ทำอย่างไรให้ใจสงบ หลวงปู่เจี๊ยะ จุนโท

ทาํ อย่างไรใหใ้ จสงบ

เทศนว์ นั ท่ี ๓๐ สิงหาคม ๒๕๒๔

ตอ่ นีไ้ ปจะไดบ้ รรยายธรรมะพอเป็นเคร่อื งประดบั สตปิ ัญญา
ของพทุ ธบรษิ ัททงั้ หลาย บรรดาพวกญาตโิ ยมทงั้ หลายตา่ งคน
ตา่ งเขา้ มาในวดั ในวา เพราะวา่ ท่านหาความดเี ป็นเครอ่ื งประดบั
หวั ใจ ธรรมดาหวั ใจเป็นสง่ิ ท่รี กั ษายากลาํ บากกงั วลวนุ่ วาย
เพราะฉะนนั้ กจ็ งึ ตอ้ งใหม้ ีสง่ิ ท่ีรกั ษา เรยี กกนั ซาํ้ ๆซากๆก็เรยี กวา่
สตปิ ัญญา ครูบาอาจารยท์ า่ นก็ใหบ้ รกิ รรมพทุ โธอย่อู ยา่ งนี้ ก่ีทีก็
พทุ โธๆอย่อู ย่างนี้ นกึ ๆแลว้ กน็ า่ เบ่อื ทาํ ไมท่านจงึ เนน้ อยา่ งนนั้ น่ี
เราก็นา่ จะตอ้ งคิดน่าจะตรกึ ตรอง ทาํ ไมจะตอ้ งใหว้ า่ พทุ โธ
เพราะเรอ่ื งอะไร นะ การเขา้ ทาํ ใจจะตอ้ งใหว้ า่ พทุ โธ ใหว้ า่ ไป
ทาํ ไม น่ี

สง่ิ นีก้ เ็ คยพดู อยู่ ก่ีปีๆกพ็ ทุ โธๆ ตามธรรมดาของหวั ใจ
เหมือนอย่างเดก็ ท่ีไมร่ ูจ้ กั เดยี งสา เม่ือเด็กท่ีไมร่ ูจ้ กั เดียงสาเอาลง
เปลนอนอยา่ งนีม้ นั ก็เกิดการรอ้ งเขา้ ก็จาํ เป็นจะตอ้ งหาส่งิ หน่งึ

ส่ิงใดเป็นเคร่อื งลอ่ เหมือนใจตวั เราก็เหมือนกนั เพราะวา่ ใจของ
เรายงั ไมเ่ คยชนิ กบั สง่ิ ท่ีจะมาประคบั ประคองใจใหส้ งบ
เพราะฉะนนั้ ครูบาอาจารยท์ ่ที า่ นฉลาดจงึ ใหแ้ นะนาํ คาํ สอน
อย่างนี้ เพ่ือจะใหใ้ จของเรานนั้ เขา้ มาอย่กู บั การบรกิ รรม แลว้ ก็
ตอ้ งคิดทีหนง่ึ วา่ ทาํ ไมฉนั ภาวนามาเกือบสามเดอื น ก็เขา้ มาสอง
เดอื นก็เขา้ สองวนั นีแ้ ลว้ ทาํ ไมมนั ไมเ่ กิดสงบ มนั เป็นเพราะเหตุ
อนั ใด น่ี ตอ้ งคดิ ตอ้ งดู ตอ้ งมองดู วนั หนง่ึ เราน่งั สมาธิก่ีหน เรา
กงั วลไปเร่อื งราวมากมายนกั แลว้ ใจจงึ ไม่เกิดความสงบ น่ีตอ้ ง
คิดเช่นนนั้ เราเขา้ มาวดั เราตอ้ งการจะลบั ใจใหเ้ กิดความสงบ
เราไมไ่ ดเ้ อาเร่อื งอย่างอ่นื มาวนุ่ วายมากนกั ตอ้ งคดิ อย่างนนั้
เร่อื งทงั้ หลายๆก็ตอ้ งตดั ออกไป อย่าใหเ้ ขา้ มา แลว้ ก็อยา่ ไป
กงั วลมาก ถา้ กงั วลมากแลว้ เขา้ ภาวนามนั ก็มีนิวรณ์ คอื พอเขา้
ภาวนาอย่างนีใ้ จก็คดิ ไปแลว้ เออ้ ยงั ไม่ไดห้ ่นั หมู หมยู งั ไมไ่ ด้
รวนอยา่ งนีเ้ ป็นตน้ แกงกย็ งั ไมไ่ ดร้ วน น่นั มนั ไปอย่างนนั้ นะ น่ี
ไปโดยท่ีวา่ มนั ไดเ้ วลาท่ีเรยี กวา่ เวลาท่เี ราจะทาํ ความดี มนั ก็มา
ดงึ ไปอย่างนนั้

