม ของสะอาด น่ีคือเรอ่ื งราคะตณั หา
มนั ปรุงไปในดา้ นนนั้ มนั จงึ เกิดความกาํ หนดั ยินดพี อใจกนั ถา้
เราพจิ ารณาในธรรมะคือยาท่ีจะแกโ้ รคราคะตณั หา ท่านให้
พิจารณาเขา้ ไปภายใน

อยา่ ดแู ตผ่ วิ เผนิ ขา้ งนอก ดเู ขา้ ไปขา้ งใน ดตู วั ของตวั เองก็
ทราบ ดคู นอ่นื ก็ทราบ เพราะกอ้ นอนั นี้ รา่ งกายอนั นีเ้ ตม็ ไปดว้ ย
ขี้ ตงั้ แตพ่ ืน้ เทา้ จนตลอดศีรษะ มนั มีขีเ้ ต็มตวั ไมม่ ีอะไรท่ีจะสวย
สดงดงามให้ ไหลออกมาจากท่ีไหนก็มีแตข่ องสกปรก แสดงวา่
กอ้ นอนั นี้ มนั เป็นขีท้ งั้ นนั้ ไมใ่ ชข่ องดบิ ของดอี ะไร น่ีคือการ
พิจารณาแกไ้ ขจิตใจของตวั ตามเป็นจรงิ ถา้ มนั ไม่เหน็ ก็
พยายามพิจารณาแยกแยะออก ถลกหนงั ออกเหลือแตเ่ นือ้
เลือดมนั จะไหลเยมิ้ ออกท่วั ทงั้ ตวั คนท่ีไมม่ ีหนงั หมุ้ หอ่ เอาไว้ มนั
สวยสดงดงามท่ีไหน เราเหน็ แผลของคนเพียงนิดๆหน่อยๆ
เท่านนั้ เราก็ยงั ไมช่ อบใจ เพราะในแผลนนั้ จะมีหนองมีนา้ํ เหลอื ง
ไหลออกมาใหเ้ ราเหน็ ในตาของเรา ถา้ หากเราถลกหนงั ออกไป
หมดมนั จะเป็นอย่างไร คนนนั้ ๆมนั ก็ไมม่ อี ะไรท่ีจะนา่ กาํ หนดั

6

ยนิ ดี มีแตจ่ ะกลวั ไม่ใชจ่ ะชอบจะยนิ ดี ไม่วา่ ตวั ของตวั หรอื คน
อ่นื ถา้ หากเอาหนงั ออกหมดมนั เป็นอย่างนนั้ น่ีคอื เรอ่ื งพจิ ารณา
ถลกหนงั ออก

นอกจากนนั้ เนือ้ ท่ีมนั เกาะ มนั อาศยั อย่ใู นกาย เอาออก แต่
ละเสน้ แตล่ ะอนั มากองเอาไว้ เนือ้ ท่ีมนั ถือวา่ มนั สวยมนั งาม มนั
น่ากาํ หนดั ยนิ ดีนนั้ มนั เป็นอยา่ งไร ใหเ้ หลอื แตก่ ระดกู แตเ่ อ็น ท่ี
อยใู่ นกาย คนแบบนนั้ เราชอบมยั้ ยนิ ดมี ยั้ หรอื ไมอ่ ย่างนนั้ จะ
เอากระดกู ออกกองไว้ เนือ้ กองไว้ ไสพ้ งุ กองไว้ แตล่ ะแหง่ แตล่ ะ
หน พิจารณาดวู า่ คนอยทู่ ่ีไหน สตั วอ์ ยทู่ ่ีไหน ทาํ ไมใจมนั ไปลมุ่
ไปหลง ไปตดิ ไปขอ้ ง พิจารณาใหใ้ จมนั เหน็ มนั รูต้ ามเป็นจรงิ
เพ่ือจะกาํ จดั ขบั ไลค่ วามกาํ หนดั ของใจใหอ้ อกไป น่ีหมายถงึ เม่ือ
ใจมนั เกิดราคะตณั หา กาํ หนดั ยินดีในรูป เราจะตอ้ งพจิ ารณา
ทาํ นองนี้ เพ่ือจะแกไ้ ขใจของเรา ไม่ใหย้ นิ ดี ไมใ่ หเ้ กิดกาํ หนดั

นอกจากนนั้ ถา้ หากมนั ลมุ่ หลง มนั มวั เมา เฝา้ ฝันไปตา่ งๆ ก็
ใหพ้ ิจารณามรณสตคิ อื ความตาย ความตายมนั ไม่มีขีดมีขนั้ ไม่
มีวนั มีคนื พอหมดลมเม่ือใด ไมว่ า่ ผเู้ ลก็ เด็กแดงหรอื ผใู้ หญ่ มนั ก็

7

ตายเหมือนกนั มนั ตายไปไดท้ งั้ หญิงทงั้ ชาย ทงั้ นกั บวช ทงั้
ฆราวาส ตายกนั ดาษด่ืน เรามาน่งั อย่นู ี้ ถา้ คดิ กนั ท่วั โลกมนั ก็
ตายไปแลว้ นบั พนั นบั หม่ืนไมไ่ ด้ เพราะมนั ตายอย่ทู กุ ระยะวนิ าที
คนตาย แตย่ งั ไม่ถงึ ตวั ของเรา เราก็เลยมวั เมา จะมวั เมาไปท่ี
ไหนก็มวั เมาไปเถอะ ความตายมนั ขบั ไลเ่ ขา้ มาทกุ วนั ทกุ เวลา
จะมวั เมาเฝา้ คดิ ไปทาํ ไม เพ่ือแกจ้ ิตใจของตวั ไม่ใหป้ ระมาท

สว่ นใดท่ีควรได้ ควรเป็น ควรเหน็ ควรรู้ รบี กระทาํ บาํ เพญ็
ใหเ้ หน็ ใหร้ ู้ ใหเ้ ขา้ ใจภายในตวั น่ีคือการขบั ไลค่ วามมวั เมา
ประมาทของใจ เพราะท่ีเราจะมวั เมาไปไดก้ ็เพราะอาศยั วา่ เรา
คิดวา่ เราจะไมต่ ายงา่ ย จะมีโอกาสเวลาอยหู่ ลายปีกวา่ จะลม้
หายตายไป โอกาสท่ีเราจะทาํ ความดเี ลยโยนไปขา้ งหนา้ ระยะ
ปัจจบุ นั ทนั ตาเลยไม่ตงั้ หนา้ ตงั้ ตาศกึ ษา ไมต่ งั้ หนา้ ตงั้ ตาปฏบิ ตั ิ
เม่ือคดิ อย่างนนั้ มนั ก็เป็นเรอ่ื งประมาทในตวั ของตวั

ท่านจงึ ใหก้ าํ หนดมรณสตคิ อื ความตาย อยทู่ กุ ว่ที กุ วนั ทกุ
เวลา คนท่ีกาํ หนดมรณสติ คิดวา่ เกิดมาแลว้ จะตอ้ งตาย ความ
ตายไมม่ ีเคร่อื งหมายนายประกนั อะไร ไมท่ ราบวา่ วนั ใดเวลาใด

8

มนั จะมาถงึ เรา ระลกึ นกึ อยสู่ ม่าํ เสมอ ความประมาทเพลิดเพลิน
มวั เมาตา่ งๆมนั จะหดตวั หายไปจากใจของเรา

