พระบุรพาจารย์ในภาคอีสาน โดย หลวงพ่อพุธ

พระบรู พาจารยใ์ นภาคอีสาน
หลวงพอ่ พธุ ฐานิโย

ณ โอกาสตอ่ ไปนีจ้ ะไดแ้ สดงพระธรรมเทศนาพรรณนาศา
สนธรรมคาํ สอนของสมเด็จพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ เพ่ือเป็น
ประโยชนแ์ กเ่ ราพทุ ธบรษิ ัททงั้ หลาย วนั นเี้ ราทงั้ หลายไดพ้ รอ้ ม
ใจกนั มา บาํ เพ็ญกองการกศุ ลเพ่ืออทุ ิศถวายพระบรู พาจารย์
บรู พาจารยห์ มายถงึ อาจารยผ์ เู้ กิดก่อนเรา ทา่ นเกิดก่อนเรา ท่าน
บวชกอ่ นเรา ทา่ นสอนเรามาก่อน จงึ ไดช้ ่ือวา่ พระบรู พาจารย์

อนั ดบั ของพระบรู พาจารยใ์ นภาคอสี านอนั ดบั แรก ทา่ นอริ
ยกวี (อ่อน) ไดไ้ ปอปุ สมบทในสาํ นกั ของพระบาทสมเดจ็ พระ
เจา้ อยหู่ วั รชั กาลท่ี ๔ ซง่ึ สมยั นนั้ พระองคย์ งั อปุ สมบทอยู่ ยงั ไม่
ทรงลาผนวชออกมาครองเมือง แลว้ ท่านผนู้ นั้ ก็ไดศ้ กึ ษาพระ
ปรยิ ตั ิธรรม เรยี นรูพ้ ระธรรมวนิ ยั แลว้ กน็ าํ ธรรมวนิ ยั ซง่ึ ถอด
แบบจากพระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั รชั กาลท่ี ๔ ไป
ประดิษฐานคณะพระธรรมยตุ ิ ตรงท่ีวดั ศรที อง จงั หวดั
อบุ ลราชธานี

1

เม่ือสิน้ บญุ บารมีของทา่ นอรยิ กวี (ออ่ น)ก็ตกทอดมาถึงทา่ น
พนั ธุละซง่ึ เป็นสหธรรมกิ ของทา่ นพนั ธลุ ะ ซง่ึ เป็นสหธรรมิกของ
ท่าน ถดั จากนนั้ กม็ าถงึ ยคุ ของพระเดชพระคณุ เจ้าพระคุณอุ
บาลีคุณูปมาจารย์ (จนั ทร์ สริ ิจนฺโท) เจา้ พระคณุ อบุ าลีคณุ ปู
มาจารยท์ า่ นบรหิ ารกิจการพระศาสนาทงั้ ฝ่ายปรยิ ตั ิและทงั้ ฝ่าย
ปฏิบตั ิ ภาษากฎหมายเขาวา่ คนั ถธรุ ะ และ วปิ ัสสนาธุระ

คนั ถธุระ มีหนา้ ท่ีจดั การบรหิ าร ปกครองคณะสงฆต์ าม
พระราชบญั ญตั ิคณะสงฆ์ ซง่ึ พระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ วั เป็น
ผตู้ ราเป็นกฎหมายสงฆข์ นึ้ มาเรยี กวา่ พระราชบญั ญตั ิคณะสงฆ์
และก็จดั การศกึ ษาพระปรยิ ตั ิธรรม คือ สอนนกั ธรรม สอนบาลี
สอนทงั้ การปฏบิ ตั ิธุดงคกรรมฐาน

พระคณุ เจา้ พระมหาเถระรูปนี้ เรยี กวา่ เป็นพระเถระท่ีครบ
เครอ่ื ง มีทกุ อยา่ ง ถา้ จะพดู ถึงสาํ นวนโวหารของทา่ น ทา่ นเป็นผู้
ชาํ นิชาํ นาญ นอกจากจะชาํ นาญในหลกั วชิ าการทางศาสนา
แลว้ ยงั เป็นนกั กวี แตง่ กลอนแตง่ โคลง อา่ นแลว้ ฟังซาบซงึ้

2

อาตมายงั ไดจ้ าํ คาํ สอนซง่ึ เป็นคาํ กลอนของทา่ น ทา่ นวา่ เป็น
ภาษาอีสาน ทา่ นบอกวา่

กัมมัฏฐานโกแก้วแถวทาํ บ่เตือ้ งต่อ
กัมมัฏฐานพ่อว่อมาขใี้ ห้หม่เู หม็น
เขากล็ ือมันแล้วกมั มัฏฐานหมเู ถอื น
ได้อาหารอ่ิมทัง้ นอนมุ้งน่ังธรรม
(คาํ แปล: กรรมฐานถว้ ยแกว้ ขาดความสนใจในพระธรรม
วนิ ยั กรรมฐานไปโผลต่ รงนนั้ ตรงนี้ แลว้ ไปปะรพฤตเิ สยี หายให้
หม่เู หมน็ เบ่ือ คนเขาเลา่ ลอื วา่ เป็นกรรมฐานเดนิ ป่าเดนิ ดง กิน
แลว้ นอนไมส่ สนใจขอ้ วตั รปฏบิ ตั ิ)
อนั นีจ้ าํ ตดิ ตาติดใจ ปลมื จ๊กั เท่ือ อีกอนั หนง่ึ ทา่ นวา่

อศั จรรยป์ ลาไหลลดหลาน
น่าอนาถหนีหน่ายวังตม
ผู้เป็ นสมณส์ บื วงศบ์ ่อม่วั

3

(คาํ แปล: ปลาไหล ปลาดหลด ปลาหลาด นา่ อนาถเบ่อื
หนา่ ยวงั ตม ผเู้ ป็นสมณะ ไมป่ ฏบิ ตั ติ ามพระธรรมวินยั ทงิ้ จารตี
ประเพณีตา่ งๆหมด)

มาถงึ ยคุ ผเู้ ป็นสมณส์ บื วงศม์ ่วั แลว้ กระมงั
อาตมาไปเย่ียมไขห้ ลวงป่ ฝู ั้น ก่อนหนา้ ท่ที ่านจะมรณภาพ
เพียง ๓ วนั เทา่ นนั้ เอง ทา่ นกาํ ลงั นอนคมุ โปงอยู่ พอไปกราบ
ทา่ น แลว้ ก็โบกมือหา้ มพระไม่ใหร้ บกวนทา่ น ทา่ นก็บอกวา่ “เอา
ลกุ เอาลกุ เอาลกุ ” ถงึ ๓ ครงั้ พระขดั ไม่ไดก้ ็พยงุ ทา่ นลกุ ขนึ้ มา
พอทา่ นลกุ ขนึ้ มาแลว้ พอท่านมองเหน็ มือส่นั ๆยกขนึ้ มาอย่างนี้
"น่ีอะไรครูบาอาจารยก์ ็ถ่ายทอดใหห้ มดแลว้ ทาํ เกง่ ดว้ ย
เสยี ดายอยา่ งเดียวมนั ยงั ขีเ้ กียจอย่เู ทา่ นนั้ ตอ่ ไปขยนั ๆเขา้ หน่อย
กรรมฐานในสายนีถ้ า้ หมดรุน่ พวกเธอแลว้ มนั จะหมดนะ"
คาํ พดู ของครูบาอาจารยน์ ่ียอ่ มเป็นประกาศิต พดู คาํ ไหน
เป็นคาํ นนั้ วนั นีจ้ งึ ไดน้ าํ คาํ เตอื นของครูบาอาจารยม์ าเลา่ ใหส้ ู่
ทา่ นทงั้ หลายฟัง เผ่ือเราจะไดจ้ ดจาํ เอาไวว้ า่ ครูบาอาจารยบ์ อก
วา่ “กรรมฐานในสายนีห้ มดรุน่ พวกเธอแลว้ มนั จะหมดนะ จะไม่

4

มีใครสบื ตอ่ ตอ่ ไปขยนั ๆเขา้ หนอ่ ย” อนั นีเ้ ป็นคาํ เตอื นของหลวง
ป่ฝู ั้น สว่ นในเหตกุ ารณป์ ัจจบุ นั นี้ จะมีอนั เป็นไปอยา่ งไรนนั้ ไม่
คอ่ ยไดส้ นใจ เกิดมาเป็นหลวงพอ่ หลวงพ่ี ไม่เคยหว่นั วติ กวา่
ใครเคา้ จะลงนรก กลวั แตต่ วั เองจะลงนรก เราดหู นา้ ใครแลว้ ก็ไม่
เหมือนหนา้ พอ่ หนา้ แม่เราซกั คน ใครจะสรา้ งบาปกรรมลงนรก
เราก็ไมอ่ ศั จรรย์ เราจะสรา้ งแตค่ วามดี สรา้ งแตค่ วามดี ถา้ ไม่
สาํ เรจ็ มรรคผลนิพพาน ตายแลว้ ไปเกิดบนสวรรค์ สมบตั ิบน
สวรรคเ์ ป็นของเราคนเดยี วหมด นางฟา้ นางเทวดา ไม่มีใครแย่ง
อยุ้ ! อย่ใู นเมืองมนษุ ยน์ ่ีมนั อปั รยี จ์ ญั ไร เพียงจะเป็นสมภาร ยงั มี
ผอู้ ยากมาแยง่ เป็นใหญ่ ใหล้ องคดิ ดซู ิ ญาตโิ ยมทงั้ หลาย