น่ีแหละ เพราะฉะนนั้ สง่ิ นีเ้ ป็นเรอ่ื งสาํ คญั เพราะฉะนนั้ จงึ ให้
มีการบรกิ รรมกาํ กบั หวั ใจไวค้ ือไม่ตอ้ งการใหใ้ จนนั้ สา่ ยไปใน
อารมณอ์ นั นนั้ เอง ทีนกี้ ารวา่ อย่างนนั้ ถา้ เราวา่ อยา่ งนนั้ อยู่ ยงั
คิดไปไดอ้ ย่กู ็ตอ้ งวางใหเ้ รว็ หลวงตาก็เคยวา่ อยา่ งนีอ้ ย่เู ร่อื ยๆนะ
ก็ตอ้ งตามอารมณไ์ ป แลว้ มนั จะไดผ้ ลอยา่ งไร ฮือ้ ก็ตอ้ งคดิ ดู
อย่างท่านเทศนอ์ ย่างนี้ แลว้ มนั เกิดประโยชนอ์ ะไรบา้ ง ทีหนง่ึ ก็
ไม่ได้ สองทีก็ไมไ่ ด้ พอไม่ไดม้ นั ก็ขีเ้ กียจ เหมือนครูท่ีสอน
โรงเรยี น สอนไปๆเขา้ ไป นกั เรยี นก็ไมไ่ ดก้ กา ข ขา ก กิ ก กีก็
ไม่ไดซ้ กั ที ก็ไมอ่ ยากสอน ไมไ่ ดอ้ ยากเอาเงนิ เดอื น เทศนน์ ่ีก็
เหมือนกนั อยา่ งนนั้ เม่ือลกู ศิษยไ์ ม่ตงั้ ใจ มนั ก็ขีเ้ กียจเทศน์ ก็ไม่มี
คาํ เทศน์ ไมม่ ีเร่อื งจะแจก เรยี น ก กา ไม่ขนึ้ สระอะ สระอีซกั ที
มนั ก็ไม่มีเร่อื งจะสอน พอมีขนึ้ ก กะ กา ขนึ้ แลว้ มนั ก็มีเรอ่ื งสอน
มนั เป็นอยา่ งนนั้

เราทาํ ใจ มนั ก็ตอ้ งไดม้ ีการบรกิ รรมใหม่เพ่อื รกั ษาหวั ใจให้
เป็นอยา่ งนนั้ เม่ือกาํ กบั อยอู่ ย่างนนั้ แลว้ ใจก็จะดีตอ่ เราอยา่ งไร
เจา้ จะดนิ้ รนกระวนกระวายไปไหน อยา่ งนีม้ นั ก็ตอ้ งอยู่ มนั หนี

ไปไมพ่ น้ ทีนีเ้ ราไมจ่ รงิ เราทอ้ แทเ้ หลาะแหละ ใจไม่เดด็ เด่ยี ว มนั
จงึ ใหส้ ง่ิ นนั้ พาไปนะ น่ีเป็นเชน่ นนั้ นะ ใหค้ ดิ ดู มนั เป็นสง่ิ เหลา่ นนั้
พาไป จงึ ใจจงึ ไม่สงบ ก็วา่ พทุ โธอย่อู ย่างนนั้ หรอื ตายๆๆๆอยู่
อย่างนนั้ ตลอดเวลา เอามาเทศนอ์ ยา่ งนีค้ รง่ึ ช่วั โมง หฟู ังเทศน์
แตใ่ จนกึ พทุ โธอยา่ งนนั้ หรอื นกึ ถงึ ตายๆๆๆๆอยตู่ ลอดเวลา แลว้
มนั ไปท่ีไหนหละ ก็ไม่ไปสิ งว่ งนอนก็ไมง่ ่วง แนะ่

น่ี ตอ้ งแกต้ รงจดุ นีแ้ หละ ไอค้ วามเขา้ ทาํ ใจ มนั ตอ้ งแกต้ รงนี้
ถา้ เราแกต้ รงนไี้ มจ่ บ ภาวนาก็ไม่เป็น…ไมเ่ ป็น ก่ีสบิ ปีมนั ก็ไม่
เป็น เพราะมนั ไมแ่ กต้ รงนี้ จะไปกาํ หนดอยเู่ ฉยๆ น่นั ลกั ษณะคน
ขีเ้ กียจ ไมท่ าํ งาน ไมท่ าํ งาน ผลมนั ก็จะไปรบั ยงั ไง ไม่ใช่เศรษฐี
เน่ียตอ้ งแกต้ รงนี้ การทาํ ใจ ถา้ ไม่แกต้ รงนี้ ใจมนั ไมเ่ กิดความ
สงบ แตบ่ างทียงั ทะลง่ึ เถียงอกี นะ ทนี ีต้ อ้ งเอาใหห้ นกั ละ บงั อาจ
ทะลง่ึ ชอบเถียง “แลว้ อาจารยท์ าํ ยงั ไง” น่ี แลว้ อยา่ ใหเ้ ถียงอยา่ ง
นี้ ไมเ่ ขา้ ใจแตย่ งั เถียง ดอื้ รนั้ เราวา่ อย่างนนั้ เราลองดซู กั ที เรา
ภาวนามาทาํ ไมมนั ไมส่ งบ มนั เป็นเพราะเหตอุ นั ใดตอ้ งคดิ อย่าง
นนั้ เพราะเราไมเ่ คยฟัง เคยฟังนิดๆหนอ่ ยๆก็หยดุ แลว้ น่ี ใจมนั