ธรรมะของพระพทุ ธเจา้ เป็นเรอ่ื งแกไ้ ขใจท่ีมวั เมาประมาท
อยา่ งนนั้ มนั จงึ เป็นสงิ่ ท่ีแกไ้ ขจติ ใจท่ีลมุ่ หลงตา่ งๆใหต้ กให้
หายไป ถา้ ฉลาดนาํ มาประพฤติปฏิบตั ิ ถงึ เราจะไม่ดวี เิ ศษ ก็
ตาม แตค่ วามสขุ ความสบายภายในตวั ของตวั ก็จะสขุ จะสบาย
พอเป็นไป ไม่เดือดรอ้ น ไมว่ นุ่ วาย เพราะมีธรรมะ ธรรมะเป็น
ของเย็น ธรรมะเป็นของสะอาด ธรรมะเป็นเครอ่ื งทรงไวซ้ ง่ึ ผู้
ประพฤตปิ ฏิบตั ิ ใหไ้ ดร้ บั ความสขุ ความสบาย คนท่ีประพฤติ
ปฏบิ ตั ิตามธรรมะ ถงึ จะอย่ใู นสถานท่ีใด คนนนั้ จะมีความสขุ ใจ
ถงึ ขา้ วของภายนอกจะไมส่ มบรู ณ์ แตท่ วา่ จิตใจสมบรู ณด์ ว้ ย
ธรรมะ ทา่ นกม็ ีความสขุ จงึ ควรรกั ษาหาธรรมะมาไวใ้ นใจของ
ตวั

ไม่ใช่วา่ เราจะมีอายยุ ืนยงคงอยขู่ า้ มโลก เราจะตอ้ งตาย ไม่
วนั ใดก็วนั หนง่ึ แน่นอน กาํ หนดลมออกไม่เขา้ มนั ก็ตาย ลมเขา้ ไม่
ออกมนั ก็ตาย ไม่วา่ หญิงวา่ ชาย ไมว่ า่ เดก็ ผใู้ หญ่ ความตายมนั

9

พอหมดลมหายใจ เขากเ็ รยี กความตายเทา่ นนั้ ความตายนีไ้ มม่ ี
ใครท่วั ไปจะยนิ ดเี ล่ือมใสในความตาย ไมป่ รารถนา ไมอ่ ยากได้
แตก่ ็ไม่มีทางหนี เพราะความตายนี้ มนั เกิดมาจากการเกิดของ
ตวั ถา้ มีความเกิดแลว้ ความดบั มนั เป็นของคกู่ นั มนั จะตอ้ งดบั
ไปไม่วนั ใดก็วนั หน่งึ ฉะนนั้ จงกาํ หนดจิตใจของตนใหร้ ูใ้ หเ้ ขา้ ใจ
วา่ ความตายนีม้ นั มีประจาํ ลมออกก็ไดช้ ่ือวา่ มนั ตาย ลมเขา้ ก็ได้
ช่ือวา่ มนั เกิด เพียงลมเขา้ ลมออกเทา่ นนั้ มาน่งั อยนู่ ี้ ไมท่ ราบวา่
มนั เกิดแลว้ ก่ีครงั้ ก่ีหน ตายไปแลว้ ก่ีครงั้ ก่ีหน มนั เกิดมนั ตายอยู่
ทกุ ระยะทกุ เวลา แตส่ นั ตติ ความสืบตอ่ ของมนั มี มนั จงึ มีชีวิต
เรอ่ื ยมาถงึ กระท่งั วนั นี้ ไม่อยา่ งนนั้ มนั ก็ไปกนั แลว้ ทกุ รายมนั
เป็นแบบนนั้

เม่ือมนั เป็นแบบนนั้ เราจะไปมวั เมาเฝา้ ฝัน เราจะไป
เพลดิ เพลนิ กบั เรอ่ื งอะไร เพราะเกิดมาแลว้ ก็ตาย ไมม่ ีอะไรท่ีจะ
เป็นสงิ่ ท่ีจะลมุ่ หลง เพราะตายไปแลว้ สง่ิ ของท่ีเราหงึ หวงหามา
เราก็จากมนั ไป รา่ งกายท่ีเรายดึ ถือวา่ เรา วา่ ของเรา มนั ก็เอาไป
ไม่ได้ สมบตั ขิ องโลกท่วั ไป เราจะทอดทิง้ ใหโ้ ลกไป แตส่ ง่ิ ท่ีตดิ ตวั

10

ไป ทางศาสนา ทางธรรมะทา่ นถือวา่ กรรม คอื การกระทาํ ของตวั
ดีช่วั ท่ีเราทาํ ลงไปดว้ ยกาย วาจา ใจนนั้ เป็นของของตวั ทา่ นจงึ
สอนเอาไวว้ า่ เรามีกรรมเป็นของของตน มกี รรมเป็นผใู้ หผ้ ล มี
กรรมเป็นแดนเกิด มีกรรมเป็นผตู้ ดิ ตาม มีกรรมเป็นท่พี ง่ึ ท่ีอาศยั
กรรมท่ีเราทาํ ไปเป็นของของตน ไมม่ ีบคุ คลผใู้ ด ใครผหู้ น่งึ จะ
แย่งชิงเอาไปได้ เราทาํ ดีไว้ กรรมดีก็จะผลดิ อกออกผลให้ เราทาํ
กรรมช่วั ไว้ กรรมช่วั ก็จะใหผ้ ลแผดเผากายใจของตนใหเ้ ป็นทกุ ข์

เม่ือเราทราบวา่ กรรมเป็นของของตน กรรมท่ีไม่เป็นสริ มิ งคง
กรรมท่ีเป็นอปั มงคลเป็นอกศุ ล เป็นทางช่วั ทางเสยี เราก็มีทาง
หกั หา้ มจิตใจของเราไมใ่ หไ้ ปทาํ ไปพดู ในส่งิ ท่ีช่วั ท่ีเสยี ตา่ งๆ เม่ือ
เราไม่ไปทาํ ไปพดู ไปแตะไปตอ้ งส่งิ เหลา่ นนั้ กรรมสว่ นนนั้ มนั ก็
ไม่มาตดิ ขอ้ งในตวั ของเรา กรรมดีสว่ นใดท่ีเราควรจะกระทาํ
บาํ เพญ็ ได้ ถงึ ใจจะไม่ชอบเราก็บงั คบั บญั ชาใหก้ ายวาจาใจของ
เราทาํ พดู คดิ ในส่ิงนนั้ ๆ เพราะกรรมดีจะนาํ ผลมาใหแ้ ก่ใจของ
เรา เม่ือยงั ทอ่ งเท่ยี วอยใู่ นวฏั สงสาร กรรมดีจะใหผ้ ลดี คอื ไปเกิด
ในสถานท่ีดี มรี า่ งกายสวยสดงดงาม ไมเ่ ป็นคนท่ีมีโรคภยั ไขเ้ จ็บ

11

เบียดเบียน มคี วามสขุ ทางกาย มีความสขุ ทางใจ เพราะกรรมดี
ใหผ้ ล กรรมเป็นของของตนอย่างนนั้ ไม่ใชค่ นอ่ืนหามาให้