เพราะฉะนนั้ ไดพ้ ดู มาถงึ ตอนท่ีวา่ เจา้ พระคณุ อบุ าลีคณุ ปู
มาจารยเ์ ป็นพระเถระท่ที รงคณุ วฒุ ิทงั้ ฝ่ายคนั ถธรุ ะและวปิ ัสสนา
ธุระ เจา้ พระคณุ อบุ าลีคณุ ปู มาจารยท์ าํ หนา้ ท่ีสองทาง สอน
หนงั สอื ธรรมะ สอนนกั ธรรม สอนบาลี สอนจนกระท่งั สมถกรรม
ฐาน วิปัสสนากรรมฐาน เป็นนกั ปฏิบตั ทิ ่ียอดเย่ียม ขนาดขนึ้ น่งั
บนธรรมาสน์ พอขยบั ตวั ขาหกั ยงั น่งั เทศนเ์ ฉย เอาสิ จนกระท่งั

5

เทศนจ์ บแลว้ ไมย่ อมลงธรรมาสน์ “เอา้ ! พระเดชพระคณุ ทาํ ไม
ไม่ลงธรรมาสนซ์ กั ที” “มนั จะลงไดอ้ ยา่ งไรหละ ขาหกั แลว้ ” ดสู ิ
ถา้ เป็นอยา่ งเรา จะวา่ ยงั ไง ขาหกั ทงั้ ขาน่ีไมร่ อ้ งโอย้ ๆ น่ีแสดงวา่
คณุ สมบตั คิ วามเขม้ แข็งของจติ ใจของนกั ตอ่ สเู้ ชน่ เจา้ พระคณุ อุ
บาลีคณุ ปู มาจารยเ์ นยี้ หาไดย้ ากท่ีสดุ ในโลกนี้

ทา่ นผนู้ ีแ้ หละ ท่านมีลกู ศิษยส์ ององค์ องคห์ นง่ึ คือสมเดจ็
พระมหาวีรวงศ์ ตสิ สฺ มหาเถระ ตอนนีม้ าแยกสายกนั สมเด็จ
พระมหาวีรวงศ์ ตสิ ฺสมหาเถระเป็นผทู้ าํ ธรุ ะในฝ่ายคนั ถธรุ ะ แลว้
ลกู ศษิ ยอ์ ีกองคห์ นง่ึ คอื พระเดชพระคณุ หลวงป่ เู สาร์ กนั ตสฺ ีโล
หลวงป่เู สาร์ กนั ตสฺ ีโลน่ีทาํ หนา้ ท่ีเฉพาะฝ่ายปฏบิ ตั ิฝ่ายเดียว
พระธดุ งคใ์ นภาคอีสานท่ีออกเดนิ ธดุ งคไ์ ปตามหวั เมืองนอ้ ยเมือง
ใหญ่ ตามป่าตามชนบทเป็นองคแ์ รก เทา่ ท่ีรูม้ าคือหลวงป่เู สาร์
กนั ตสฺ โี ล

หลงั จากท่ีทา่ นอปุ สมบทเป็นพระภิกษูแลว้ ประมาณ ๖
พรรษา ก็มาไดล้ กู ศษิ ยอ์ งคส์ าํ คญั คอื พระอาจารยม์ ่นั ภรู ิทตฺ
โต พระอาจารยม์ ่นั ภรู ทิ ตโฺ ตน่ีเป็นกาํ ลงั สาํ คญั ถา้ จะ

6

เปรยี บเทียบผสู้ อนหนงั สือ หลวงป่เู สารส์ อนไดเ้ ฉพาะแต่
ระดบั ประถมและมธั ยม แตห่ ลวงป่มู ่นั สอนถงึ ระดบั
มหาวิทยาลยั จนถงึ ปรญิ ญาเอก

ลกู ศิษยท์ ีแรกหลวงป่มู ่นั มาเรยี นกบั หลวงป่เู สาร์ แตบ่ ญุ
บารมีของหลวงป่มู ่นั น่นั บญุ วาสนาของท่านมีปฏภิ าณรวดเรว็
การปฏิบตั ิธรรมกา้ วหนา้ ไดด้ ี แลว้ ลงผลสดุ ทา้ ยขนั้ สมถะ พระ
อาจารยเ์ สารส์ อนพระอาจารยม์ ่นั ขนั้ วิปัสสนาน่ี พระอาจารย์
ม่นั ยอ้ นกลบั มาสอนพระอาจารยเ์ สาร์ อาจารยก์ ลบั เป็นลกู ศิษย์
ลกู ศิษยก์ ลบั เป็นอาจารย์ แตท่ า่ นก็ยงั มีความเคารพตอ่ กนั อยา่ ง
สดุ ซงึ้ ซง่ึ หาความเคารพจากภกิ ษุสามเณรปัจจบุ นั นีม้ ีตอ่ ครูบา
อาจารยน์ ่นั จะเปรยี บเทียบอยา่ งท่านไม่ไดเ้ ลย แมว้ า่ ทา่ นจะเกง่
กวา่ อาจารยใ์ นทางภมู ิจิตภมู ธิ รรม ทา่ นก็ไม่เคยลบหลดู่ หู ม่นิ
อปุ ัชฌายอ์ าจารยข์ องทา่ น เคารพปรนนิบตั ิอย่จู นกระท่งั
มรณภาพ ตายจากกนั ไป อนั นีค้ ือจดุ เรม่ิ ของพระธุดงคข์ องพระ
กรรมฐานในสายภาคอีสาน

7

อยมู่ าภายหลงั ก็มาไดล้ กู ศิษยค์ ือพระอาจารยม์ ่นั เป็นกาํ ลงั
สาํ คญั มาภายหลงั พระอาจารยส์ งิ ห์ ขนั ตยาคโม หลวงป่ ู
ดลู ย์ อตุโล ไปเรยี นหนงั สืออย่ทู ่ีวดั สทุ ศั น์ จงั หวดั อบุ ลราชธานี
พอดใี นพรรษานนั้ พระอาจารยม์ ่นั ไปจาํ พรรษาท่ีวดั บรู พาซง่ึ อยู่
ในเมืองเดยี วกนั ไมท่ ราบวา่ พ.ศ.เทา่ ไหร่ ทีนีพ้ ระอาจารยด์ ลู ย์
อตโุ ล กบั พระอาจารยส์ งิ ห์ ขนั ตยาคโมน่ี เวลาวา่ งจากเรยี นพระ
ปรยิ ตั ธิ รรม วา่ งจากการสอนหนงั สือ เม่ือกอ่ นน่ีโรงเรยี นชนั้
ประถมน่ีอย่ใู นวดั พอตกตอนค่าํ ก็ไปเฝา้ พระอาจารยม์ ่นั ไป
เรยี นกรรมฐาน ไปฟังเทศนฟ์ ังธรรมพระอาจารยม์ ่นั ในทาง
ปฏบิ ตั ิสมาธิสมถะภาวนา แลว้ มาปฏิบตั ิตาม เกิดผล จติ สงบ
เป็นสมาธิ มีสภาวะรูต้ ่ืนเบกิ บาน มีปีติ มีความสขุ ทงั้ สอง
พระองคท์ า่ นก็เลยตดั สนิ ใจเลิกเรยี นปรยิ ตั ธิ รรม ตดิ ตามพระ
อาจารยม์ ่นั เป็นลกู ศิษย์ เดนิ ธุดงคไ์ ปท่วั ภาคอสี าน ไมท่ ราบวา่
เรม่ิ ตน้ แตเ่ ม่ือไหร่

จาํ ไดว้ า่ เคยไปกราบพระอาจารยม์ ่นั ในงานศพอาจารยส์ อน
ท่ีวดั บา้ นหนองดินดาํ ตอนนนั้ อาตมาอายเุ พียง ๘ ขวบ แตไ่ ม่

8

ทราบวา่ เป็นปีพ.ศ.เท่าไหร่ คงจะประมาณ ๗๑ ๗๒ อย่ใู นระยะ
นี้ ทีนีใ้ นเม่ือไดห้ ลวงป่ดู ลู ยแ์ ละพระอาจารยส์ งิ หม์ าเป็นลกู ศษิ ย์
พระอาจารยส์ งิ หน์ ่ีถา้ จะเปรยี บเทียบก็เหมือนกบั วา่ เป็นเสนาธิ
การทหารบก ทหารอากาศ ทหารเรอื เป็นกาํ ลงั ในการเผยแพร่
พระธรรมวนิ ยั ในสายพระธดุ งคกรรมฐาน เรม่ิ จดุ ตงั้ แตจ่ งั หวดั
สกลนคร นครพนม อบุ ลราชธานี จงั หวดั เลย จนกระท่งั ไปถงึ
เชียงใหม่ จนกระท่งั มีลกู ศิษยล์ กู หาตงั้ วดั ตงั้ วากนั มากมายกา่ ย
กอง เม่ือก่อนวดั คณะธรรมยตุ ิในประเทศไทยมีเกือบจะไมถ่ งึ
รอ้ ยวดั แตเ่ วลานีเ้ รามีวดั คณะธรรมยตุ มิ ากมายก็เพราะ
เน่ืองจากผลงานพระเถระทงั้ หลายดงั ท่ีกลา่ วมา

เม่ือสมยั ท่เี ป็นสามเณรเด็กๆ ไปธดุ งคเ์ ดนิ ตามหลงั ครูบา
อาจารยห์ ม่ ผา้ จีวรดาํ ๆ ไปท่ีไหนเพ่ือนเคา้ ถยุ นา้ํ ลาย อาจารย์
บางองคท์ ่านไปธดุ งค์ ทา่ นชอบเอาแม่ขาวแมช่ ีเดินตามหลงั ไป
ดว้ ย เดนิ ไปหา่ งๆ ทีนีช้ าวไรช่ าวนาเคา้ ไม่เคยเหน็ พระแบกกลด
ตะพายบาตร แลว้ เคา้ ก็ตะโกนถาม “เจา้ ผเู้ อย้ จะพาลกู พาเมีย
ไปสรา้ งบา้ นสรา้ งเมืองท่ีไหนหนอ” เคา้ วา่ อย่างนีส้ ิ ผา้ จีวรดาํ ๆ