ไม่อ่มิ เต็มท่ี คอื เหมือนเรากนิ ขา้ วสองสามคาํ แลว้ ก็จะใหม้ นั อ่ิม
มนั จะอ่ิมไดอ้ ยา่ งไร น่ี ตอ้ งคิดอย่างนนั้ พอไดฟ้ ังอย่อู ย่างนนั้ ใจ
จะสงบมนั ไมส่ งบไม่ตอ้ งไปหมาย เอาอยอู่ ย่างนนั้ ใหม้ นั มากเขา้
ไป ทาํ ใหม้ นั ออกครง่ึ ช่วั โมง หรอื ตงั้ ช่วั โมงอยา่ งนี้ วา่ มนั อย่างนนั้
มนั ตอ้ งสงบใหเ้ รา น่ีเราก็ไมเ่ ขา้ ใจวา่ มนั ตอ้ งเกิดความสงบ
เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ อนั นีต้ อ้ งแกต้ รงนี้ ถา้ ไมแ่ กต้ รงนี้ นกั ภาวนา
ภาวนาไมเ่ ป็น

เน่ียหลวงตาวา่ อย่างเนีย้ ตอ้ งบรกิ รรมใหอ้ ยอู่ ยา่ งนนั้ ใหม้ นั
เกาะอยกู่ บั จิต แลว้ ดซู วิ า่ มนั จะไปอย่างไร ใจนนั้ จะดนิ้ รนไป
อยา่ งไร อยา่ งนนั้ เราวา่ เรว็ ๆ บางทีก็ยงั ลืมออกไป เม่ือลมื ออกไป
ก็ตอ้ งหวนกลบั มาบรกิ รรมอีกอย่างนนั้ เอาใหม้ นั จรงิ น่งั ใหม้ นั
ทน น่งั ใหม้ นั นานๆอยา่ งนนั้ มนั ตอ้ งรวมเรา หนีไปไม่พน้ มนั อยู่
ท่ีเรา ไมไ่ ดอ้ ยทู่ ่ีอ่ืน ไม่ไดอ้ ย่ทู ่ีครูบาอาจารย์ อยทู่ ่ีเราน่ี ใจไม่
เขม้ แข็ง ใจไม่เด็ดเด่ียว เพราะฉะนนั้ พระพทุ ธเจา้ จงึ บอกวา่ มี
วิริยะ มีขนั ติ มีสัจจะ แน่ะ อนั นีเ้ ป็นเพ่ือกาํ ราบหวั ใจของเรา ให้
เกิดความสงบมีความเขม้ แขง็ ตอ่ สกู้ บั สิ่งเหลา่ นี้ น่ี เพราะเอาส่ิง

เหลา่ นีเ้ องเป็นเหตุ และเม่ือเราเอาเหตอุ นั นนั้ มามากเขา้ ๆ ใจ
ของเรากระทาํ ตามอยา่ งนนั้ อดทนเขา้ กาํ หนดพทุ โธเขา้ อยา่ งนนั้
ใจมนั ก็ตอ้ งเกดิ ความสงบ น่ี เพราะเราไมแ่ กเ้ กมอยา่ งนีม้ นั ก็ไม่
เกิดความสงบ แลว้ ก็เป็นอยา่ งนนั้ ความสงบ ความสปั หงกงว่ ง
เหงาหาวนอนก็มาขนึ้ มายาก เพราะบรกิ รรมอยนู่ ่ี อย่างท่ีมนั
สปั หงกสปั เงยน่ีมนั ไม่บรกิ รรม กาํ หนดใจอยเู่ ฉยๆมนั ก็
สปั หงกสปั เงยสิ น่ี มนั ตอ้ งแกอ้ ย่างนี้ ลองดู เจ็ดวนั สบิ วนั ครง่ึ
เดอื น ถา้ ไมไ่ ดผ้ ลก็เลกิ แนะ่ มนั ก็ไม่ไดเ้ สียหาย ตอ้ งลองดู ไม่
ลองดไู มร่ ู้ ตอ้ งอย่าเช่ือตาํ รามากไป ตอ้ งพยายามแกไ้ ข ของเรา
จะเอาอยา่ งไรมนั ถงึ จะเกิดความสงบ เม่ือสงบแลว้ จะตอ้ งทาํ
อยา่ งไร คืนตอ่ ไปก็ตอ้ งทาํ อยา่ งนนั้ สงบแลว้ มนั ก็มีความสขุ แค่
ความสขุ เทา่ นนั้ เพราะมนั เป็นสมาธิ วางเฉยใจนนั้ เป็นปกตไิ ม่
คดิ ไม่นกึ ไมป่ รุงไมแ่ ตง่ อยา่ งนนั้ จงึ เรยี กวา่ เป็นสมาธิ ฝึกอยา่ ง
นนั้ มากๆเขา้ เม่ือใจเกิดสงบจนชาํ นิชาํ นาญหลายๆวนั ก็ตอ้ ง
พจิ ารณา ไมใ่ ช่น่งั เสวยแตค่ วามสขุ อยอู่ ยา่ งนนั้ นานเขา้ ๆมนั ก็

