รวมธรรมเทศนาหลวงปู่เจี๊ยะ โดยกรุธรรม

น่นั แหละ เอาสิง่ เหลา่ นนั้ มาพินิจพิจารณา เรยี กวา่ มาคน้ ควา้ ดว้ ย
ปัญญา เราเหน่อื ยเรายาก เราหาเงนิ หาทอง หาขา้ วหาของ ทกุ สงิ่ ทกุ
ประการแลว้ เอามาทะนบุ าํ รุงรา่ งกายสงั ขารของเรานี้ ปรนบาํ เรอทกุ
อย่างทงั้ เปรยี้ ว ทงั้ หวาน ทงั้ เคม็ ใหท้ านลงไปหมดทกุ ชนดิ แตท่ ีนีท้ าํ ไม
เราบงั คบั เคา้ ไมไ่ ด้ เกิดครนั้ ถงึ เวลาเราเจบ็ ป่วยไขม้ าอยา่ งนี้ เราบงั คบั
เคา้ ไมไ่ ด้ น่ี เราก็ตอ้ งวา่ สิ่งเหลา่ นีม้ าพนิ จิ พจิ ารณา แลว้ เราปอ้ นอาหาร
ดๆี ใหก้ ิน อาหารดีๆทกุ อย่าง แตเ่ วลาเธอเจบ็ ทาํ ไมเธอเจบ็ เออ้ แลว้ เวลา
ขดั ทาํ ไมเธอขดั กต็ อ้ งเอาสงิ่ เหลา่ นีม้ าใครค่ รวญ เพราะฉะนนั้ พระพทุ ธ
เจา้ ทรงแสดงวา่ รูปัง อนจิ จงั รูปตวั นีไ้ มเ่ ท่ยี ง แลว้ เรากเ็ อาความคดิ
ตวั เนีย้ มาพิจารณาดู ไหนทาํ ไมเราท่เี ลีย้ งดเู คา้ อยทู่ กุ วนั ๆแลว้ เราวา่
เท่ยี ง แลว้ ทาํ ไมพระพทุ ธเจา้ วา่ ไม่เท่ียง เรามาฟังดอู ย่างนี้ อา้ ว เม่อื ถงึ
คราวท่ีเคา้ เจ็บเคา้ ป่วย เราบอกใหห้ ายเคา้ ก็ไม่หาย เคา้ ยงั เจ็บอยกู่ ็
แสดงวา่ อยา่ งนเี้ ป็นสิง่ ท่ไี ม่เท่ียง แลว้ ท่านแสดงวา่ ไมใ่ ชต่ วั ตนเรา ก็น่นั
แหละถา้ เป็นตวั ของเราเราก็ตอ้ งบอกวา่ อยา่ เจ็บ เจบ็ แลว้ เธอก็ตอ้ งหาย
แบบนี้ แตท่ ีนีเ้ จบ็ แลว้ ก็ไม่หาย เพราะเราบงั คบั ไมไ่ ด้ น่ีคอื ส่งิ ท่เี รยี กวา่

Page 50 of 106

เป็นสง่ิ ท่ีไม่แน่นอน สมกบั ท่พี ระพทุ ธเจา้ ทรงแสดงวา่ อนิจจงั แลว้ ไม่

เท่ยี ง บงั คบั บญั ชาไม่ได้ น่ี ไมใ่ ชต่ วั ไม่ใชต่ นของเรา

แตท่ ีนีเ้ รากพ็ ยายามบงั คบั บญั ชา หาเลีย้ งดใู หอ้ ยา่ งอ่ิมหนาํ

สาํ ราญ แตถ่ งึ เวลาท่ีจะวิบตั ิเป็นตา่ งๆนานา มนั กต็ อ้ งเป็นไปตาม

ยถากรรม แตท่ นี ีก้ ารคน้ ควา้ พิจารณาดว้ ยปัญญานนั้ นะ่ มนั เป็นสงิ่ ท่ี

ยาก การใครค่ รวญตวั นีเ้ ป็นส่ิงท่ียาก เพราะวา่ เม่ือบคุ คลท่ีมใี จอนั สงบ

และเม่อื จะเดนิ ปัญญาขนึ้ มาอยา่ งนี้ บนั้ ตน้ ลาํ ดบั ท่ีจะยกจิตมา

พจิ ารณาอย่างนี้ ไปไดซ้ กั ๒-๓ ที มนั กจ็ ะมีอารมณห์ นนุ เน่ืองเขา้ มาไป

ใหญ่ทเี ดยี ว เราก็ตอ้ งสงั เกต คือการท่ีจะสงั เกตอยา่ งนนั้ ก็หมายความ

วา่ เรานกึ ในอารมณต์ วั นีม้ าพิจารณา แตม่ ีอารมณต์ วั อ่นื เขา้ มาแทรก

บอ่ ยๆอย่างนีแ้ สดงวา่ น่นั จติ ของเรา สมาธิไมแ่ ข็งเต็มท่ี เม่อื เรายกตวั นนั้

ขนึ้ มาพิจารณาแลว้ ก็ไม่มีอารมณอ์ ่นื มาแทรกเขา้ มา มเี ฉพาะมี

ความคดิ ของเราตวั นนั้ ตวั เดียว น่นั ท่านวา่ เป็นอยา่ งนนั้ เรยี กวา่ สมาธิดี

พรอ้ มดว้ ยสรรพปัญญา ใหล้ งมือคน้ ควา้ ลงไปใหม้ ากๆ ทา่ นจงึ ตรสั วา่

ภาวโิ ต พาหลุ กี โต เจรญิ ใหม้ าก ทาํ ใหม้ ากแลว้ กจ็ ะเป็นไปเพ่อื ความ

อภญิ ญายะ จะเป็นไปเพ่ือความรูแ้ จง้ น่ี เป็นอยา่ งนนั้

Page 51 of 106

ความรูแ้ จง้ รูท้ ่ีไหน รูอ้ ย่ทู ่ตี วั ของเรา คาํ ท่วี า่ แจง้ ลองฟังใหด้ ๆี นะที
เนีย้ คาํ ท่ีวา่ รูแ้ จง้ รูอ้ ย่างไร รูต้ รงไหน รูก้ เ็ พราะคาํ ท่วี า่ รูต้ วั นนั้ ก็รูท้ ่พี ดู น่ี
ไปวา่ ไอท้ ่ีวา่ อารมณอ์ นั หน่งึ คือเรยี กวา่ เป็นอารมณห์ รอื ความคิด
อนั หนง่ึ ท่วี า่ ขาเจบ็ มอื เจบ็ อนั นนั้ เจบ็ หวั เจ็บ อย่างนนั้ อย่างนี้ รูก้ ็ตอ้ ง
รูต้ วั นี้ ไมใ่ ช่รูต้ วั ท่ีอ่ืน รูต้ วั กิรยิ าของใจคือคดิ นกึ ตวั นีเ้ อง คือเรยี กวา่ รูด้ ว้ ย
ปัญญา เม่อื รูอ้ ย่างนนั้ แลว้ มนั กแ็ จง้ ชดั มนั ก็วาง อารมณต์ วั นนั้ กด็ บั ไป
ถงึ แมจ้ ะเกิดขนึ้ มา ถา้ เรามีความรูม้ ปี ัญญาแรงกลา้ แลว้ ตวั นนั้ ก็ไม่
สามารถจะมาทาํ ทาํ ลายจิตใจของเราใหเ้ ศรา้ หมองขนุ่ มวั น่ี

เพราะฉะนนั้ การปฏบิ ตั ธิ รรมะก็ตอ้ งอาศยั การคน้ ควา้ พินจิ
พจิ ารณาใหม้ ากๆ อนั ใดเป็นของๆเรา อนั ใดท่เี ราวา่ สงิ่ ท่ีรกั สิ่งท่ีชอบใจ
กต็ อ้ งเอาสิ่งนนั้ มาคน้ บา้ นชอ่ งขา้ วของเงินทองแลว้ กม็ าใครค่ รวญดู ไอ้
เหลา่ นนั้ เคา้ กไ็ ม่ไดบ้ อก เราน่ีจะเอา...เป็นผเู้ อาใจไปขวกั ไขวพ่ ะวา้ กงั วล
ความขวกั ไขว่ ความกงั วลตวั นนั้ แหละท่านวา่ เป็นสมทุ ยั ทาํ ใหใ้ จของ
เรานนั้ หลงเพลิดเพลนิ เป็นห่วงเป็นอาลยั อาวรณอ์ ย่อู ยา่ งนนั้ หายไปก็
ราํ พงึ ราํ พนั อยอู่ ยา่ งนนั้ ตลอดเวลา เน่ีย เพราะฉะนนั้ ท่านจงึ วา่ ตวั นนั้
นาํ มาซง่ึ ตวั ของสมทุ ยั นาํ มาซง่ึ ทกุ ข์ เพราะฉะนนั้ กอ็ ยา่ งเทศนอ์ ยา่ งนี้ ก็

Page 52 of 106

เทศนไ์ วๆเรว็ ๆอยา่ งนี้ มนั ก็น่นั …แตเ่ วลาเอาเขา้ จรงิ มนั ก็ตอ้ งเป็นเวลา
หลายๆปีนะโยม ตอ้ งสกู้ นั นานๆ พจิ ารณาตวั เนีย้ เป็นส่งิ ท่ยี าก การ
คน้ ควา้ พิจารณาเน่ียเป็นสง่ิ ท่ีคนไมค่ อ่ ยชอบ บคุ คลผทู้ ่ที าํ สมาธิเม่ือเกิด
ความสงบแลว้ ชอบเขา้ ไปอย่เู ฉพาะศาสตรค์ วามสงบตวั นนั้ ไปอาศยั
สมาธิตวั นนั้ นานเขา้ นานเขา้ มนั กเ็ ส่อื ม เส่ือมคอื เรยี กวา่ ตงั้ จติ เขา้
อย่างเดิมไมไ่ ด้ อยา่ งถา้ แมน้ เราตงั้ จิตเขา้ อยา่ งเดมิ ไม่ไดต้ วั นนั้ เราก็
ตอ้ งมาแกใ้ หมด่ ว้ ยวิธีอะไร ทีนจี้ ะมาอธิบายใหฟ้ ัง

ก็เม่อื มนั เป็นอยา่ งนนั้ ก็ตอ้ งมาแกก้ นั ดว้ ยการบรกิ รรมน่นั แหละ
เพราะจิตมนั ตก จติ ตกกต็ อ้ งมาบรกิ รรมอย่างนนั้ อยตู่ ลอดเวลา อยา่ งท่ี
เราเคยไดเ้ กิดความสงบอย่างนนั้ อยา่ ไดท้ งิ้ ตวั นนั้ วา่ อย่างนนั้ เราไม่
ตอ้ งไปหมายใหจ้ ติ จะสงบหรอื ไมส่ งบ แตข่ อใหส้ งั วธั ยาย คอื เรยี กวา่ ให้
บรกิ รรมพทุ โธนนั้ ใหอ้ ย่ตู ลอดเวลา แลว้ ใจนนั้ เม่อื ไดก้ ระทาํ อย่างนนั้
มากเขา้ ๆก็เกิดความสงบเองโดยท่ีเราไม่ตอ้ งสงสยั เน่ีย เป็นส่ิงสาํ คญั
เพราะนวิ รณน์ นั้ นะ่ สคู้ วามจรงิ ไมไ่ ด้ เพราะนวิ รณเ์ กิดขนึ้ แลว้ มนั ยอ่ ม
ดบั ไปแตใ่ จของเราน่ีคอื ความรูค้ วามฉลาดท่มี คี วามเขม้ แข็งตอ่ สู้

Page 53 of 106

พระพทุ ธเจา้ จงึ แสดงวา่ ขนั ติ พากเพียรพยายามอยา่ งนนั้ แลว้ ใจ
ตวั นนั้ กต็ อ้ งเกิดความสงบ น่ี เม่อื เกิดความสงบแลว้ เรากต็ อ้ งอาศยั การ
พนิ ิจพิจารณา การพินิจพิจารณานีก้ ต็ อ้ งดอู ะไรรูอ้ ะไร รูอ้ ะไร รูค้ ือรูใ้ จท่ี
คิดท่ีนกึ ปรุงแตง่ ตวั นนั้ เอง เรยี กวา่ รู้ เรยี กวา่ รูจ้ กั สมทุ ยั สมมตุ ิๆ เพราะ
ใจท่ีมนั ไปติดอนั นนั้ อนั นีว้ า่ รูปแดง รูปขาว รูปเขียว รูปเหลอื ง ตวั เนีย้ ท่ี
ไปปรุงไป เม่ือเรามาตามรูม้ าพิจารณาตวั นีล้ งไปแลว้ เม่ือเหน็ สภาวะสง่ิ
เหลา่ นีเ้ ป็นเคร่อื งหลอกลวง เป็นเครอ่ื งทาํ ของใจเราใหเ้ กิดความลมุ่ หลง
ตา่ งหาก ใจตวั นนั้ กจ็ ะแยกออกมา น่ี มนั เป็นอย่างนนั้ เพราะฉะนนั้
หลกั การพทุ ธศาสนากต็ อ้ งอาศยั ตวั นีแ้ หละตวั ปัญญาน่ีเป็นสาํ คญั
คน้ ควา้ พนิ ิจพจิ ารณา

แตท่ ีนีถ้ า้ เหน็ จรงิ ลงไปอยา่ งนนั้ นะ กไ็ ปเหน็ ตวั ท่พี จิ ารณานนั้ เอง
ตวั ท่วี า่ ขน ผม เลบ็ ฟัน หนงั เห็นตวั นนั้ เอง เหน็ อย่างกระชนั้ ทาํ ไมจงึ วา่
เหน็ อยา่ งนนั้ ก็ไปเหน็ ไอค้ วามคดิ นกึ ปรุงแตง่ ตวั นนั้ สิ ท่วี า่ เป็นของ เป็น
เลบ็ เป็นหนงั เป็นกระดกู เป็นตบั ไตไสพ้ งุ ตวั นนั้ ตวั นนั้ เป็นตวั ผวู้ า่ แลว้
ผวู้ า่ ตวั นนั้ มนั ก็ไม่จรงิ เพราะฉะนนั้ พระพทุ ธเจา้ จงึ วา่ ศีลเป็นบาทของ
สมาธิ สมาธิเป็นบาทของปัญญา อา้ ว แลว้ ทนี ่ปี ัญญาเป็นบาทของ

Page 54 of 106

วิมตุ ติ ฟังใหด้ ีนะ ปัญญาเป็นบาทของวมิ ตุ ติ เพราะความหลดุ พน้
ความปลอ่ ยวางของใจ ความปลอ่ ยวางของใจ ใจท่ปี ลอ่ ยวางในอารมณ์
ทงั้ หลายนนั้ น่ะ มนั ตา่ งกนั กบั ใจท่มี ีอารมณ์ เพราะใจท่ไี มม่ ีอารมณน์ นั้
มนั อยดู่ ว้ ยความสงบ แตส่ งบดว้ ยธรรมชาติท่มี ีใจท่ีรูอ้ ยอู่ ยา่ งนนั้ โดยไม่
เก่ียวเกาะกบั อะไรทงั้ หมด

น่ีการปฏบิ ตั ิธรรมะ ก็ตอ้ งอาศยั จติ ตวั นีเ้ ป็นสง่ิ สาํ คญั เพราะฉะนนั้
อยา่ งพระองคพ์ ระพทุ ธองคส์ มั มสมั พทุ ธเจา้ อดขา้ วอดปลา จนกระท่งั
บาํ เพ็ญเกือบเป็นเกือบตายเพ่ือจะไดต้ รสั รูธ้ รรมะของพระองค์ แลว้ กม็ า
พรา่ํ สอนพวกเราจนกระท่งั ถงึ ทกุ วนั เนีย้ กน็ บั วา่ พวกเราเป็นผมู้ ีลาภ
ลาภประเสรฐิ มา เกิดขนึ้ มาพบปะพทุ ธศาสนา เรยี กวา่ เป็นลาภานจุ รยิ ะ
เป็นลาภอนั ประเสรฐิ สงู สดุ ของมนษุ ยพ์ วกเราทงั้ ปวงน่ีแหละ เพราะ
ฉะนนั้ อาตมาแสดงธรรมกเ็ อายอ่ ๆ วนั นีร้ า่ งกายไม่คอ่ ยสบายเลย
เพราะฉะนนั้ เม่อื ท่านทงั้ หลายไดส้ ดบั ตบั ฟัง ฟังธรรมะบรรยายพอยอ่ ๆ
พอเป็นพธิ ีแลว้ จงึ โอปนยโิ ก นอ้ มไปพิจารณาเห็นสง่ิ ท่เี กิดท่ีจะเป็น
ประโยชนแ์ ก่ชีวิตจติ ใจของเรา จะสรา้ งความรุง่ เรืองใหอ้ นาคตของเรา
ขนึ้ มาในสมั ปรายภพ แลว้ จงนาํ ธรรมะท่อี าตมาแสดงนีเ้ อาไปใครค่ รวญ

