จิตตัง ทันตัง สุขาวหัง หลวงปู่เจี๊ยะ

จติ ตํ ทนฺตํ สุขาวหํ

(จิตท่ีฝึกดีแลว้ นาํ สขุ มาให)้

ลาํ ดบั ตอ่ ไปจะไดบ้ รรยายธรรมะพอเป็นเคร่อื ง
ประคบั ประคองใจของเราใหไ้ ดร้ บั ความสบาย การปฏบิ ตั ธิ รรมะ
จาํ เป็นอยา่ งยง่ิ จะตอ้ งปรบั ปรุงในบนั้ ตน้ คอื วาระของใจท่ีจะเขา้
ไปสคู่ วามสงบอนั นี้ ก็จาํ เป็นอย่างย่ิงจะตอ้ งสะสางทาํ ใจของเรา
ใหส้ งบ เม่ือเราชาํ ระสะสางใหเ้ ขา้ ความสงบไดแ้ ลว้ อยา่ งนนั้ ใจ
นนั้ ก็ถึงซง่ึ ความสขุ อนั แทจ้ รงิ คือไม่มีส่ิงใดเขา้ มาเจือปนของ
หวั ใจ ใจเช่นนนั้ พระพทุ ธเจา้ ทรงแสดงวา่ เป็นใจท่ีบรสิ ทุ ธิ์หมด
จด หรอื เรยี กนยั หน่งึ ก็เรยี กวา่ ถา้ บาํ เพ็ญเบอื้ งตน้ ก็เรยี กวา่ เป็น
สมาธิ หรอื เรยี กวา่ อกี ชนิดหนง่ึ กเ็ รยี กวา่ ทาน ชนิดหนง่ึ อกี ก็
เรยี กวา่ สงู สดุ คอื หมายถงึ วมิ ุตตหิ ลดุ พน้ จากอาสวกิเลสอนั นนั้
เป็นชนั้ สงู เพราะฉะนนั้ ทกุ คนท่ีเกิดขนึ้ มาในโลกก็ตอ้ งการ
ความสขุ อนั แทจ้ รงิ ของชีวติ

แตค่ นเราท่ีเกิดขนึ้ มาในโลกแลว้ มนั ก็ยอ่ มมีราคะ โทสะ
โมหะสง่ิ ทงั้ ปวงเหลา่ นีเ้ ขา้ มาครอบงาํ หวั ใจโดยท่ีเราไม่ไดเ้ คย
ฝึกหดั อบรมในสิ่งเหลา่ นี้ มนั ก็ลมุ่ หลงไปตามธรรมดาของโลก
อยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ เราเกดิ มาทกุ คนก็มีบิดามารดาเป็นผทู้ ่ี
เกือ้ กลู อปุ การะเลยี้ งดเู ป็นปัจจยั สาํ คญั ในชีวติ ถา้ ไม่ไดท้ า่ นทงั้
สองนีเ้ ป็นเครอ่ื งเกือ้ กลู แลว้ ชีวิตจะตอ้ งแหลกแตกดบั ทาํ ลาย
หรอื เป็นคนท่ีพิกลพกิ ารตา่ งๆนานาอยา่ งนีเ้ ป็นตน้ เม่ือวยั
พอสมควรเลยี้ งทะนถุ นอม เลีย้ งพอมีวยั สมควรก็ใหร้ บั
การศกึ ษาเลา่ เรยี นอยา่ งนี้ จนกระท่งั ไดร้ บั การศกึ ษาจนสาํ เรจ็
บรรลนุ ิติภาวะ เป็นผทู้ ่ีสาํ เรจ็ ในการศกึ ษาดแี ลว้ อยา่ งนนั้ หนา้ ท่ี
บิดามารดาก็ตอ้ งคดิ ใหส้ รา้ งโลกสรา้ งสงสารจะไดส้ ืบตระกลู ไป
อย่างนนั้ ตามธรรมดาของใจมนั ก็มีความปรารถนาดนิ้ รนกระวน
กระวายอย่อู ยา่ งนนั้ แลว้ ก็เลยตอ้ งตามใจผปู้ กครองคอื เรยี กวา่
บดิ ามารดาของเรา การกระทาํ เชน่ นนั้ พระพทุ ธเจา้ ทรงตเิ ตียน
ประการหน่งึ โดยขนั้ ธรรมะสงู ๆ แตเ่ ราก็ตอ้ งเป็นนิสยั ปัจจยั ของ
สตั วโลก ก็ตอ้ งเปล่ยี นแปลงในภาวะการเป็นอย่อู ยา่ งนี้

ตลอดเวลา จนสืบเน่ืองกนั มาตงั้ แตค่ รงั้ พทุ ธกาลจนมาถึงพวก
เราปัจจบุ นั นี้ ก็สืบเน่ืองกนั มาอย่างนี้