เส่ือม สมาธิมนั เส่ือม เกิดคลกุ คลีวนุ่ วายกบั สิ่งตา่ งๆเขา้ ไป
สมาธิก็เส่ือมอกี ตอ้ งไปทาํ อยา่ งนนั้ อีกจงึ จะเกิดความสงบ

เม่ือเกิดความสงบไดอ้ ย่างนนั้ จนเรารูว้ า่ เราน่ที าํ ความสงบ
ไดท้ กุ คนื ไมใ่ ช่แตจ่ ะเสวยแตค่ วามสขุ อยา่ งนนั้ จะตอ้ งพิจารณา
คน้ ควา้ คน้ ควา้ ลงไป เราตดิ อะไร เราติดรา่ งกายของเรา เราก็
ตอ้ งพิจารณากายของเรา น่ี พจิ ารณาแบบนี้ คน้ ควา้ ลงไปใหม้ นั
เหน็ กาํ หนดอย่างนนั้ พจิ ารณาสว่ นนนั้ ๆๆ แยกแยะไปตา่ งๆ
นานา น่ี อย่าใหจ้ ติ มนั อย่นู ่ิง คือใหจ้ ิตหดั ทาํ งานบา้ ง เพราะ
ลกั ษณะของสมาธิมนั หยดุ น่งิ ทีนีล้ กั ษณะของปัญญาตอ้ งใช้
ความคดิ คดิ คน้ ควา้ พจิ ารณารา่ งกายของเรา อยา่ งหลวงตาก็
เคยวา่ ตดั มือตดั ตีนตดั แขง้ ตดั ขาตดั หตู ดั จมกู ตดั ลงไป นกึ ๆไป
อย่างนนั้ คอื ใหจ้ ิตมนั รูจ้ กั วาระของการเดนิ จิต การเขา้ ไปคดิ
พิจารณาอยา่ งนนั้ เพ่ือประสงคส์ ง่ิ ใด น่ี ปัญหาสาํ คญั

เม่ือจิตท่ีมนั สงบอยา่ งนนั้ เม่ือการยกจติ ขนึ้ ไปพนิ ิจพจิ ารณา
ส่งิ ตา่ งๆอนั นนั้ ใจขณะท่ีเคล่อื นไปอย่างนนั้ มนั ตอ้ งมีสตทิ ่ีเขา้ ไป
คมุ อย่ตู ลอดเวลา เม่ือยกไปในท่ีใดความรูก้ เ็ ขา้ ไปครอบอย่ทู ่ีน่นั

ไม่เคล่อื นไปในสว่ นอ่ืน สมมตุ ิวา่ นกึ ไปถงึ หวั ไปท่ีหนา้ ผากอยา่ ง
นี้ ใจก็อย่เู ฉพาะท่ีน่นั พอเลอ่ื นจากหนา้ ผากไปท่ีตาขวา มนั ก็อยู่
เฉพาะท่ีตาขวา นกึ ตาขวาเสรจ็ ก็มาแกม้ ซา้ ย แกม้ ซา้ ยเสรจ็ ก็มา
แกม้ ขวา นกึ ถงึ หซู า้ ยหขู วาตลอดอย่างนี้ เรยี กวา่ มาอกี ถงึ ฟัน มี
เขีย้ ว เขีย้ วเบอื้ งบนสองเขีย้ ว เขีย้ วเบือ้ งลา่ งสองเขีย้ ว นกึ ไป
อย่างนนั้ แลว้ ฟันทงั้ หมดเบอื้ งบนมกี ่ีซ่ี ฟันเบือ้ งลา่ งทงั้ หมดมีก่ีซ่ี
นบั ไปอยา่ งนี้ แกม้ ภายใน ลนิ้ ลกู กระเดือก ลนิ้ ไก่ นกึ ไปอยา่ งนี้
ใหต้ ลอดกอ่ น