เราจงึ ควรสอนใจของตวั ใหล้ ะกรรมท่ีช่วั บาํ เพญ็ สงิ่ กรรมท่ี
ดเี อาไว้ เม่ือเราสอนใจของเราไดอ้ ย่างนนั้ การทาํ ความดีก็ไม่
เป็นของยาก ของลาํ บากเทา่ ไร เพราะทาํ ใหแ้ ก่ตวั ของตวั ไม่ใช่
ทาํ ใหแ้ ก่บคุ คลใดบคุ คลหน่งึ ถงึ จะลาํ บากยากเยน็ เราก็อดทน
พากเพียรพยายามทาํ ในกรรมท่ีดี เพราะทาํ แลว้ ใหผ้ ลเป็นสขุ
กรรมท่ีช่วั ถงึ มนั อยาก มนั งา่ ย มนั สบายในการกระทาํ ของตวั
แตผ่ ลลพั ธข์ องมนั ตอ่ ไปเราจะไดร้ บั ทกุ ข์ รบั โทษจากความช่วั

กรรมช่วั ท่ีเราทาํ ไปนนั้ ไมม่ ีคนใดท่ีจะมารบั กรรมท่ีเราทาํ ไป
ช่วงชงิ เอาไปจากเราได้ เม่ือมนั ยงั ไม่ใหผ้ ลแกต่ นของตน ก็เหน็
วา่ กรรมช่วั มีรสหวาน ทาํ งา่ ยด่ืมสบาย ความคิดในจติ ในใจ เม่ือ
มนั ใหผ้ ลเม่ือใด มนั เป็นทกุ ขเ์ ป็นโทษ เหมอื นยาพษิ เคลอื บ
นา้ํ ตาล ขา้ งนอกมีรสหวานแตข่ า้ งในเป็นพษิ จิตใจของเราท่ีไมร่ ู้
เห็นเขา้ ใจชดั เจนในเรอ่ื งของกรรมช่วั เราจงึ มวั เมา เราจงึ เฝา้ ฝัน
อยากจะทาํ กรรมช่วั อยเู่ ร่อื ยไป ตอ่ เม่ือมนั ใหท้ กุ ขใ์ หโ้ ทษเม่ือใด

12

เราถงึ ไปบน่ เม่ือผลของมนั เกิดวา่ เราไม่ไดท้ าํ ช่วั ทาํ เสยี อะไร
ทาํ ไมมนั เป็นแบบนี้ ทกุ ขโ์ ทษนีม้ นั มาจากท่ีไหน เขา้ ใจวา่ คนอ่นื
โยนให้ เขา้ ใจวา่ มนั มาจากท่ีอ่ืน ความจรงิ มนั เกิดขนึ้ จากการ
กระทาํ ของตน ตอนทาํ มนั ยงั ไม่ใหผ้ ล เม่ือมนั ใหผ้ ลแลว้ มนั เป็น
ทกุ ขเ์ ป็นโทษ จงึ ควรหลกี ควรเวน้ สง่ิ ท่ีช่วั ท่เี สียตา่ งๆ พยายาม
สรา้ งคณุ งามความดเี อาไว้ น่ีหมายถึงผทู้ ่ชี อบเวียนวา่ ยตายเกิด
ตอ่ ไป

ถา้ ไมม่ ีกรรมดเี ป็นเคร่อื งสนบั สนนุ คนนนั้ จะไดร้ บั ทกุ ขโ์ ทษ
ลาํ บาก ถา้ มีกรรมดีสนบั สนนุ ถึงจะเกิดจะตายเหมือนเขา แต่
ทวา่ เรามีความสขุ พอสมควร เพราะทกุ ขโ์ ทษตา่ งๆท่ีเราไม่
ตอ้ งการ ไมค่ อ่ ยใหผ้ ลแก่ตนของตน เพราะเราไม่ไดส้ รา้ งเอาไว้
มีแตก่ รรมดีใหผ้ ล โรคภยั ไขเ้ จ็บก็ไม่คอ่ ยเบยี ดเบยี น จะทาํ อะไร
ก็เป็นไปเพ่ือความสมหวงั ของตวั น่ีหมายถงึ กรรมดใี หผ้ ล คนท่ี
สมปรารถนา ไมม่ ีโรคภยั ไขเ้ จบ็ เบยี ดเบียนเรอ่ื งของกาย คนนนั้ ก็
สบาย เป็นสขุ แตท่ วา่ หนีจากทกุ ขจ์ ากตายไปไมไ่ ดอ้ กี เหมือนกนั
ถึงวนั ถงึ เวลามนั ก็ตอ้ งตายไป แตก่ ็สบายหนอ่ ยดกี วา่ ท่ีเคา้ เกิด

13

มามีอวยั วะไมส่ มประกอบ เกิดมามีโรคภยั ไขเ้ จ็บเบยี ดเบียน ไม่
มีความสขุ ความสบายทางกายของเคา้ ทา่ นจงึ สอนพวกเราท่ี
ชอบเป็นนกั ทอ่ งเท่ยี วเวยี นวา่ ยตายเกิด ใหส้ ะสมกรรมดเี อาไว้

สว่ นผทู้ ่ีมงุ่ หวงั อยากจะพน้ จากภพชาติคอื การเกิดการตาย
นนั้ พระพทุ ธเจา้ ก็สอน เรง่ กาํ หนดพนิ ิจพิจารณา ถือวา่ เอาชาติ
ปัจจบุ นั ท่ีเรายงั มีชีวิตเป็นอยใู่ หเ้ ป็นปัจฉิมชาติ คือชาตสิ ดุ ทา้ ย
จะไม่ยอมเกิดยอมตายอีกตอ่ ไป ตงั้ ใจประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ ชาํ ระ
สะสางจติ ใจของตน ท่ีขอ้ งตดิ วกวน ตามเรอ่ื งกิเลสตณั หาตา่ งๆ
พิจารณาใหเ้ ขา้ ถึงความเป็นจรงิ ของมนั เพราะใจเทา่ นนั้ เป็นตวั
ก่อภพกอ่ ชาติ ใจเทา่ นนั้ เป็นผทู้ ่ีจะพน้ จากทกุ ขจ์ ากโทษ ถา้
ประพฤตปิ ฏบิ ตั ถิ ึงขีดสดุ ของมนั จรงิ จงั ไมม่ ีอะไรท่ีจะมาปิดบงั
วา่ ภพชาตินนั้ จะมีอกี หรอื ไม่ เพราะใจมนั ประจกั ษใ์ นตวั ของตวั
การปฏิบตั จิ งึ เป็นเรอ่ื งสาํ คญั ท่ีจะทาํ จิตใจของพวกเราท่านให้
ขา้ มพน้ ไปจากเรอ่ื งภพชาตไิ ด้

การเวยี นเกิดเวียนตายนนั้ เราเคยเกิดเคยตายมานบั ไมถ่ ว้ น
แตท่ วา่ ความหลงใหลในจติ ในใจ สญั ญาอนิจจามนั มี มนั จาํ

14

ไมไ่ ด้ เช่นเราพดู วนั นี้ เคยพดู มาตงั้ แตเ่ ชา้ จนค่าํ พดู อะไรบา้ งเรา
ก็จาํ ไม่ได้ เราเดนิ ก่ีกา้ ว เราหายใจก่ีหน เราก็จาํ ไมไ่ ด้ ทงั้ ๆท่ีเรา
เคยเดนิ ไปเดินมา เคยพดู จา เคยหายใจ เพราะสญั ญาอนจิ จา
ความลมุ่ หลงของสญั ญามนั เป็นอยา่ งนนั้ การเกิดการตายของ
พวกเราทา่ นก็ทาํ นองเดยี วกนั เคยเกิดเคยตายมานบั ภพนบั ชาติ
ไม่ได้ แตม่ นั ก็จาํ ไม่ไดว้ า่ มนั เคยเกิดเคยตาย แตม่ นั ก็จาํ ไมไ่ ดว้ า่
มนั เคยเกิดเคยตาย