แตว่ า่ น่นั แหละคาํ สอนธรรมะของพระพทุ ธเจา้ นนั้ เม่ือบคุ คล
ท่ีไดเ้ ขา้ มาอบรมฝึกหดั ประพฤติปฏิบตั ิทาํ ใจใหเ้ กิดความสงบ
แลว้ ก็ยอ่ มจะเกิดความเบ่อื หนา่ ยในวฏั สงสารคอื เร่อื งของโลก
ทงั้ หลายเหลา่ นีเ้ ป็นตน้ เพราะฉะนนั้ ถา้ มองกนั ในแงค่ วาม
รุง่ เรอื ง ความเจรญิ ของวตั ถนุ านาประการแลว้ ก็เป็นท่นี ่าลมุ่ หลง
เพลิดเพลนิ นา่ ยินดสี นกุ สนานรา่ เรงิ ดว้ ยประการตา่ งๆ ถา้ มอง
เขา้ มาภายในคอื เรยี กวา่ ขจดั ปัดเป่าใจของเราใหส้ งบแลว้ อยา่ ง
นนั้ เม่ือในขณะท่ีใจของเราสงบอย่างนนั้ แลว้ มองออกไปนกึ คิด
ออกไปอย่างนนั้ ก็มีแตผ่ ลสะทอ้ นคือมีความใหว้ นุ่ วายของใจนนั้
เกิดขนึ้ อย่ตู ลอดเวลา น่ีเพราะฉะนนั้ พวกผทู้ ่ีมีคณุ ธรรมอย่างมี
สมเด็จพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ หรอื อรยิ สาวกผทู้ ่ีไกลจากกิเลส
เหลา่ นีเ้ ป็นตน้ ทา่ นจงึ หลกี เรน้ ไปอย่ใู นท่ีอนั สงบสงดั เงียบ
ปราศจากส่งิ ท่รี บกวนเป็นอยา่ งนนั้ เพราะสถานท่ีเหลา่ นนั้ เป็นท่ี
บาํ เพ็ญความสงบสงดั ของใจใหไ้ ดร้ บั ความรม่ เย็น

เพราะฉะนนั้ อย่างเราน่กี ็เหมอื นกนั ผทู้ ่ีเขา้ มาฟัง เขา้ มาวดั
เขา้ มาวา มาฟังเทศนฟ์ ังธรรมจาํ ศีลภาวนาอยา่ งนี้ ก็เป็นการ
ปลดเปลอื้ งภาระอนั ภายนอกใหค้ ายออกไปไดเ้ ปาะหนง่ึ เชน่ มา
รกั ษาศีลอโุ บสถ แตท่ นี ีภ้ าระตงั้ แตเ่ ชา้ จนกระท่งั ค่าํ จนกระท่งั
สวา่ งก็ปลดเปลอื้ งภาระของรา่ งกายออกไปจากใจ ออกไปจาก
กายไดช้ นิดหนง่ึ แตท่ ีนีก้ ารเขา้ มาปลดเปลอื้ งอย่างนีด้ ว้ ยรกั ษา
อโุ บสถ แตบ่ างทีใจนนั้ ยงั กงั วลวนุ่ วาย คิดอะไรสิง่ นนั้ สงิ่ นีอ้ ยู่
ตลอดเวลา เราก็ตอ้ งใชก้ ารประหตั ถป์ ระหาร อยา่ ใหส้ ง่ิ เหลา่ นนั้
เขา้ มาบ่นั ทอนความดขี องเราท่ีตงั้ ใจจะบาํ เพ็ญอนั นนั้ ใหเ้ กิดขนึ้
คือไมไ่ ดอ้ ะไรก็ระลกึ ถงึ พทุ โธ ธมั โม สงั โฆ บทใดบทหนง่ึ อยา่ ให้
ส่งิ เหลา่ นนั้ เขา้ มากวนใจของเรา เม่ือรูต้ วั อยา่ งนนั้ แลว้ ก็
พยายามระลกึ อยตู่ ลอดเวลา ใจนนั้ กจ็ ะบงั เกิดความสขุ คือเกิด
ความสงบของหวั ใจน่นั เอง อย่างนนั้ จงึ เรยี กวา่ ศลี บรสิ ทุ ธิ์ไม่ดา่ ง
พรอ้ ยไม่เศรา้ หมอง ถงึ ซง่ึ ความบรสิ ทุ ธิ์ของสมาธิไดอ้ ยา่ งนนั้
เรยี กวา่ น่นั ผทู้ ่อี บรมถกู ทาง ถกู ตอ้ งตามเรยี กวา่ กาย วาจา ใจ

พรอ้ มดว้ ยศีลและก็เขา้ ถงึ สมาธิอยา่ งนีเ้ ป็นตน้ น่ีเรยี กวา่ มีศลี
รกั ษาศีลไดบ้ รสิ ทุ ธิ์ทงั้ กาย วาจา ใจ พรอ้ มบรบิ รู ณท์ กุ ประการ