แตล่ กั ษณะอยา่ งนีม้ นั ก็นกึ ยากนกั ไม่ใชท่ าํ งา่ ยๆ ใจนนั้ ถงึ
จะเป็นสมาธิอย่างนีบ้ างทีกม็ นั มีดดี ออกไป กายอนั นีไ้ มร่ ูม้ นั
เป็นไงมนั หวงท่ีสดุ ไม่อยากใหพ้ จิ ารณา หวงจรงิ ๆ ลกั ษณะเป็น
อย่างนนั้ สมาธิดีๆอยา่ งนีพ้ อนอ้ มเขา้ มานดิ หน่อยเทา่ นนั้ มนั ก็
ถอนออกไป ตอ้ งตงั้ กนั ใหม่แลว้ ก็ตอ้ งเขา้ มาพจิ ารณาอีกอยา่ ง
นนั้ จนกระท่งั บางทีอย่ไู ปจนคลอ่ ง ทีนเี้ ม่อื อย่อู ย่างนนั้ แลว้ ตอ้ ง
คน้ ลงไปใหม้ าก อยา่ ไดห้ ยดุ น่ีเราจะมาสงั เกตไดแ้ ลว้ เราก็เหน็
เราเอง มนั มีสตเิ ขา้ ไปคมุ อยใู่ นระยะท่ีเรานกึ ไปอย่างนนั้ สติทาํ

ใหเ้ คล่ือนท่ี มสี ตริ อบไปอย่อู ยา่ งนนั้ ยกจติ ไปพจิ ารณาสงิ่ ใด มนั
ก็ไปสตกิ ็คมุ ไปอย่อู ย่างนี้ น่ี อย่างนีจ้ งึ เรยี กวา่ ภาวนาท่มี ีกาํ ลงั
เขา้ ของลกั ษณะของปัญญา

เม่ือย่งิ พิจารณาเทา่ ไร ใจนนั้ ย่ิงสวา่ งไสว ใจย่งิ เบิกบานแจม่
แจง้ ชดั ไมม่ ีการกระสบั กระสา่ ยไปในท่ีใด วนุ่ วายไม่มี มจี าํ เพาะ
ความคิดอย่ใู นอนั นนั้ อนั เดยี วตลอดกาลเวลาอยา่ งนนั้ น่ี
เรยี กวา่ สมาธิดอี ย่างนี้ ปัญญาก็ประกอบกนั อยา่ งนี้ เม่อื
พจิ ารณาอยา่ งนีแ้ ลว้ น่ี ไม่ตอ้ งไปพจิ ารณาท่ีอ่นื แลว้ สง่ิ ทงั้ หลาย
ก็จะปรากฏขนึ้ เอาเอง รูข้ นึ้ เองในใจในระยะของเป็นอยา่ งนนั้
แลว้ ถา้ เม่ีอเพียงพอถงึ จดุ อนั ท่ีสาํ คญั ๆของเคา้ แลว้ พอแลว้ ทา่ น
ในแบบจงึ กลา่ ววา่ ลกั ษณะมรรคท่ีมนั จะสามคั คีเขา้ ท่ีใดแลว้ มนั
จะตอ้ งรวมลง หรอื พอลง วางในสิง่ ท่พี จิ ารณา น่ี เป็นเชน่ นนั้
การกาํ หนดพนิ ิจพิจารณาอย่างนนั้ สติตามทนั อยา่ งนนั้ น่นั
แหละเรยี กวา่ เป็นปัญญา

แลว้ ทีนีเ้ ราจะไปจบั อนั ใดของการภาวนา ก็เราตอ้ งการจบั
เรอ่ื งของหวั ใจท่ีมนั ดนิ้ รนกระวนกระวายอยนู่ ่นั เอง ความคดิ นกึ

ปรุงแตง่ น่นั แหละท่ีเราเขา้ ไปพิจารณาอยา่ งนนั้ ก็ตอ้ งการรูใ้ น
ระยะของจิตท่คี ดิ ไปอยา่ งนนั้ ตลอดกาล น่ี และพอหายจาก
สมาธิใจมนั คดิ มนั ไป มนั จะไดต้ ามรูต้ ามเหน็ เออ้ น่ีมนั คิดอย่าง
นี้ เม่ือตามรูต้ ามเหน็ อยา่ งนนั้ แลว้ ใจมนั กไ็ มค่ ดิ มนั ก็ไมด่ ิน้ รน
กระวนกระวาย เอาสตเิ ป็นเคร่อื งควบคมุ อยแู่ ลว้ น่ีแหละ จดุ ก็มี
ความสาํ คญั อยา่ งนี้ แลว้ จิตดกี ็ตอ้ งทาํ อยา่ งนนั้ ตอ้ งพจิ ารณา
อย่างนนั้ จงึ เรยี กวา่ รูจ้ กั อบุ ายแกไ้ ขดวงใจใหป้ ลอดโปรง่ วางเสยี
ซง่ึ อารมณท์ งั้ ปวงใจกเ็ ป็นปกติ

น่ี ตอ้ งใหม้ นั อยา่ งนี้ พิจารณาอย่างนี้ ไม่ใชเ่ พียงแตจ่ ะเสวย
สมาธิ เม่ือใจเป็นสมาธิแลว้ ก็ไปเสวยความสบายอย่อู ยา่ งนนั้
นานๆเขา้ ถีนมทิ ธะก็เขา้ มาครอบงาํ เส่ือม สมาธิเส่อื มอกี แลว้
คนื หนง่ึ กเ็ ส่อื มไป สองคนื ก็เส่ือมไป หา้ คนื ก็เส่อื มไป สบิ คนื ก็
เส่ือมไปอย่างนี้ มนั ก็พงั พอกนั กบั เราไปคา้ ขาย วนั หนง่ึ ก็
ขาดทนุ สองรอบ วนั หลงั ก็หา้ รอบ อกี วนั ก็ตอ้ งพนั อกี สองสาม
วนั หา้ วนั สิบวนั สองพนั เอาเงินท่ีไหนกห็ มด หมดพงุ น่ี
เหมือนกนั กบั การภาวนา ถา้ เม่ือวา่ ทีหนง่ึ ก็สปั หงก สองทีก็