9

อยา่ งท่ีเหน็ อยนู่ ่ี เม่ือก่อนน่ีเดินไปท่ีไหนเคา้ ถยุ นา้ํ ลาย แตม่ า
ปัจจบุ นั นีผ้ า้ จวี รดาํ นีก้ ลบั มีราคา เสยี ดายท่ีอาตมาไมไ่ ดเ้ อาจีวร
ผืนท่ีเคยห่มแลว้ โดนเคา้ ดา่ แลว้ เคา้ ถยุ นา้ํ ลายไล่ เก็บไวเ้ ป็น
อนสุ รณ์

เอาละ เอากนั เพียงแคน่ ี้ พดู มากไปเด๋ียวมนั จะออกนอกลู่
นอกทาง ก็เป็นอนั วา่ เราจะนบั อนั ดบั ของพระธุดงคกรรมฐาน ซง่ึ
เป็นผนู้ าํ ในการเดนิ ธดุ งคใ์ นป่าในเขาเน่ีย อนั ดบั หนง่ึ หลวงป่ ู
เสาร์ อนั ดบั สอง หลวงป่มู ่นั อนั ดบั สาม หลวงป่สู งิ ห์ อนั ดบั ส่ี
หลวงป่ขู าว หลวงป่ชู อบ หลวงป่ฝู ั้น ทีนีค้ รูบาอาจารยท์ า่ นวา่ รุน่
ของพวกอาตมานีเ้ ป็นอนั ดบั หา้ แลว้ ก็ยงั เป็นหว่ งวิตกอย่ทู ่ีครูบา
อาจารยท์ ่านทกั วา่ ตอ่ ไปนีก้ รรมฐานถา้ หมดรุน่ พวกเธอแลว้ มนั
จะหมด อนั นีข้ อฝากใหเ้ พ่ือนสหธรรมิกและญาติโยมทงั้ หลาย
เอาไวพ้ จิ ารณา

เอาละวนั นีเ้ รามาทาํ บญุ อทุ ศิ ถวายพระบรู พาจารย์
บรู พาจารยไ์ ดท้ ราบแลว้ วา่ บรู พาจารยข์ องเราเป็นนกั ปฏบิ ตั ิ
กรรมฐาน ปฏิบตั กิ รรมฐานก็คอื น่งั สมาธิภาวนาน่นั เอง ดงั นนั้

10

เพ่ือเป็นการราํ ลกึ ถึงพระบรู พาจารยข์ องเรา อาตมาจงึ ขอเชิญ
ทา่ นทงั้ หลายเตรยี มน่งั สมาธิ

การสอนสมาธิภาวนาตามแบบฉบบั ของพระอาจารยเ์ สาร์
พระอาจารยม์ ่นั ท่านใหเ้ รม่ิ ตน้ ดว้ ยการภาวนาพทุ โธ เคยไดย้ ิน
หลวงป่เู สารเ์ ม่ือมีคนมาถาม หลวงป่เู สารน์ ่นั เคา้ เรยี กวา่ ญาท่าน
ญาท่านน่ีเป็นพระเถระผใู้ หญ่ท่ีเขาเคารพนบั ถือ เวลาผสู้ นใจใน
การปฏบิ ตั ิสมาธิภาวนาเคา้ จะไปถามวา่ “ญาทา่ น อยากจะ
ภาวนา ทาํ อยา่ งไร” “พทุ โธซ่ี ภาวนาพทุ โธแลว้ มนั จะไดอ้ ะไรดี
ขนึ้ อยา่ ถาม พทุ โธแปลวา่ อะไร ถามไปทาํ ไม ฉนั ใหภ้ าวนาพทุ
โธ” แคน่ ีเ้ ป็นอนั จบการเทศนห์ ลวงป่เู สาร์

ทีนีเ้ ม่ือเราหดั ภาวนาเป็นหน่อย ปัญหามนั ก็เกิดขนึ้ วา่ ทาํ ไม
หลวงป่เู สารจ์ งึ สอนใหภ้ าวนาพทุ โธ ก็มาไดค้ วามวา่ พทุ โธ
แปลวา่ ผรู้ ู้ ผรู้ ูน้ ่ีเป็นภาษาภาคกลาง แตภ่ าษาอีสานเคา้ เรยี กวา่
ผฮู้ ู่ ผฮู้ นู่ ่ีคือผไู้ มด่ อื้ ผเู้ ป็นอบุ าสกอบุ าสกิ าก็ยดึ ม่นั ในคณุ พระ
รตั นตรยั คอื คณุ พระพทุ ธ พระธรรม พระสงฆเ์ ป็นท่ีสรณะอยา่ ง
เหนียวแนน่

11

แลว้ ก็สาํ รวมละบาปกรรมตามกฏของศลี ๕ ไม่ฆา่ ไม่
เบยี ดเบียน ไมข่ ม่ เหง ไมร่ งั แก ไมอ่ ิจฉาตารอ้ น กายวาจาสงบ
ทา่ นเรยี กวา่ ผฮู้ ู่ คอื ผไู้ ม่ดอื้ ทีนีภ้ าษาภาคกลางเคา้ วา่ ผรู้ ู้ ผรู้ ูก้ ็คือ
ผรู้ ูส้ กึ สาํ นกึ ผดิ ชอบช่วั ดี เม่อื มีความรูส้ กึ สาํ นกึ ผิดชอบช่วั ดีก็
กลายเป็นผไู้ มด่ อื้ น่นั เอง เพราะฉะนนั้ หลกั การปฏิบตั เิ พ่อื ความ
เป็นผไู้ ม่ดอื้ น่ีเราจะทาํ อยา่ งไร ขอใหพ้ ิจารณาหลกั หา้ ประการ
คอื ศลี ๕ ท่ีไดส้ มาทานมาแลว้ น่นั แหละคอื กฏเกณฑท์ ่ีฝึกอบรม
จติ ใจของเราไม่ใหเ้ ป็นผดู้ อื้

ทีนีเ้ ม่ือกายก็ไม่ฆา่ ไม่ลกั ไมด่ ่มื นา้ํ ดองของเมา วาจาก็ไม่
โกหก ไม่พดู สอ่ เสยี ด ไมพ่ ดู เพอ้ เจอ้ เหลวไหล ไม่พดู ยยุ งสง่ เสรมิ
ใหใ้ ครตอ่ ใครเคา้ แตกสามคั คกี นั ในเม่ือเราปฏิบตั ไิ ดเ้ ราก็เป็นผรู้ ู้
คอื เป็นผฮู้ ่นู ่นั เอง เพราะฉะนนั้ เหตผุ ลท่ีพระอาจารยเ์ สารใ์ ห้
ภาวนาพทุ โธก็เขา้ ใจวา่ จะเป็นอยา่ งนี้ ทีนีพ้ ทุ โธแปลวา่ ผรู้ ู้
แปลวา่ ผตู้ ่นื แปลวา่ ผเู้ บกิ บาน รูด้ ว้ ยความมีสติสมั ปะชญั ญะ
ต่ืนอย่ดู ว้ ยความมีสติสมั ปะชญั ญะ เบกิ บานอยดู่ ว้ ยความมีสติ
สมั ปะชญั ญะ

12

เม่ือทกุ คนมีสติสมั ปะชญั ญะเตรยี มพรอ้ มอยทู่ ่ีจติ
ตลอดเวลา สตวิ นิ โย สติเป็นผนู้ าํ ผทู้ ่ีมีสติเป็นผนู้ าํ ย่อมเป็นผรู้ ู้
ผตู้ ่ืน ผเู้ บกิ บาน มีความรูส้ กึ สาํ นกึ ผิดชอบช่วั ดี เม่ือทรงไวซ้ ง่ึ
ความรูส้ กึ เชน่ นนั้ ก็ไดช้ ่ือวา่ ทรงไวซ้ ง่ึ พระธรรม คอื พระธรรมท่ีทาํ
จติ ของเราใหเ้ ป็นพทุ ธะผรู้ ูน้ ่นั เอง เม่ือทรงไวซ้ ง่ึ พระธรรมโดย
ธรรมชาตขิ องผทู้ ่ีมีคณุ ธรรมในจติ ในใจ มีสติสมั ปะชญั ญะ
เตรยี มพรอ้ ม เขาจะตอ้ งตงั้ ใจใหแ้ น่วแน่อย่เู สมอวา่ ฉนั จะละ
ความช่วั ประพฤติความดี ทาํ ใจใหบ้ รสิ ทุ ธิ์สะอาดอย่เู สมอ น่ีคือ
เหตผุ ลท่ีพระอาจารยเ์ สารส์ อนใหภ้ าวนาพทุ โธ

ทีนีใ้ นเม่ือเรามีผรู้ ู้ ผตู้ ่นื ผเู้ บกิ บาน มีสติเป็นผนู้ าํ ถา้ หากวา่
ใครจะสงสยั ตอ่ ไปอีกวา่ ภาวนาอยา่ งอ่นื ไดม้ ยั้ ได้ ไดเ้ หมือนกนั
หลกั ของการภาวนาอยทู่ ่ี การทาํ จิตใหม้ ีสง่ิ รู้ สตมิ ีสงิ่ ระลกึ จะ
เป็นอะไรก็ได้ ไม่เฉพาะแตท่ ่เี ราจะมาเถียงกนั พทุ โธ สมั มาอรหงั
ยบุ หนอพองหนออย่นู ่ี เสียเวลาเปลา่ ๆ ถา้ จะถามวา่ ภาวนาพทุ
โธดีมยั้ ยบุ หนอพองหนอดีมยั้ สมั มาอรหงั ดีมยั้ พระองคน์ ีข้ อ
ตอบวา่ ดหี มด ท่ีดหี รอื ไม่ดีมนั อย่ทู ่ีการสงสยั ขอ้ งใจ การลงั เล