เพราะฉะนนั้ แตว่ า่ บรรดาพทุ ธบรษิ ัทผทู้ ่ีเขา้ มาในวดั อโศฯ มี
ความมงุ่ ม่นั ปรารถนาอยากบาํ เพ็ญภาวนา อนั นีเ้ ป็นจดุ สาํ คญั
เพราะฉะนนั้ การวา่ พรา่ํ เพร่อื ไปในสง่ิ ไรส้ าระก็ไม่คอ่ ยจะมี
ประโยชน์ เพราะฉะนนั้ หลวงตาก็จะวา่ แตส่ ่งิ ท่ีเป็นสาระ พอเป็น
คตสิ าํ หรบั พวกทา่ นทงั้ หลาย การกระทาํ ใจใหเ้ กิดความสงบ
อย่างท่ีเคยพดู อยบู่ อ่ ยๆวา่ จาํ เป็นอย่างย่งิ จะตอ้ งใชก้ ารบรกิ รรม
หรอื เรยี กวา่ ในแบบท่านก็บอกวา่ ตอ้ งมีวติ ก วจิ าร เพ่ือชาํ ระใจ
บนั้ ตน้ นนั้ เอง

อาตมาเคยเขา้ ไปถามปรศิ นากบั ครูบาอาจารยอ์ งคห์ นง่ึ ก็
มาเลา่ สกู่ นั ฟัง สมยั อยกู่ บั ทา่ น ถามวา่ ครูอาจารยค์ รบั อรยิ เจา้
ทงั้ หลายผทู้ ่พี น้ อาสวกิเลสไปแลว้ อย่างนนั้ เขา้ จติ ทีเดยี วจะได้
หรอื ไม่ ทา่ นตอบวา่ เออ ดแู ตพ่ ระพทุ ธเจา้ เป็นตน้ ทา่ นวา่ อยา่ ง
นนั้ เวลากอ่ นท่ีจะเขา้ นพิ พานอย่างนกี้ ็จะตอ้ งเขา้ ตงั้ แตป่ ฐม
ฌาณ เขา้ ไปเป็นลาํ ดบั ทาํ ไมท่านวา่ อยา่ งนนั้ เน่ีย มนั กเ็ ป็น

อยา่ งน่าคดิ นา่ ตรกึ ตรอง เพราะบนั้ ตน้ ของหวั ใจของคนเรา
นนั้ นะ่ มนั ก็ตอ้ งมีอารมณเ์ ป็นส่งิ เกือ้ กลู อดุ หนนุ ให้
กระสบั กระสา่ ยไปในบางส่งิ บางอยา่ ง ก็กระทบทางหู ทางตา
ทางใจเขา้ มารบกวนอยู่ เพราะฉะนนั้ บนั้ ตน้ ก็จาํ เป็นท่ีสดุ ก็
จาํ เป็นจะตอ้ งชาํ ระ ใหใ้ จนนั้ เขา้ ไปอยจู่ ดุ ใดจดุ หน่งึ เม่ือถึงจดุ
อนั นนั้ แลว้ ใจนนั้ มนั กเ็ กิดความสงบ นิวรณท์ งั้ หลายก็ดบั ไปจาก
ใจเรา ใจนนั้ ก็เป็นปกติอย่เู ป็นหน่งึ จาํ เพาะอยา่ งนนั้ น่ี เบอื้ งตน้
อนั นีเ้ องเป็นเหตใุ หเ้ ขา้ ใจของการบาํ เพ็ญสมาธิ

ผปู้ ฏิบตั ิก็จาํ เป็นจะตอ้ งเนน้ แนวทางใหถ้ กู ทาง จงึ เรยี กวา่
สมกนั กบั วา่ เป็นนกั กรรมฐาน ถา้ เราไมเ่ นน้ ทางใหถ้ กู สกั แตว่ า่
กระทาํ ไปไม่ตรกึ ตรอง ไมพ่ นิ ิจพิจารณาใครค่ รวญ สิน้ ไปวนั หนง่ึ
คืนหนง่ึ หลายๆวนั หลายๆเดอื นหลายๆปีอยา่ งนี้ สนิ้ ไปเลยเปลา่
ประโยชน์ การบาํ เพญ็ นนั้ ไมค่ อ่ ยไดเ้ กิดประโยชนก์ บั เรากบั ชีวติ
ของเราท่ีทมุ่ เทมาเสยี สละกิจการบา้ นเรอื น สละโลกสละสงสาร
มาอยา่ งนี้ แลว้ ก็จะท่มุ เทชีวติ ดา้ นจติ ใจนนั้ ใหเ้ ป็นสิ่งสาํ คญั กบั
ชีวิตของเรา สมกบั ความม่งุ มาดปรารถนา เราเขา้ มาเพ่ือ