Page 55 of 106

ตรกึ ตรองพนิ จิ พจิ ารณา เม่ือเหน็ ดเี หน็ ชอบแลว้ จงลงมอื ประพฤติ
ปฏบิ ตั ิ ตอ่ นนั้ ไปก็จะไดบ้ งั เกิดความสขุ ความเจรญิ งอกงาม ดว้ ยศาสน
ธรรมคาํ ส่งั สอนพระองคส์ มเด็จพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ดงั แสดงมาก็
สมควรแก่กาลเวลา เอวงั ก็มดี ว้ ยประการะฉะนี้ เอาละ ยอ่ ๆ

ท่ีมา: https://youtu.be/AmhilQj_lbo

Page 56 of 106

นึกถงึ แตค่ าํ บรกิ รรมพุทโธ

ตอ่ นีไ้ ปจะไดบ้ รรยายธรรมะก็เป็นเครอ่ื งประดบั สตปิ ัญญาพทุ ธ
บรษิ ัททงั้ หลาย เราเกิดมาทกุ คนลว้ นแตเ่ ป็นผทู้ ่ไี ดส้ รา้ งกศุ ล บญุ กศุ ล
ขนึ้ มาแลว้ มีรูปรา่ งกส็ มบรู ณบ์ รบิ รู ณไ์ มเ่ ป็นง่อยเป็นเปลีย้ ไมเ่ ป็นใบเ้ ป็น
บา้ พิการตา่ งๆ อย่างนีน้ บั วา่ เป็นบญุ ของเราประการหน่งึ บคุ คลท่สี รา้ ง
บาปสรา้ งกรรมไว้ เกิดขนึ้ มากป็ ากแหวง่ หหู นวกเป็นใบเ้ ป็นบา้ เสยี จติ
ผดิ มนษุ ยธ์ รรมดา เดนิ กก็ ๊อกๆแก๊กๆขาแขง้ ก็ไม่คอ่ ยจะสมบรู ณ์ ตา่ งกนั
อย่างนนั้ เพราะฉะนนั้ จงึ สมกบั ภาษิตยกย่องตนวา่ บพุ เพกตปญุ ญตา
บญุ ท่ีส่งั สมดีแลว้ อนั นี้ เราไดส้ ่งั สมมาดกี ไ็ ดม้ าเกิดในเมืองไทยพบปะ
พระพทุ ธศาสนา มีการไดท้ าํ บญุ บาํ เพ็ญทาน ถือศลี รกั ษาอโุ บสถแลว้
ยงั ไดเ้ จรญิ สมาธิกรรมฐานเหลา่ นี้ เป็นสง่ิ ท่ที าํ ยาก

โลก มนั เพลนิ อยกู่ บั โลก มนั เพลินอย่กู บั สงสาร ทาํ ใหใ้ จนนั้ วนุ่ วาย
เดือดรอ้ น แตว่ า่ เรากไ็ มไ่ ดม้ องถึงสง่ิ ท่ีเป็นภยั เป็นทกุ ขก์ ระวนกระวาย
ของเราเหลา่ นนั้ ไมไ่ ดน้ อ้ มเขา้ มาพนิ จิ พจิ ารณาจงึ ไมเ่ กิดความเบ่อื
ความหนา่ ย เพราะฉะนนั้ อย่างการเขา้ มาภาวนาน่ีกเ็ หมอื นกนั ตา่ งคนก็
ตา่ งม่งุ มาดปรารถนาความสงบของใจ บางคนก็ไดส้ งบนอ้ ย บางคนก็

Page 57 of 106

ไดส้ งบมาก แตค่ วามสงบมาก ความสงบนอ้ ยนนั้ เรากต็ อ้ งสงั เกตความ
ชาํ นิชาํ นาญของใจเรา ในขณะท่เี ราจะภาวนาอยา่ งนนั้ เราทาํ อย่างไร
จงึ เป็นใหใ้ จของเรานนั้ สงบ แลว้ สงบไปไดเ้ วลานานสกั ปานใด น่ีกต็ อ้ ง
สงั เกตอย่างนี้ ไมใ่ ชส่ กั แตว่ า่ ทาํ ก็ทาํ ไป ไดห้ รอื เสียกไ็ ม่รู้ เหน็ เคา้ ทาํ กท็ าํ
อยา่ งนี้ ผลประโยชนท์ ่จี ะไดร้ บั ก็รูส้ กึ วา่ มีจาํ นวนนอ้ ย เพราะฉะนนั้ ตอ้ ง
อาศยั ความใครค่ รวญพนิ จิ พิจารณาตวั นีเ้ ป็นสิ่งสาํ คญั ของการปฏบิ ตั ิ

บคุ คลผทู้ ่มี ใี จอนั สงบ มีใจอนั เยอื กเย็น มองส่ิงใดกเ็ ป็นคณุ เป็น
ประโยชนเ์ ป็นโทษของใจ เรานกั ภาวนากต็ อ้ งเป็นอย่างนนั้ ความฉลาด
ของมนษุ ย์ แมแ้ ตส่ ตั วเ์ ดรจั ฉาน นกอแี ออ้ ย่างนีม้ แี ตข่ าสองขามปี าก
หนง่ึ อนั กบั มปี ีกอยา่ งนี้ ความฉลาดของนกท่จี ะหาเหย่ือมาเลยี้ งปอ้ นตวั
วนั หน่งึ ๆ มองๆดแู ลว้ นกอแี อก้ ฉ็ ลาด บนิ เอาปีกสองปีกนนั้ บนิ พบุ ๆพบั ๆ
พบุ ๆพบั ๆไลเ่ ขา้ ไปในป่าแลว้ กน็ กเหย่ือ สตั วท์ งั้ หลายกบ็ ินออกมา นกอี
แอก้ จ็ บั กิน อมื้ …ดๆู กช็ อบกล ความฉลาดของนกกม็ ีอยทู่ ่ปี ีก อยทู่ ่ี
ปัญญาความคิดจะไดส้ ตั วเ์ ขา้ มาเลยี้ งปากเลีย้ งทอ้ งของตวั น่ีเป็นอย่าง
นนั้ น่แี หละเพราะฉะนนั้ จงึ วา่ อยา่ งเรากเ็ หมอื นกนั อยา่ งเราภาวนา
อยา่ งนี้ วา่ ก็วา่ ซา้ํ วา่ ซาก วา่ กนั อยอู่ ยา่ งนีเ้ อง แลว้ ฟังก็ไม่คอ่ ยเขา้ ใจ ฟัง

Page 58 of 106

ไมเ่ ขา้ ใจน่ีมนั เป็นสิง่ ท่ียาก หวั ใจมนั ทบึ หวั ใจมนั หนา หวั ใจเหมอื น
เหลก็ กน้ เตาท่ชี า่ งเคา้ ไมเ่ อาแลว้ เศษท่มี นั ไปลงอย่ใู นกน้ สวะอนั นนั้ น่ี
มนั เป็นอย่างนนั้ ฟังไม่เขา้ ใจ เม่อื ฟังไมเ่ ขา้ ใจคนเทศนก์ ็ไมม่ อี ะไรจะ
เทศน์ เป็นอยา่ งนนั้ หาสง่ิ ท่ีจะเทศนก์ ไ็ ม่คอ่ ยจะมี หวั ใจมนั ไม่เปิด มนั
ปิดอยตู่ ลอดเวลา เป็นอย่างนนั้ น่เี พราะฉะนนั้ จงึ วา่ การกระทาํ ใจน่ีเป็น
สิ่งสาํ คญั ถา้ เราไมใ่ ครค่ รวญพินจิ พจิ ารณา ใหว้ นั คืนลว่ งไปๆอยทู่ กุ วนั
ทาํ ส่งิ นนั้ ทาํ สิง่ นีเ้ อาความกงั วลตวั นนั้ เขา้ มาบงั หนา้ อยา่ งนี้ ทาํ ใหเ้ วลา
ของเราเน่ินชา้ จากการปฏบิ ตั ิ

เพราะฉะนนั้ จะตอ้ งฝึกหดั ตวั เรา ถึงเวลาเท่านนั้ จะตอ้ งน่งั สมาธิ
กรรมฐาน กาํ หนดเวลาเทา่ ไรกต็ อ้ งน่งั ไดต้ ามกาํ หนดอยา่ งนนั้ อยา่ ง
นกั บวชอย่างนีก้ จ็ าํ เป็นท่สี ดุ พวกแมช่ งแมช่ ีก็เหมอื นกนั อย่าใหเ้ วลา
ลว่ งไปเปลา่ ๆ ลว่ งไปท่านเปรยี บเหมอื นชา่ งหกู ท่ีทอไปเน่ียมแี ตว่ นั
ขา้ งหนา้ สนั้ เขา้ มา ชีวติ ของเราเม่อื เกิดขนึ้ มาแลว้ ก็มแี ตว่ นั สนั้ เขา้ ไป สนั้
เขา้ ไป ไมร่ ูจ้ ะตายวนั ไหน เพราะฉะนนั้ จงพากนั ตงั้ อกตงั้ ใจ พรรษาหนง่ึ
ก็เป็นอยา่ งนนั้ สองพรรษาก็เป็นอย่างนนั้ วา่ ก็วา่ หลวงตาดา่ วา่ กต็ อ้ ง
วา่ กนั เทศนก์ ต็ อ้ งเทศนเ์ พ่อื ใหด้ ีใหเ้ ป็นประโยชนข์ นึ้ มา ไมไ่ ดเ้ ทศนเ์ พ่ือ

Page 59 of 106

หวงั เงินหวงั ทอง หวงั ลาภสกั การะอะไรตา่ งๆ ไมไ่ ดห้ วงั สิ่งเหลา่ นนั้
เทศนก์ ็เป็นการท่ชี กั จงู เรอ่ื งการภาวนาของเรา หลวงตากเ็ ทศนก์ ไ็ มค่ อ่ ย
จะเป็นแตว่ า่ บวชมาแกม่ านานเขา้ เคา้ ก็วา่ เป็นอาจารยอ์ าวโุ ส ก็จาํ เป็น
ท่ตี อ้ งแสดงไปอยา่ งนนั้ ความสนั ทดั ในกรณีแบบแผนตาํ รบั ตาํ ราไม่
คอ่ ยไดศ้ กึ ษาเลา่ เรยี น เพราะฉะนนั้ การเทศนจ์ ะเอาไพเราะเสนาะโสต
จรงิ ๆก็เป็นส่งิ ทย่ี าก เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ การภาวนาน่ีหละ น่ี มนั กจ็ ะเขา้
มาเดือนหน่งึ แลว้ วนั นีก้ ว็ นั โกน ปลงหวั ขนึ้ มาอกี แลว้ เน่ียเป็นอย่างนนั้
เดอื นหนง่ึ เราช่งั ดตู วั เราสิ เราทาํ ภาวนาขนึ้ มาตงั้ แตเ่ ดือนหน่งึ แลว้ ได้
อะไรบา้ ง มองดตู วั เรา มองอยหู่ วั ใจเรา อยา่ ไปมองโทษของคนอ่นื
มองดทู ่ีตวั ของเรา เราภาวนาเป็นบา้ งมยั้ จติ สงบวนั ไหนคนื ไหนเวลา
เท่าไหร่ สงบลงไปอย่างนนั้ ไดน้ านเทา่ ไร แลว้ เกิดมีอะไรปรากฏ มีนมิ ิตมี
ภาพมีสงิ่ หนง่ึ ส่งิ ใดปรากฏขนึ้ ในใจบา้ ง แลว้ ทาํ ใจใหเ้ ยอื กเย็นบา้ ง อยา่ ง
นีก้ ต็ อ้ งช่งั พนิ จิ พจิ ารณาอยวู่ า่ เรากระทาํ เป็นไปอย่างไร กาํ ไรหรือ
ขาดทนุ ไมใ่ ชส่ กั แตว่ า่ ทาํ ไปๆไม่รูไ้ ดร้ ูเ้ สีย เป็นอย่างไรกไ็ ม่รูเ้ รอ่ื งเลย
อยา่ งนีก้ แ็ ยเ่ หมือนกนั การปฏิบตั ขิ องเรา อยา่ งนีเ้ รยี กวา่ เน่ินชา้ ตายก็
ตายเปลา่ ๆ เพราะฉะนนั้ ตอ้ งอตุ สา่ หข์ มกั เขมน้

Page 60 of 106

การกระทาํ อนั นีเ้ ป็นการกระทาํ ท่ียาก แตเ่ ม่อื เราตงั้ อกตงั้ ใจลงไป
จรงิ ๆแลว้ มนั ก็ไม่หนีความจรงิ ได้ เพราะมนั ขาดความพากความเพียร
ความพยายามตวั นนั้ เป็นส่ิงสาํ คญั ความอตุ สาหะ น่งั ใหน้ าน บรกิ รรม
ใหเ้ รว็ นกึ ใหเ้ รว็ ตอ้ งการใหต้ ดั อารมณอ์ ย่าเขา้ มาสใู่ จของเรา ใหใ้ จของ
เราอย่กู บั คาํ บรกิ รรมบทใดบทหน่งึ อยอู่ ย่างนนั้ จะเป็นอรหงั พทุ โธ อิตปิ ิ
โส ภควา, หรอื อรหงั สมั มา, พทุ โธ, สงั โฆ อนั ใดอนั หนง่ึ ตาย ไมเ่ ทย่ี ง
เป็นทกุ ข์ ทกุ ขๆ์ กไ็ ด้ เจ็บๆ อย่างนกี้ ไ็ ด้ อนั ใดอนั หนง่ึ เน่ียเราภาวนาก็
ตอ้ งสงั เกตอย่างนนั้

อยา่ งเรากาํ หนดจติ อยเู่ ฉยๆ เวลาเขา้ ภาวนากช็ อบกาํ หนดจิต
เฉยๆ น่อี ย่างหนง่ึ อยา่ งนีท้ ่มี กั เกดิ ถนี มทิ ธะ งว่ งเหงาหาวนอน ตวั เนีย้
นาํ เขา้ มา เพราะอะไร เพราะความขีเ้ กียจของใจ ไม่อยากคดิ ไม่อยาก
นกึ ไม่อยากการบรกิ รรม น่นั โกสชั ชะ มนั เขา้ มาทบั หวั ใจ อสั มิ ความถือ
ตวั ถือตนวา่ เราดเี ราเก่ง เราวเิ ศษเราวิโส ไม่ตอ้ งการบรกิ รรมพิจารณา
อะไรเลย กาํ หนดเขา้ ไปอย่างนนั้ น่นั อนั นีท้ บั หวั ใจเรา ทาํ ใหก้ ารปฏิบตั ิ
ไม่กา้ วหนา้ อย่างท่านพดู ไว้ ก็เคยพดู บอ่ ยๆ อย่างจะเขา้ ฌาณสมาบตั ิ ก็
จาํ เป็นจะตอ้ งเขา้ ไปตงั้ แตป่ ฐมฌาณ ปฐมฌาณก็ตอ้ งมีวติ กวจิ าร วิตก

Page 61 of 106

ก็คอื อะไร การระลกึ ถงึ การบรกิ รรมน่นั เอง ก็ตอ้ งการใหจ้ ติ มนั มาเลน่ กบั
สิ่งเหลา่ นีซ้ กั พกั หนง่ึ แลว้ จงึ คอ่ ยๆทวนเขา้ ไป เม่อื ทวนเขา้ ไปอยา่ งนนั้
วิตกวจิ าร พอเม่อื มนั พอของมนั เขา้ ไปแลว้ กป็ ีติ ความสบายของกาย
ความสบายของใจท่ีระลกึ อยกู่ บั สิง่ นนั้ อนั เดยี ว ใจไมก่ ระสบั กระสา่ ยไป
ในอดีตอนาคต ไมก่ ระสบั กระสา่ ยไปหนา้ ไปหลงั ไม่หว่ งน่นู ห่วงน่ี คดิ ไป
อยา่ งนนั้ อยา่ งนี้ ใจระลกึ อย่ใู นคาํ บรกิ รรมอนั เดียวอย่างนนั้ เรยี กวา่ ปีติ
เกิดขนึ้ แลว้ ใจอย่างนนั้ สบาย กายกท็ าํ ใหก้ ายก็สบาย กายกเ็ บา ใจก็
เบา เบายงั ไง นกึ ก็สบายคลอ่ งแคลว่ สะดวก ไมข่ ดั ไม่ขอ้ ง เป็นไปดว้ ย
ความเพลดิ เพลินของใจอยา่ งนนั้ น่นั หละ โยมไม่ถนดั เขา้ ไปกส็ ปั หงก
แลว้ อา้ เป็นอย่างนนั้ ภาวนาไม่เป็น! มนั กต็ อ้ งใหพ้ จิ ารณา อยา่ ใหม้ นั
สปั หงก! สปั หงกมนั เสีย มนั ไม่ไดเ้ รอ่ื ง! เป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ จงึ วา่
เทศนอ์ ย่างนี้ เราจะมากาํ หนดอยแู่ ตใ่ จอยา่ งเดียวมนั ไมไ่ ด้ มนั ตอ้ งแก้
มนั ถีนมิทธะตวั นนั้ มนั จะเขา้ มา มนั เร่มิ เขา้ มาอย่างนี้ มนั ขาดความรูส้ กึ
ขาดสติ ขาดสมั ปะชญั ญะ ไม่รูต้ วั เลย สมาธิเสยี ไม่ไดส้ มาธิ น่ี
เพราะฉะนนั้ เราน่งั ลงไปตอ้ งบรกิ รรมอยอู่ ยา่ งนนั้ ถีนมทิ ธะมนั จะดีกวา่
ขา้ เรอะ หรอื หมาท่ีไหน! ไอข้ ีเ้ กียจ! มาจากไหน น่นั เอามนั เขา้ ไปอย่าง