13

การตดิ ตดั สินใจไม่แน่ และการทาํ ไมถ่ งึ พอภาวนาพทุ โธๆๆๆไป
วา้ ! มนั จะไดม้ ยั้ นอ้ สาํ เรจ็ มยั้ นอ้ อาจารยอ์ งคน์ นั้ ทา่ นวา่ พทุ โธน่ี
ไดแ้ ตส่ มถะ ไมถ่ ึงวปิ ัสสนาเด้ เราภาวนาพทุ โธไปน่จี ะไม่
เสียเวลาหรอื อา้ ว ถา้ มาสงสยั อย่างนี้ จา้ งสิ ตอ่ ใหอ้ ายยุ ืนแปด
หม่ืนปี มาภาวนาดว้ ยความขอ้ งใจสงสยั ทา่ นจะไม่บรรลผุ ล
สาํ เรจ็ อะไรเลย

อาตมาขอบอกวา่ ภาวนาพทุ โธก็ดี สมั มาอรหงั ก็ดี ยบุ หนอ
พองดีก็ดี ขอใหเ้ อาจรงิ ซะอย่าง ถา้ ไมเ่ อาจรงิ แลว้ ทาํ ดว้ ยความ
ขอ้ งใจสงสยั รวนเรอย่อู ยา่ งนี้ ตอ่ ใหม้ ีอายยุ ืนตงั้ แปดหม่ืนปี
ภาวนาไปเถอะ ไมม่ ีทางไดส้ าํ เรจ็ เพราะฉะนนั้ จงึ ขอเตอื นวา่
ใครจะท่องคาํ ไหนเป็นคาํ ภาวนา เอาใหม้ นั แน่วแน่ ไมเ่ ฉพาะแต่
ยบุ หนอพองหนอ สมั มาอรหงั พทุ โธดอกพ่ีนอ้ งเอย๋ ขนาดทาํ
ภาวนา เยซูๆๆๆ ก็ยงั สามารถทาํ จติ ใหส้ งบน่ิงสวา่ งรูต้ ่ืนเบกิ บาน
ได้

ทีนีผ้ ขู้ ีเ้ กียจทอ่ งภาวนาหนอ่ ย กาํ หนดสตริ ูจ้ ติ ของตนเองเฉย
อยู่ ถา้ จติ มนั น่ิงอย่ปู ลอ่ ยใหม้ นั น่ิงไป ถา้ มนั คดิ ปลอ่ ยใหค้ ดิ ไป

14

ถา้ มนั วา่ งปลอ่ ยใหม้ นั วา่ งไป เราเอาสติตวั เดียวเป็นท่ีตงั้ สติ
กาํ หนดรูจ้ ิตเรยี กวา่ อะไร ในหลกั กรรมฐานเรยี กวา่ อะไร สติ
กาํ หนดรูจ้ ติ ในหลกั กรรมฐาน เรยี กวา่ จติ ตานุปัสสนา การ
กาํ หนดสติตามรูจ้ ติ ถา้ จติ น่งิ ก็รู้ จติ คดิ ก็รู้ จิตเดือดรอ้ นวนุ่ วายก็
รู้ จิตสงบสขุ สบายก็รู้ เม่ือเรามีสติกาํ หนดจติ แลว้ เรารูห้ มดทกุ
อย่างภายในจติ ของเรา แลว้ ปฏบิ ตั แิ บบนีก้ ็สามารถท่ีจะทาํ ใหไ้ ด้
สมาธิรูธ้ รรมเห็นธรรม

เพราะฉะนนั้ พ่นี อ้ งทงั้ หลายเอย๋ เรอ่ื งหลกั และวิธีการภาวนา
น่ี เลกิ เถียงกนั เสยี เถิด สมเดจ็ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ตอนท่ี
พระองคแ์ สวงหาโมกขธรรม แสวงหาทางตรสั รูเ้ ป็นพระ
สมั มาสมั พทุ ธเจา้ อยนู่ ่นั กอ่ นหนา้ น่นั คาํ วา่ พทุ โธก็ไมม่ ี สมั มา
อรหงั ก็ไมม่ ี ยบุ หนอพองหนอก็ไม่มี แลว้ พระองคเ์ อาอะไรมาเป็น
อารมณท์ อ่ งภาวนากรรมฐาน ลองคิดใหด้ ซู ิ พทุ โธ สมั มาอรหงั
ยบุ หนอพองหนอ เป็นคณุ สมบตั ขิ องพระพทุ ธเจา้ แตพ่ ระองค์
เดยี ว เม่ือพระพทุ ธเจา้ ยงั ไมเ่ กิด สมเดจ็ องคช์ ายสิทธตั ถะเอา
อะไร คาํ ใดมาท่อง ลองคิดดู เขา้ ใจวา่ พระองคจ์ ะจนปัญญา

15

เหมือนกนั เพราะวา่ พระองคไ์ ปภาวนาทอ่ งมนตใ์ นสาํ นกั ฤาษีมา
หมดทกุ สาํ นกั แลว้ ในประเทศอินเดยี ไปท่ีไหนก็ใหท้ ่องแตม่ นตๆ์
พอไปน่งั ภาวนาเขา้ โอมมมม พระศวิ ะ โอมมมม พระโนน่ พระน่ี
พระพรหมอะไรตอ่ มอิ ะไร แลว้ ทนี ีไ้ ปภาวนาแบบทอ่ งมนตน์ ่นั
จิตของพระองคก์ ็สงบไดส้ มาธิ ไดส้ มาบตั ิ แตม่ นั ไมใ่ ชท่ างแห่ง
การตรสั รู้ ทีนีใ้ นเม่ือทกุ สิง่ ทกุ อยา่ งพระองคท์ ่องมาหมดแลว้ พอ
พจิ ารณาเหน็ วา่ ลทั ธิการปฏบิ ตั ขิ องท่านทงั้ หลายเหลา่ นนั้ มนั
ไมใ่ ช่ทางท่ีจะใหต้ รสั รู้ (เทปขาดตอน)

…สมยั โนน้ ท่ีพระองคป์ ระสตู จิ ากพระครรภจ์ ากพระมารดา
ไมก่ ่ีวนั พระบดิ าทาํ พธิ ีแรกนาขวญั พระพ่ีเลยี้ งนางนมผกู พระอู่
ใหบ้ รรทมอย่ใู ตต้ น้ หวา้ ในขณะท่ีชาวบา้ นเขาพากนั สนกุ
เพลิดเพลนิ เก่ียวกบั พธิ ีการแรกนาขวญั เขาทงั้ หลายกท็ อดทิง้ ให้
พระองคท์ รงบรรทมอย่ใู ตร้ ม่ หวา้ ในพระอใู่ ตร้ ม่ หวา้ แตพ่ ระองค์
เดยี ว

และในขณะนนั้ แหละพระวสิ ยั ของพระสพั พญั �ทู กุ ส่ิงทกุ
อย่างมนั เป็นเอง สมาธิพระองคเ์ คยปฏิบตั มิ าแลว้ ตงั้ แตช่ าติปาง

16

ก่อน ทารกตวั เลก็ ๆนอนอย่ใู นอู่ สามารถภาวนาเป็น พระองค์
กาํ หนดพระสติรูล้ มหายใจเขา้ หายใจออก นยั วา่ ไดบ้ รรลปุ ฐม
ฌาณ ผภู้ าวนาไดป้ ฐมฌาณน่ีมนั เป็นอยา่ งไร จติ สงบน่ิงรูอ้ ย่กู บั
ลมหายใจ การท่ีจติ สงบน่งิ รูอ้ ย่ทู ่ีลมหายใจ ไมท่ อดทงิ้ ลมหายใจ
ลมหายใจไม่ไดผ้ ละจากจติ จติ ไมไ่ ดผ้ ละจากลมหายใจ อารมณ์
กบั จิตกลมกลนื กนั สมั พนั ธเ์ ป็นหนง่ึ เดียวกนั ไมแ่ ยกจากกนั อนั
นีเ้ รยี กวา่ วิตก พระสติสมั ปะชญั ญะท่ีประคบั ประคองจิตใหร้ ูอ้ ยู่
ท่ีลมหายใจเรยี กวา่ วิจาร

เม่ือสมาธิมี วติ ก วิจาร สมาธิมีอารมณเ์ ป็นสง่ิ รู้ สตมิ ีสงิ่
ระลกึ ย่อมสามารถท่ีจะทาํ ใหจ้ ติ มีพลงั งานเพม่ิ ขนึ้ คอื ความ
ม่นั คงไดแ้ กส่ มาธิ สติสมั ปะชญั ญะแน่วแน่ เม่ือเป็นเชน่ นนั้ ก็มี
ปี ติ มีความสุข มีความเป็ นหน่ึง จิตรูอ้ ยทู่ ่ีลมหายใจ น่ีพอ
พระองคม์ าทรงราํ ลกึ ถงึ ในตอนนี้ พระองคก์ ็พบตน้ ออ้ ทนั ที ออ๋
มนั อยทู่ ่ีตรงนีเ้ อง พระองคก์ ็ตีความหมายวา่ การปฏบิ ตั ิธรรมเพ่ือ
จะใหบ้ รรลมุ รรคผลนิพพานกนั จรงิ ๆน่ี ตอ้ งพยายามศกึ ษาใหร้ ู้
ธรรมชาติและกฏธรรมชาติ ธรรมชาติคอื กายกบั ใจของเรา หรอื