สปั หงก สามทกี ็สปั หงก สบิ คืนก็สปั หงก ใจวนุ่ วายกระวน
กระวายอยา่ งนี้ เอ๊ะ มนั ไมเ่ หน็ ดีอะไรน่ี เกดิ ทอ้ ถอย เราไม่มีบญุ
ไม่มีวาสนา แน่ะ มนั เอามาแลว้ กิเลสมนั ตามมาแลว้ มนั จะฆา่
เรา นะ่ เออ้ ไมม่ ีบญุ แลว้ ไมม่ ีวาสนาแลว้ เป็นชีก็อยากจะสกึ สู้
ไปอย่บู า้ นดีกวา่ เพราะอะไร มนั ทาํ ไมจ่ รงิ แลว้ มนั ไมเ่ กิดไม่เห็น
มนั ก็เลยขีเ้ กียจ นอนดกี วา่ ไมอ่ ยากภาวนา น่ี เป็นเชน่ นนั้ น่ีส่งิ นี้
มนั ตอ้ งแก้

ถา้ มาแกส้ งิ่ นตี้ ก ใจก็มีกาํ ลงั ก่ีคนื ๆก็เกิดความสงบ ก่ีคนื ๆก็
พิจารณาได้ อยา่ งนีต้ วั เองก็ไดก้ าํ ลงั การเจรญิ ภาวนาก็เจรญิ ขนึ้
เร่อื ยๆ เม่ือเจรญิ ขนึ้ เร่อื ย มนั ก็ไดเ้ ป็นกอบเป็นกาํ เหมือนคน
คา้ ขายอยา่ งท่วี า่ ไปเม่ือกี๊ เป็นชนิ้ เป็นอนั ใจจะเดนิ อยู่ รา่ งกาย
จะเดินอยู่ ใจก็มีสติ นอ้ มธรรมะอนั ใดมาพจิ ารณาตลอด เหน็
ใบไมต้ กใบไมเ้ ดยี วหลน่ ลงมาจากตน้ น่ี เออ้ ชีวติ ของเราก็
จะตอ้ งแตกดบั อย่างนีน้ ะเม่ือมนั แกเ่ ฒา่ ชรา หรอื เกิดอนั ใดขนึ้
เราก็จะตอ้ งตายลงไป แนะ่ เหมือนอยา่ งใบไม้ แน่ะ น่ี ปัญญา
เกิดแคใ่ บไม้ เหน็ มนั กเ็ กิดปัญญา เพราะใจมนั นะ่ ใจมนั มีสติ

บงั เกิดความสงบ มนั ก็ตอ้ งไดป้ ัญญา น่ีใครจะทะเลาะกนั เราก็
ยงั ไมไ่ ดม้ ีสติ เคา้ ทะเลาะกนั อยา่ งนี้ เราก็ยงั ไลต่ ามทนั “เออ้ ใจ
เอย้ เอ็งอย่าไปทะเลากบั เคา้ นะ” อยา่ งนีม้ นั กห็ ยดุ ได้ น่ีแหละ
เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ มนั จาํ เป็นท่ีสดุ จะตอ้ งแกส้ มาธิตวั นีใ้ หเ้ กิด
ความสงบ

เม่ือสงบแลว้ เราก็จาํ เป็นจะตอ้ งแกไ้ ขการภาวนา คือให้
คน้ ควา้ พจิ ารณา ถา้ เรอ่ื งสว่ นละเอยี ด แตล่ ะเอยี ดหรอื หยาบอนั
นนั้ ไมส่ าํ คญั ทา่ นวา่ ใหพ้ ิจารณานามธรรม น่นั วา่ ไปน่นั นกั ธรรม
เราวา่ กาย…กายมนั ไมล่ ะเอยี ดพอ แตล่ องใหพ้ จิ ารณากายให้
พอเถอะ อยา่ ไปวา่ มนั หยาบ ลองดสู ิ ซกั สามช่วั โมง ถา้ ไมส่ งบ
แลว้ เอา นะ ถา้ มนั ทลายหลวงตาก็จะสู้ แตใ่ หจ้ รงิ นะ สาม
ช่วั โมงไม่สงบละก็มายนั หวั ไดเ้ ลย เอาตนี ยนั หวั ไดเ้ ลย