Page 62 of 106

นนั้ มนั จะมาไดอ้ ย่างไร เออ้ เม่อื เราถงึ มนั อยา่ งนนั้ กาํ ปั้นขวากาํ ปั้นซา้ ย
ใสเ่ ขา้ ไป มนั จะอย่เู หรอ มงึ อยไู่ ดเ้ หรอ ไอข้ เี้ กียจขีค้ รา้ นงว่ งเหงา
หาวนอน มนั จะอย่ไู ดอ้ ย่างไร น่ีมนั ขีเ้ กียจ น่ีมนั ไม่เอา ทาํ อะไรก็ไม่เอา
กาํ หนดแตใ่ จอยา่ งเดยี ว มนั กส็ ปั หงกทา่ เดยี ว มนั กไ็ ม่ไดเ้ ร่อื ง! ไมไ่ ด้
เร่อื งซกั ที! สามปี หา้ ปี สิบปีก็เป็นอยอู่ ยา่ งนนั้ ภาวนาไม่เป็น! เป็นอยา่ ง
นนั้ เพราะฉะนนั้ มนั ตอ้ งแกต้ รงนี้ แกต้ รงนีไ้ ม่ได้ ภาวนาไมเ่ ป็น น่ีเป็น
อย่างนนั้ วา่ กนั ชดั ๆ วา่ กนั แนๆ่ วา่ กนั ตรงๆ ขวานผ่าเขา้ ไปเลย เป็น
อย่างนนั้

เพราะฉะนนั้ เราตงั้ ใจภาวนา ตอ้ งการบรกิ รรมสิ อย่าไปวา่ ใคร
เทศน์ พระพทุ ธเจา้ ก็บอกมาอยา่ งนนั้ ครูบาอาจารยข์ องเราก็บอกมา
อย่างนนั้ ท่านบอกไม่ผิดทาง เป็นอยา่ งนนั้ หลวงตาก็จาํ ๆเคา้ มาก็วา่ ไป
ตามเร่อื ง เป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ เราเทศนก์ นั อยา่ งนีก้ เ็ พ่อื การจะเนน้
กนั ใหม้ นั ดีขนึ้ มา แกส้ งิ่ ท่ีไมด่ ขี องเรา เม่อื มนั เป็นถีนมิทธะอยา่ งนนั้ เรา
จาํ เป็นตอ้ งแก้ ถา้ ไม่แกก้ ็ภาวนาไมเ่ ป็น น่ีเป็นอยา่ งนนั้ เม่อื มนั แกจ้ น
บรกิ รรมอยอู่ ยา่ งนนั้ จนจิตมนั แนว่ แน่อยกู่ บั การบรกิ รรมอย่างนนั้ เท่ยี ง
ตรงจิบ๊ ไมไ่ ปไหนเลย ใจผอ่ งแผว้ ใสสะอาดสวา่ งปลอดโปรง่ แจม่ ใส

Page 63 of 106

กายก็เบา ใจกเ็ บา เบาหมด เบาทกุ ชนิด น่นั จงึ เป็นสมาธิอยา่ งนนั้ งว่ ง
โงกงว่ งเหงาหาวนอน อะไรมนั ก็ไม่ตามเขา้ มา ไม่มีเลย ในขณะนนั้ ใจ
ปลอดโปรง่ น่ี อย่างนนั้ จงึ เรยี กวา่ เป็นสมาธิ น่ีเขา้ ไปกส็ ปั หงก สองทกี ็
สปั หงก นกึ ขนึ้ มาก็ตงั้ ขนึ้ มาอีกกส็ ปั หงกอีก แลว้ กนั ๆ ใชไ้ ม่ไดเ้ ลย นก
ยางจะจิกปลาท่าเดียวกไ็ ม่ไหว เพราะฉะนนั้ เราตอ้ งแก้ แกส้ ่ิงเหลา่ นีใ้ ห้
มนั หาย เม่ือแกส้ งิ่ เหลา่ นีห้ ายแลว้ ใจเป็นปกตแิ ลว้ ก็ตอ้ งนอ้ มเขา้ มา
พิจารณา พิจารณาวา่ อยา่ งทกุ ครงั้ ท่ีเราทาํ ไปทาํ ไมเป็นอยา่ งนนั้ เม่ือมา
กระทาํ อย่างนีแ้ ลว้ ทาํ ไมไม่เป็น น่ี ทาํ ไมไม่เป็น มนั เป็นเพราะเหตอุ ะไร
เราตอ้ งใครค่ รวญพจิ ารณา อ๋อ เราไดก้ ระทาํ อยา่ งนี้ ถีนมิทธะจงึ ไม่
ครอบงาํ ความสปั หงกก็ไม่มี ใจกป็ ลอดโปรง่ ใจก็เป็นสมาธิ แช่มช่ืน น่ี
มนั ก็ไดก้ าํ ลงั เม่อื ไดก้ าํ ลงั อยา่ งนนั้ ก็ตอ้ งทาํ อย่างนนั้

เวลาเขา้ บนั้ ตน้ กต็ อ้ งเอาอยา่ งนนั้ เอาลงไปอย่างนนั้ ใหม้ นั เขา้
อยา่ งนนั้ เม่อื เขา้ อย่างนนั้ ใจมนั เป็นสมาธิไดแ้ ลว้ เราก็ตอ้ งพิจารณา
พิจารณาลงไป สิง่ ใดมนั เพลิดเพลินโลกสงสาร เคยเสวยอยกู่ บั โลก
สงสาร อะไรมนั เพลดิ เพลนิ เพลิดเพลนิ ตรงไหน น่ี กต็ อ้ งเอาสงิ่ เหลา่ นนั้
มาพจิ ารณา มาใครค่ รวญ ดผู มเราซิ มนั เคยดาํ ทนี ีท้ าํ ไมมนั หงอกมนั

Page 64 of 106

ขาว แลว้ มนั จรงิ มยั้ น่ีมนั ก็ตอ้ งดอู ยา่ งนนั้ พจิ ารณาลงไป เน่ีย อย่างนีจ้ งึ
เรยี กวา่ ปัญญาใครค่ รวญพจิ ารณา ไม่ใช่ดแู ตผ่ ม แลว้ ใครเป็นคนไปวา่
ผม วา่ ผมมนั หงอก ผมมนั ขาว ผมมนั ดาํ ผมมนั ลา้ น หวั มนั ลา้ น น่ี ใคร
วา่ ไอต้ วั วา่ ตวั นีม้ นั จรงิ รเึ ปลา่ ไอธ้ รรมชาติอนั นนั้ อยทู่ ่ีอย่างนนั้ ไอต้ วั วา่
เน่ียมนั จรงิ มยั้ ฟังตรงนีใ้ หฟ้ ังจนเขา้ ใจ ฟังเขา้ ใจแลว้ มนั รูจ้ กั งา่ ยๆ เม่อื
ใจสงบลงไปอย่างนนั้ คิดออกไปอยา่ งนนั้ ความคิดนนั้ จรงิ รเึ ปลา่ มองดู
ใหม้ นั ชดั สิ ใจท่ีมนั สงบกบั ท่คี วามคิดเกิดขนึ้ มนั ตา่ งมนั มยั้ น่ีอยา่ งนีจ้ งึ
เรยี กวา่ ปัญญา คน้ ควา้ พินจิ พจิ ารณาอย่างนี้ มาคน้ ควา้ พนิ ิจพิจารณา
อยา่ งนนั้ แลว้ เม่ือเหน็ ความจรงิ แลว้ ใจนนั้ มนั ก็ปลอ่ ยวาง วางสงั ขาร
ธรรมท่ีในใจของเรา วางทงั้ กายทงั้ สงั ขารของใจน่นั

เม่ือวางอยา่ งนนั้ ยงั มีอะไรตงั้ อย่ทู ่ปี รากฏอยกู่ บั ตวั เรา ท่มี ีความ
รูส้ กึ ตวั นนั้ เป็นความรูส้ กึ ชนดิ ไหน เราก็ตอ้ งสงั เกต ทา่ นจงึ วา่ ธรรมฐีติ
ธรรมฐีตกิ ็หมายถงึ ความสงบน่นั เอง ธรรมอนั นนั้ เป็นธรรมอนั สงบ ธรรม
อนั เยอื กเย็น เต็มไปดว้ ยความต่ืนตวั ผอ่ งใสปลอดโปรง่ อยา่ งนนั้ น่ี จงึ
เรยี กวา่ ปัญญา สิ่งอนั ใดจะเขา้ มาก็สามารถจะทนั หกั หา้ ม ตดั ฟันบ่นั
ทอนลงไปทกุ ขณะ ไม่ใหเ้ ขา้ มาแทรกในหวั ใจของเรา เม่อื ไม่แทรกใน

Page 65 of 106

หวั ใจของเราแลว้ ใจเรากไ็ ม่เดอื ดรอ้ น ใจเรากไ็ ม่ขนุ่ มวั ใจเราก็มีแต่
ความผ่องใส เป็นอยา่ งนนั้ น่ี เพราะฉะนนั้ การภาวนาก็ตอ้ งการม่งุ มาด
ปรารถนาจดุ ตวั นีใ้ หเ้ กิดปัญญา เกิดปัญญาก็ตอ้ งอาศยั การคน้ ควา้
พินจิ พิจารณา ในระยะบนั้ ตน้ มนั ก็ตอ้ งจาํ เป็นตอ้ งเพลดิ เพลนิ ไปอยา่ ง
นนั้ ในขณะพจิ ารณา

เหมือนกนั การบรกิ รรมก็อยา่ งนนั้ เม่ือในขณะท่ีบรกิ รรมเพลินอยู่
อย่างนนั้ ใจยงั ไมว่ างอเุ บกขา มนั กเ็ พลนิ กบั การวา่ คลอ่ งแคลว่
สะดวกสบายอย่างนนั้ น่นั ใจสบาย ความเจ็บความปวดความเม่ือย
เจ็บหลงั เจบ็ เอวเจ็บแขง้ เจบ็ ขาเจบ็ เข่าเจบ็ หนา้ เจบ็ หลงั ไม่มีเลย ใจ
เพลนิ อยา่ งนนั้ น่นั ท่านเรยี กวา่ ปีตเิ กิดขนึ้ แลว้ น่นั การภาวนาเกิดขนึ้
แลว้ ตอ้ งใหม้ ปี ีติ ถา้ ไมม่ ปี ีติมนั กไ็ มเ่ พลิดเพลิน ทาํ ลงไปก็ขีเ้ กียจขีค้ รา้ น
วนั หน่งึ กไ็ ม่ได้ สองวนั กไ็ มไ่ ด้ หา้ วนั ก็ไม่ได้ เจ็ดวนั ก็ไม่ได้ น่ีมนั ปาเขา้ มา
เดอื นยงั ไม่ไดซ้ กั ทคี วามสงบ แลว้ มนั วนุ่ อะไร ถามมนั ไวใ้ นหวั วนั นีก้ ็
โกนออกหมด มะเหงกกาํ ปั้นใสเ่ ขา้ ไป มงึ ขเี้ กียจแท้ ภาวนาก็ไม่เป็น กิน
ขา้ วเสียขา้ ว ดา่ มนั เขา้ ไป อยา่ งนนั้ อยา่ ใหม้ นั เพลนิ น่งั ภาวนาใหม้ ากๆ
ทาํ สมาธิใหเ้ ก่งๆ เป็นอย่างนนั้ แลว้ มนั ก็จะรูจ้ ะฉลาดขนึ้ เอง น่เี ป็นอย่าง

Page 66 of 106

นนั้ เอาแตค่ วามมกั ง่าย จะทาํ อะไรกท็ าํ มนั ก็ไม่เกดิ ซกั ที ใจก็ไมเ่ ป็น
สมาธิ มแี ตเ่ ดอื ดรอ้ น วนุ่ วาย เพ่งออกไปนอกทา่ เดยี ว น่ี มนั ก็เลยวนุ่ วาย
ขดั ขอ้ งไม่เกิดความสงบ บวชเขา้ มากส็ กั แตว่ า่ กายเขา้ มาบวชเท่านนั้ ใจ
น่ีไมไ่ ดบ้ วชซกั ที ใจวนุ่ วายกระสบั กระสา่ ยดนิ้ รนกระวนกวายไปอนั นนั้
อนั นี้ มแี ตค่ วามรา่ เรงิ ความสนกุ สนานอย่างนี้ ขาดทนุ ใจเศรา้ หมอง ใจ
เป็นอกศุ ลจิต ทบั ใจของเราอย่ตู ลอดเวลาอย่างนี้ เพราะฉะนนั้ ตอ้ งแก้

เม่อื ใจของเราสงบแลว้ ตอ้ งพิจารณาเหลา่ นีแ้ หละ ความมนั เพลดิ
มนั เพลิน มนั เพลนิ เพราะอะไร ไหนเพลนิ อะไร คน้ ควา้ พนิ ิจพจิ ารณาลง
ไป ใครค่ รวญลงไปใหม้ ากๆ อย่าไดท้ อ้ ถอย พจิ ารณาทา่ เดียว คน้ ลงไป
การคน้ ควา้ กต็ อ้ งมีบนั ยะบนั ยงั รูจ้ กั ประมาณการคน้ ควา้ เม่ือคน้ ไปๆ
จติ มนั กาํ เรบิ มเี รอ่ื งราวเขา้ มามากมาย เรอ่ื งนนั้ ยงั ไม่ทนั เสรจ็ เร่อื งนเี้ ขา้
มา เพลนิ เรอ่ื งนนั้ อกี อา้ วเรอ่ื งนนั้ ยงั ไมท่ นั เสรจ็ เอา้ ! เรอ่ื งนีเ้ ขา้ มาอกี
แลว้ อย่างนีใ้ ชไ้ มไ่ ด้ อย่างนีไ้ มใ่ ช่ลกั ษณะของปัญญา ลกั ษณะของ
ปัญญาจบั เรอ่ื งใดกต็ อ้ งอยเู่ ร่อื งนนั้ ไมม่ ไี ปในท่ีไหน ไมม่ สี ิ่งอ่ืนเขา้ มา
แทรกแซงในขณะท่พี จิ ารณาอยา่ งนนั้ เม่อื พิจารณาอยา่ งนนั้ แลว้ น่นั

Page 67 of 106

แหละ จะเป็นไปเพ่อื ความรูแ้ จง้ จะเป็นไปเพ่ือความรูช้ ดั น่ี จะเป็นไป
เพ่ือความสงบ น่ี เพราะฉะนนั้ ปัญญาจงึ วา่ เป็นสิ่งสาํ คญั