ตอ้ งการขจดั ทกุ ขข์ องหวั ใจใหอ้ อกไปจากใจของเรา เพราะฉะนนั้
เม่ือความดาํ รอิ ย่างนนั้ แลว้ สิ่งใดท่ีเรากระทาํ ไม่เกิดความสงบ
เราก็จาํ เป็นจะตอ้ งศกึ ษา ไตถ่ าม หรอื เพียรพยายามดว้ ยตนเอง
อย่างใดอยา่ งหนง่ึ มนั ขดั ขอ้ งประการใดอย่างนี้ ก็มีครูบา
อาจารยก์ จ็ ะศกึ ษาจากท่านอย่างนีเ้ ป็นตน้ เพราะฉะนนั้ การทาํ
ใจเขา้ สคู่ วามสงบนกี้ ็ประการหนง่ึ เม่ือเขา้ สคู่ วามสงบอยา่ งนนั้
ใจท่ีปราศจากนิวรณธรรมทงั้ หมดแลว้ อยา่ งนนั้ ใจนนั้ เยอื กเยน็
ใจนนั้ สขุ มุ ไมม่ ีความคดิ นกึ ปรุงแตง่ ไปในอดตี อนาคต แม้
ปัจจบุ นั ท่ีบรกิ รรมอยกู่ ็วางโดยปกติอย่างนนั้ ใจปราศจากสิ่งทงั้
ปวงเตม็ ไปดว้ ยความสวา่ งไสวของใจอยา่ งนนั้ ทา่ นเรยี กจดั วา่
เป็นสมาธิ

เม่ือเราฝึกอยา่ งนีจ้ นชาํ นิชาํ นาญอยา่ งนนั้ แลว้ ก็จาํ เป็น
จะตอ้ งใชก้ ารคน้ ควา้ พินิจพจิ ารณา น่ีเป็นมาตรฐานสาํ คญั
สาํ หรบั นกั ผปู้ ฏบิ ตั ิจาํ เป็นจะตอ้ งคน้ ควา้ อย่างหลวงตาก็เคย
อธิบายบอกใหค้ น้ ควา้ รา่ งกาย เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ ถา้ ไมค่ น้ ควา้
พจิ ารณารา่ งกายก็เรยี กวา่ พจิ ารณาเวทนา เม่ือไมพ่ ิจารณา

เวทนาก็พิจารณาจติ เม่ือไมพ่ จิ ารณาจติ กพ็ จิ ารณาธรรม ทา่ น
วา่ อยา่ งนนั้ แตถ่ า้ การคน้ กายเน่ียเป็นสงิ่ ท่ถี อนรากเหงา้ ของ
สักกายทฐิ ิอนั สาํ คญั อนั หนง่ึ เม่ือเรานอ้ มนกึ ตงั้ แตเ่ บอื้ งบนคือ
ตงั้ แตห่ วั ลงถงึ ปลายตีนอยา่ งนี้ ถา้ นกึ ใหล้ ะเอยี ดละออลงไปแลว้
อย่างนนั้ ก็ตอ้ งกินเวลาตงั้ จนเกือบช่วั โมง อย่างหลวงตาเคย
กระทาํ มาก็ตอ้ งเอาอยา่ งนนั้ เม่ือลงไปจนกระท่งั ท่ีสดุ ถึงนวิ้ กอ้ ย
เบอื้ งซา้ ยเบอื้ งขวาท่ีสดุ ลงไปแลว้ ก็ตอ้ งทวนกลบั ขนึ้ มาอย่างนนั้
ตลอด นิว้ กอ้ ยเบอื้ งซา้ ยจนมาถงึ นิว้ หวั ตลอดถงึ เทา้ เบือ้ งเอว
แลว้ ก็ลงไปเทา้ ขวา ขนึ้ มาอย่างนนั้ อีกตลอดเวลาก็ขนึ้ มาตาม
สว่ นอวยั วะของหนา้ อกบนั้ เอวน่ี ถงึ สนั หลงั ถงึ ซ่โี ครงหนา้ อกถึง
กะโหลกศรี ษะตลอดขนึ้ มาอย่างนี้ เรยี กวา่ อนโุ ลมปฎิโลมถอย
เขา้ ถอยออกของใจ

สภาวะบางชนดิ ของจิตผทู้ ่ีเป็นใหมอ่ ยา่ งนนั้ กน็ อ้ มพนิ ิจ
พิจารณาอยา่ งนนั้ บางทีจะเกิดความเบ่ือหน่าย เกิดความสงั เวช
สลดใจขนึ้ ในขณะนนั้ ใหน้ า้ํ หนู า้ํ ตาไหลเกดิ ความสงั เวชสลดใจ
วา่ เรานีก้ ็จะตอ้ งแตกตายโดยไมม่ ีขอ้ สงสยั ประการใดทงั้ ปวง ใจ