บางผบู้ างคนบอกวา่ เกิดชาติเดยี ว อยากจะทาํ อะไรทาํ ไป
ไมม่ ีอะไรท่ีจะใหท้ กุ ขใ์ หโ้ ทษ สง่ิ ใดท่ีมนั สขุ มนั สบาย มนั ชอบใจ
ทาํ มนั ไปเถอะ นรกไม่มี สวรรคไ์ ม่มี ดชี ่วั ไม่มี มนั คดิ ไปอย่างนี้
คนท่ีคิดไปอยา่ งนี้ เหน็ ไปอยา่ งนี้ เขา้ ใจไปอยา่ งนี้ ทางศาสนา
ถือวา่ เป็นมิจฉาทิฐิ คอื ความเหน็ ผิด ถา้ เหน็ ผิดขนาดนนั้ มนั ไป
กนั ใหญ่ ธรรมะของพระพทุ ธเจา้ ไม่สามารถท่ีจะสอ่ งไปถงึ จิตใจ
ของเขา เหมือนกนั กบั พระอาทติ ยพ์ ระจนั ทร์ ถงึ จะมีแสงสวา่ ง
ไสวจา้ อยขู่ นาดไหน แตใ่ นถา้ํ ในเหวท่ีลกึ ก็ไมส่ ามารถท่ีจะสอ่ ง
แสงไปถงึ ได้

15

น่ีธรรมะของพระพทุ ธเจา้ จะเป็นของละเอยี ด ของสขุ มุ ของ
ดี ของประณีตขนาดไหน ก็ไมส่ ามารถท่ีจะสอ่ งถงึ ใจของคนท่ีมืด
บอด คนพาลขนาดนนั้ ได้ เขาเหน็ อยา่ งนนั้ ก็ไมใ่ ชว่ า่ เขาเห็นไป
แลว้ เขาจะไมไ่ ดเ้ สวยกรรมท่เี ขาทาํ ไป เขาทาํ ดีทาํ ช่วั อยา่ งไร เขา
ก็จะตอ้ งไดเ้ สวยกรรมของเขา ถงึ เหน็ ไปอยา่ งนนั้ วา่ ทาํ ดไี มไ่ ดด้ ี
ทาํ ช่วั ไมไ่ ดช้ ่วั ทาํ ไปแลว้ แตค่ วามช่วั มนั ก็เป็นความช่วั อยู่
ตลอดเวลา ความดกี ท็ าํ นองเดยี วกนั น่ีเพราะมืดมดิ ปิดบงั จติ ใจ
ของเขาเอง เหมือนคนตาบอด ถงึ แสงสมี ีอยทู่ ่วั โลก มนั กม็ องไม่
เห็น มนั จงึ พดู ไปทาํ นองนนั้ ถา้ มนั เหน็ มนั ก็ไม่พดู ไปวา่ แสงสีมนั
มีอยใู่ นโลก มนั เหน็ ได้ น่ีจิตใจของคนมืดบอดแบบนนั้ กท็ าํ นอง
เดียวกนั พดู ไปได้ แตจ่ ะใหม้ นั เป็นจรงิ ไปตามสงิ่ ท่ีเคา้ พดู มนั
เป็นไปไม่ได้ เพราะดีและช่วั มนั มีอยู่ ถา้ เราทาํ ลงไปดว้ ยความดี
ความดีก็ใหผ้ ล ถา้ เราทาํ ไปดว้ ยความช่วั ความช่วั ก็ใหผ้ ล

คนท่ีเหน็ ไปวา่ บาปบญุ คณุ โทษไมม่ ี นรกสวรรคไ์ ม่มี คนท่ี
เห็นไปอยา่ งนีท้ างศาสนาจงึ ถือวา่ เป็นมจิ ฉาทิฐิ เป็นความเหน็
ผดิ คนนนั้ สามารถท่ีจะทาํ ช่วั เสียไดอ้ ยา่ งสะดวกสบาย เพราะ

16

เห็นวา่ ตายแลว้ สญู ไม่มีการเกิดอีก จะทาํ อะไรทาํ ไปไดเ้ ป็น
กรรมท่ีหนกั ย่งิ กวา่ อนนั ตรกิ รรม คอื การฆา่ บิดามารดา ทาํ สงั ฆ
เภทใหส้ งฆแ์ ตกกนั หรอื ทาํ โลหติ ปุ บาท ฆา่ พระอรหตั อรหนั ต์ น่ี
ทา่ นถือวา่ อนนั ตรยิ กรรม คอื เป็นกรรมหนกั แตย่ งั ไมห่ นกั เทา่ คน
ท่ีมีมจิ ฉาทิฐิ ท่ีถือวา่ ดไี ม่มี ช่วั ไมม่ ี บาปไมม่ ี บญุ ไมม่ ี คนเหลา่ นี้
สามารถหนกั ย่งิ กวา่ นนั้ ย่งิ กวา่ อนนั ตรยิ กรรมไปอีก ก็ถือวา่ เป็น
มิจฉาทฐิ ิ มีความเหน็ ผิดในจติ ในใจ

มจิ ฉาทฐิ ิ คือความเหน็ ผดิ ถา้ เหน็ ผิดไปมากเทา่ ไร ก็ทาํ ไป
ได้ อย่างสะดวกสบายเพราะเหน็ วา่ ทาํ ไปแลว้ ไม่ไดร้ บั ผลอะไร
ท่านจงึ ใหพ้ วกเราวนิ ิจฉยั พนิ ิจพจิ ารณาเร่อื งการกระทาํ บาํ เพ็ญ
ในกรรมดีช่วั ตา่ งๆ จะพิจารณาปัจจบุ นั ทนั ตากพ็ อจะทราบวา่
บญุ บาปมนั ยงั มี ทาํ ดีไดด้ ี ทาํ ช่วั ไดช้ ่วั ไม่ใช่วา่ ทาํ ดไี ดด้ มี ีท่ีไหน
ทาํ ช่วั ไดด้ ีมีถมไป ไม่เหมือนลมปากของคนท่ีเป็นพาลอยา่ งนนั้
เพราะทาํ ดนี นั้ ผทู้ ่ที าํ ดดี ว้ ยกาย ดว้ ยวาจา ดว้ ยใจของทา่ น ถงึ
ไมม่ งุ่ หวงั อะไรจากใครทงั้ หมด มงุ่ จะรกั ษาจิตรกั ษาใจของตนให้
สงบวิเวก ปราศจากทกุ ขโ์ ทษตา่ งๆ ทา่ นไปอยใู่ นสถานท่ีใดดว้ ย

17

อาํ นาจจติ ใจของทา่ นบรสิ ทุ ธิ์ จิตใจของทา่ นสะอาด จิตใจของ
ท่านสวา่ งไสว จติ ใจของท่านสงบสขุ ไมม่ ีอะไรท่ีจะไปปิดบงั
ความดีของท่าน