อยา่ งท่ีพระบรรยายเม่อื กี๊วา่ เอวะเมตงั ยะถาภูตงั สมั มปั ปัญญา
ยะ ทฏั ฐพั พงั พงึ รูเ้ หน็ ปัญจขนั ธอ์ นั ตามเป็นจรงิ ดว้ ยปัญญา แนะ่ ! สง่ิ
อดตี อนาคตท่ีละเอียด ท่ใี กล้ ท่ไี กล วา่ หมดแสดงสวดเม่ือกี้ น่นั กห็ มาย
ลงสดุ ทา้ ยก็วา่ เอวะเมตงั ยะถาภตู งั สมั มปั ปัญญายะทฏั ฐัพพงั พงึ รู้
เห็นดว้ ยปัญญาอนั ตามความเป็นจรงิ ของปัญจขนั ธ์ น่ีเป็นอยา่ งนนั้ เรา
กม็ ตี วั มีตน เรากต็ อ้ งพิจารณา ตวั เรามแี ขง้ มขี า พิจารณาลงไป ขาทาํ ไม
มนั เจ็บ ขาทาํ ไมมนั ปวด เอวทาํ ไมมีเอวกเ็ จบ็ มปี วด มเี จบ็ ในหเู จ็บในตา
เจบ็ ในจมกู เจบ็ ไปสรรพางคร์ า่ งกาย ลาํ ไสเ้ ลก็ ลาํ ไสห้ นอ่ ย บางคนเป็น
น่ิวในดีก็มีเจ็บปวดอยา่ งนี้ ตอ้ งพจิ ารณาใหม้ นั รอบลงไป คน้ ลงไปให้
มากใหม้ าย กค็ น้ ลงไปอย่างนนั้ ใจกย็ ่ิงเพลิดย่ิงเพลนิ ย่ิงสนกุ สนาน น่งั
อย่กู ไ็ มอ่ ยากจะลกุ พจิ ารณาอย่างนี้ เพลินอยอู่ ยา่ งนี้ น่นั แหละ เม่อื
พจิ ารณาพอแลว้ มนั กเ็ หน็ ความจรงิ เหน็ ความจรงิ ก็ ฐีติธรรมอย่างวา่
น่นั แหละ ธรรมฐีติ

Page 68 of 106

เม่อื พจิ ารณาพอลงไปแลว้ พอมาเห็นโทษของการพจิ ารณาน่นั เอง
ตวั นนั้ แหละ เห็นโทษตวั คดิ นกึ ตวั ท่ปี รุงท่แี ตง่ ตวั ทว่ี า่ อย่างนนั้ อย่างนี้
ไมไ่ ดเ้ ห็นท่ไี หน เหน็ ทกุ ขเ์ หมอื นกนั ก็ตอ้ งเห็นตรงนี้ ไมใ่ ช่เห็นในกระดาษ
สมทุ ยั อยา่ งนนั้ นโิ รธอยา่ งนนั้ มรรคอยา่ งนนั้ น่ี มรรคส่ี ผลส่ี นพิ พาน
หน่งึ น่นั เป็นอยา่ งนนั้ น่นั มนั อย่ใู นใบลาน เห็นตวั เราก็ตอ้ งเห็นใจทค่ี ดิ
วนุ่ คิดวาย คิดกระสบั กระสา่ ย น่นั พิจารณาตวั นีล้ งไป ไมใ่ หม้ นั
กระสบั กระสา่ ย ไม่ใหม้ นั เดอื ดรอ้ น ไม่ใหม้ นั วนุ่ วาย เหน็ แจง้ ชดั อย่างนี้
แลว้ มนั กป็ ลอ่ ยวาง ใจก็สงบ น่ี เป็นอย่างนี้ เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ เม่ือ
ภาวนากต็ อ้ งคน้ ควา้ ใหม้ ากๆ อย่าไดถ้ อย

โยมบางคนมาจากบา้ น มาพดู ใหฟ้ ัง ดกี วา่ พวกโยมของเรา วา่ กนั
ทีซกั หน่อย มาภาวนาไมก่ ่ีวนั ใจสงบ พิจารณารา่ งกายไดเ้ ลย เหน็ หลดุ
ออกมาเป็นทอ่ นๆๆๆอยา่ งนีก้ เ็ ป็น ดสู ิ แลว้ เรามนั เป็นคนหรอื เป็นอะไร
ทาํ ไมภาวนาไมไ่ ด้ อย่วู ดั ดว้ ย แน!่ เอาแตข่ เี้ กียจ ไมไ่ ดอ้ ยา่ งเคา้ เคา้ มนั ดี
มาจากไหน มีแขง้ มีขามตี ีนมีมอื เราเป็นอะไร ทาํ ไม่ได้ ตอ้ งสสู้ !ิ ใจตอ้ ง
นกั สู้ อย่าเป็นนกั แพต้ ลอดเวลา เหมอื นหมาจะกดั กะเคา้ จกุ ตดู อยเู่ ร่อื ย
ว่งิ เอะอะว่งิ หนี จกุ ตดู ว่งิ หนี เสรจ็ แพอ้ ย่ทู กุ ท!ี ไมไ่ หว แย่เลย ตอ้ งมี

Page 69 of 106

มานะ! มคี วามพากความเพยี ร เคา้ ไมเ่ ป็นเคา้ เป็นได้ เรากต็ อ้ งเป็นได้ ใจ
เหมือนกนั กินขา้ วเหมือนกนั มแี ขง้ มีขามีตนี มมี ือ เออ้ ทอ้ ถอยทาํ ไม
ตอ้ งสใู้ หเ้ ตม็ ท่ีสิ น่ีนกั เสียสละกต็ อ้ งเป็นอย่างนนั้ อย่าไปถอยมนั น่ี ถา้
เป็นอย่างนนั้ แลว้ มคี วามพากความเพียรเขม้ แข็งเตม็ ท่แี ลว้ มนั กต็ อ้ ง
สงบใหเ้ รา มนั จะหนีไปไหน ไมส่ ามวนั เจ็ดวนั ท่านจงึ ทาํ นายไว้ บรรยาย
ไวว้ า่ บคุ คลผพู้ ิจารณา สามวนั เจ็ดวนั สบิ หา้ วนั หนง่ึ เดือน สองเดอื น
สามเดอื น ส่เี ดอื น หา้ เดือน เจด็ เดอื น หน่งึ ปี สองปี สามปี สป่ี ี เจด็ ปี
อย่างต่าํ ไดส้ าํ เรจ็ อนาคามิตา ในแบบวา่ ไวอ้ ยา่ งนนั้ เป็นความจรงิ
ทีเดยี วอนั นี้ เถียงไม่ได้ แตท่ ีนีเ้ ราทาํ ไม่เป็น เราไมก่ ระทาํ มนั ก็ไม่เกิดขนึ้
เป็นอย่างนนั้

เพราะฉะนนั้ ถา้ เรากระทาํ เขา้ แลว้ มนั ก็ตอ้ งเป็น แตท่ าํ ใหเ้ ป็น
หมายความวา่ ทาํ สมาธิได้ ก็ตอ้ งใชก้ ารคน้ ควา้ พนิ ิจพจิ ารณา อยา่ ง
บรรยายเม่ือกีน้ ่ีแหละ ถา้ เราน่งั แตส่ มาธิ จงึ้ …อยแู่ ตใ่ นสมาธิอนั เดยี ว
อยา่ งนนั้ มนั กไ็ ปไมไ่ หว มนั กไ็ ดแ้ คน่ นั้ แตว่ า่ ยงั ดกี วา่ ไมไ่ ด้ ตายไปอยา่ ง
นนั้ บางทียงั ไดไ้ ปพรหมโลก ไม่ไปนรกเพราะใจเป็นสมาธิ ถา้ ใจท่วี นุ่ วาย
เดือดรอ้ น คิดห่วงนนู่ หว่ งน่ี ตายไปขณะนนั้ กไ็ ปนรก น่ี เป็นอย่างนนั้

Page 70 of 106

ตา่ งกนั เพราะฉะนนั้ อย่างเราเขา้ มาเขา้ วดั เขา้ วา เอาความมงุ่ มาด
ปรารถนาท่ีอบรมทาํ จิตทาํ ใจของเราใหส้ งบระงบั ก็ตอ้ งอาศยั ความ
พากความเพียร น่ีเป็นสงิ่ สาํ คญั เพราะฉะนนั้ อยา่ ไดท้ อ้ ถอย

น่ีแหละ ทบ่ี รรยายธรรมะมาปกณิ กะ ขอใหโ้ ยมไดน้ าํ ไปพนิ จิ
พจิ ารณา สงิ่ อนั ใดท่ีจะเป็นประโยชนก์ บั เรา ส่งิ นนั้ ควรนอ้ มไปพนิ ิจ
พิจารณาแลว้ ก็ลองปฏบิ ตั ิดู ตอ่ นนั้ ไปก็จะไดบ้ งั เกิดความสขุ ความเจรญิ
จะเห็นความอศั จรรยข์ องคาํ สอนของพระพทุ ธเจา้ วา่ เป็นของจรงิ แท้
เป็นของไม่ใชข่ องปลอม ไม่ใชข่ องหลอกลวงโลก ธรรมะพระพทุ ธเจา้ ถา้
ใครไดป้ ฏบิ ตั ิแลว้ ไดส้ งบจรงิ ๆ ไดร้ บั ความรูจ้ รงิ ๆ น่ีเป็นอย่างนนั้
เพราะฉะนนั้ เม่ือเป็นอย่างนนั้ แลว้ ตอ่ นนั้ ไปกจ็ ะไดเ้ กิดความสขุ ความ
เจรญิ น่ี ก็เทา่ กนั กบั วา่ ไดเ้ ชดิ ชพู ระพทุ ธศาสนาเม่อื เรารูธ้ รรมะแลว้
อยา่ งนนั้ ก็ไดน้ าํ ไปพรา่ํ สอนบคุ คลผอู้ ่ืนท่ียงั ไมเ่ ขา้ ใจใหป้ ระพฤตปิ ฏบิ ตั ิ
ไปอยา่ งนนั้ ตามเราจนไดร้ บั ความรูค้ วามฉลาดเกิดขนึ้ กบั เคา้ น่ีเรยี กวา่
เทอดทนู ชกั จงู พทุ ธศาสนาใหร้ ุง่ เรอื งถาวรพฒั นาการ ดงั แสดงมาก็
สมควรแกก่ าลเวลา ขอยตุ ิลงเพียงเทา่ นี้

ท่ีมา:https://youtu.be/HwoGxTVWB38

Page 71 of 106

รูป อนัตตา

บดั นีจ้ ะไดบ้ รรยายธรรมะพอเป็นเครอ่ื งประดบั สติปัญญาพทุ ธ
บรษิ ัททงั้ หลาย ตา่ งคนตา่ งไดฟ้ ังจนชินหู การเขา้ มาปฏิบตั ธิ รรมะเพ่ือ
ชาํ ระใจของตน ชาํ ระใจของตนใหเ้ กิดความสงบ ใจหรอื วา่ จติ อนั นนั้ มนั
กเ็ หมอื นอย่างเกดิ ความทกุ ขข์ นึ้ เรากร็ ู้ เป็นสขุ ก็รู้ เจบ็ ในรา่ งกายอนั ใด
อนั หนง่ึ อย่างนีเ้ ราก็รู้ แตเ่ ราไมเ่ หน็ ตวั รูอ้ นั นนั้ ชดั อย่างท่เี ราเขา้ มา
ปฏบิ ตั อิ ยา่ งนี้ กต็ อ้ งการจะตอ้ งใหร้ ูต้ วั รูต้ วั นนั้ เอง ทนี ีท้ า่ นจงึ สอนให้
ภาวนาเพราะวา่ ธรรมดาของใจมนั ตอ้ งใหส้ งบ อยา่ งเราลองกาํ หนด
หยดุ ลมหายใจแลว้ กอ็ ยา่ นกึ ไปไหนอยา่ งนี้ ใจคือผรู้ ูห้ รอื เรยี กวา่ จิตอนั
นนั้ จะตงั้ อยตู่ ามธรรมชาติอยา่ งนนั้ จติ จะตงั้ อย่ตู ามธรรมชาติโดยไม่มี
กิรยิ าไปกิรยิ ามา มหี นา้ ท่เี รยี กวา่ ฐีติ ตงั้ อย่เู ฉยๆอย่างนนั้ ของจิต มอี นั
ใดเกิดขนึ้ กร็ ูอ้ ยา่ งนนั้ ทีนีพ้ ิธีท่จี ะฝึกหดั ตอ้ งการใหเ้ ป็นอย่างนนั้ กจ็ งึ วา่
ใหบ้ รกิ รรมพทุ โธหรอื บรกิ รรมความตายอนั ใดอนั หนง่ึ ในขณะท่เี รา
บรกิ รรมอยา่ งนนั้ ใจเรามนั กร็ ูว้ า่ เราวา่ พทุ โธ น่ี น่นั แหละ ตวั นนั้ ตวั ท่อี ยู่
ขา้ งหลงั คือตวั อยทู่ ่รี ูอ้ ยอู่ ย่างนนั้ รูท้ ่เี รานกึ อยกู่ บั พทุ โธ อย่างนนั้ เรยี กวา่
จติ แท้ แตเ่ รายงั จบั ไม่ได้ เรายงั ไม่เหน็ คือเหน็ อนั นนั้ ท่านเรยี กวา่ ทศั นะ

Page 72 of 106

ญาณะแปลวา่ รู้ รูว้ า่ จติ ของเราอย่กู บั พทุ โธแตท่ ศั นะอกี อนั หนง่ึ ยงั ไม่
เกิดขนึ้ น่ี มนั ยงั ไมพ่ รอ้ ม คือ ญาณะ ญาณะทศั นะในแบบทา่ นวา่ อย่าง
นนั้ ทศั นะตวั นนั้ เหน็ เห็นวา่ จติ อยู่ จิตอยเู่ ป็นปกติ จติ อย่กู บั พทุ โธ เรารู้
อย่างนนั้ แตย่ งั ไมเ่ ห็น เพราะฉะนนั้ มนั ยงั ไม่ชดั การเขา้ มาฝึกหดั ปฏบิ ตั ิ
อย่างนีก้ ็ตอ้ งการจะตอ้ งใหเ้ ห็นคือผรู้ ูต้ วั นนั้ เอง

อย่างพระทา่ นสวด รูปัง อนตั ตา แลว้ ท่านก็ถามวา่ รูปนีเ้ ป็นสขุ หรอื
เป็นทกุ ข์ เป็นทกุ ขพ์ ะเจา้ คา่ กโ็ อปนยโิ กนอ้ มมาสเู่ รา รูปของเราก็
เหมือนกนั อยา่ งนนั้ น่งั นานกเ็ จ็บหลงั เม่ือยกน้ นอนมากกห็ ลงั แข็ง น่ี
มนั เปล่ยี นไปตา่ งๆนานา แลว้ ทา่ นถามวา่ เม่อื รูปนนั้ นะ่ เม่ือไม่เท่ียงแลว้
มนั เป็นสขุ หรอื เป็นทกุ ขอ์ ะ้ พระปัญจวคั คยี อ์ ย่างทส่ี วดเม่อื กีเ๊ คา้ บอกวา่
เป็นทกุ ขพ์ ะเจา้ คะ่ พระพทุ ธเจา้ ก็เทศนส์ อนปัญจวคั คยี ์ แตท่ นี ีเ้ รานอ้ ม
โอปนยโิ ก บทท่สี วดนีเ้ ป็นส่ิงท่ีสวยงาม เป็นธรรมะอนั สงู สงู ท่สี ดุ พอ
เทศนจ์ บลงไปอยา่ งนนั้ ปัญจวคั คียก์ ไ็ ดส้ าํ เรจ็ สิน้ อาสวกิเลส ถามลงไป
วา่ รูปเป็นสขุ หรอื เป็นทกุ ข์ เป็นทกุ ข์ แลว้ เท่ยี งมยั้ กบ็ อกวา่ ไม่เท่ียง แลว้
มนั ใชต่ วั เรามยั้ ก็บอกวา่ ไมใ่ ชต่ วั เรา ไม่ใช่ตวั เราควรยดึ ถือมยั้ ไมค่ วร

Page 73 of 106

ยดึ ถือ ดซู ิ เน่ียในแบบท่านแปลไวล้ ะเอยี ดละออ หลวงตาไม่คอ่ ยไดด้ ู
ฮือ้ คดิ ประมาณไปอยา่ งนนั้

เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ น่าสรรเสรญิ ท่พี ระองคเ์ อามาคิดเอามาเทศน์
สอนอย่างนี้ ไมใ่ ช่นอกจากตวั ของเรา อย่ใู นตวั เราน่ีทงั้ หมด เพราะ
พระองคก์ ม็ ปี ัญจขนั ธอ์ ยา่ งพวกเราน่ี ท่านไดพ้ จิ ารณาจนละเอยี ดละออ
เรยี บรอ้ ยลงไปทกุ ชนิดเป็นอยา่ งนนั้ พิจารณาจนกระท่งั ไม่เท่ยี งเป็น
ทกุ ข์ แลว้ อะไรมนั เท่ยี ง อะไรมนั เป็นทกุ ข์ ทา่ นพิจารณาคน้ ควา้
ละเอยี ดละออหมด รูปในอดตี รูปในท่ีใกล้ รูปในท่ไี กล รูปหยาบ รูป
ละเอยี ด วา่ น่ีพิจารณาแหลกหมดวา่ อยา่ งนนั้ เถอะ พจิ ารณาจนไดร้ ู้
ความจรงิ อยา่ งนนั้ วา่ เป็นของไม่เท่ยี งจรงิ ๆของเราอนั นี้ ประเด๋ยี วก็
จะตอ้ งแตกดบั ทาํ ลายลงไป เน่ีย ท่านตรวจคน้ จนละเอยี ดละออจน
เรยี กวา่ เป็นสพั พญั �ู เป็นผรู้ ู้ รูแ้ จง้ โลก โลกกค็ อื ในมนษุ ยเ์ ราเน่ียตวั เรา
เน่ียเป็นโลกอนั หน่งึ