17

กายกบั จิต จติ กบั กาย ธรรมชาติของกายยอ่ มหายใจ มีลม
หายใจเทา่ นนั้ เป็นเครอ่ื งหลอ่ เลีย้ ง ถา้ หยดุ หายใจเม่ือไหร่ ตาย
ลมหายใจท่ีวา่ เป็นธรรมชาตกิ ็เพราะวา่ เราตงั้ ใจก็หายใจอยู่ ไม่
ตงั้ ใจก็หายใจอยู่ นอนหลบั แลว้ ก็ยงั หายใจ จงึ ช่ือวา่ เป็น
ธรรมชาติของรา่ งกาย

สว่ นจติ น่ี เราจะตงั้ ใจคดิ ก็คดิ ไมไ่ ดต้ งั้ ใจคิด ก็คดิ แมแ้ ต่
นอนหลบั แลว้ ยงั คดิ คอื ตอ้ งฝันไป อนั นีค้ ือธรรมชาติซง่ึ มีอยใู่ น
กายกบั ใจของเรา เม่ือเป็นเชน่ นนั้ ในเม่ือพระองคน์ กึ หาคาํ ใดท่ี
จะมาทอ่ งคาํ บรกิ รรมภาวนา หรอื ทอ่ งมนต์ ไมม่ ี มนั จนใจจรงิ ๆก็
เลยทรงกาํ หนดพระสตริ ูล้ มหายใจเขา้ หายใจออกเฉยอยเู่ ทา่ นนั้
ทีนีเ้ ม่ือพระองคม์ ีสตกิ าํ หนดรูล้ มหายใจ จติ ของพระองคส์ งบ
ละเอียดๆลงไปเรอ่ื ย

ในท่ีสดุ ว่งิ เขา้ ไปสงบสวา่ งอยใู่ นทา่ มกลางของรา่ งกาย ทาํ
ใหพ้ ระองคม์ องเหน็ อวยั วะภายในกายน่ที ่วั หมดภายในขณะจติ
เดยี ว ซง่ึ เรยี กวา่ รูอ้ าการ ๓๒ พระสตู รท่ีเราสวดทาํ วตั ร สวด
มนตก์ นั อย่ทู กุ วนั นี้

18

อะยงั โข เมกาโย
อุทธัง ปาทะตะลา
อะโธ เกสะมตั ถะกา
ตะจะปะริยันโต
ปโุ รนานัปปะการัสสะ อะสุจโิ น

เกิดขนึ้ กอ่ นการตรสั รูเ้ ป็นพระพทุ ธเจา้ พระองคก์ าํ หนดรูล้ ม
หายใจ จิตตามลมหายใจเขา้ มาสงบน่งิ สวา่ งในทา่ มกลางของ
รา่ งกาย แผร่ ศั มีสวา่ งไสวมาครอบคลมุ กายหมด ถา้ มองๆดู
อย่างตาเราธรรมดาน่ี เราจะตกใจวา่ โอ้ ไฟลกุ ไหมพ้ ระ! เพราะ
มนั แสงสวา่ งมนั ออกมารอบกาย ถา้ เราเหน็ อยา่ งธรรมดา เราจะ
ตกใจ โอย้ ! ไฟไหมพ้ ระตายแลว้ ประเด๋ยี วก็ว่ิงหานา้ํ ไปดบั อนั
นนั้ คอื รศั มีของจิตของพระองคท์ ่ีพงุ่ ออกมารอบกาย

เม่ือจิตไปสงบน่ิงอย่ใู นทา่ มกลางของรา่ งกาย จิตสงบ
ละเอยี ดๆลงไปทีละนอ้ ย ละนอ้ ย และในท่สี ดุ รา่ งกายหายขาด
ไปป๊ บุ ยงั เหลอื แตจ่ ิตดวงเดยี วน่งิ สวา่ งไสวลอยเดน่ อยู่ แตต่ อนนี้

19

ยงั ไมไ่ ดส้ าํ เรจ็ เป็นพระพทุ ธเจา้ เด้ เป็นแตเ่ พียงวา่ จติ เขา้ ไปอยใู่ น
ฌาณขนั้ ท่ี ๔ เรยี กวา่ จตุตฌาณ พอไปถงึ ฌาณขนั้ ท่ี ๔ แทนท่ี
จะไปอากาสานญั จายตนะ วิญญาณญั จายตนะ อา
กิญจญั ญายตนะ เนวสญั ญานาสญั ญายตนะ ตามคมั ภีรข์ อง
พวกพราหมณ์ พอขยบั จะออกจากฌาณขนั้ ท่ี ๔ จิตของ
พระองคว์ กเขา้ ไปเขา้ นิโรธสมาบตั ิ ซง่ึ เรยี กวา่ สัญญาเวทยติ
นิโรธ

สัญญาเวทยติ นิโรธน่ีแหละเป็นฐานสรา้ งพลงั งานเพ่ือ
กระโดดเขา้ ไปสภู่ มู ิธรรมขนั้ โลกุตตระ พระเขา้ นิโรธน่ีมนั เป็น
อย่างไร จิตอยใู่ นนิโรธสมาบตั ิมนั เป็นจติ เลก็ นิดเดยี ว แทบจะไม่
รูส้ กึ ตวั แตม่ นั ก็ยงั มีอยู่ ทีนีใ้ นเม่ือจิตของพระองคม์ ีพลงั พรอ้ ม
แลว้ ก็เบง่ บานออกมาอกี ทีหน่งึ แผร่ ศั มีครอบคลมุ จกั รวาล
ทงั้ หมด ไมม่ ีอะไรจะปิดบงั ดวงจติ ของพระองคไ์ ด้ ทาํ ใหพ้ ระองค์
ตรสั รูเ้ ป็น โลกะวทิ ู คือวา่ ในขณะจติ เดยี วน่นั นะ่ จติ ลอยเดน่
สวา่ ง มองลงไปสดุ โน่น เหน็ นรกอยโู่ นน่ เอา้ มามองสาํ รวจดู
กลางๆ โอ!้ น่มี ีแตม่ นษุ ยแ์ ละสตั วเ์ ดรจั ฉาน มองขนึ้ เหนอื หวั ไป

20

โนน่ เห็นแตเ่ ทวดาเต็มไปหมดเลย อนั นีเ้ รยี กวา่ ตรสั รูเ้ ป็นโลกะ
วทิ ผู รู้ ูแ้ จง้ โลก คอื รูโ้ ลกนรก โลกภตู ิผีปีศาจ โลกเปรต โลก
อสรุ กาย แลว้ ก็มาโลกมนษุ ย์ แลว้ ก็โลกเทวดา อนิ ทร์ พรหม
ทงั้ หลาย เตม็ ไปหมด รูใ้ นขณะจิตเดยี ว

และในขณะจติ เดยี วนนั้ แหละ พระองคก์ ส็ ามารถรูใ้ นทวี า่
สตั วท์ งั้ หลายน่ีมนั มีประเภทตา่ งๆกนั ส่งิ ท่ีมีชีวิตมีกายกบั ใจเน่ีย
เอา้ พอมองลงมา ทาํ ไมหมอน่ีมนั สองขาวะ เอย้ ทาํ ไมหมอน่นั
ทาํ ไมมนั ส่ีขาวะ มหี างดว้ ย หมอน่นั ทาํ ไมมนั ไม่มีแขง้ มีขา มนั
เลือ้ ยไปตามพืน้ ดนิ อนั นีม้ นั เป็นไปเพราะอะไร จติ ของพระองค์
รูอ้ ย่ใู นทีวา่ กฏของกรรม แลว้ ก็สามารถรูต้ อ่ ไปอีกวา่ ทาํ ไมสตั ว์
ทงั้ หลายมนั จงึ ทาํ กรรมตา่ งๆกนั แลว้ ไปเกิดในภพภมู ติ า่ งๆกนั
เพราะอาศยั อวชิ ชาคือความรูไ้ ม่จรงิ ธรรมดาท่ีเรารูไ้ มจ่ รงิ เน่ีย
เราจะตอ้ งทาํ ทกุ ส่ิงทกุ อยา่ งตามท่ีเราเขา้ ใจวา่ มนั ถกู ตอ้ ง แตส่ ิ่ง
ท่ีเราเขา้ ใจวา่ มนั ถกู ตอ้ งน่นั แหละแตม่ นั ผดิ ศีลธรรมตามหลกั
ของธรรมชาติ ในเม่ือทาํ ลงไปแลว้ มนั ก็ไดร้ บั ผลของกรรม รบั ผล
ของกรรมแลว้ ก็เกิดอกี เกิดอกี ก็มาอาศยั กิเลสตวั เก่าน่นั แหละ

21

ทาํ กรรมแลว้ ทาํ กรรมอกี เวียนวา่ ยตายเกิดอย่ใู นวฏั สงสารไม่
รูจ้ กั จบจกั สิน้

เรอ่ื งบพุ เพนิวาสานุสตญิ าณ จุตูปปาตญาณ อาสวกั ขย
ญาณ พระองคต์ รสั รูใ้ นขณะจิตเดยี วตงั้ แตป่ ฐมยาม แลว้ ก็ตรสั รู้
ในขณะท่ีจติ อย่ใู นสมถกรรมฐาน จติ อย่ใู นสมถกรรมฐานน่ี
ท่านเคยเจอหรอื ยงั ทา่ นนกั ภาวนาทงั้ หลาย จิตอยใู่ นสมถกรรม
ฐานขนั้ สงู สดุ จิตมนั ไปอยตู่ รงท่ีรา่ งกายตวั ตนไมม่ ี ถา้ จติ ของ
ทา่ นผใู้ ดเดนิ เขา้ ไปสภู่ มู สิ มถกรรมฐานอยา่ งแทจ้ รงิ จะรูว้ า่ มีแต่
จิตของตวั เองดวงเดียวเทา่ นนั้ สวา่ งไสวอยเู่ หนือจกั รวาล จะมี
ความรูส้ กึ คลา้ ยๆวา่ ในจกั รวาลนีม้ ีแตจ่ ติ เราดวงเดยี วเทา่ นนั้ ทกุ
สง่ิ ทกุ อยา่ งมนั หายหมด อนั นีเ้ รยี กวา่ สมาธิขนั้ สมถะอนั สงู สดุ