น่ีเราไมพ่ จิ ารณา พอเขา้ ไปสงบไดน้ ิดเดียวก็จะไปเสวยแต่
ความสขุ เทา่ นนั้ เอง มนั งานมนั ไม่ทาํ เม่ือมีความสขุ มีมากเท่าไร
ใจย่งิ ขีเ้ กียจทอ่ งสบา…ยอยอู่ ย่างนนั้ มนั ขีเ้ กียจทาํ งาน ใจก็
สบาย เม่ือใจสบายมากเขา้ ๆๆ ถนี มทิ ธะก็เขา้ มาครอบงาํ สิ แนะ่

เพราะไมม่ ีงานทาํ ใจไมท่ าํ งาน ใจมนั ขาดสตเิ พราะไปเสวย
ความสขุ ความรูส้ กึ ของผรู้ ูน้ นั้ นอ้ ยเขา้ ๆๆ นอ้ …ยจนมนั หมด
พรบึ สปั หงกเขา้ มาครอบงาํ แนะ่ สมาธิเสอ่ื ม น่พี อรูส้ กึ เอาอีก
แบบนนั้ อกี เอาอกี แลว้ สปั หงกกลบั มาอกี น่ี อยา่ งนีท้ กุ คนื ๆ มนั
น่าจะเอาหวั เราปังกระดานใหม้ นั แตกลงไป ตอ้ งงดอยา่ งนนั้ ม่งั สิ
น่ีไม่มีความเจบ็ ใจเรอะ ฮ!ึ แลว้ ก็วา่ ภาวนาไมเ่ ป็น ภาวนาไม่เป็น
แนะ่ ก็ไมแ่ กไ้ ขมนั จะเป็นไดอ้ ย่างไร ถา้ วา่ กนั หยาบๆก็เรยี กวา่ โง่
โงจ่ นเทอะ! เทอะเพราะมนั ไมร่ ูจ้ กั ภาษา แรงเขา้ แรงไปหนอ่ ย น่ี
ตอ้ งแกส้ ิ ถา้ เราไม่แกแ้ ลว้ มนั จะไดอ้ ย่างไร พทุ โธอยอู่ ยา่ งนนั้
อยา่ ไปถอยมนั แลว้ ดซู ิมนั จะมาสปั หงกจะมายงั ไง ฟงุ้ ซา่ นจะมา
ยงั ไง ฟงุ้ ซา่ น แกล้ งไปอย่างนนั้ ลองดู สามคนื ตอ้ งรวมลง ไมร่ วม
จะมีเหรอ น่งั อย่อู ย่างนนั้ สามช่วั โมงส่ชี ่วั โมง ไม่รวมไดเ้ รอะ ทาํ
สามช่วั โมงไดก้ ็ตอ้ งจรงิ จรงิ แลว้ ตอ้ งรวมใจเด็ดขาด หนไี ม่พน้
หนีความจรงิ ไม่ได้ สจั จะบารมีตงั้ ลงไปอยา่ งนนั้ ไมไ่ ดส้ าม
ช่วั โมงขา้ พเจา้ จะไมล่ กุ เจบ็ แสบยงั ไงก็ตอ้ งสกู้ นั อยา่ งนนั้ แลว้
จะหนีเราไปไหน ครูบาอาจารยท์ า่ นทาํ กนั ทา่ นเอาเขา้ ไปอย่นู ่ี

อดๆอยากๆ สทู้ งั้ วนั ทงั้ คนื ไมเ่ คยถอย จงึ ไดเ้ อาธรรมะคาํ สอนอนั
นนั้ มาสอนพวกเรา

อย่างทา่ นอาจารยน์ ่ีดสู ิ สอนจนตาย แนะ่ ตายยงั ไมไ่ ดเ้ ผา
อีก หวงกนั อกี แน่ะ เราลกู ศษิ ยท์ า่ นก็ตอ้ งไวล้ าย เหมือนอยา่ ง
ลกู เสอื ถา้ มนั เป็นลกู แมวมนั ก็เสรจ็ หมด ลกู เสือก็ตอ้ งเป็นลกู เสือ
รูจ้ กั ลา่ คอ ลา่ คอเนือ้ น่ีถา้ มนั อยากอาหารมนั ก็อดกนิ กินแต่
อาหารเลก็ ๆเหมือนแมว ก็เลยกินแตห่ นู ไมไ่ ดก้ ินควายกินววั ซกั
ที ถา้ เป็นเสือมนั ก็จะกินววั กินควาย กินหมกู ินเป็ดกินไกเ่ พราะ
มนั ฉลาดหากนิ ทีเดยี วอ่มิ เลย น่เี ป็นเชน่ นนั้ น่ีเราก็เหมอื นกนั
ตอ้ งแกไ้ ขปรบั แตง่ ทาํ ไมไมส่ งบมนั เป็นเพราะเหตอุ นั ใด ใจเจา้ ขี้
เกียจเจา้ ขีค้ รา้ น มนั ดนิ้ รนกระวนกระวายไปหาอะไร น่ี ขนาด
เขา้ อย่างนีแ้ ลว้ มนั ก็ตอ้ งอยกู่ บั เราสิ มนั จะไปไหน ทีนีไ้ ม่เอา
อย่างนนั้ ตามลม ปลอ่ ยตามลม ตามลมก็หมายความวา่ ตามใจ
มนั นะ มนั จะเอายงั ไงก็เอาอย่างนนั้ ทงั้ วนั ทงั้ คนื ไปซะ มนั ก็ไม่ได้
ความพากความเพียร ไมเ่ กิดความสงบ น่ี ไม่ไดค้ วามสงบ เน่ยี
เพราะฉะนนั้ ตอ้ งแกไ้ ข เม่ือใจนนั้ สงบแลว้ ตอ้ งพิจารณา