เพราะฉะนนั้ อย่างการภาวนากเ็ หมอื นกนั ใหค้ น้ ลงไปในกายของ
เราเน่ีย ไมต่ อ้ งไปดทู ่อี ่นื ความสขุ ความทกุ ขค์ วามเดอื ดรอ้ นความ
วนุ่ วายมนั อย่ทู ่ีไหน ไมไ่ ดอ้ ยทู่ ่ีอ่นื อย่ทู ่ีตวั เรา อยทู่ ห่ี วั ใจของเราท่ีมนั ไม่

Page 74 of 106

เป็นปกติ มนั ไมร่ ูต้ วั อนั นนั้ ตอ้ งคน้ เม่อื ใจมนั สงบแลว้ มนั ตอ้ งคน้ ลงไป
คน้ ลงไปอย่างนนั้ ทาํ ไมเจา้ ไม่สงบ มนั เป็นเพราะเหตอุ นั ใด จงึ เดอื ดรอ้ น
จงึ วนุ่ วาย เรากต็ อ้ งเอามาคน้ เอามาคิด ก็ตอ้ งนกึ ไมใ่ ชไ่ มน่ กึ แตพ่ วก
ใหม่ท่มี าฝึกใหม่กไ็ ม่คอ่ ยเขา้ ใจ ทนี พี้ วกแก่ๆสิ มนั ไมใ่ ช่แก่มะพรา้ ว คน
แกฟ่ ักแกแ่ ฟงมนั กไ็ มอ่ รอ่ ย เด๋ยี วก็เน่า เพราะฉะนนั้ ตอ้ งสติ แก่ฟักแก่
แฟงมนั ไมม่ นั ไม่เหมอื นมะพรา้ วนะ โยม ทนี ีต้ อ้ งมนั ๆหนอ่ ย เผ็ดๆหนอ่ ย
มนั จงึ แซบ เคา้ วา่ งนั้

เม่อื ใจมนั สงบแลว้ เรากต็ อ้ งคน้ ควา้ พจิ ารณาใหล้ ะเอยี ดละออ ไหน
เราวา่ ตวั เรา ตารึ คน้ ลงไป หรู ึ จมกู ตรงไหนอะ้ แขง้ ขามือตีน อวยั วะ
สว่ นไหนเป็นของๆเรา น่ีอย่างนีต้ อ้ งคิดลงไป หวั รวึ า่ เรา หรู ึ อะไร
พิจารณาลงอย่างนีเ้ อง ไม่ตอ้ งไปคน้ อยา่ งอ่นื เม่ือคน้ อยา่ งนีแ้ ลว้ ก็ถาม
ไปๆๆ คน้ ไปอยา่ งนนั้ เม่อื ใจมนั ประกอบดว้ ยสตปิ ัญญาแลว้ มนั จะเป็น
หนง่ึ อยเู่ ฉพาะในเร่อื งอนั นนั้ อนั เดียว มนั ไมไ่ ปท่ีอ่นื คาํ วา่ หน่งึ ในท่ีนนั้ ท่ี
เดียวนนั้ หมายความวา่ นกึ ในสิ่งนนั้ อย่ไู ดอ้ ย่างนนั้ แลว้ กน็ กึ สว่ นใดไป
อีกกน็ กึ ไดอ้ ย่างนนั้ อย่ตู ลอดเวลา คอื จดุ นนั้ หรอื เรยี กวา่ อารมณน์ นั้ ไมม่ ี

Page 75 of 106

เขา้ มาแทรกในขณะท่ีเรานกึ อย่างนนั้ น่ีลกั ษณะนีเ้ รยี กวา่ ลกั ษณะการ
ภาวนาท่ีเขา้ เอง

เม่อื เป็นอยา่ งนนั้ แลว้ น่นั แหละเป็นแนวทางอนั ท่จี ะนาํ มาซง่ึ
ความรูแ้ จง้ รูช้ ดั รูเ้ พ่ือความดบั ทกุ ข์ อย่างทา่ นแสดงกบั ปัญจวคั คีย์
อยา่ งเม่อื กี๊ท่สี วดนนั้ นะ่ ก็ลงบาทคาถา เม่ือถามหมดแลว้ พวกปัญจ
วคั คียก์ ็บอกวา่ ไม่ใช่ตวั เรา ไมใ่ ชข่ องๆเรา แมใ้ นท่อี ดตี ท่ีใกลท้ ่ไี กล ท่ี
ละเอยี ดหยาบ และส่ิงท่ีไม่เท่ยี งนนั้ เกิดขนึ้ และดบั ไปทกุ ชนดิ แลว้ เม่ือ
ถามไปอยา่ งนนั้ ไม่ใช่ตวั เรางนั้ ควรยดึ ถือมยั้ แนะ่ เอาหละ ไม่ควรพะ
เจา้ คะ่ อย่างนนั้ ไมค่ วรยดึ ถือแลว้ มนั ใชต่ วั ตนมยั้ ไม่ใชต่ วั เรา แน่ะ ไมใ่ ช่
ตวั เรามนั กต็ อ้ งแตกดบั ทาํ ลาย น่นั เอาเขา้ ไปน่นั จนหมดท่จี ะตอบ

เม่ือเหมอื นอย่างเราก็เหมือนกนั คน้ ลงไปจนหมดท่ไี ป คน้ หมด ตา
หู จมกู ลนิ้ เคยเหน็ รูปวา่ สวยวา่ งาม วา่ อยา่ งนนั้ อย่างนี้ ไดย้ นิ เสยี งอนั
นนั้ ไม่ดีอนั นีด้ ี อนั นนั้ ไพเราะ เราก็คน้ ลงไปใครเป็นคนวา่ ดไี มด่ ี มนั เกิดท่ี
ไหน แลว้ คนท่มี นั วา่ ดีไม่ดนี นั้ มนั จริงมยั้ น่ี คน้ ลงไปอย่างนนั้ พิจารณา
อยา่ งนนั้ ใจมนั ตงั้ แน่วอย่างนนั้ แลว้ คน้ ลงไปใหล้ ะเอยี ดละออจนใหม้ นั
สดุ ไม่มีความหมาย คน้ จนหาตวั ไมเ่ จอะ อย่างนนั้ หละก็เอาละ อยา่ ง

Page 76 of 106

นนั้ น่ะดี คน้ ใหม้ ากๆ ใหไ้ ม่ตอ้ งถอย เพราะอยา่ งนนั้ มนั เป็นลกั ษณะของ
สมาธิประกอบไปดว้ ยปัญญา เป็นแนวทางท่านเรยี กวา่ มรรค มรรค
สมงั คี จิตเดมิ อยา่ งนนั้ เป็นอยา่ งนนั้ จะเป็นองคง์ านท่ีจะใหเ้ ขา้ ไปสกู่ าร
ตรสั รู้ หรอื ใหร้ ูแ้ จง้ ชดั เพราะวา่ เม่อื พจิ ารณาอยอู่ ย่างนนั้ จติ มนั กว็ ่งิ
โดยรอบ อย่ตู ามลาํ ดบั ท่ีเรานกึ ทกุ สว่ น ไมแ่ ยกแยะไปในท่ีใด อยใู่ นกาย
นี้ คิดพจิ ารณาตงั้ แตเ่ บือ้ งบน ลงไปเบือ้ งลา่ ง มนั กอ็ ยอู่ ย่างนนั้ พจิ ารณา
เบือ้ งลา่ งขนึ้ มาเบอื้ งบนก็อย่อู ยา่ งนนั้ ขยายไปหนา้ ไปหลงั มนั กอ็ ยอู่ ยา่ ง
นนั้ น่ีลกั ษณะท่ีภาวนาเป็นตอ้ งเป็นอย่างนี้ อยา่ งเนยี้ จงึ เรยี กวา่ ภาวนา
เขา้ ใจ แลว้ เม่ือตอ่ ไปวนั หลงั เราจะเขา้ จติ เราจะทาํ สมาธิก็ตอ้ งเขา้ คน้
อย่างนนั้ คน้ จนใหช้ าํ นาญอยา่ งนนั้ มคี วามคลอ่ งแคลว่ มคี วามชาํ นิ
ชาํ นาญ ในแบบทา่ นจงึ เรยี กวา่ ชาํ นาญในวสที งั้ ๕ การตงั้ จิตหน่งึ การ
พจิ ารณา การออก การเขา้ การพจิ ารณาทา่ นเรยี กวา่ ปัจจเวกขณะ น่ี
อยา่ งนี้ การเขา้ การออก การพจิ ารณา ส่หี า้ อย่าง หา้ อยา่ ง หลวงตาก็จาํ
ไม่คอ่ ยจะได้ ก็เรยี กวา่ ทาํ งานตลอดเวลา เหมอื นอยา่ งเราเดนิ ไปอยา่ งนี้
คนเดยี วไม่ไดค้ ยุ กนั หรอื เดินไปหลายๆคนไมไ่ ดค้ ยุ กนั อย่างนี้ เราก็
พจิ ารณาได้ นกึ ในใจไปซ่ี อยา่ งนนั้

Page 77 of 106

แตว่ า่ ถา้ พจิ ารณาเร่อื ยๆอยา่ งนนั้ ในขณะจิตมนั จะมีสภาวะอนั ท่ี
เกิดขนึ้ เองโดยทเ่ี ราไมต่ อ้ งปรุงแตง่ อนั นนั้ มนั เกิดความเบ่อื เบอ่ื ใน
สงั ขารรา่ งกายของเรานีข้ นึ้ มาเอง โดยท่เี ราไมต่ อ้ งไปคดิ นกึ ปรุงแตง่
อะไรทงั้ หมด ลกั ษณะท่ีเป็นอยา่ งนนั้ ในภาวะท่ีกาํ ลงั พจิ ารณาอยา่ งนนั้
มนั จะเปลย่ี น เปล่ียนหยดุ จากการพิจารณามาเกิดความเบ่อื หนา่ ยและ
เกิดความสงั เวชสลดใจในขณะนนั้ น่ี จิตอนั นนั้ เปล่ยี น เม่ือเรารูต้ วั วา่ จิต
เปล่ยี นเกิดความสงั เวชสลดใจอยา่ งนนั้ แลว้ กต็ อ้ งถอยกลบั ไปพิจารณา
อีก อย่าไปหยดุ ถา้ หยดุ แคน่ นั้ มนั กไ็ ปพกั สมาธิ คน้ ลงไปอกี คน้ ลงไปให้
มาก จนกระท่งั จติ มนั เดินอยอู่ ยา่ งนนั้ น่ีแหละไอล้ กั ษณะท่านจงึ เรยี กวา่
นพิ พนิ ทงั วริ ชั ชะติ ท่มี นั เบ่อื หน่ายอยา่ งนนั้ น่นั มนั เกดิ นพิ พทิ ทาแลว้ จติ
โดยธรรมชาตมิ นั เกิดเองเพราะอาศยั เหตทุ ่เี ราเขา้ ไปคน้ พินิจพิจารณา
อยา่ งนนั้ มนั จงึ เกิดนิพพิททา เรยี กวา่ เกิดความเบ่ือหนา่ ยในรา่ งกายของ
เรา ในแบบทา่ นมีอนั หนง่ึ ภกิ ษุทงั้ หลายเจรญิ กรรมฐานมากเขา้ ๆแลว้ ก็
เกิดธรรมะขอ้ หนง่ึ เรยี กวา่ อะไรหลวงตากจ็ าํ ไม่ได้ มาพจิ ารณาถงึ ความ
ตาย แลว้ เกิดอยากตา…ยจนไมม่ อี นั ใดท่ีจะประมาณ ไม่มสี ิง่ อะไรท่จี ะ
ประมาณ อยากตายเหลอื เกิน มนั เกิดความสงั เวชสลดใจอย่างนนั้ ใน

Page 78 of 106

สภาวะของจิตมนั ตกไปสภาวะอย่างนนั้ แตส่ ภาวะอยา่ งนยี้ งั ไม่ใช่วา่
แน่นอน ตอ้ งคน้ ลงไปอีกจนกระท่งั มนั หายลงไป หายจากสภาวะท่เี กิด
ความเบ่ือหนา่ ยอย่างนนั้ มนั เป็นสภาวะอนั หน่งึ ท่านจดั เป็น…จดั เป็น
อะไรไมร่ ู้ หลวงตาก็ไม่คอ่ ยเขา้ ใจเหมอื นกนั ตาํ ราไม่คอ่ ยไดด้ ู เม่อื มนั
พจิ ารณาแลว้ มนั เกิดความเบ่อื ความหน่ายอย่างนนั้ มนั ตกสภาวะอย่าง
นนั้ ของมนั สิ เพราะมนั ก็เกิดจากความสงบน่นั เอง ดว้ ยกาํ ลงั ของ
สตปิ ัญญามนั เขา้ ไปคน้ ควา้ อย่างนนั้

เม่อื คน้ ควา้ อย่างนนั้ จนพอสมบรู ณเ์ ตม็ ท่ี ทา่ นกเ็ รยี กวา่ มรรค
สมงั คี ธรรมชาติของจติ ก็ตอ้ งถอนตวั กลบั เขา้ มาโดยธรรมชาติเองอยา่ ง
นนั้ โดยท่ีเรากาํ ลงั คน้ ควา้ พนิ จิ พิจารณาอย่างนนั้ ลงไป กข็ าดกแ็ ยกจาก
กนั การคน้ ควา้ อยา่ งนนั้ ก็หยดุ ลงในปัจจบุ นั ทนั ดว่ นอยา่ งนนั้ พรบึ ทนั ที
ลงไป แยกจากจิตเขา้ มาตงั้ ตวั อย่เู ฉยโดยมีความรูเ้ หน็ ชดั อยอู่ ย่างนนั้
ใจนนั้ ไมเ่ จือปนไปดว้ ยอารมณ์ อย่เู ป็นเอกเทศอนั เดยี วอย่างนนั้ เฉย
รูอ้ ย่อู ยา่ งนนั้ แตร่ ูอ้ นั นนั้ ไมม่ ีกิรยิ าไปไมม่ กี ิรยิ ามา อย่ตู ามสภาพอยา่ ง
นนั้ น่ี เรยี กวา่ มรรคสมงั คี อย่างนีถ้ ึงผล ผลคือความท่เี ขา้ ไปรูต้ าม
ธรรมชาติอนั ฐีตธิ รรมอนั นนั้ เอง ทา่ นจงึ ตรสั วา่ ญาณทศั นะ ในอาทติ ต

Page 79 of 106

ปรยิ ายสตู รก็แสดงวา่ นพิ พนิ ทงั วริ ชั ชะติ วริ าคา วมิ จุ จะติ ก็คลายความ
กาํ หนดั ยินดใี นรูป วมิ ตุ ตสั มงิ มนั ก็เกิดญาณความรูเ้ กิดขนึ้ เกิดญาณ
ความรูเ้ กิดขนึ้ พรอ้ มในขณะนนั้ เหมือนอย่างเราก็เหมอื นกนั ถา้ เม่อื ได้
พิจารณาลงไปอยา่ งนนั้ แลว้ มนั ไปเห็นชดั อยา่ งนนั้ จรงิ ๆ เราก็ตอ้ งเช่อื วา่
ธรรมะคาํ สอนของพระพทุ ธเจา้ ท่ีพระองคท์ รงสอนมาโดยอย่างท่ีเรา
พิจารณาอย่างนีม้ นั จะเหน็ ชดั อย่างนีแ้ ลว้ มนั จะสงสยั ท่ีไหน กไ็ ม่สงสยั

ความกงั ขา ความสงสยั ในการปฏบิ ตั เิ รยี กวา่ ศลี วตั ร น่ีในการ
ปฏบิ ตั ิของเราอยา่ งนีห้ มดความสงสยั ในเรอ่ื งการทาํ สมาธิ วิจิกิจฉากไ็ ม่
สงสยั เลย สลี พั ตปรามาสไมล่ บู คลาํ เลย ในขอ้ วตั รปฏบิ ตั ิท่เี รากระทาํ
อย่างนี้ แลว้ น่นั มนั จะอะไรหละ มนั ถกู ตอ้ งตามธรรมะคาํ สอนของ
พระพทุ ธเจา้ บคุ คลผนู้ นั้ ทา่ นกแ็ สดงแลว้ วา่ สคุ ติเป็นท่ีหวงั ถา้ เม่อื
บาํ เพ็ญไปยงั ไม่ถงึ ท่สี ดุ แห่งอาสวะคือยงั ไม่หมดกิเลส ก็ตอ้ งไปเกิดอีก
๗ ชาติ คือไดส้ าํ เรจ็ บนั้ ตน้ ตงั้ แตพ่ ระโสดาขนึ้ ไปอย่างนีเ้ ป็นตน้