ในสภาวะอยา่ งนนั้ มนั เกิดความสงบแลว้ เม่ือนกึ ไปแลว้ ก็ยอ่ ม
เป็นเชน่ นนั้ เป็นธรรมดาของการประพฤตปิ ฏบิ ตั ิ แตท่ ่านเรยี ก
อยา่ งหนง่ึ ทา่ นเรยี กวา่ เป็นปีติ แตล่ กั ษณะของปีตอิ ยา่ งนีก้ ็เป็น
ปีติไปเพ่ือความท่ีจะคลายซง่ึ ความเพลดิ เพลินของใจน่นั เอง เม่ือ
ใจนนั้ สงบเขา้ อยา่ งนนั้ แลว้ มนั ก็จาํ เป็นเกดิ ปีติ เกิดในสงิ่ ท่ีไม่เคย
เป็นก็ตอ้ งเป็นขนึ้ กบั ชีวิตอยา่ งนนั้ เม่ือพิจารณามากเขา้ ๆ บางที
ระลกึ ถึงสว่ นใดอย่างนีใ้ หห้ ลดุ ออกไปมนั ก็หลดุ นกึ ใหล้ กู ตาหลดุ
ลกู ตาก็เหน็ หลดุ ออกไป แลว้ ก็เพง่ อยอู่ ยา่ งนนั้ แลว้ กาํ หนดเขา้
มาใสม่ นั ก็ใสไ่ ดอ้ ย่างเก่า กาํ หนดตาซา้ ยออกไป ตาซา้ ยก็ออก
กาํ หนดเขา้ มาก็เขา้ น่ีตอ้ งพจิ ารณาใหล้ ะเอยี ด แมแ้ ตฟ่ ันมีก่ีซ่ี
ฟันลา่ งฟันบนมีก่ีซ่ีนกึ ใหล้ ะเอยี ดละออลงไป อยา่ ไดล้ ะเวน้ ยง่ิ
เกิดปฏภิ าคมากเขา้ เท่าไรแลว้ ก็ย่งิ กาํ หนดใหล้ ะเอยี ดลงไป

แตว่ า่ เม่ือเป็นปฏิภาคอยา่ งนนั้ เม่ือเราคน้ ควา้ มากเขา้ ๆ
ปฏิภาคนนั้ กย็ อ่ มจะจางขนึ้ ความท่ีปฏภิ าคจางขนึ้ นนั้ เราอยา่
เขา้ ใจวา่ สมาธิเส่อื ม อยา่ เขา้ ใจวา่ สมาธิเส่อื ม ลกั ษณะของ
ปฏภิ าคเป็นสิ่งท่ีเกิดขนึ้ อยา่ งนนั้ เม่ือพิจารณาใหม้ ากให้

ละเอียดละออลงไปแลว้ ใจนนั้ จะอยกู่ บั ลาํ ดบั ท่ีพิจารณาอยู่
อย่างนนั้ ตลอดเวลาอยา่ งนี้ อย่าเขา้ ใจวา่ ปฏภิ าคเส่ือม ปฏิภาค
นนั้ เส่ือมจรงิ หายไปจรงิ เพราะมนั เดนิ ปัญญา เม่ือเดนิ ปัญญา
อย่างนนั้ ละเอยี ดละออเขา้ มากเขา้ ๆ ปฏภิ าคนนั้ ก็จางไปไม่
ปรากฏ ผทู้ ่ีเป็นอย่างนนั้ อยา่ เขา้ ใจวา่ สมาธิเส่ือม แลว้ เม่อื ถา้ เรา
สงั เกตดใู หเ้ ท่ยี งแทข้ องใจท่พี ิจารณาอยอู่ ย่างนนั้ มนั จะเป็นหนง่ึ
ไม่ว่งิ ไปในท่ีใดทงั้ หมดเลย อยเู่ ฉพาะกายอนั นีอ้ นั เดียว
ตลอดเวลาท่ีเรานกึ อยา่ งนนั้ อยา่ งนีพ้ งึ เขา้ ใจวา่ น่นั น่ะคอื แนว
สมาธิอนั ท่ีจะหนีจากทกุ ข์ แนวทางเรยี กวา่ มคั โคท่ีจะออกจาก
ทกุ ขข์ องใจ ใจในขณะนนั้ ไม่มีอารมณเ์ ขา้ มากวดั แกวง่ มา
แก่งแยง่ กบั ใจท่ีพิจารณาอยอู่ ยา่ งนนั้ ตลอดเวลา เม่ือเป็นเชน่ นนั้
ใหพ้ จิ ารณาใหม้ ากใหล้ ะเอยี ดลงไป

อย่างหลวงตาก็เคยอธิบายอย่แู ลว้ ใหพ้ จิ ารณาใหม้ ากๆ
อยา่ งนนั้ เม่ือพจิ ารณามากเขา้ เม่ือเห็นเหน่ือยพอสมควรเป็น
เวลาตงั้ ช่วั โมงสองช่วั โมงอยา่ งนีเ้ รากถ็ อยจติ เขา้ มาพกั เม่ือพกั
พอสมควรก็ถอยกลบั ไปพจิ ารณาอีกอยา่ งนนั้ น่ีใหพ้ งึ เขา้ ใจ

อย่างนนั้ เม่ือเหน็ วา่ กาํ ลงั ดแี ลว้ ก็คน้ ลงไปใหต้ ลอดเวลา บางที
น่งั อยา่ งนนั้ ไดต้ ลอดทงั้ คนื ก็น่งั ได้ ไมม่ ีความเหน็ดเหน่ือย
เม่ือยลา้ กาํ ลงั ของใจท่ีปลอ่ ยวางขนั ธท์ งั้ หมดหรอื เรยี กวา่
อารมณท์ งั้ หมดนนั้ มนั ประกอบไปดว้ ยความเพลิดเพลนิ ในขณะ
พนิ ิจพจิ ารณาอยา่ งนนั้ เรยี กวา่ ปัญญาอนั แทจ้ รงิ ท่ีจะเกดิ ขนึ้ กบั
ใจของผปู้ ฏบิ ตั อิ นั นนั้ อยา่ เขา้ ใจวา่ สมาธิหรอื เรยี กวา่ ปฏิภาคนนั้
เส่ือม น่ีตอ้ งเขา้ ใจอยา่ งนนั้