เพราะฉะนนั้ พ่ีนอ้ งทงั้ หลาย ใครอยา่ มาบงั อาจกลา่ วนะวา่
สมาธิขนั้ สมถะไม่เกิดภมู คิ วามรู้ พระพทุ ธเจา้ ตรสั รูใ้ นขณะท่ีจิต
อยใู่ นสมถกรรมฐานแทๆ้ แตค่ วามรูค้ วามเห็นในภมู ขิ องสมถกร
รมฐานน่ี สกั แตว่ า่ รู้ สกั แตว่ า่ เหน็ รูเ้ ห็นเฉยๆ แตพ่ ดู ไมเ่ ป็น
เหมือนคนใบ้ ทาํ ไมจงึ คดิ หรอื พดู ไม่เป็น เพราะวา่ ในขณะนนั้

22

รา่ งกายไมม่ ี มีแตจ่ ิตอนั เป็นนามธรรมอยา่ งเดียว จิตน่มี ีแตต่ วั
จิตอยา่ งเดยี ว สามารถรูเ้ ห็นไดแ้ ตค่ ดิ ไม่เป็น เพราะไมม่ ี
เครอ่ื งมือ เครอ่ื งมือท่ีจะชว่ ยใหเ้ ราเกิดความคิดน่ีมนั อยทู่ ่ี
ประสาทสมองน่ี โยมทงั้ หลาย

ทีนีเ้ ม่ือจิตของพระองคไ์ ปตรสั รูเ้ ป็นโลกะวทิ แู ลว้ เม่ือ
ยอ้ นกลบั มาสมั พนั ธก์ บั รา่ งกายอีกครงั้ หนง่ึ พอรูส้ กึ วา่ มกี าย
เทา่ นนั้ จิตดวงนีจ้ งึ ไดป้ ฏวิ ตั ิตวั ไปพิจารณาทบทวนสง่ิ ท่ีรูเ้ ห็น
ซาํ้ เตมิ อีกทีหนง่ึ เรยี กวา่ เจรญิ วปิ ัสสนา พระองคพ์ จิ ารณาเร่อื ง
บพุ เพนิวาสานสุ ตญิ าณเน่ีย คอื การระลกึ ชาติหนหลงั ได้ คอื
ระลกึ ไดว้ า่ ชาตกิ ่อนท่ีเราจะมาเกิดเป็นพระพทุ ธเจา้ น่ี เราเป็น
พระเวสสนั ดร กอ่ นจะมาเกิดเป็นพระเวสสนั ดร เป็นวธิ ูรบณั ฑติ
หรอื เป็นมโหสถบณั ฑติ ตามลาํ ดบั ท่ีพระองคไ์ ดเ้ วียนวา่ ยตาย
เกิดมา อนั นีเ้ รยี กวา่ บพุ เพนิวาสานสุ ติญาณ ญาณระลกึ ชาตหิ น
หลงั ได้ พระองคพ์ จิ ารณาทบทวนแลว้ มนั จบลงในปฐมยาม

ทีนพี้ อพิจารณาเร่อื งบพุ เพนิวาสานสุ ติญาณจบลงใน
ปฐมยาม ก็มาพิจารณาเร่อื งการจตุ แิ ละเกดิ ของสตั วท์ งั้ หลาย

23

เป็นไปตามกฏของกรรม จบลงในมชั ฌิมยาม ไอค้ าํ ภาษิตท่ีวา่
กมมฺ ํ สตเฺ ต วภิ ชติ กรรมย่อมจาํ แนกสตั วใ์ หม้ ีประเภทตา่ งๆกนั
เกิดขนึ้ ตงั้ แตใ่ นสมยั นนั้ เม่ือพระองคพ์ ิจารณาเรอ่ื งนีจ้ บลงไป
แลว้ ก็มาพจิ ารณากิเลสอนั เป็นเหตเุ ป็นปัจจยั ใหส้ ตั วท์ งั้ หลาย
ตอ้ งทาํ กรรม คืออวชิ ชา ความรูไ้ ม่จรงิ ทีนพี้ ระเจา้ ผสู้ รา้ งมนษุ ย์
น่ีคืออวิชชาความรูไ้ มจ่ รงิ กิเลสตวั นีแ้ หละเป็นผสู้ รา้ งมนษุ ย์
กิเลสตวั นีแ้ หละเป็นผสู้ รา้ งสตั ว์ กิเลสตวั นแี้ หละเป็นผสู้ รา้ งภตู ผี
ปีศาจ เปรต อสรุ กาย เพราะอาศยั ความรูไ้ มจ่ รงิ มนั จงึ ทาํ กรรม
ไปตามท่ีตนชอบใจ เม่ือทาํ ไปตามท่ีตนชอบใจแลว้ มนั ก็ไดร้ บั
ผลของกรรม ไดร้ บั ผลกรรมแลว้ ก็บงั เกิด บงั เกิดในภพภมู ิ
ตา่ งๆกนั

เพราะฉะนนั้ พระองคจ์ งึ มีคาํ เทศนว์ า่ กมมฺ ํ สตเฺ ต วภิ ชติ
กรรมย่อมจาํ แนกสตั วใ์ หม้ ีประเภทตา่ งๆกนั อนั นพี้ ระองค์
พิจารณาจบลงในปัจฉิมยาม ในเม่ือพิจารณาจบลงไปแลว้ จติ
ยอมรบั สภาพความจรงิ อรหตั ตมัคคญาณจงึ บงั เกิดขนึ้ แลว้ ก็
ตดั กิเลสอาสวะขาดสะบนั้ ไปในปัจฉิมยาม คือจวนใกลร้ ุง่ จงึ ได้

24

พระนามวา่ อรหงั สัมมา สัมพุทโธ ภควา พระผมู้ ีพระภาคเจา้
เป็นพระอรหนั ต์ ดบั เพลงิ กิเลส เพลงิ ทกุ ขส์ ิน้ เชงิ ตรสั รูช้ อบได้
โดยพระองคเ์ อง ท่ีเราเอามาเป็นคาํ ไหวพ้ ระอย่ทู กุ วนั นี้ อรหงั
สมั มาสมั พทุ โธ ภควา มนั เกิดขนึ้ ตอนพระพทุ ธองคต์ รสั รู้ ทีนีก้ าร
ตรสั รูข้ องพระองคเ์ น่ีย

การตรสั รูน้ ่ียงั ไม่ไดเ้ ป็นพระอรหนั ต์ ยงั ไมไ่ ดเ้ ป็น
พระพทุ ธเจา้ เพราะกเิ ลสยงั ไม่หมด พระองคต์ รสั รูต้ งั้ แตห่ วั ค่าํ
แตม่ าเป็นอรหนั ตใ์ นเม่ือจวนสวา่ ง ญาตโิ ยมทงั้ หลาย ความ
แตกตา่ งของศาสนาอยทู่ ่ีกฏหรอื ระเบยี บท่ีศาสดาแตล่ ะองค์
บญั ญตั ิขนึ้ ตามท่ีตนเหน็ วา่ ถกู ตอ้ ง แตก่ ารตรสั รูข้ องแต่ละ
ศาสดาน่ีตา่ งกนั บางศาสดานอนหลบั หรอื เกิดเหตบุ งั เอญิ แลว้
มีคนหลงเช่ือ ว่งิ ไลต่ ามหลงั ขอเป็นบรวิ าร เม่ือมีบรวิ ารมากก็ตงั้
เป็นศาสนา ทีนีภ้ ายหลงั ก็อาศยั ความคดิ อา่ นของตวั เองหรอื
สงั คมท่ีเขาชอบใจ สิ่งใดท่ีสงั คมเคา้ ชอบใจก็บญั ญตั ิเป็น
ระเบียบหรอื เป็นกฏเกณฑข์ นึ้ มา คลา้ ยๆกบั วา่ นอนหลบั ฝันไป
ต่นื ขนึ้ แลว้ ก็มาเผยแพรศ่ าสนา แตศ่ าสนาของพระพทุ ธเจา้ ของ

25

เราเน่ีย มนั เกิดจากเรย่ี วแรงของวีรบรุ ุษท่ียอดเย่ียมในโลก ทา่ น
ทงั้ หลายท่ีเคยไดศ้ กึ ษาเร่อื งพทุ ธประวตั ิมาแลว้ ย่อมทราบดีวา่
พระองคเ์ น่ียสรา้ งบารมีมาเพ่ือแสวงหาโมกขธรรม หรอื เพ่ือการ
ตรสั รูเ้ พ่ือนาํ ธรรมะมาสอนพวกเราทงั้ หลาย น่ีมนั ลาํ บาก
ยากเยน็ เพียงแคไ่ หน