น่ีแหละเพราะฉะนนั้ จงึ วา่ ธรรมะท่พี ระองคท์ รงแสดงอาทิตต
ปรยิ ายสตู ร อนตั ตลกั ขณะสตู รอยา่ งนี้ กแ็ สดงอยใู่ นตวั เรา แตท่ ีนีเ้ ราไม่
คน้ ควา้ ไม่พนิ จิ พิจารณา มนั ก็ไม่เกิดขนึ้ เพียงแตท่ าํ สมาธิใหใ้ จสงบอยู่

Page 80 of 106

เฉยๆอย่างนนั้ กย็ งั ดอี ยู่ แตว่ า่ ตอ้ งอาศยั การคน้ ควา้ พินิจพิจารณาเพราะ
การคน้ ควา้ พนิ จิ พจิ ารณามนั ถกู ตามหลกั ท่พี ระพทุ ธเจา้ ทรงตรสั เม่อื คืน
ท่แี ลว้ คนื กอ่ นหลวงตาก็แสดงอย่วู า่ ปัญญาเป็นหนา้ ท่รี อบรูใ้ นกอง
สงั ขาร เม่ือรอบรูใ้ นกองสงั ขารก็ตอ้ งวางสงั ขารอนั นนั้ น่นั จงึ เรยี กวา่
ปัญญาแท้ ปัญญาอยา่ งคดิ ตามโลกตามสงสาร คดิ อยา่ งสรา้ งโลกสรา้ ง
สงสาร อยา่ งนนั้ ไมใ่ ชป่ ัญญา เป็นโลกียะปัญญา เป็นปัญญาอยา่ งเจอื
ปนไปดว้ ยทกุ ข์ ไมใ่ ช่ปัญญาอย่างคาํ สอนพระพทุ ธเจา้

คาํ สอนพระพทุ ธเจา้ ปัญญาเม่อื รูส้ งิ่ นนั้ แลว้ กต็ อ้ งทิง้ ส่ิงนนั้ ไม่จบั
สิง่ นนั้ เหมอื นบคุ คลผทู้ ่ีรูจ้ กั วา่ ไฟก็ไมจ่ บั ไฟ เปรยี บเป็นอย่างเดียวกนั
อย่างนนั้ ไม่กลา้ เอามือไปแอบเพราะมนั รอ้ น เพราะลกั ษณะของ
อารมณท์ ่ีปรุงขนึ้ อย่างนนั้ ถา้ เม่อื มีสติรูแ้ ลว้ มนั กต็ อ้ งมี…มนั ไมเ่ ขา้ ไป
จบั เพราะมนั เห็น ทงั้ เห็นทงั้ รูว้ า่ สง่ิ นนั้ เป็นโทษ มนั กไ็ ม่เขา้ ไปจบั เลย จิต
ของผทู้ ่ปี ฏบิ ตั ิของทา่ นดๆี อยา่ งนนั้ แลว้ มนั ไมเ่ ขา้ ไปจบั ไปเกือ้ แตท่ ่าน
จะเลน่ ก็ไดเ้ พราะท่านมีปัญญา ไฟท่านเอามาใชไ้ ด้ ใชด้ ว้ ยปัญญา เอา
มาหงุ ตม้ หงุ แกง ทาํ อะไรกไ็ ดท้ งั้ หมด เหมือนอยา่ งพวกเราท่มี ีความ
ฉลาด ไมเ่ หมือนอย่างเด็ก เด็กท่ไี มร่ ูจ้ กั เดียงสากจ็ ดุ ไฟมาเผาตวั เอง

Page 81 of 106

รอ้ งไหจ้ ีด๊ ๆจ๊าดๆขนึ้ แนะ่ เหมือนกนั อย่างนนั้ เหมอื นเราท่ียงั ไม่เคย

ประพฤติปฏบิ ตั ิ ยงั ไมเ่ ขา้ ใจ กเ็ ขา้ ใจวา่ อารมณเ์ ป็นสงิ่ ท่สี นกุ สนานรา่ เรงิ

เพลดิ เพลิน กไ็ ปย่งิ คดิ ย่ิงนกึ ย่ิงปรุงย่งิ แตง่ ย่ิงเกิดความเสียอกเสียใจ

อะไรแลว้ ก็นกึ ถงึ สงิ่ นนั้ สงิ่ นีเ้ อามาเศรา้ โศก กินไมไ่ ดน้ อนไม่หลบั น่ี ไม่

เป็นอนั กินอนั นอน นอนก็ไม่หลบั น่ี มนั เป็นอย่างนนั้ ใจมนั ไม่มีธรรมะ

ไมม่ ีสง่ิ ท่รี ะงบั ดบั ความคิดอนั นนั้ เอง น่ี

เพราะฉะนนั้ การปฏบิ ตั ิ…ท่เี รามาปฏิบตั ิธรรมะก็ตอ้ งการจะหาตวั

จดุ สาํ คญั อนั ใหญ่อนั นีท้ ่ีตดั หรอื ปลดเปลอื้ งใจของเราท่ีมนั คิดวนุ่ วาย

เดอื ดรอ้ นอยนู่ ่นั ตรงนีเ้ องเป็นจดุ สาํ คญั เพราะฉะนนั้ ธรรมะแสดงพอ

ย่อๆพอเป็นแนวทางท่ที า่ นทงั้ หลายจะไดน้ าํ ไปพจิ ารณาใครค่ รวญ

หลวงตาขีเ้ กียจเทศนน์ าน เอาเทา่ นีพ้ อยอ่ ๆ แลว้ ตอ่ นนั้ ไปจะไดท้ าํ สมาธิ

กนั เพราะฉะนนั้ เม่อื ทา่ นทงั้ หลายไดส้ ดบั ตบั ฟังธรรมะดงั ไดแ้ สดง

บรรยายมาน่ีแลว้ สิง่ อนั ใดท่ีจะเกิดประโยชนห์ รอื สง่ิ อนั ใดท่ีมา

ใครค่ รวญดแู ลว้ วา่ ชีวติ ของเราเป็นส่งิ ท่ีไมแ่ นน่ อน เเพราะฉะนนั้ อยา่ ง

ทา่ นเทศนอ์ ยา่ งนีค้ วรเอาไปพิจารณาและก็ไปปฏิบตั ิ อยา่ ไดน้ ่ิงนอนอก

นอนใจ วนั เดอื นคืนปีลว่ งไปๆ ทา่ นเปรยี บเหมอื นอยา่ งหกู ท่ีทออยา่ งนนั้

Page 82 of 106

มแี ตว่ นั หนา้ สนั้ เขา้ ไปทกุ ที ชีวิตเราก็เหมอื นกนั อยา่ งนนั้ มีแตว่ นั ท่ี
แตกดบั ลงไปเรอ่ื ยๆๆ วนั คนื ลว่ งไปๆ น่นั แหละมนั คอยเวลาตายอยู่
เสมอ เพราะฉะนนั้ ยงั มชี ีวติ ท่ีดีอย่อู ย่างนีค้ วรเรง่ ประพฤติปฏิบตั ิธรรมะ
ใหม้ นั เกิดขนึ้ กบั ใจของเรา แลว้ ตอ่ นนั้ ก็จะบงั เกิดความสขุ ความเจรญิ
งอกงามในศาสนธรรมคาํ ส่งั สอนขององคส์ มเด็จพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้
ดงั แสดงมากส็ มควรแกก่ าลเวลา ตอ่ นนั้ ก็จะไดท้ าํ ความสงบ เอาหละ

ท่ีมา:https://youtu.be/EQ3vy14bmls

Page 83 of 106

แสงสว่างเหนือปัญญาไม่มี

(เทศนว์ นั ท่ี ๑๑ สิงหาคม ๒๕๒๖)

ลาํ ดบั ตอ่ ไปจะไดบ้ รรยายธรรมะพอเป็นเครอ่ื งประดบั สตปิ ัญญา
พทุ ธบรษิ ัททงั้ หลาย บรรดาพวกท่านทงั้ หลายไดเ้ ขา้ มาประชมุ สนั นิบาต
ในท่นี ีเ้ พ่อื อบรมทาํ จติ ทาํ ใจของตนใหห้ มดจดผ่องใส เพราะฉะนนั้ วนั นี้
เป็นวนั โอกาสของอาตมาท่จี ะตอ้ งมาปจุ ฉาวิสชั ชนาใหท้ า่ นทงั้ หลายฟัง
หลวงตาก็ไมใ่ ช่เป็นผสู้ นั ทดั ในกรณีเหลา่ นี้ เพราะไม่คอ่ ยไดส้ นั ทดั ใน
แบบแผนตาํ รบั ตาํ รา เพราะฉะนนั้ วา่ ไปบางทกี เ็ ขา้ เหตเุ ขา้ ผล บางทีก็
นอกลนู่ อกรอยไมเ่ ขา้ ทศิ เขา้ ทาง เพราะฉะนนั้ กฟ็ ังหไู วห้ ู เม่อื ส่งิ ใดท่ีเป็น
ประโยชนข์ องตนแลว้ ก็จงเกบ็ ไปประพฤติปฏบิ ตั ิ

บรรดาเราทกุ คนท่ีเขา้ มาในท่นี ี้ ความมงุ่ มาดปรารถนาของใจ
ตอ้ งการชาํ ระใจของตน อนั นนั้ เป็นจดุ ใหญ่ เพราะเรามองดหู รอื เราได้
พิจารณาถงึ ภยั ในวฏั สงสาร คอื ความเกิดแกเ่ จบ็ ตายในโลกนี้ อนั นีเ้ ป็น
ภยั ใหญ่หลวงท่จี ะนาํ มาถงึ เรา แลว้ เราก็ไม่สามารถจะหนีขา้ มจากมจั จุ
คอื ความตายตวั นีไ้ ปได้ เม่ือมามองเห็นภยั ในวฏั สงสารตวั นีอ้ ยา่ งนนั้
แลว้ ความบากบ่นั ความเรง่ พนิ จิ พิจารณาใครค่ รวญถึงการปฏิบตั ิ เรา
ตอ้ งช่งั ดเู รา

Page 84 of 106

ในระยะเขา้ พรรษามาสิบส่ี สิบหา้ วนั อย่างนีเ้ ป็นตน้ การทาํ ใจของ
เราวนั หน่งึ เราทาํ ก่ีครงั้ แลว้ เกิดความสงบมนั แลว้ น่งั นานขนาดไหน น่ี
อนั นีค้ วรจะตอ้ งคดิ ควรท่ีจะตอ้ งพิจารณาในตวั เรา คือสมกบั บาลีท่ี
ทา่ นยกวา่ นตั ถิ ปัญญา สมา อาภา แสงสวา่ งทงั้ หลายเสมอดว้ ย
ปัญญาไม่มี น่ี เป็นอย่างนี้ เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ ใหเ้ ราใครค่ รวญพินจิ
พจิ ารณา ระหวา่ งสิบส่ีสิบหา้ วนั นีท้ เ่ี ราเขา้ พรรษา ไดท้ าํ จิตทาํ ใจในเวลา
กลางค่าํ กลางคนื เป็นอยา่ งไรบา้ ง แลว้ มีความรวมลงไปหรอื เกิดความ
สงบอย่างไร เป็นแบบไหน ใหใ้ ครค่ รวญช่งั ดจู ติ ดใู จของเราอย่างนีเ้ ป็น
ตน้ น่ีเป็นการทวนถึงวาระท่เี ราจะตอ้ งมาพิจารณาอยา่ งนนั้ แลว้ เม่อื
เป็นอยา่ งนนั้ สมมตุ ิวา่ ใจไมส่ งบ แลว้ เราทาํ อย่างไร ใจจงึ ไม่สงบ น่ี อกี
อย่างหนง่ึ แลว้ ทาํ อย่างไรใจจงึ จะสงบเยือกเย็น ตงั้ อยเู่ ฉพาะใจ
ปราศจากนิวรณธรรมออกไปจากใจ น่ีประการท่สี อง อนั นีต้ อ้ งช่งั ดู
พจิ ารณาดตู วั ของเราท่ีเราประพฤติปฏิบตั ิอย่างนนั้ ตอ้ งตรวจตราลงไป
เพง่ พินิจพจิ ารณาลงไป เม่อื ส่ิงใดท่ีมนั ยงั บกพรอ่ ง สมมตุ เิ ราทาํ มาซกั
สิบกวา่ วนั อยา่ งนี้ มนั กไ็ มไ่ ดร้ บั ความสงบ น่ี ทาํ ไมเป็นอย่างนนั้ แลว้ เรา
ทาํ อยา่ งไร ตงั้ จติ ไวอ้ ยา่ งไร พิจารณาอะไรจงึ ใจนนั้ ไม่สงบ

Page 85 of 106

น่ีเรากต็ อ้ งทวนดู มองดเู ขา้ มาขา้ งใน อยา่ มองดขู า้ งนอก มองดู
ขา้ งนอกมนั ไม่คอ่ ยสวย มองเขา้ มาขา้ งใน ขา้ งในตวั เราแลว้ มนั กจ็ ะ
สวยงาม น่าดนู ่าชม มองดใู นนี้ เตม็ ไปดว้ ยสรรี ะ มีหมเู ป็ดเหด็ ไกส่ ารพดั
หน่อไม้ สารพดั มนั อยใู่ นนีเ้ ตม็ ท่ไี ปหมด เพราะฉะนนั้ กินเขา้ ไปปอ้ นเขา้
ไปทกุ วนั ๆ มนั เสยี ไปเปลา่ ๆ ถ่ายออกไป เพราะฉะนนั้ ตอ้ งใหม้ ปี ระโยชน์
อยา่ งนี้ ไหนๆชีวติ จะตอ้ งตายจากพลดั พลากจากไปแลว้ เราก็ตอ้ ง
แสวงหาความดี คอื การทาํ ใจน่ีเป็นสิ่งสาํ คญั เพราะฉะนนั้ พระพทุ ธเจา้
จงึ มาใหม้ ขี นั ติ วริ ิยะ มสี จั จะ เหลา่ นีเ้ ป็นตน้ เป็นเครอ่ื งทรมานใจ เป็น
เครอ่ื งบงั คบั ใจ เป็นเคร่อื งดดั กิเลสของเรา อยา่ ใหม้ นั ดิน้ รนกระวน
กระวาย วนั หนง่ึ อยา่ งในพรรษาอย่างนี้ ฉนั จะขนึ้ ศาลาทกุ วนั น่งั สมาธิ
ทกุ วนั น่ีน่งั ลงไปตงั้ แตพ่ ระท่านเทศนก์ ป็ ระมาณราวๆช่วั โมงครง่ึ หรอื ไม่
ถึงดี อยา่ งนนั้ เป็นตน้ บางองคท์ า่ นก็เทศนน์ าน แตห่ ลวงตาไมค่ อ่ ยมี
ปฏภิ าณ วา่ นิดๆหนอ่ ยๆ ครง่ึ ช่วั โมงก็หมดแลว้ หมดพงุ เป็นอย่างนนั้ ไม่
มพี งุ จะเทศน์ ขา้ วมนั นอ้ ย พงุ ไม่พอเป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ ก็
ตอ้ งพดู กนั ตรงไปตรงมาวา่ อยา่ งนนั้ เถิด ไม่ตอ้ งออ้ มคอ้ มเลน่ ลกู ไมม้ าก

Page 86 of 106

มนั กล็ าํ บาก คนบางคนกม็ นี ิสยั อย่างนนั้ บางคนก็มีนสิ ยั ไม่อยา่ งนนั้ มนั
ตา่ งกนั เป็นอย่างนนั้