ความท่ีเป็นเชน่ นนั้ เพราะใจท่ีดาํ เนินเขา้ ไปพจิ ารณาอยา่ ง
นนั้ น่ะทา่ นเรยี กวา่ เป็นลกั ษณะของปัญญากบั สตเิ ป็นอนั หน่งึ อนั
เดยี วคน้ นกึ ถงึ สว่ นตา่ งๆอย่อู ย่างนนั้ ใจไมพ่ ะวา้ พะวงไปในส่งิ ใด
ทงั้ หมด นกึ ตงั้ แตเ่ บือ้ งบนตงั้ แตข่ น ผม เลบ็ ฟัน หนงั ตลอด
รา่ งกายไปจนถงึ ปลายเทา้ ขนึ้ มาตลอดเวลาอย่อู ยา่ งนนั้ แลว้ ก็
ทวนขนึ้ มาอกี มาถงึ เบอื้ งบน ลงจากเบอื้ งบนไปหาเบอื้ งลา่ ง เอา
อยอู่ ย่างนี้ น่งั สามส่ีช่วั โมงไม่มีการเหน็ดเหน่ือยเม่ือยลา้ สบาย
ท่ีสดุ ของชีวติ ท่ีเราเขา้ มาบาํ เพญ็ พรหมจรรย์

น่ีเพราะฉะนนั้ จงึ วา่ ก็ตอ้ งมาตงั้ ใจ อยา่ ไปเพลดิ เพลนิ กบั สง่ิ
หนง่ึ สงิ่ ใด เม่ือเป็นเชน่ นนั้ แลว้ อย่าคยุ มาก อยา่ ไปอวดมาก แต่
อนั นีจ้ ะมีทฐิ ิมานะอนั แฝงเจอื เขา้ มาอยใู่ นหวั ใจของบคุ คลผเู้ ป็น
เช่นนนั้ สาํ คญั วา่ ตวั ชนั้ ดีตวั ชนั้ ประเสรฐิ ตวั ชนั้ ไม่มีใครสไู้ ด้ อนั
นีต้ อ้ งระวงั ไว้ อยา่ เพลดิ เพลนิ กบั สงิ่ เหลา่ นนั้ เพราะสภาวะอย่าง
นีค้ วามคดิ เม่ือพิจารณาอยา่ งนนั้ แลว้ ความคดิ เหน็ ในบางสง่ิ
บางอยา่ งเกิดขนึ้ ตอ้ งระมดั ระวงั เม่ือบางสง่ิ บางอย่างเกิดขนึ้
เชน่ นนั้ ตอ้ งพยายามเขา้ ไปคน้ กายพจิ ารณากายของตวั อย่าง
เดมิ อยา่ ไปยงุ่ อยา่ งอ่นื อยา่ ไปคิดเร่อื งโลกเรอ่ื งสงสาร
เพลิดเพลนิ ในการเทศนก์ ารวาทะอะไรทงั้ หมด ตอ้ งใหเ้ ขา้ ใจ
อยา่ งนนั้ ตอ้ งหวนกลบั เขา้ ไปคน้ ควา้ อยา่ งเดิมอยา่ งนนั้ อนั นี้
เป็นหลกั สาํ คญั มนั มีสง่ิ ท่ีแวว่ ๆเขา้ มาในหู เพราะฉะนนั้ จงึ ตอ้ ง
เตือนซกั หน่อย เพราะฉะนนั้ ขอใหต้ งั้ อกตงั้ ใจใหเ้ ต็มท่ีลงไปใน
ลาํ ดบั ของใจท่ีกาํ ลงั ดอี ยา่ งนีแ้ ลว้ ขอใหท้ า่ นตงั้ ใจเต็มท่ีลงไปเถิด
ผลท่ีจะไดร้ บั คือความสงบของใจ