เพราะฉะนนั้ สงิ่ ท่พี ระองคน์ าํ มาสอนเราน่ที ่ีวา่ ฆา่ สตั วเ์ ป็น
บาป พระองคเ์ คยฆา่ สตั วแ์ ลว้ ไปตกนรกมาแลว้ อาศยั ท่ีพระองค์
รูช้ าติในอดตี พระองคไ์ ปเกดิ เป็นโนน่ เป็นน่ีเพราะกรรมอะไร
พระองคก์ ็รูม้ าแลว้ จงึ ไดว้ า่ ลองของมาทกุ อยา่ งแลว้ แลว้ ก็เอา
ความจรงิ ท่ีพระองคไ์ ดร้ ูน้ ่นั แหละมาสอนพวกเรา ดงั นนั้ ธรรมะ
คาํ ส่งั สอนเน่ีย แบง่ ออกเป็นสองประเภท ประเภทหนง่ึ ธรรมะ
เป็นสิ่งรูข้ องจติ สิง่ ระลกึ ของสตขิ องพระพทุ ธเจา้ ไดแ้ ก่กายกบั
ใจมนษุ ย์ สถานการณแ์ ละสง่ิ แวดลอ้ ม ดนิ ฟา้ อากาศ ตงั้ แต่
มวลสารท่เี ลก็ ท่ีสดุ ตงั้ แตอ่ ณู ปรมาณู ตลอดทงั้ สิง่ ท่ีเกาะกลมุ่
เป็นกอ้ นใหญ่โต น่ีคือธรรมชาติ ไดแ้ กด่ ิน ฟ้า อากาศ ตน้ ไม้
ภเู ขา รถเรอื นและสตั วท์ งั้ หลายท่มี ีอยใู่ นจกั รวาลนี้ อนั นีเ้ ป็น

26

ธรรมชาติ ธรรมชาตอิ นั นีเ้ ป็นอารมณจ์ ติ ของผปู้ ฏิบตั ธิ รรม
เพราะฉะนนั้ ท่ีวา่ พระพทุ ธเจา้ ตรสั รูเ้ น่ีย คอื รูค้ วามจรงิ ของส่ิง
เหลา่ นีว้ า่ สงิ่ เหลา่ นีม้ นั มีอยใู่ นจกั รวาลนี้ แลว้ ก็รูก้ ฏธรรมชาติ
ของสง่ิ ท่ีมีอยใู่ นจกั รวาลนี้

กฏความจรงิ ของทกุ สงิ่ ท่ีมีอยใู่ นจกั รวาลนคี้ ืออะไร คอื
อนิจจตา ความไมเ่ ท่ยี ง ทกุ ขตา ความเป็นทกุ ข์ อนัตตา ความ
ไม่เป็นตวั ของตวั เอง ทกุ สง่ิ ทกุ อยา่ งมนั มีการเปล่ยี นแปลงยกั
ยา้ ยอยเู่ สมอ เกิดขนึ้ ทรงอยู่ สลายตวั เกิดขนึ้ ทรงอยู่ สลายตวั
สภาวธรรมทงั้ หลายเคา้ เป็นไปตามกฏธรรมชาติของเคา้ แลว้ ทาํ
ไม๊ เราเป็นมนษุ ยจ์ งึ จะตอ้ งไปเดือดรอ้ น

ท่ีไปเดือดรอ้ นก็ไม่ใช่อะไรหรอกญาติโยม มนษุ ยเ์ ราน่มี นั
ทนงตวั ทนงตวั วา่ ตวั เป็นผมู้ ใี จสงู ในเม่ือทนงตวั วา่ เป็นผมู้ ีใจสงู
แลว้ มนั ก็ ก็สาํ คญั วา่ ตวั เป็นผมู้ ีอาํ นาจบาตรใหญ่ แลว้ ก็ใชจ้ ติ
ของตนเองน่ีไปเก่ียวขอ้ ง จะไปบงั คบั ส่ิงท่ีไมเ่ ป็นไปไดต้ ามความ
ตอ้ งการ เชน่ ทกุ ส่ิงทกุ อยา่ ง มนั จะมี มนั กม็ ี มนั จะเป็น มนั ก็เป็น
เวลามนั ตงั้ ขนึ้ อย่แู ลว้ มนั ทรงอยแู่ ลว้ มนั กส็ ลายตวั ในเม่ือเรา

27

เกิดไม่ชอบขนึ้ มาแลว้ ก็จะบงั คบั มนั ใหม้ นั เป็นไปตามใจของเรา
ทีนีเ้ ราบงั อาจไปบงั คบั สง่ิ ท่ีไม่เป็นไปตามใจของเราไดเ้ น่ยี พอ
มนั ขดั ใจเราป๊ับ เราก็เกิดโทมนสั นอ้ ยใจ เกิดเสียใจแลว้ ก็เกิด
ทกุ ข์ น่ีสาเหตมุ นั เป็นอยา่ งนี้

ทีนที้ กุ ขต์ วั ท่ีเป็นไปตามกฏธรรมชาตนิ นั้ เรยี กวา่ ทกุ ขใ์ นพระ
ไตรลกั ษณ์ แตท่ กุ ขท์ ่ีมนษุ ยอ์ วดดี เอาอาํ นาจของตนเองไปขดั สิง่
ท่ีมนั จะเป็นไปไมไ่ ด้ แลว้ ตวั เองก็เป็นทกุ ข์ ทกุ ขต์ วั นีค้ ือทกุ ขใ์ จ
ทกุ ขใ์ จน่ีเรยี กวา่ ทกุ ขอริยสัจ อย่าไปเขา้ ใจกนั สบั สนนะ

ทกุ ส่งิ ทกุ อยา่ งเกิดขนึ้ ทรงอยู่ สลายตวั เกิดขนึ้ ทรงอยู่
สลายตวั น่ีกิรยิ าแหง่ ความทกุ ข์ สงิ่ นีแ้ หละ มนั เป็นทกุ ขข์ องกฏ
ธรรมชาติ แลว้ มนษุ ยท์ งั้ หลายจะไปหา้ มสงิ่ นีแ้ หละ จะไม่ใหม้ นั
เป็นไปในทางท่ีตวั ไม่ชอบ จะใหม้ นั เป็นไปในทางท่ีตวั ชอบ แต่
เสรจ็ แลว้ มนั หาไดแ้ ยแสตอ่ อาํ นาจของเราไม่ ในเม่ือเราอยากไป
แหยม่ นั เขา้ มนั ขดั ใจเรา เราก็เกิดโทมนสั นอ้ ยใจแลว้ ก็เกดิ ทกุ ข์
ลกู เตา้ ลกู หลานเกิดมากาํ ลงั น่ารกั นา่ ใคร่ อยๆู่ มนั ก็ลม้ หายตาย
จากไป ทีนพี้ อเราไปยดึ วา่ ลกู เราหลานเรา เราก็เสยี ใจ ในเม่ือ

28

เสยี ใจแลว้ เราก็เกิดทกุ ข์ แตไ่ อห้ นนู อ้ ยนะ่ มนั ไปไหน มนั ก็ไปตาม
กฏของกรรมหละสิ มนั มาทวงหนีเ้ รานิดหนอ่ ย พอไดห้ นีม้ นั แลว้
มนั ก็หนีไป

พอ่ แมพ่ ่ีนอ้ งทงั้ หลาย ใครเป็นพอ่ เป็นแม่ ใครๆก็อยากไดล้ กู
ไดเ้ ตา้ ลกู เตา้ ท่ีมาเกิดกบั เราน่ีแหละคือเจา้ หนีเ้ ราหละ เราสรา้ ง
กรรม สรา้ งเวรตอ่ เน่ืองกนั มา เชน่ อย่างลกู หลานบางคนน่ีมาเกิด
แลว้ มาเจบ็ กระเสาะกระแสะออดๆแอดๆ เลีย้ งยาก เสยี แตเ่ งนิ
แตท่ อง น่นั แหละเจา้ หนีร้ ายใหญ่ของเรา มนั มีอยา่ งนีเ้ ดอ้

เคยไดย้ นิ จาํ คาํ เทศนห์ ลวงตาเพง็ ไดห้ รอื เปลา่ หลวงตาเพง็
เทศนว์ า่ มเี ด็กนอ้ ยคนหนง่ึ มนั มาเกิดกบั พอ่ กบั แม่มนั พอมนั อายุ
หา้ ขวบ มนั เหน็ ชาวบา้ นเคา้ เป่าแคนมนั ก็อยากเป่าม่งั มนั ขอเงนิ
พอ่ บาทนงึ พอ่ มนั ไมใ่ ห้ พอ่ มนั บอกวา่ เจา้ ยงั ไมใ่ หญ่ไมโ่ ต อยา่
เพ่งิ เป่าเลย อยมู่ าภายหลงั อายมุ นั ไดส้ บิ หา้ ปี มนั ขออกี ทีนงึ พอ่
มนั ก็บอกวา่ ยงั ไม่ใหญ่เต็มท่ีอย่าเพ่งิ เป่า มนั เกิดตรอมใจตาย

พอตายไปแลว้ มนั ก็ไปอยกู่ บั แม่ มนั อย่ใู นเมืองผี แลว้ มนั ไป
เลา่ ใหแ้ มม่ นั ฟังวา่ อตี าเน่ยี หมอเน่ียมนั ใจโหดเหีย้ ม มนั เป็นหนี้

29

เราบาทเดียว เราไปทวงมนั มนั ไมใ่ หเ้ ลย เจอมนั ท่ีไหนจะฆา่ มนั
ทงิ้ พอเสรจ็ แลว้ ภายหลงั มาน่ี เจา้ พอ่ น่โี อดครวญคิดถงึ ลกู ถงึ
เตา้ โศกเศรา้ เสียใจ