เพราะฉะนนั้ อย่างการกระทาํ ใจของเราน่ีเราตอ้ งตรวจดทู กุ ๆวนั
ก่อนจะเขา้ มาภาวนา วนั นีก้ ่อนขนึ้ ศาลา เม่ือตอนกลางวนั เราน่งั ภาวนา
รเึ ปลา่ เราตรวจดอู ยา่ งนี้ เราไม่ไดน้ ่งั ทาํ อะไรอยู่ แนะ่ ตอ้ งตติ วั เรา อยา่
ไปกงั วลอย่างอ่นื เขา้ พรรษาหาสิ่งท่เี ป็นประโยชนก์ บั ตวั เรา หรอื ตงั้ จติ
ตงั้ ใจใหน้ ่งั สมาธิ วนั หน่งึ เอาซกั สองที อย่างนี้ เหมาะๆกค็ รงั้ ละครง่ึ
ช่วั โมง หรอื ช่วั โมงหน่งึ อย่างนี้ เวลาเลิกจากทาํ วดั ทาํ วา หรอื กอ่ นขนึ้ ทาํ
วดั ทาํ วาบา่ ยโมงเม่ือจาํ วดั แลว้ ไม่ใชจ่ ะจาํ วดั ทงั้ วนั อย่างนีก้ ็ไม่ไหว มนั ก็
แย่ เลน่ เป็นหมนู อนอย่างนนั้ กไ็ มไ่ หว ครดื ๆๆอยเู่ รอ่ื ย เพราะฉะนนั้ เน่ีย
การเทศนอ์ ย่างนกี้ เ็ ป็นการเตือนหรอื เกิดการใหส้ ติ กห็ นกั ไปบา้ ง อยา่ ง
นนั้ กต็ อ้ งขออภยั อยา่ ใหเ้ ป็นบาปเป็นกรรม เรากินขา้ วหมอ้ เดียวกนั
กระทะเดยี วกนั แกงกห็ มอ้ เดียวกนั มีสงิ่ ใดไมด่ กี ต็ อ้ งตกั เตอื นกนั เพอ่ื ให้
เป็นประโยชนก์ บั หม่คู ณะ หรอื บคุ คลผนู้ นั้ จะไดป้ ระโยชนข์ นึ้ มา ผเู้ ตอื น
นนั้ เป็นผทู้ ่ีหวงั ดีถงึ ๑๐๐ เปอรเ์ ซ็นต์ ไมใ่ ชว่ า่ จะไปหยิบยก เอาแตโ่ ทษ
เหม็นของคนอ่นื อย่างเดียวเป็นอย่างนนั้ กค็ วามเตอื นนนั้ ก็เตอื นเพราะ

Page 87 of 106

หวงั ใหด้ ี ใหเ้ กิดประโยชนก์ บั ผนู้ นั้ เม่ือไมไ่ ดป้ ระโยชนผ์ เู้ ตือนเคา้ ก็ตอ้ ง
วางอเุ บกขา มนั เป็นอยา่ งนนั้ เม่ือไมไ่ ดอ้ ยา่ งนนั้ แลว้ กจ็ ะไปโกรธกรวิ้ ใคร
เคา้ ก็ไม่ถกู หลกั ถกู การ น่ีเป็นอย่างนนั้ วา่ ถึงใจจรงิ ของบคุ คลผทู้ ่ีเต็มไป
ดว้ ยความเมตตาจะเป็นอยา่ งนนั้

เพราะฉะนนั้ การทาํ ใจก็ไดบ้ รรยายมาเหลอื ซาก เหลอื ท่จี ะฟังเป็น
อย่างนนั้ ไม่รูจ้ ะหยิบยกอะไรมาพดู เป็นอย่างนนั้ พดู ไปก่ีทีๆกเ็ ขา้ มาอยู่
ท่ีตวั เรา ไม่ไดอ้ อกไปท่ีอ่ืน ธรรมะ กสุ าธมั มา อกสุ ลาธมั มา กศุ ลกด็ ี
อกศุ ลก็ดี ตวั ของเราเป็นผกู้ ระทาํ ไม่ใช่บาปอนั นนั้ จะเขา้ มาหาเรา อย่าง
จะไปฆา่ กนั ฟันกนั ฆ่ากนั อย่างนี้ เราก็ตอ้ งไปสรา้ งขนึ้ ไม่ใชเ่ คา้ มาสรา้ ง
ใหเ้ รา บางทเี คา้ มาฆ่าเราก็มี อยา่ งนี้ มนั กอ็ กี เรอ่ื งหนง่ึ เราไม่ไดฆ้ า่ เคา้
น่ี มนั เป็นอย่างนนั้ เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ กสุ ลา ก็ดี อกสุ ลา กด็ ี เราตอ้ งไป
ทาํ ขนึ้ บญุ กศุ ลท่จี ะเจรญิ เมตตาภาวนาก็เหมอื นกนั เราน่ีตอ้ งเป็นคน
เอาใจใส่ ตงั้ ใจจรงิ ๆแลว้ ก็กระทาํ จรงิ ๆ น่ี ทาํ ไมคนอ่นื เคา้ ทาํ ไดส้ งบ แลว้
เราทาํ ไมทาํ ถึงไม่ไดส้ งบ น่ี ตอ้ งมมี านะ เรยี กวา่ อตุ สาหะ มานะ
อตุ สาหะ พากเพยี รพยายามตงั้ จติ ตงั้ ใจลงไปใหมั นั แนว่ แนล่ งไป น่ี เป็น
อยา่ งนนั้ เตอื นอย่างนีก้ ็เป็นสิ่งท่ดี ี ใหเ้ ขา้ ไปถงึ หถู นดั ๆ อย่าใหเ้ ป็นหู

Page 88 of 106

จอบ หบู งุ้ ก๋ีไปหมด แลว้ ก็ไมค่ อ่ ยไดเ้ รอ่ื งเลย มนั เป็นอยา่ งนนั้ ถา้ เป็นหู
จอบ หบู งุ้ ก๋ีแลว้ มนั ก็ไมร่ ูส้ กึ ไม่ไดซ้ มึ ซาบ ดนิ จะไหลเขา้ ไป นา้ํ จะเทเขา้
ไปเท่าไรมนั ก็ไมซ่ มึ ซาบ เป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ การปฏิบตั นิ ีก้ ็
เหมอื นกนั เราเคยทาํ มาอย่างนนั้ เป็นอยอู่ ยา่ งนนั้ แลว้ ก็ไม่เจรญิ
กา้ วหนา้ มีแตถ่ อยหลงั เสอ่ื มดอ้ ยลงไปอย่ตู ลอดเวลาอยา่ งนี้ เราจะทาํ
อยา่ งไร น่ี อนั นเี้ รากต็ อ้ งแกไ้ ข

ทาํ อย่างไร ครูบาอาจารยก์ ็เทศนห์ ลายองคห์ ลายอย่างนนั้ อยา่ งนี้
พิธีพลกิ แพลง น่ี อบุ ายอนั ใดท่ีจะเป็นไปเพ่อื เกิดความสงั เวชสลดใจกบั
ใจของเราตวั นนั้ ใหห้ ยบิ ยกตวั นนั้ มาวา่ กลา่ วลงในใจของเราอย่างนนั้
อย่ตู ลอดเวลา ถงึ เวลาไมไ่ ดก้ ระทาํ เดินไปไหนมาไหนนกึ ขนึ้ มาได้ ก็
ตอ้ งวา่ สวดสงั วธั ยายในใจของเราอยอู่ ย่างนนั้ ตลอดเวลา ใจนนั้ เม่อื ถกู
บบี บงั คบั ข่เู ขญ็ อย่างนนั้ แลว้ มนั กต็ อ้ งสงบ เหมือนอย่างเราน่งั ภาวนาน่ี
ก็เหมอื นกนั วา่ บรกิ รรมอย่เู รอ่ื ยอยตู่ ลอดเวลา ตามธรรมดาคนเราชอบ
สบาย ชอบความใจเฉยๆไม่คดิ ไม่นกึ ไม่ปรุงไมแ่ ตง่ วา่ กาํ หนดแตร่ ูๆ้ อยู่
อยา่ งนนั้ ไมไ่ ดค้ ิดไม่ไดน้ กึ ไม่ไดป้ รุงไม่ไดแ้ ตง่ อะไร แลว้ เม่อื เป็นอยา่ ง
นนั้ เรากระทาํ อยา่ งนนั้ มาหลายๆวนั หลายๆเดอื นหลายๆปี แลว้ ทาํ

Page 89 of 106

อย่างนนั้ มนั เกิดประโยชนข์ นึ้ หรอื มนั เส่อื มลง หรอื มนั เจรญิ ขนึ้ อยา่ งนี้
เราตอ้ งใครค่ รวญ ตอ้ งพิจารณาตวั เรา ตอ้ งใครค่ รวญตวั เราวา่ มนั ดีขึน้
หรอื มนั เป็นอย่างไร หรอื มนั ยงั ทรงอยเู่ กา่

เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ ปัญญาเป็นสิง่ สาํ คญั จะตอ้ งตรวจตรองพินิจ
พจิ ารณาใครค่ รวญตติ วั เราเป็นสงิ่ สาํ คญั ท่สี ดุ เม่ือตไิ ปอยา่ งนนั้ แลว้ ใจ
มนั กจ็ ะมีความเขม้ แขง็ มีความอาจหาญ เราจะน่งั นอนกินอยา่ งนีเ้ รอะ
ภยั ท่ไี ฟไหมห้ วั อยู่ รอ้ นอยา่ งอะไรอย่นู ่ีคือความตาย ความเกิดความแก่
ความเจ็บความตาย จะตอ้ งมาครอบงาํ เรา แลว้ ไม่รูว้ นั ไหนลมเขา้ แลว้
ไมอ่ อกก็ตาย ลมออกแลว้ ไม่เขา้ มนั กต็ าย มอี ยเู่ ทา่ นนั้ ชีวิตของเรา น่ี
เพราะฉะนนั้ เม่อื มาพจิ ารณาเห็นภยั อย่างนแี้ ลว้ กต็ งั้ อกตงั้ ใจ อย่างบาง
องคท์ ่านก็บอกใหบ้ รกิ รรมมากๆ วา่ ใหเ้ รว็ ๆ เราก็ลองดซู กั เจด็ วนั แปดวนั
อย่างนี้ มนั คงเป็นผลหรอื ไมเ่ ป็นผลก็เลิกไป อยา่ งนี้ มนั กาํ หนดแตร่ ู้
เฉยๆอยอู่ ยา่ งนนั้ ไมไ่ ดเ้ ร่อื งไดร้ าว ประเด๋ียวกส็ ปั หงกสปั เงย แลว้ ก็
เป็นอย่อู ย่างนนั้ กไ็ ม่รูจ้ กั จะแกไ้ ข แลว้ คนเทศนก์ ไ็ ม่รูจ้ ะเอาอะไรมา
เทศน์ วา่ มากเคา้ ก็วา่ ดา่ อะ้ มนั กเ็ ป็นอย่างนนั้ น่ีเราตอ้ งการจะแกก้ นั
เด๋ียวกส็ ปั หงกเขา้ มาอกี แลว้ ก็มนั ไม่แกไ้ ขมนั กเ็ อาอย่างแบบเกา่

Page 90 of 106

เหมอื นเห็นเคา้ กระโดดนา้ํ ลงไปตาย เรากเ็ หน็ เขา้ เรากอ็ ยากตายก็
กระโดดเขา้ ไปอกี มนั ก็ตายอีกคน ก็จมไปเลยวา่ ยนา้ํ ไม่เป็น นา้ํ กาํ ลงั
เช่ียว น่ีมนั เป็นอย่างนนั้ เรากต็ อ้ งดตู วั เรา ทาํ ไมมนั ช่างโง่เขลาเตา่ ตนุ่
อยา่ งนนั้ ไม่แกไ้ ขแลว้ จะทาํ อย่างไร น่นั

ปลอ่ ยใหถ้ ีนมิทธะเขา้ ครอบงาํ ตวั ถีนมทิ ธะท่ีครอบงาํ ใจแลว้ ความ
เจรญิ ของการบาํ เพ็ญไมเ่ กิดขนึ้ เพราะเขา้ แกต้ วั นีไ้ มต่ ก มนั ไมเ่ จรญิ พอ
เขา้ ไปก่ีทๆี ใจนนั้ กม็ นั ก็ชกั อ่อนอกอ่อนใจไม่อยากนกึ อยากคดิ กาํ หนด
ความรูอ้ ยเู่ ฉยๆ แลว้ ก็นอ้ ยเขา้ ๆๆก็หมดไป หมดความรูส้ กึ เม่อื ไหร่ ถีน
มทิ ธะตวั นนั้ ครอบเขา้ มาทนั ที อนั นีเ้ ป็นจดุ สาํ คญั ทส่ี ดุ ของนกั ปฏิบตั ิ ถา้
ไมแ่ กไ้ ขตรงนี้ ไปทกุ คน ไปไม่รอด ไปไม่รอดเลย ตายแน่ ตายแนต่ าย
นอน ตายดว้ ยความดแี ตว่ า่ ไม่ตายอย่างท่เี สยี ทางโลก ตายอยอู่ ยา่ งนกี้ ็
ยงั ดกี วา่ ไปสรา้ งบาปสรา้ งกรรมทางโลกทางสงสาร แตว่ า่ กข็ าดมรรค
ขาดผล น่ีเป็นสง่ิ สาํ คญั เพราะฉะนนั้ เม่อื เรารูอ้ ย่างนนั้ กพ็ ยายามถอน
ขนึ้ มาพินจิ พิจารณาส่งิ ใดสงิ่ หนง่ึ ท่านเรยี กวา่ ปัญญาการคน้ ควา้ พนิ ิจ
พจิ ารณาใหร้ ูค้ วามจรงิ ปัญญาท่านทงั้ หลายก็เขา้ ใจอย่แู ลว้ เป็น
ปัญญารอบรูก้ องสงั ขาร เม่อื รอบรูใ้ นกองสงั ขาร ก็จาํ เป็นจะตอ้ งวาง

Page 91 of 106

สงั ขารตวั นนั้ ไม่ใชแ่ บกทะลา่ เหมอื นแบกขวานอยู่ มนั กห็ นกั น่ี รูต้ าํ ราก็
ตอ้ งรูห้ วั ใจดว้ ย เป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ ตอ้ งพิจารณาลงไปในหวั ใจ
อนั ใดเป็นปัญญา อนั ใดเป็นอกศุ ล ตอ้ งแกอ้ กศุ ล ทาํ ลายอกศุ ลนนั้ ให้
หมดไป หรอื อย่างถีนมิทธะตวั นีก้ ็จดั เป็นอกศุ ลเหมอื นกนั แตอ่ ยา่ งนีม้ นั
บาดอย่ขู า้ งใน บาดในตวั เราเองไม่ไปกระทบกระเทอื นคนอ่นื แคน่ นั้ แก้
ลงไปจนไมม่ ีถีนมทิ ธะ จิตใจนนั้ กโ็ ปรง่ จิตใจนนั้ กเ็ ป็นหน่งึ เป็นเอกเทศ
อยอู่ ยา่ งนนั้ เม่อื ใจมนั เป็นเอกเทศอยอู่ ยา่ งนนั้ กก็ าํ หนดพจิ ารณาลงไป
ท่ีรา่ งกาย วนั หนง่ึ ขา้ กินอะไรเขา้ ไป ขา้ ทานอะไร ทานปลา ทานกงุ้ ทาน
หมู ราํ พงึ ไป แลว้ ออกมาเป็นอะไร ยอ่ ยเขา้ ไปแลว้ กเ็ ป็นธาตดุ นิ ธาตนุ า้ํ
ธาตลุ ม ธาตไุ ฟ เป็นเลอื ดเป็นดนิ เป็นนา้ํ เป็นไฟไปอยา่ งนนั้ ตา่ งๆนานา
พรรณนาไปอยา่ งนนั้ เม่อื พรรณนาอย่างนนั้ ไอถ้ ีนมทิ ธะความงว่ งเหงา
ท่ีความขีเ้ กียจขีค้ รา้ นอย่างนนั้ มนั กต็ อ้ งหายไป เพราะใจนนั้ มนั เกิด
ความรา่ เรงิ บนั เทิงกบั ไอส้ งิ่ ท่ไี ปคน้ ควา้ พนิ ิจพิจารณาอย่างนนั้

ทนี ีถ้ า้ มนั เขา้ มาอย่ไู มไ่ ด้ มนั เป็นขา้ ศกึ กนั ถา้ เม่อื ความขีเ้ กียจขี้
ครา้ นกาํ หนดอย่เู ฉยๆ ไม่คิดไมน่ กึ อยา่ งนี้ ถีนมิทธะมนั ยอ้ นตามเขา้ มา
สว่ นการคน้ ควา้ พินจิ พจิ ารณาลงไปอย่างนนั้ แลว้ ถีนมทิ ธะยอ่ มหายไป