คนท่ีปรารถนาดยี งั มี ยงั มองเหน็ จะอยใู่ นสถานท่ีลาํ บาก
ราํ คาญกนั ดารขนาดไหน ก็ยงั มีผทู้ ่ีเล่ือมใสศรทั ธาไปหากราบ
ไหว้ เพราะความดนี นั้ เหมือนกนั กบั ดอกไมท้ ่ีมีกลน่ิ หอม ถึงไม่
เรยี กรอ้ งแมลงผแู้ มลงผงึ้ ใหไ้ ปตอม มนั ก็ไปเอง เพราะแมลง
เหลา่ นีม้ นั แสวงหาเกสรดอกไม้ มีอยสู่ ถานท่ีใดมนั ไปพบไปเจอ
น่ีทา่ นท่ีทาํ กรรมดี สรา้ งกรรมดี ทาํ ความดีเอาไว้ ถงึ ไม่ปรารถนา
เรยี กรอ้ งใหใ้ ครมาเล่ือมใสเก่ียวขอ้ ง แตอ่ าํ นาจความดีของทา่ นก็
ใหผ้ ลในปัจจบุ นั คอื ทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ งภายนอกทา่ นก็พอเป็นพอไป
โดยท่ีไมไ่ ดแ้ สวงหา ดว้ ยอาํ นาจอรรถธรรมภายในใจของทา่ น
สอ่ งแสงไปใหค้ นเล่ือมใสศรทั ธา ยนิ ดนี าํ สง่ิ ตา่ งๆนานามาบชู า
กบั ท่าน น่ีคอื กรรมดีปัจจบุ นั ใหผ้ ล ในคนท่ีสรา้ งความดี ทาํ
ความดี

18

กรรมช่วั กท็ าํ นองเดยี วกนั พวกเราทา่ นถา้ หากพิจารณาแลว้
มนั กพ็ อทราบได้ คนท่ีถกู เคา้ ฆา่ เคา้ ตี เคา้ จบั เคา้ กมุ อย่ใู น
ตารางหอ้ งขงั ตา่ งๆ ไมใ่ ชเ่ คา้ ทาํ กรรมดี เคา้ มีคณุ ธรรม เคา้ ขาด
คณุ ธรรมะ เคา้ ทาํ กรรมช่วั คนเหลา่ นนั้ จงึ ไดไ้ ปทนทกุ ขท์ รมาน
อยใู่ นสถานท่ตี า่ งๆ กรรมช่วั ใหผ้ ลแก่เขา เราก็ทราบได้ น่ีคอื เรอ่ื ง
จะวนิ ิจฉยั ใหใ้ จของเราทราบวา่ ทาํ ดียงั มีผลดีตอบแทน ทาํ ช่วั ยงั
มีผลช่วั ตอบแทน ไปไหวเ้ ขาเขาก็ไหวเ้ ราตอบ ไปตีเขา ไปดา่ เขา
เขาก็ตเี ราตอบ ดา่ เราตอบ อนั นีม้ นั เป็นธรรมดา ไม่ใช่วา่ มนั ไมม่ ี
ผล มนั เหน็ ผลประจกั ษอ์ ย่ใู นปัจจบุ นั นี้ จะวา่ ดีช่วั ไม่มีนนั้ มนั
เป็นไปไมไ่ ด้ ทาํ ดีไม่ไดด้ ีท่ีเคา้ วา่ มนั ไมถ่ กู ทาํ ช่วั ไดด้ ี มนั ไม่มี

ถา้ หากจะพดู ถึงเรอ่ื งของธรรมะ พดู ถงึ เร่อื งเหตผุ ลจรงิ จงั
แตค่ นท่ีโกงเคา้ จรงิ อยา่ งนนั้ อยา่ งนีร้ า่ํ รวยเงนิ ทองขา้ วของ น่นั
ไม่ใช่ความดีนะ ถา้ หากเคา้ ทาํ อยา่ งนนั้ เป็นความดี โลกนีท้ าํ
อยา่ งนนั้ ดว้ ยกนั ไปหมดจะเป็นอยา่ งไร เคา้ ร่าํ รวยดว้ ยการโกง
กินอยา่ งนนั้ เคา้ เองก็ไมม่ ีความสขุ เคา้ เองก็ตาํ หนเิ คา้ จติ ใจของ
เขาไมใ่ ช่จติ ใจจะเยือกเยน็ จติ ใจจะสขุ จะสบาย เดือดรอ้ น

19

วนุ่ วาย กลวั วา่ เคา้ จะสืบรูว้ า่ เราทาํ ช่วั ทาํ เสยี อย่างนนั้ อย่างนี้ มี
อยใู่ นจิตในใจของเขา เดอื ดรอ้ นแผดเผาอย่ตู ลอดเวลาถา้ ทาํ ช่วั
ลงไป ถงึ จะไดว้ ตั ถขุ า้ วของมาก็ไม่มีความสขุ ความสบายอะไรให้
แตเ่ ขาทาํ หนา้ ตาเฉย เหมือนเคา้ มีความสขุ ความสบาย ความ
จรงิ แลว้ ภายในของเขามนั รอ้ น มนั วนุ่ วาย ไม่มีความสขุ ความ
สงบให้ เพราะเคา้ ทาํ ไปผิดอรรถผิดธรรมท่ีพระพทุ ธเจา้ สอน

เราอยา่ ไปมองแตด่ า้ นวตั ถุ วา่ มีมากโกงกนิ ได้ มีความสขุ
ความสบาย เราอย่าไปมองเพียงแคน่ นั้ มองถงึ ภายในของเคา้
วา่ เขามีความสขุ ความสบายจรงิ มยั้ กบั คนท่ที าํ ดไี ม่มีขา้ วมีของ
มีเงนิ มีทองตอบแทน แตท่ วา่ จิตใจของท่านเยือกเยน็ เป็นสขุ นนั้
เราไมค่ อ่ ยมองเหน็ เพราะคณุ ธรรมภายในเป็นนามธรรม ไม่
เหมือนวตั ถุ เราจงึ มองไม่เหน็ เพราะสง่ิ เหลา่ นนั้ มนั อยลู่ กึ มนั
ละเอียด มนั ไม่เหมือนของหยาบๆภายนอก เราเลยไม่ทราบไม่
เห็น แตค่ วามจรงิ มนั มี

พระเจา้ พระสงฆผ์ ทู้ ่ที า่ นมีอรรถมีธรรมในจติ ในใจ ทา่ นอยู่
ในถา้ํ ในเขา อยใู่ นป่าในดงลกึ ๆ ท่ีอยทู่ ่ีอาศยั ก็กระทอ่ มหอ้ งหอ

20

เลก็ ๆนอ้ ยๆ ท่ีน่งั ท่ีนอนก็ไมห่ รูหรางามตาอะไร แตจ่ ิตใจของทา่ น
เยือกเยน็ จติ ใจของท่านเป็นอรรถเป็นธรรม ทา่ นสบายไม่วนุ่ วาย
กงั วลกบั สง่ิ นนั้ สิง่ นี้ ถงึ ไมม่ ที ่านก็ไม่อยาก เม่ือไมม่ ีความอยาก
มนั ก็ไมเ่ กิดความทกุ ข์ ความทกุ ขเ์ กิดเพราะความอยาก ท่านจงึ
สขุ ท่านจงึ สบายเยือกเยน็ แตเ่ รามองไม่เหน็ วา่ ทา่ นสขุ ทา่ น
สบายเพราะเราเคยตดิ เคยขอ้ ง เคยศกึ ษา เคยไดเ้ ห็นไดฟ้ ังมา
วา่ คนท่ีมีขา้ วของเงนิ ทองมากมายกา่ ยกองอย่างนนั้ อยา่ งนี้ เป็น
คนดี เป็นคนมคี วามสขุ ไม่ไดถ้ ือวา่ สงิ่ เหลา่ นนั้ มนั เป็นของ
ภายนอก ถา้ ใจไม่สขุ ใจไม่สบายแลว้ ขา้ วของจะมากมายหลาย
หลวงขนาดไหน มนั ก็ไม่มีอะไรท่ีจะเยือกเยน็ ท่ีจะสขุ ได้ มีแต่
ความวนุ่ วาย มีแตค่ วามเดอื ดรอ้ น เพราะใจมนั ไมส่ ขุ ใจมนั ไม่
สบาย ไมม่ ีอะไรแตใ่ จมนั สขุ ใจมนั สบาย มนั สบายได้ มนั สงบได้
มนั เยน็ ได้