เม่ือคน้ ควา้ พนิ ิจพจิ ารณากายลงไปเทา่ ไร ใจนนั้ ย่งิ เกิด
ความสงบเขา้ ทกุ ๆนาที ทงั้ วนั ทงั้ คืนยืนเดนิ น่งั นอนก็เกิดแต่
ความสงบของใจอยอู่ ย่างนนั้ เพราะฉะนนั้ อย่าไดน้ อกรตี นอก
รอยไปเลน่ พธิ ีตา่ งๆนานา ใหพ้ จิ ารณารา่ งกายของเราน่ี ตดั สว่ น
หยาบสว่ นละเอียดของกายออกใหม้ าก เม่อื จะเหน็ หรอื ไม่เหน็ ไม่
ตอ้ งวิตก เม่ือสว่ นปัญญาท่ลี ะเอียดมากเขา้ เทา่ ไรแลว้ อย่างนนั้
ปฏิภาคนนั้ จะดบั ลงไปทนั ที แตอ่ ย่าวิตกวา่ เส่อื มสมาธิ การ
คน้ ควา้ พินิจพจิ ารณาอยอู่ ยา่ งนนั้ เองเป็นเหตใุ หเ้ จรญิ ขององค์
ปัญญาวปิ ัสนา น่นั เพราะฉะนนั้ ใหเ้ ขา้ ใจอยา่ งนี้ เพราะฉะนนั้
การปฏิบตั บิ าํ เพญ็ สมาธิน่ี ผทู้ ่ีบาํ เพญ็ เป็นแลว้ หรอื ยงั ไมเ่ ขา้ ใจ
เม่ือเขา้ ใจพอสมควรอยา่ งนนั้ ตอ้ งหาครูบาอาจารยผ์ ทู้ ่ที า่ นมี
ความรู้ ความฉลาดแนะนาํ พร่าํ สอน น่ี อย่างนีจ้ งึ เรยี กวา่
อาจารยเ์ ป็นผมู้ ีประโยชนแ์ กก่ ารใหท้ ศั นะในการศกึ ษาให้
เจรญิ รุง่ เรอื งเกิดขนึ้ สาํ หรบั ในดา้ นการภาวนา เพราะฉะนนั้ อย่าง
ครูบาอาจารยม์ ่นั ทา่ นจงึ เป็นคณาจารยห์ รอื เรยี กวา่ เป็นครูบา

อาจารยท์ ่ีสมควรแกส่ านศุ ษิ ย์ เม่ือผใู้ ดจะเขา้ ไปศกึ ษาสิง่ หนง่ึ สง่ิ
ใดประการใดอย่างนีไ้ ม่มีความขดั ขอ้ ง ขอใหไ้ ปเสนอเถอะ

มีภกิ ษุหน่มุ องคห์ นง่ึ เธอไดค้ น้ ควา้ พนิ ิจพิจารณารา่ งกาย
ของเธออยา่ งนนั้ จนละเอียดละออไปหมดทกุ สว่ นทกุ ชนิ้ ทกุ อนั
จนไดส้ ภาวะของใจอนั นนั้ ไดล้ งถงึ ความจรงิ ประจกั ษใ์ นขณะท่ี
ลงไปอยา่ งนนั้ โลกทงั้ หลายนไี้ ม่มีปรากฏขนึ้ กบั ใจ ขาดสญู ไป
หมด อย่จู าํ เพาะใจอนั นนั้ อนั เดียว ไมม่ ีส่งิ ใดท่ีเจือปนอยใู่ นใจอนั
นนั้ แลว้ ภกิ ษุหนมุ่ องคน์ นั้ ก็ไดเ้ อาส่ิงเหลา่ นีไ้ ปนมสั การครูบา
อาจารยท์ า่ น ไปเลา่ ถวายความเป็นไปใหท้ า่ นฟังตงั้ แตเ่ บอื้ งตน้
ในการคน้ ควา้ พนิ ิจพจิ ารณาลงไปอย่างนนั้ จนกระท่งั ถงึ ท่ีสดุ
ของการคน้ ควา้ พิจารณาอยา่ งนนั้ ลงไปแลว้ ในสภาวะของใจ
ลาํ ดบั นนั้ มนั ขาดพรบึ ลงไปโดยท่ีคลา้ ยๆขาดสติ แตไ่ มใ่ ชข่ าดสติ
มนั ก็ปรากฏโลกทงั้ หลายขาดลงไปไมม่ ีอนั ใดเลยแมแ้ ตร่ า่ งกาย
ของเราอยา่ งนีก้ ็สญู หายไปหมด เหลอื ความบรสิ ทุ ธิ์ของใจอนั
เท่ียงแทอ้ ย่อู นั เดียวอยา่ งนนั้ ก็เม่ืออยา่ งนนั้ แลว้ ก็ไปเรยี นถาม
ท่านวา่ ภกิ ษุองคก์ ็ถามวา่ ตอ่ ไปจะใหท้ าํ อยา่ งไรตอ่ ไป ท่านก็เลย

บอกวา่ เออ เอาอยา่ งนนั้ แหละ ใหพ้ ิจารณาอย่างนนั้ ดาํ เนนิ ไป
เร่อื ยๆ ท่านไมม่ ีการคดั คา้ น ไมม่ ีการโตเ้ ถียงหรอื ไมม่ ีการท่ีจะกะ
เตอะกะตะอะไรทงั้ หมดเลย น่ีแหละเพราะฉะนนั้ คติอนั นีม้ ีภกิ ษุ
ไปเลา่ บงั เอญิ หลวงตา แอบกระซบิ ๆนิดๆไดย้ ินเขา้ ก็เลยมาเลา่
สกู่ นั ฟัง น่ีแหละชีวติ