Page 92 of 106

น่ีเราตอ้ งแกต้ รงนีจ้ ดุ สาํ คญั นกั ปฏิบตั ิถา้ ไมแ่ กต้ รงนี้ ตาย ไปไม่รอด
ภาวนาไมเ่ ป็นวา่ ตรงๆ ไมเ่ ป็นเลย เป็นยงั ไงกส็ ปั หงก อย่าวา่ เป็นแบบ
ไหน เป็นไม่ได้ เป็นยงั ไงแกถ้ ีนมิทธะไมต่ กก็จะเป็นยงั ไง นกั ภาวนา น่ี
ตอ้ งฟังใหด้ ๆี นะ ฟังใหม้ นั เขา้ ถงึ หู หแู ลว้ ถึงหวั ใจ อยา่ งนนั้ มนั ถงึ ดี อยา่ ง
อาจารยต์ อื้ ทา่ นบอก หบู งุ้ ก๋ี หกู ระทะ น่ี มนั ไม่ไดร้ สลิม้ หจู อบ ไม่ไดล้ มิ้
รสอะไรเลย เป็นอย่างนนั้ เพราะฉะนนั้ วา่ กนั อยา่ งนีเ้ พ่ือตอ้ งการแกไ้ ข
ตวั นนั้ เป็นจดุ สาํ คญั ของนกั ปฏิบตั ิ ย่งิ พระเราสาํ คญั ท่สี ดุ น่ีเป็นอยา่ ง
นนั้

คน้ ลงไปซ่ี อยา่ ใหอ้ ยอู่ ย่างนนั้ อยอู่ ย่างนนั้ มนั สปั หงก เราตอ้ งคน้
ลงไป อนั ใดท่ีเราตอ้ งการจะคน้ เดนิ ลมกเ็ ดนิ เขา้ ไป เพง่ จากหนา้ ผากลง
ไปถงึ ปลายตนี เพง่ จากปลายตนี ขนึ้ มาถึงหนา้ ผาก ลงไปเบือ้ งซา้ ยลงไป
เบอื้ งขวา เดนิ ไปขา้ งหนา้ เดินไปขา้ งหลงั อย่างนีแ้ ลว้ จะง่วงอยา่ งไร งว่ ง
ไม่ได้ นกั อานาปากจ็ าํ เป็นจะตอ้ งเอาแบบนี้ มนั จะงว่ งมายงั ไงอะ้
สปั หงกจะเกิดขนึ้ อยา่ งไร ไม่มีเลย หลวงตาลองมาหมด ลองมา
เหมอื นกนั ไม่ใช่วา่ จะมาสอนแบบนี้ เพราะฉะนนั้ เราตอ้ งแกต้ รงนีใ้ หม้ นั
ตก พดู อยา่ งนีเ้ พ่ือตอ้ งการใหพ้ วกเราดี ไมใ่ ชต่ ิใหเ้ สยี ดีแลว้ ก็จะไปวา่

Page 93 of 106

เสยี ไมม่ ธี รรมเนียมอย่างนนั้ เพราะฉะนนั้ ตอ้ งแกต้ รงนีเ้ ป็นสิ่งสาํ คญั
อย่าน่ิงนอนใจอยู่ นอนใจอย่ไู มไ่ ด้ วนั เวลามนั จะหมดไปๆๆทกุ วนั ๆ ชีวติ
เราน่ีดปู บุ ๆปับๆสบิ หา้ วนั แลว้ อกี สองเดือนครง่ึ กจ็ ะออกพรรษา เพราะ
ฉะนนั้ การสรา้ งความดีจะตอ้ งบากบ่นั เรง่ ลงไปใหม้ นั เต็มท่ี อย่างใน
พทุ ธกาลอย่างนี้ ทา่ นตงั้ สจั จะอธิษฐานในพรรษาตอ้ งบาํ เพญ็ ความ
พากความเพยี รเตม็ ท่ี บางองคจ์ นไดส้ าํ เรจ็ บางองคเ์ ทา้ แตก บางองค์
ตาแตกถือเนสชั ชกิ อยา่ งจกั ขบุ าลอย่างนี้ ตาแตก เป็นอย่างนนั้ เราก็
เหมือนกนั เม่ือจติ ใจมนั ยงั ไม่ดแี ลว้ จาํ เป็นอย่างยง่ิ ก็ตอ้ งเขม้ แข็งตอ่ สู้
กบั สง่ิ เหลา่ นี้ ส่ิงใดท่มี นั ทบั ตวั เราก็ตอ้ งแกต้ วั นนั้ ใหอ้ อกไป น่ี มนั เป็น
อย่างนนั้ จงึ เรยี กวา่ เราเป็นผไู้ ดร้ บั การศกึ ษาดี น่ี เป็นอยา่ งนนั้
เพราะฉะนนั้ เม่ือไม่มอี ะไรกค็ น้ ในจิตในใจ ใจชอบเพลดิ เพลินอะไรกเ็ อา
มาใครค่ รวญ เพลิดเพลินรูปรึ รูปตรงไหนมนั สวยตรงงามท่แี กม้ ทห่ี ทู ่ี
จมกู ท่ีลิน้ ท่ีกายตรงไหนทกุ สว่ นทกุ ของรา่ งกาย ตรงไหนมนั สวยมนั งาม
ซอ้ มเขา้ ไปอย่างนี้ อะไรมนั สวยมนั งาม แลว้ กท็ วนกลบั มาใครเป็นคนวา่
สวยวา่ งาม มนั เกดิ จากท่ไี หน

Page 94 of 106

น่ี ลกั ษณะของปัญญาตอ้ งคน้ อยา่ งนี้ พจิ ารณาอยา่ งนี้ แตบ่ าง
ท่านไม่เขา้ ใจกห็ าวา่ การคน้ อยา่ งนีเ้ ป็นลกั ษณะของการฟงุ้ ซา่ น แน่ะ ท่ี
พดู อยา่ งนนั้ แสดงวา่ ผนู้ นั้ ไมเ่ ป็นเลย! วา่ เจ็บๆซกั ที ลกั ษณะของปัญญา
จาํ เป็นตอ้ งคน้ คดิ คิดคน้ อย่างละเอียดละออ คดิ เต็มท่ี คดิ ซกั ไซไ้ ลเ่ ลยี ง
จนไม่มีอะไร ใจผนู้ นั้ ไปวา่ อนั ใด เกิดท่ไี หน กาํ หนดดอู ยตู่ ลอดเวลาอยา่ ง
นนั้ สภาวะธรรมอนั ท่ีเป็นความเป็นบรสิ ทุ ธิ์นนั้ ไมม่ เี ขยอื้ นไปไหน อยู่
จาํ เพาะท่ีอยา่ งนนั้ ลกั ษณะตวั คน้ ควา้ พจิ ารณานนั้ เป็นเพยี งเหตเุ ทา่ นนั้
กจ็ ะนาํ มาซง่ึ ความวสิ ทุ ธิธรรมของใจเทา่ นนั้ เอง เม่อื พจิ ารณาตกลงไป
เตม็ ท่ีแลว้ ปลอ่ ยวางหมดเร่อื งการคน้ ควา้ พินิจพิจารณา ในนามธรรม
ตวั นนั้ ขาดจากหวั ใจ ใจท่ีเป็นวิสทุ ธิธรรมนนั้ แยกออกมาเต็มท่ี ไม่มีส่งิ ใด
เจือปน น่ี เป็นอย่างนนั้ เพราะฉะนนั้ การปฏิบตั ิตอ้ งอาศยั การคน้ ควา้ นี้
เป็นหลกั สาํ คญั ถา้ ขาดการคน้ ควา้ แลว้ เป็นไปไม่ได้ มวั แตใ่ หใ้ จสงบอยู่
อย่างเดยี วอย่างนนั้ น่นั หนกั ไปในเร่อื งสมาธิ เพราะฉะนนั้ ตอ้ งอาศยั การ
คน้ ควา้ พนิ ิจพิจารณาน่ี เป็นหลกั สาํ คญั ท่สี ดุ

เพราะฉะนนั้ ในอนตั ตลกั ขณสตู ร ท่านแสดงถงึ รูป เวทนา สญั ญา
สงั ขาร วญิ ญาณ (ปัญจขนั ธ์ ๕) เท่ียงหรอื ไม่เท่ียง…ไม่เท่ียง ใช่ตวั ตน

Page 95 of 106

เรามยั้ …ไม่ใช่ตวั ตนเรา แลว้ ไมใ่ ชต่ วั ตนเรา ควรเขา้ ไปยดึ ถือมยั้ …ไม่
ควรยดึ ถือ ไลเ่ รยี งลงไปทกุ ชิน้ ทกุ อนั จนกระท่งั จบของปัญจขนั ธท์ งั้ ๕
แลว้ ก็ไปลงบาททา้ ยคาถาวา่ อยา่ งไร แสดงวา่ เอวะ เมตงั ยถาภูตงั
สมั มปั ปัญญายะทฏั ฐพั พงั พงึ รูเ้ หน็ ตามความเป็นจรงิ ดว้ ยปัญญา น่นั
ปัญจขนั ธ์ กม็ ีหนา้ ท่ีตงั้ อยอู่ ยา่ งนนั้ ถา้ ปัญญาเขา้ ไปรูค้ วามจรงิ แลว้ มนั
กแ็ ยกตวั ออกมา ใจจะถงึ วิสทุ ธิธรรม ใจกเ็ หลอื เฉพาะใจดวงเดยี ว ขนั ธก์ ็
สกั แตว่ า่ ขนั ธ์ น่ีเป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ ถา้ พิจารณาใหจ้ รงิ แลว้ ยอ่ ม
ประจกั ษก์ บั ตวั เรา ไม่หนีไปท่อี ่นื ขอแตใ่ หจ้ รงิ ลงไปเทา่ นนั้ ไมต่ อ้ งไปคน้
ในตาํ รบั ตาํ ราท่ีไหน คน้ ในตวั ของเราน่ีใหแ้ จง้ ชดั ไว้ บรสิ ทุ ธิอ์ ยทู่ ่ใี จตวั นี้
เป็นส่ิงสาํ คญั ท่ีสดุ ถา้ ใจมนั ไดเ้ หน็ จรงิ แลว้ ไปเปิดตาํ รามนั ก็ตรงเป๊ ะ ไม่
มีผดิ เลย แน่ะเป็นอย่างนนั้

เพราะฉะนนั้ เน่ียวนั นีแ้ สดงธรรมพอเป็นคตไิ ดน้ อ้ มนาํ ไปพนิ จิ
พจิ ารณา สง่ิ ใดท่ีเราบกพรอ่ ง สง่ิ ใดท่ไี ม่ดีกต็ อ้ งแกไ้ ขในเร่อื งการภาวนา
ของเราใหม้ นั เจรญิ รุง่ เรอื งผอ่ งใสขนึ้ มาในจติ ในใจของเรา ตอ่ นนั้ ไปกจ็ ะ
ไดบ้ งั เกิดความสขุ ความเจรญิ งอกงามในศาสนธรรมคาํ ส่งั สอนขององค์

Page 96 of 106

สมเด็จพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ดงั ไดแ้ สดงมา สมควรแกก่ าลเวลา เอวงั ก็
มีดว้ ยประการฉะนี้

ท่ีมา:https://youtu.be/Dozb55KCiOg

Page 97 of 106

ภาคผนวก
อนตั ตลกั ขณสตู ร

บทขัดอนัตตะลกั ขะณะสูตร

ยนั ตงั สตั เตหิ ทกุ เขนะ เญยยงั อะนตั ตะลกั ขะณงั
อตั ตะวาทาตตะสญั ญานงั สมั มะเทวะ วโิ มจะนงั
สมั พทุ โธ ตงั ปะกาเสสิ ทฏิ ฐะสจั จานะ โยคนิ งั
อตุ ตะรงิ ปะฏิเวธายะ ภาเวตงุ ญาณะมตุ ตะมงั
ยนั เตสงั ทฏิ ฐะธมั มานงั ญาเณนปุ ะปะรกิ ขะตงั
สพั พาสะเวหิ จติ ตานิ วิมจุ จิงสุ อะเสสะโต
ตะถา ญาณานสุ าเรนะ สาสะนงั กาตมุ ิจฉะตงั
สาธนู งั อตั ถะสทิ ธตั ถงั ตงั สตุ ตนั ตงั ภะณามะ เส

บทสวด อนัตตลกั ขณสูตร

เอวมั เม สตุ งั เอกงั สะมะยงั ภะคะวา พาราณะสิยงั วิหะระติ อสิ ปิ ะตะเน มคิ ะทะเยฯ
ตตั ร๎ ะ โข ภะคะวา ปัญจะวคั คิเย ภิกขู อามนั เตสิ ฯ

รูปัง ภกิ ขะเว อะนตั ตา ฯ รูปัญจะหิทงั ภกิ ขะเว อตั ตา อะภะวสิ สะ นะยิทงั รูปัง อาพาธายะ
สงั วตั เตยยะ ลพั เภถะ จะ รูเป เอวงั เม รูปัง โหตุ เอวงั เม รูปัง มา อะโหสตี ฯิ
ยสั ม๎ า จะ โข ภิกขะเว รูปัง อะนตั ตา ตสั ม๎ า รูปัง อาพาธายะ สงั วตั ตะติ นะ จะ ลพั ภะติ
รูเป เอวงั เม รูปัง โหตุ เอวงั เม รูปัง มา อะโหสีตฯิ

Page 98 of 106

เวทะนา อะนตั ตา ฯ เวทะนา จะ หิทงั ภกิ ขะเว อตั ตา อะภะวิสสะ นะยทิ งั เวทะนา อาพาธายะ
สงั วตั เตยยะ, ลพั เภถะ จะ เวทะนายะ เอวงั เม เวทะนา โหตุ เอวงั เม เวทะนา มา อะโหสตี ิ ฯ
ยสั ม๎ า จะ โข ภิกขะเว เวทะนา อะนตั ตา ตสั ม๎ า เวทะนา อาพาธายะ สงั วตั ตะติ นะ จะ ลพั ภะติ
เวทะนายะ เอวงั เม เวทะนา โหตุ เอวงั เม เวทะนา มา อะโหสีตฯิ

สญั ญา อะนตั ตาฯ สญั ญา จะ หิทงั ภกิ ขะเว อตั ตา อะภะวสิ สะ นะยิทงั สญั ญา อาพาธายะ
สงั วตั เตยยะ ลพั เภถะ จะ สญั ญายะ เอวงั เม สญั ญา โหตุ เอวงั เม สญั ญา มา อะโหสตี ิ ฯ
ยสั ม๎ า จะ โข ภิกขะเว สญั ญา อะนตั ตา ตสั ม๎ า สญั ญา อาพาธายะ สงั วตั ตะติ นะ จะ
ลพั ภะติ สญั ญายะ เอวงั เม สญั ญา โหตุ เอวงั เม สญั ญา มา อะโหสตี ิ ฯ

สงั ขารา อะนตั ตาฯ สงั ขารา จะ หิทงั ภกิ ขะเว อตั ตา อะภะวิสสงั สุ นะยทิ งั สงั ขารา อาพาธายะ
สงั วตั เตยยงุ ลพั เภถะ จะ สงั ขาเรสุ เอวงั เม สงั ขารา โหนตุ เอวงั เม สงั ขารา มา อะเหสนุ ติฯ
ยสั ม๎ า จะ โข ภิกขะเว สงั ขารา อะนตั ตา ตสั ม๎ า สงั ขารา อาพาธายะ สงั วตั ตนั ติ นะ จะ ลพั ภะติ
สงั ขาเรสุ เอวงั เม สงั ขารา โหนตุ เอวงั เม สงั ขารา มา อะเหสนุ ติ ฯ

วญิ ญาณงั อะนตั ตาฯ วิญญาณญั จะ หิทงั ภิกขะเว อตั ตา อะภะวสิ สะ นะยทิ งั วญิ ญาณงั
อาพาธายะ สงั วตั เตยยะ ลพั เภถะ จะ วญิ ญาเณ เอวงั เม วญิ ญาณงั โหตุ เอวงั เม วญิ ญาณงั
มา อะโหสตี ิฯ ยสั ม๎ า จะ โข ภกิ ขะเว วิญญาณงั อะนตั ตา ตสั ม๎ า วิญญาณงั อาพาธายะ
สงั วตั ตะตนิ ะ จะ ลพั ภะติ วิญญาเณ เอวงั เม วิญญาณงั โหตุ เอวงั เม วิญญาณงั มา อะโหสีติ ฯ

ตงั กิง มญั ญะถะ ภกิ ขะเว รูปัง นจิ จงั วา อะนจิ จงั วาติ ฯ อะนิจจงั ภนั เต ฯ
ยมั ปะนานจิ จงั ทกุ ขงั วา ตงั สขุ งั วาติ ฯ ทกุ ขงั ภนั เต ฯ ยมั ปะนานจิ จงั ทกุ ขงั
วปิ ะรณิ ามะธมั มงั กลั ลงั นุ ตงั สะมะนปุ ัสสิตงุ เอตงั มะมะ เอโสหะมสั ม๎ ิ
เอโส เม อตั ตาติ ฯ โน เหตงั ภนั เต ฯ

Page 99 of 106