ดพู ระพทุ ธเจา้ ตอนเป็นกษัตรยิ ก์ ็มีทกุ อย่าง แตท่ า่ นก็ไม่
สรรเสรญิ ถา้ ความสขุ สว่ นนีม้ ีความสขุ เพียงพอ ถา้ เพยี งพอท่าน
ก็ไม่เสดจ็ ภเิ นษกรมณ์ แสวงหาธรรมท่พี น้ ทกุ ข์ เคยหลายทา่ น

21

หลายคนในประวตั ิท่ีมีความรา่ํ รวยในทางโลกอยา่ ง ยศกลุ บตุ ร
หรอื พระรฐั บาลก็เป็นเศรษฐีม่งั มีขา้ วของทกุ อยา่ ง แตก่ ไ็ ม่สขุ ไม่
สบายให้ เพราะใจมีกิเลสตณั หา มีโลภโกรธหลงเป็นเครอ่ื งแผด
เผา ทา่ นไม่ยนิ ดีไม่เต็มใจในวตั ถขุ า้ วของเหลา่ นนั้ มีแตอ่ ยากจะ
ออกประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ กาํ จดั จติ ใจท่ีโลภ โกรธ หลงอยภู่ ายในให้
หมดไป ใหส้ นิ้ ทกุ ข์ ถา้ หากจติ ไมย่ นิ ดี จิตไมต่ ดิ ขอ้ ง ไม่ชอบ ไม่
พอใจในวตั ถแุ ลว้ วตั ถนุ นั้ มนั จะมีมากขนาดไหน มนั ก็ไมม่ ีอะไร
ท่ีจะทาํ ใหจ้ ติ ใจเป็นสขุ ได้ เพราะจติ ไมห่ ลง ไมเ่ ก่ียวขอ้ ง
พิจารณาถ่ีถว้ นตามเป็นจรงิ วตั ถกุ ็เป็นแตเ่ พียงวตั ถุ เราไมไ่ ดม้ นั
มา มนั ก็เคยมีอยใู่ นโลกอนั นี้ เราแสวงหามาได้ จะหงึ หวงขนาด
ไหน ไดม้ าแลว้ เรากห็ าบหามไปอีกไม่ได้ สมบตั ขิ องโลกเป็นเรอ่ื ง
ของโลกอย่ตู ลอดมาอยา่ งนี้ ไมม่ ีใครหอบหวิ้ หาบหามไปได้

เขา้ ใจตามเป็นจรงิ อยา่ งนนั้ จงึ ไมต่ ดิ ขอ้ ง จงึ ไมม่ วั เมา จงึ ไม่
ลมุ่ หลงในวตั ถอุ นั นนั้ จิตใจจงึ ไมม่ ีความสขุ ความสบายเพราะ
วตั ถทุ ่ีมีอยู่ เรอ่ื งกาํ จดั จติ ใจไลค่ วามลมุ่ หลงกิเลสตณั หาภายใน
ออกไปดว้ ยปัญญา ศกึ ษาจติ ใจของตนดว้ ยธรรมะท่ี

22

พระพทุ ธเจา้ สอน กาํ หนดพนิ ิจพจิ ารณาสง่ิ ตา่ งๆใหร้ ูท้ ่วั ตามเป็น
จรงิ ของมนั จติ ใจท่ีเคยวา้ วนุ่ ตดิ ขอ้ งตา่ งๆ สงบเยน็ ลงไป เขา้ ใจ
เห็นจรงิ ในสงิ่ ตา่ งๆตามเป็นจรงิ ของมนั เพยี งจติ สงบเทา่ นนั้ มนั
ก็มีคณุ คา่ สาระมาก ไมม่ ีอะไรท่ีจะสขุ จะสบาย จะประเสรฐิ
วเิ ศษเทา่ กบั ความสงบของจติ ของใจ จะมปี ราสาทวิมานใหญ่โต
ขนาดไหน มีขา้ วของเงนิ ทองมากมายเทา่ ไร มนั ก็ไมเ่ หมอื น
ความสขุ ของจติ สงบ

ทา่ นจงึ ยินดใี นการประพฤตปิ ฏิบตั อิ รรถธรรมของท่าน
เพราะเหน็ สมบตั ิท่ีเกิดขนึ้ จากการประพฤตปิ ฏิบตั นิ นั้ เป็นของท่ี
มีคณุ คา่ สาระมากกวา่ สมบตั ิท่ีผคู้ นทงั้ หลายสะสมแสวงหาลมุ่
หลงกนั ในโลก ทา่ นเห็นทา่ นเป็นในจติ ของท่าน ไมใ่ ชค่ นอ่นื บอก
ใหเ้ หน็ ท่านเหน็ จากการกระทาํ บาํ เพญ็ ของทา่ น ทา่ นจงึ เยน็ จงึ
สบาย ไมว่ นุ่ วายเดือดรอ้ น น่ีคอื การประพฤตปิ ฏิบตั ทิ างอรรถ
ทางธรรม มีความสขุ ความสบาย ความเยือกเยน็ ภายใน ใครตงั้
หนา้ ตงั้ ตาประพฤตปิ ฏบิ ตั ิได้ จงึ ไมม่ ีอะไรวนุ่ วายกอ่ กวนตวั เอง
เม่ือไมก่ อ่ กวนตวั เอง ตวั เองไมม่ ีทกุ ข์ คนอ่นื ท่วั ไปเคา้ ก็มาให้

23

ทกุ ขแ์ ก่ทา่ นไม่ไดเ้ พราะใจของทา่ นไม่รบั ทกุ ข์ ไมต่ ดิ ทกุ ข์ ไม่กอ่
ทกุ ขเ์ ผาตวั เอง

น่ีเราไมอ่ ยา่ งนนั้ เราเป็นทกุ ข์ โลกก็เลยเป็นทกุ ข์ เพราะใจ
เป็นทกุ ขอ์ ยา่ งเดยี วเทา่ นนั้ สงิ่ อ่นื ท่ีมาเก่ียวขอ้ งมนั กเ็ ป็นทกุ ขไ์ ป
ใจมีกิเลส ใจมตี ณั หาอปุ าทานยดึ ตวั อยา่ งเดยี ว ท่วั โลกมนั ก็ยดึ
เอา อะไรดีท่ีควรยดึ มนั กน็ า่ ยดึ ก็คอ่ ยยงั ช่วั แตช่ ่วั ท่ีไมน่ า่ ยดึ มนั
ก็ยงั ยดึ มา จนรอ้ งไหน้ า้ํ ตาไหล มนั กย็ งั ยนิ ดพี อใจยดึ วา่ เป็นของ
ของมนั มนั โงห่ รอื มนั ฉลาด มนั จงึ เป็นอยา่ งนนั้ น่ีคอื จติ ใจพวก
เราท่านท่ีไม่ไดช้ าํ ระสะสาง ไม่มีปัญญาท่วั ถงึ ในเร่อื งตา่ งๆของ
ธรรมะ มนั ยดึ ไปได้ มนั ถือไปไดท้ งั้ ดชี ่วั ผดิ ถกู ตา่ งๆ