เพราะฉะนนั้ การคน้ ควา้ พนิ จิ พจิ ารณากายนีย้ ่อมเกิดดว้ ย
ประการตา่ งๆ มีมากมายเหลอื ท่ีจะพรรณนา เม่ือบคุ คลใดเป็น
แลว้ อยา่ งนนั้ สิง่ ทงั้ ปวงในโลกเราจะมองวา่ มีความขดั ขอ้ ง
วนุ่ วาย เม่ือการคน้ ควา้ พจิ ารณากายลงไปไดซ้ กั นิดเดยี วเท่านนั้
มนั ดบั ไปหมดไมม่ ีส่งิ ใดท่ีจะมาเจือปนใจ เพราะใจนนั้ เขา้ ไปอยู่
กบั กาย ใจนนั้ มีหนา้ ท่ีรูอ้ ย่กู บั กาย เดินอยอู่ ยา่ งนนั้ มีสติ
ประคบั ประคองใจอย่อู ย่างนนั้ ตลอดเวลา ใจนนั้ แสนปลดเปลอื้ ง
ไม่มีสิ่งกงั วลอนั ใดเขา้ มาเจือปนเลย น่ีเพราะฉะนนั้ การปฏิบตั ิ
ธรรมะเม่ือเป็นอย่างนนั้ แลว้ น่นั แหละ เม่ือดาํ เนนิ ไปเรอ่ื ยๆจนถงึ
ความจรงิ ก็ประจกั ษข์ นึ้ กบั ใจผปู้ ฏบิ ตั ิ สภาวะอย่างนนั้ ใน
ขณะนนั้ เม่ือพจิ ารณาเต็มท่ลี งไปแลว้ สภาวะอนั ตวั พิจารณา

นนั้ เองจะหยดุ ลงไปขณะท่ีพจิ ารณาอยา่ งนนั้ แลว้ ก็จะปรากฏวา่
อย่างเราน่งั อย่ใู นศาลาอย่างนีป้ ระมาณตงั้ สองสามรอ้ ย ไม่
ปรากฏวา่ มีผมู้ ีคน ไมม่ ีตวั มตี นของเราในขณะจติ นนั้ เลย เม่ือ
พิจารณาลงอยา่ งนนั้ แลว้ ถงึ สภาวะอนั เต็มท่ีอย่างนนั้ น่นั แหละ
ผปู้ ฏิบตั ิก็ตอ้ งประจกั ษผ์ ลของการปฏิบตั ใิ นขณะนนั้ เอง

น่ีเพราะฉะนนั้ จงึ วา่ บรรยายธรรมะศาสนธรรมคาํ ส่งั สอน
ขององคส์ มเดจ็ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ สมกบั ภาษิตท่ียกไว้
เบือ้ งตน้ วา่ จติ ตัง ทนั ตงั สุขาวะหงั บคุ คลผฝู้ ึกจติ ใจท่ีไดด้ ี
แลว้ ยอ่ มนาํ สขุ มาใหข้ องหวั ใจ เพราะวา่ เม่ือผฝู้ ึกหดั อบรม
จิตใจจนใหไ้ ดร้ บั ความเยือกเยน็ จนเขา้ สแู่ ดนของปัญญาอนั
แทจ้ รงิ อยา่ งนนั้ แลว้ ไม่มีสง่ิ ใดท่ีจะมาเจือปนหวั ใจใ◌ห้ ม้ ีความ
เศรา้ หมองขนุ่ มวั ตลอดทงั้ วนั ทงั้ คนื ยืนเดนิ น่งั นอนตลอดเวลา ใจ
นนั้ แสนท่ีจะสบาย ปลอดโปรง่ อยตู่ ลอดเวล่าํ เวลาอยา่ งนี้ น่นั
เรยี กวา่ ธรรมะอนั แทจ้ รงิ ของพระพทุ ธเจา้ องคพ์ ระศาสดาของ
พวกเราเม่ือทา่ นไดถ้ งึ ธรรมอนั แทจ้ รงิ อยา่ งนีแ้ ลว้ ทรงพจิ ารณา
สตั วโลกวา่ เตม็ ไปดว้ ยความหมกมนุ่ เต็มไปดว้ ยความวนุ่ วาย

แสนท่ีจะกงั วลนานาประการตา่ งๆ เม่ือมองอยา่ งนนั้ แลว้ ทาํ ไม
สตั วท์ งั้ หลายจะสามารถมาประพฤติปฏบิ ตั ิธรรมะไดห้ นอ ครอง
บา้ นครองเรอื น เต็มไปดว้ ยความขดั ขอ้ งนานาประการอยา่ งนี้
เม่ือนอ้ มใจพิจารณาอกี ทีหนง่ึ ก็มาพจิ ารณาดวู า่ สตั วท์ งั้ หลายคง
มีอปุ นิสยั ปัจจยั ท่ีสามารถจะไดบ้ รรลคุ ณุ ธรรมของเราคงมีบา้ ง
น่ี จงึ เรยี กวา่ วหิ ารธรรม เป็นพรหมวหิ ารมาอาราธนา น่นั แหละ
เพราะฉะนนั้ ธรรมะคาํ สอนของพระพทุ ธเจา้ ไมไ่ ดอ้ ยทู่ ่ีอ่นื ท่ีไกล
(เทปจบ)

ท่ีมา: https://youtu.be/twJnujuh1Fw