อย่มู าวนั หนง่ึ ตาผา้ ขาวคนหนง่ึ ไมท่ ราบวา่ มาจากไหน มา
ถามวา่ “เจา้ อยากเหน็ ลกู เจา้ เหรอ” “อยากเหน็ ” “เอา้ ถา้ อยา่ ง
นนั้ หลบั ตาซะ ขา้ จะพาไป” พอหลบั ตาป๊ับ ก็ไปถึงเมืองผี พอไป
ก็ไปเจอแม่มนั แตไ่ อห้ นนู อ้ ยมนั หนีออกไปธรุ ะขา้ งนอก พอไป
ถามหาไอเ้ จา้ ลกู ชายท่ีมาเกดิ กบั เราเน่ยี แม่มนั ก็บอกวา่ "โอย้ ไอ้
น่ีมนั ใจโหดเหยี้ มนะ มนั วา่ เจา้ เป็นหนีม้ นั บาทเดยี ว มนั ไปทวง
เจา้ ไมใ่ หม้ นั มนั เจอเจา้ ท่ีไหนมนั จะฆา่ เจา้ แหละ เด๋ียวมนั ก็จะ
กลบั มาแลว้ มนั ไปธรุ ะขา้ งนอก เจา้ ไปอยใู่ นสมุ่ ขงั ไก่ไป๊ " เคา้ ก็
เอาสมุ่ ขงั ไกน่ ่ีครอบเอาไว้ ซกั พกั หน่ีงไอห้ นนู อ้ ยมนั ก็มา แมม่ นั ก็
บอกวา่ พอ่ เจา้ ในเมืองมนษุ ยม์ าเย่ียม “เออ้ ไหนหละ มนั อยู่
ไหนหละ จะฆา่ มนั ทิง้ ไอน้ ่ีมนั ใจโหดเหีย้ ม เป็นหนีแ้ ลว้ ไปทวง
มนั แลว้ ไมใ่ หเ้ ลย” ออ้ พอ่ ก็ไดย้ นิ กบั หู พอกลบั มาแลว้ โอ้ เพราะ

30

มนั เป็นอยา่ งนีเ้ นาะ ซกั พกั หนง่ึ กห็ นีไป อตี าผา้ ขาวก็มา “ไป
กลบั บา้ นเราเถอะ” หลบั ตาแพลบ็ เดียวกถ็ งึ บา้ น

อนั นีก้ ารเทศนห์ ลวงตาเพง็ เทศนใ์ หฟ้ ัง จาํ มาเลา่ ใหฟ้ ัง
เพราะฉะนนั้ ลกู เตา้ ทงั้ หลายท่ีมาเกิดกบั เราน่ีคอื เจา้ หนีร้ ายใหญ่
ของเราหละ เพราะฉะนนั้ ใครๆก็ตาม ในเม่ือเคา้ มาเกิดกบั เรา
แลว้ ดีมนั ก็คือของเรา ไม่ดีมนั ก็คือของเรา ประคบั ประคองมนั
ไป ใครมีครอบครวั ไปดา่ ภรรยาวา่ ไม่ดี ตวั เองน่นั แหละไม่ดี
อยากเอาคนไมด่ มี าเป็นเมีย ภรรยาคนใดดา่ สามีวา่ ไม่ดี ตวั เอง
นนั้ นะ่ ไม่ดี อยากจะเอาคนไม่ดมี าเป็นสามีตวั เอง เพราะฉะนนั้
ในเม่ือเรามารว่ มสขุ รว่ มทกุ ขก์ นั แลว้ เราก็ตอ้ งประคบั ประคอง
กนั ดกี ็ของเรา ช่วั ก็ของเรา ไมใ่ ช่วา่ จะเก็บเอาแตส่ ง่ิ ดีโดยไม่
ประคบั ประคองกนั ทาํ อะไรผดิ พลาดนิดหนอ่ ยก็ไลห่ นีตสี ง่
อย่างนีม้ นั ไมถ่ กู ตอ้ ง

เพราะฉะนนั้ ในหลกั คาํ สอนของพระพทุ ธเจา้ ท่ีสาํ คญั ท่ีสดุ
ซง่ึ เป็นหลกั ท่ีเราควรจะยดึ ถือ พระพทุ ธเจา้ สอนใหส้ รา้ งความรกั
ความเมตตาปราณีตอ่ กนั มอี ะไรเป็นหลกั ฐาน มีศีล ๕ ขอ้

31

พระองคจ์ ะส่งั วา่ อยา่ ฆา่ กนั นะ อยา่ เบยี ดเบียนกนั อย่าขม่ เหง
กนั อยา่ รงั แกกนั อยา่ อจิ ฉาตารอ้ นกนั ใหท้ กุ คนนกึ เสมอวา่ ขอ
เพ่ือนมนษุ ยเ์ ราจงมีความสขุ กายสขุ ใจ อยา่ ไดเ้ บยี ดเบียนซง่ึ กนั
และกนั จงมีสขุ รกั ษาตนใหพ้ น้ ภยั ทงั้ ปวงเถิด อนั นีเ้ ป็นคาํ สอน
ของพระพทุ ธเจา้

ทีนีเ้ ราจะเอาดีอย่างพระพทุ ธเจา้ จะเอายงั ไง เราก็เอาอยา่ ง
นีส้ ิ พระพทุ ธเจา้ ฆา่ ไม่เป็น เราอยา่ ไปฆา่ พระพทุ ธเจา้ ลกั ขโมย
ฉอ้ โกงไมเ่ ป็น เราอยา่ ไปทาํ พระพทุ ธเจา้ ไม่ไปขโมยลกู ขโมย
เมียใคร ขโมยไม่เป็น เราก็อย่าไปทาํ สิ พระพทุ ธเจา้ โกหก
หลอกลวงใครไม่เป็น เราอยา่ ไปโกหกหลอกลวง พระพทุ ธเจา้ ไม่
อจิ ฉาตารอ้ นใคร เราก็เอาอยา่ งท่านสิ ถา้ เราจะเอาดกี บั ท่าน ใน
เม่ือเราเป็นศษิ ยข์ องครูท่ีไมเ่ ช่ือฟังครู เราจะเอาดีไดอ้ ย่างไร

อนั นีข้ อฝากญาตโิ ยมทงั้ หลายไปคดิ ดู โดยเฉพาะอย่างย่ิง
ในสมยั ปัจจบุ นั นี้ วิกฤตการณข์ องพระศาสนาเน่ียมีอนั
เปล่ยี นแปลงไปทกุ ระยะ เพราะฉะนนั้ จดุ ยนื ของชาวพทุ ธ อยทู่ ่ี
พระพทุ ธเจา้ พระธรรม พระสงฆ์ ทางปฏบิ ตั ิบทสวดมนต์ อิตปิ ิ

32

โส สวากขาโต สปุ ฏิปันโน เจรญิ พรหมวหิ ารแผ่เมตตา ภาวนา
พทุ โธ ใหพ้ ทุ โธเขา้ ถงึ จติ อนั นีเ้ ป็นจดุ ยืนของชาวพทุ ธ ใครจะวา่
อยา่ งไร เราเอาอนั นีไ้ วก้ อ่ น ถา้ หากวา่ มีใครเคา้ มาวา่ ภาวนาพทุ
โธไมด่ ี อย่างนนั้ จงึ ดี อย่างนนั้ ดี อยา่ งนีไ้ มด่ ี เราอย่าไปเช่ือคน
ภาวนาไม่เป็น ถา้ คนภาวนาเป็นแลว้ จะเอาคาํ ไหนมาบรกิ รรม
ภาวนา จติ เป็นสมาธิไดท้ งั้ นนั้

หลวงพอ่ ไดท้ ดสอบมาแลว้ ท่ีวดั วะภแู กว้ นกั เรยี นฝ่ายหนง่ึ
เป็นชาวครสิ ต์ ฝ่ายหนง่ึ เป็นชาวพทุ ธ ชาวครสิ ตใ์ หม้ นั ภาวนา
เยซู ชาวพทุ ธภาวนา พทุ โธ แตท่ งั้ สองฝ่ายจติ สงบน่งิ สวา่ ง รูต้ ่นื
เบกิ บานเหมือนกนั คอื จติ มนั ไดส้ มาธิ เพราะสมาธิมหี นง่ึ เดยี ว
เป็นสจั ธรรม มนั จะตา่ งกนั แตว่ ธิ ีการกบั คาํ บรกิ รรมภาวนา หรอื
อารมณจ์ ติ เทา่ นนั้ เม่ือเราตงั้ ใจจรงิ ทาํ จรงิ เอาชีวติ เขา้ แลกก็วา่
ได้ น่นั เราย่อมจะประสบผลสาํ เรจ็

เอาละวนั นีข้ อบรรยายธรรมะพอเป็นเคร่อื งประดบั
สตปิ ัญญาของทา่ นทงั้ หลาย ก็เห็นวา่ พอสมควรแก่กาลเวลา ใน
ทา้ ยท่ีสดุ นีเ้ รามาบาํ เพ็ญกองการกศุ ล เพ่ือบชู าพระคณุ ของพระ

33

บรู พาจารย์ ขอใหส้ าํ รวมจติ สาํ รวมใจ ประมวลมาซง่ึ บญุ กศุ ลท่ี
เราบาํ เพ็ญมาแลว้ ทงั้ ในอดีตและปัจจบุ นั นอ้ มถวายเป็นเครอ่ื ง
สกั การะบชู าแดค่ รูบาอาจารย์ ขอบารมีของครูบาอาจารยจ์ ง
คมุ้ ครองปกปอ้ งจติ ใจของพวกเราใหด้ าํ รงม่นั อยดู่ ว้ ยความมีสติ
สมั ปะชญั ญะ บรรลถุ งึ สภาวะท่ีรูต้ ่ืนเบกิ บาน นิพพานะ ปัจจโย
โหตุ จงเป็นอปุ นิสยั ปัจจยั แกพ่ ระนิพพานในปัจจบุ นั และอนาคต
กาลเบอื้ งหนา้ โนน้ โดยระยะบรรยายมา เอวงั ก็มีดว้ ยประการะ
ฉะนี้

ท่ีมา: https://youtu.be/amHr8mhem-w

34