ฉะนนั้ การปฏบิ ตั ิจิตใจภายในนนั้ เพ่ือใหเ้ กิดปัญญารูต้ าม
เป็นจรงิ ในสิ่งตา่ งๆ แลว้ จะไดล้ ะไดถ้ อนสิง่ ท่ีมนั ขอ้ งติดคดิ ปรุง
เหลา่ นนั้ ใหต้ กออกไปจนตลอดถึงเร่อื งของใจตวั เองท่ีวา่ มนั ผ่อง
ใส มนั เยือกเยน็ อยา่ งนนั้ อยา่ งนี้ แตม่ นั บางทีก็ยงั ไปลมุ่ ไปหลง
ไปติดไปขอ้ งในสง่ิ ท่ีตวั ไมช่ อบ มนั เป็นไปได้ ถา้ หากจติ ละเอยี ด
พจิ ารณาท่วั ถงึ จรงิ จงั ทกุ สง่ิ ท่ีเกิดขนึ้ ท่ียงั ตดิ ขอ้ ง ยงั สงสยั เราไม่

24

ควรไวใ้ จ จะตอ้ งพิจารณาใหท้ ่วั ถงึ ในสงิ่ เหลา่ นนั้ จนจิตใจท่ีเคย
เก่ียวขอ้ ง เคยวกวนตามเรอ่ื งตา่ งๆนนั้ รูป้ ระจกั ษใ์ นตวั เองวา่ สงิ่
เหลา่ นีม้ นั เป็นเร่อื งสมมตุ ิ เป็นเรอ่ื งของโลก สิ่งท่ีพน้ ไปจากอนั นี้
มนั เกิดขนึ้ มนั จงึ ทราบดวี า่ เรอ่ื งเหลา่ นี้ เป็นเรอ่ื งของโลกอยใู่ น
โลก สญั ญาเวทนา สงั ขาร วญิ ญาณเป็นเรอ่ื งของโลก เรา
จะตอ้ งใชเ้ ม่ือยงั มีชวี ิตเป็นอยู่

แตส่ ่งิ ท่ีมารูเ้ รอ่ื งเหลา่ นมี้ นั เป็นอยา่ งไร เขา้ ใจอีกวา่ อนั นีไ้ มม่ ี
สมมตุ อิ นั ใด ไมม่ ีทางท่ีจะละ จะบาํ เพ็ญอกี อยไู่ ปก่ีหม่นื ก่ีแสนปี
ความดคี วามช่วั ท่ีจะละจะบาํ เพญ็ ไม่มี คอื ความบรสิ ทุ ธิ์ท่ีเป็น
วมิ ตุ ติของใจ ทราบ น่ีคอื มนั เกิดขนึ้ มนั เป็นขนึ้ ดว้ ยการกระทาํ
บาํ เพญ็ มนั รูเ้ ห็นเฉพาะผปู้ ระพฤตปิ ฏบิ ตั ิ เม่ือเป็นอยา่ งนนั้ จงึ
หมด อกถงั กถา คอื ความสงสยั ปัญหาของใจท่วั ไป ใครจะ
สรรเสรญิ ชมเชยขนาดไหน ใจก็ไม่เห่อ ไมห่ ลง ใครจะนินทาวา่
กลา่ วขนาดไหน ใจก็ไม่ฝ่อ ไมเ่ ดือดรอ้ น ความจรงิ ท่ีบรสิ ทุ ธิ์นนั้
เป็นความบรสิ ทุ ธิ์ตงั้ แตว่ นั รูไ้ ปตลอดวนั ตาย ไมม่ ีการหายไปท่ี
ไหนอกี

25

เม่ือมนั บรสิ ทุ ธิ์อย่างนนั้ จะไปหาอะไรกนั อกี จะไปทาํ อะไร
อกี จะไปชาํ ระท่ีไหน จะไปบาํ เพญ็ ใหม้ นั เป็นอย่างไร ทา่ นทราบ
น่ีคืออานิสงส์ คอื ท่ีสดุ ของผปู้ ระพฤติปฏิบตั ิ จะตอ้ งเห็นตอ้ งเป็น
ในจติ ในใจของทา่ น เม่ือไปถงึ จดุ นนั้ ก็ไมม่ ีอะไรท่ีจะสงสยั ไม่มี
อะไรท่ีจะติดขอ้ งไมว่ า่ เรอ่ื งขา้ วของภายนอกหรอื เร่อื งของธาตุ
ของขนั ธ์ มนั หมดสิน้ ไปทกุ สงิ่ ทกุ อนั ทา่ นจงึ มีความสขุ อยตู่ ลอด
กาล อนั นีแ้ หละท่ีทา่ นเรยี กวา่ นตั ถิ สนั ติ ปะรงั สขุ งั คอื ความ
สงบของจติ ของใจท่ีพน้ ไปจากสมมตุ จิ ากโลก ไมม่ ีความสขุ ใดท่ี
จะประเสรฐิ วเิ ศษขนาดนนั้ เพราะไมม่ ีวนั มคี นื ไมม่ ีการละการ
บาํ เพญ็

จะพดู ถงึ ความสขุ ความเยอื กเยน็ นนั้ ถา้ หากเราไมเ่ หน็ ไม่
เป็น มนั ก็ไมท่ ราบวา่ มนั เยือกมนั เยน็ มนั สขุ มนั สบายอยา่ งไร
เหมือนกนั กบั คนไม่เคยเหน็ นา้ํ แขง็ ไมเ่ คยจบั นา้ํ แขง็ วา่ มนั เยน็
อยา่ งไร จะอธิบายใหเ้ คา้ ฟังวา่ มนั เยน็ อยา่ งนนั้ อย่างนี้ เคา้ ก็ไม่
ทราบ เพราะเคา้ ไมเ่ คยสมั ผสั หรอื คนท่ีมีจกั ษุบอดมาแตก่ าํ เนิด
จะอธิบายแสงสขี นาดไหนใหเ้ คา้ ฟัง เคา้ ก็ไมเ่ ช่ือเพราะเคา้ ไม่

26

เห็น น่ีความสขุ ท่ีพระพทุ ธเจา้ หรอื อรยิ เจา้ ท่านเป็นทา่ นรู้ ทา่ นก็
ทราบเฉพาะเรอ่ื งของทา่ น จะอธิบายไปก็ไม่มีอะไรท่ีจะทาํ ใหค้ น
ท่วั ไปเห็นรูไ้ ด้ นอกจากเคา้ เหลา่ นนั้ จะตงั้ หนา้ ตงั้ หนา้ ประพฤติ
ปฏบิ ตั ติ วั ของเขาจนไปถงึ จดุ นนั้ เป็นอย่างนนั้ ก็ไมม่ ีอะไรท่ีจะ
สงสยั

พระพทุ ธเจา้ ปรนิ ิพพานไปก่ีลา้ นก่ีแสนองค์ ความบรสิ ทุ ธิ์
เป็นอยา่ งนี้ พระอรยิ เจา้ ท่ีเป็นอรหตั อรหนั ตเ์ หมือนกนั หมด ไม่มี
องคใ์ ดท่ีจะยง่ิ จะหยอ่ นกวา่ กนั ความบรสิ ทุ ธิ์นนั้ เหมือนกนั หมด
ในปัจจบุ นั หรอื อนาคตขา้ งหนา้ มนั ก็เป็นเหมือนกนั หมด ถา้ หาก
ชาํ ระจิตใจเขา้ ถึงความบรสิ ทุ ธิ์ ไม่มีอะไรท่ีจะผิดแผกแตกตา่ งกนั
ทราบ หายสงสยั ไม่มีอะไรเป็นปัญหาเพราะเราเหน็ เราเป็นใน
ตวั ของเรา เขา้ ใจเดน่ ชดั อยา่ งนนั้ จงึ ไมม่ ีอะไรท่ีจะละจะบาํ เพญ็
ตอ่ ไป

น่ีคือจดุ หมายปลายทางของพระพทุ ธศาสนาท่ีพระพทุ ธเจา้
แนะสอน และความเป็นความเหน็ อย่างนนั้ พวกเรามีสทิ ธิ์ท่ีจะ
ประพฤติปฏิบตั ิได้ ถา้ ไม่มีกิเลสตณั หาอยใู่ นจติ ในใจ ก็ไมท่ ราบ

27

วา่ ธรรมะจะมคี ณุ คา่ สาระอะไร เพราะธรรมะมารกั ษา มาแกไ้ ข
กิเลสตณั หาเหลา่ นี้ เพ่ือความบรสิ ทุ ธิ์ผดุ ผ่องอยา่ งนนั้
เหมือนกนั กบั คนท่ีมีโรค จาํ เป็นจะตอ้ งหายามารกั ษา เพ่ือความ
หายจากโรค ถา้ หากคนไมม่ ีโรค ยาก็ไมจ่ าํ เป็น คนไมห่ วิ ก็ไม่
จาํ เป็นท่ีจะทานจะด่ืม แตเ่ ม่อื หิวมา มนั จาํ เป็นจะตอ้ งทาน
ไมอ่ ย่างนนั้ มนั ก็ไมอ่ ่ิม เป็นโรคมาก็จาํ เป็นท่ีจะหายามารกั ษา

น่ีจิตใจของพวกเราทา่ นมนั กท็ าํ นองเดยี วกนั เม่ือไม่มีอะไร
เกิดทกุ ขเ์ กิดโทษมา ก็ไมท่ ราบวา่ มนั เดอื ดรอ้ นวนุ่ วาย เม่อื มนั
เกิดทกุ ขเ์ กิดโทษมา จงึ ทราบวา่ มนั เดือดรอ้ นวนุ่ วายอยา่ งนนั้
อยา่ งนี้ จงึ แสวงหาธรรมะมาแกไ้ ข เพราะความเดือดรอ้ นวนุ่ วาย
มนั มีอยทู่ ่ีใด ความเย็นความสบายมนั ก็จะมีอย่ทู ่ีนนั้ เม่ือดบั
ความเดือดรอ้ นไปได้ มนั จาํ เป็นสาํ หรบั คนท่ีมีโรค ยาธรรมะก็
จาํ เป็นสาํ หรบั คนท่ีมีกิเลส คนหมดกิเลสแลว้ มนั ก็หมด
ความหมาย

ฉะนนั้ เราทกุ คนท่ีเกิดมาเป็นมนษุ ยพ์ บพระพทุ ธศาสนา มี
สิทธิ์ท่จี ะปฏบิ ตั ิรกั ษากาย วาจา ใจของตน ชอบเวยี นวา่ ยตาย

28

เกิด มีความสขุ ความสบาย ตามฐานะหนา้ ท่ีกพ็ งึ สะสมกรรมดี
เอาไว้ เม่ือตายไปจะไมผ่ ดิ หวงั ชอบความพน้ ทกุ ข์ ไม่ชอบจะมา
เวยี นวา่ ยตายเกิด กอ่ ภพก่อชาตอิ ีก กพ็ งึ ตงั้ ใจปฏบิ ตั ิใหถ้ งึ ท่ีสดุ
วมิ ตุ ตอิ ย่างท่ีอธิบายมา มนั พอไปได้ ไม่เหลือวสิ ยั ถา้ หากตงั้ ใจ
จะทาํ เวน้ เสยี แตเ่ ราไมต่ งั้ ใจอยากจะทาํ แตอ่ ยากจะได้ ความดี
คนท่วั ไปตอ้ งการ อยากดีทงั้ นนั้ แตค่ นทาํ ดมี นั หายาก มนั สาํ คญั
อยตู่ รงนี้ ไมท่ าํ ดี อยากไดด้ ี ทาํ ช่วั อยากไดด้ ีมนั เป็นไปไมไ่ ด้

รบี พินิจพิจารณา รบี ศกึ ษา รบี ตงั้ หนา้ ตงั้ ตาประพฤติปฏบิ ตั ิ
โอกาสเวลาท่ีไม่มีโรคภยั ไขเ้ จ็บเบยี ดเบยี น รูป เสยี ง เร่อื งราว
ตา่ งๆไม่กอ่ กวนจติ ใจจนเกินไป สถานท่ีสงบสงดั สิง่ ภายนอกไม่
คอ่ ยรบกวน ระวงั รกั ษาจิตใจภายใน อยา่ ใหฟ้ งุ้ ไปสเู่ รอ่ื งนอก
ชาํ ระจิตใจของตน สญั ญาอารมณข์ องตนใหส้ งบระงบั พนิ ิจ
พิจารณาหาความสขุ ของใจใหเ้ หน็ ใหเ้ ป็นขนึ้ อยา่ ไปคดิ วา่
ความสขุ มนั อยกู่ บั วตั ถขุ า้ วของตา่ งๆนานา ความสขุ ของใจนนั้
มนั อย่ใู นอรรถในธรรมท่ีเรารูเ้ ราเหน็ เราชอบความสขุ ปรารถนา
ความสขุ เราตอ้ งแสวงหา เราตอ้ งตงั้ หนา้ กระทาํ

29

อารมณส์ ญั ญาท่ีมาย่วั ยกุ ่อกวนวา่ มนั เกิดทกุ ข์ กท็ ราบอยู่
แลว้ วา่ อารมณส์ ญั ญานนั้ ๆ มนั มากอ่ กวนจิตใจใหเ้ กิดทกุ ข์ อยา่
ไปเก่ียวขอ้ ง อย่าไปติดตาม หกั หา้ มเอาไว้ ถา้ ฉลาด ถา้ เขา้ ใจ
พอท่ีจะรกั ษาใจของตวั ได้ หาความสงบ ความสบาย ความสขุ
ได้ น่ีการประพฤติปฏิบตั ิ เรอ่ื งอรรถธรรมของพระพทุ ธเจา้ คน
อ่ืนปฏบิ ตั ิทา่ นก็ไดร้ บั อานิสงสจ์ ากการกระทาํ บาํ เพญ็ ของทา่ น
เราไม่ปฏบิ ตั ิ มนั ก็ไม่เกิดอานิสงสอ์ ะไร ฉะนนั้ ทกุ ทา่ นท่ีตงั้ หนา้
ตงั้ ตามงุ่ หวงั ในความสขุ ความสงบ พงึ ตงั้ หนา้ ประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ
กาํ หนดจิต กาํ หนดใจภายในของตน เม่ือทกุ คนตงั้ หนา้ ตงั้ ตา
รกั ษา มีสติ มีปัญญาสอนใจก็จะมีความสขุ ความเจรญิ ตาม
ความมงุ่ หวงั ของตน

การอธิบายธรรมะเหน็ วา่ พอสมควร เสยี เวลา ขอยตุ ิ
เพียงแคน่ ี้

ท่ีมา: https://youtu.be/X3OS72VGoWc

30