ทีนกี้ ลา่ วถงึ การพิจารณานามธรรม เราเคยเพลดิ เพลินในสิ่ง
ใด เราก็ตอ้ งเอาเขา้ ใจอนั นนั้ มาพิจารณา นกึ สง่ิ นนั้ มาพจิ ารณา
ใครค่ รวญตรกึ ตรอง เพ่ือเป็นเครอ่ื งกลอ่ มใจของเราใหไ้ ดอ้ ย่กู บั
ส่ิงเหลา่ นนั้ เม่อื ใจกลอ่ มอย่เู ลน่ กบั ส่ิงเหลา่ นนั้ แลว้ เม่ือเบ่ือจาก
สิ่งนนั้ ก็ไปเอาสงิ่ นนั้ มาพจิ ารณาอกี สมมตุ เิ ราตดิ รูป เราก็ตอ้ งไป
กาํ หนดรูปมาพิจารณา ใหม้ นั แตกใหม้ นั สละสลายไปตา่ งๆ
นานาแลว้ มนั สวยมนั งามอยา่ งไร เม่ือแตกดบั พงั มาหมดแลว้ มนั
มีอะไร รูปนนั้ หรอื สมบตั ิพสั ถานเม่ือเราตายแลว้ เราได้
อะไรบา้ ง เน่ีย มองดกู ็เหน็ อยู่ ไมม่ ีใครขนเงนิ เขา้ ไปในโลงเผาไฟ
ใหห้ มดเวลาตาย เวลาอยกู่ ็ ของกๆู น่ี เป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้
สิง่ เหลา่ นี้ ธรรมะเม่ือใจสงบแลว้ สามารถจะนอ้ มมาพนิ ิจ
พจิ ารณาไดท้ งั้ หมด

ทีนีร้ ะหวา่ งพิจารณาอย่างนนั้ ใจมนั จะเดนิ อย่อู ยา่ งนนั้
เพลินกบั การพจิ ารณา เม่ือเห็นวา่ เราพิจารณาเหน่ือยมากนกั
หยดุ พกั จติ ใหอ้ ยจู่ าํ เพาะไมต่ อ้ งทาํ งาน เม่ือพกั พอสมควรอย่าง
นนั้ แลว้ ใจก็ออกไปพิจารณาทาํ งานอีกอยา่ งนนั้ เดินอยอู่ ย่างนี้

มนั ใหม้ ีความคลอ่ งแคลว่ ชาํ นิชาํ นาญอย่ตู ลอดเวลา เดนิ ไปไหน
ก็ตอ้ งมารูส้ กึ ตวั ก็ตอ้ งโอปนยโิ กนอ้ มส่งิ ตา่ งๆนนั้ เองมาคดิ
พจิ ารณาในใจอย่างนนั้ โดยไมใ่ หใ้ จถอยไปในท่ีอ่นื ไมใ่ หไ้ ป
กงั วลกบั ท่ีอ่นื คน้ ควา้ ตรกึ ตรองพนิ ิจพจิ ารณาอยอู่ ย่างนนั้ ใจมนั
ก็ตอ้ งรวมอยู่ ใจก็ไมไ่ ปไหน ใจก็มาสงบหยดุ น่ิง อยา่ งนนั้ เรยี กวา่
สมาธิประกอบไปดว้ ยปัญญา เม่ือพิจารณาคน้ ควา้ มากเขา้ ๆ
แลว้ สติก็สมบรู ณ์ ปัญญากจ็ ะคลอ่ งแคลว่ อย่ตู ลอดเวลากบั การ
คน้ ควา้ พิจารณาอย่างนนั้ เม่ือคืนนหี้ มดเวลา คนื พรุง่ นีเ้ ม่ือเวลา
เขา้ จติ ไดอ้ ย่างนนั้ ก็ตอ้ งคน้ อย่อู ย่างนนั้ พจิ ารณาอยา่ งนนั้ คน้
ลงไป กาํ หนดลงไป พจิ ารณาถงึ หไู ปชอบเสยี ง ลเิ กลาํ ตดั มนั
อาลยั ไปเพลดิ เพลนิ ไปรา่ เรงิ กบั สง่ิ เหลา่ นนั้ เม่ือพจิ ารณาอยา่ ง
นนั้ สติก็สมบรู ณบ์ รบิ รู ณอ์ ย่อู ย่างนนั้ จมกู มนั ไดก้ ลนิ่ เหมน็ กลนิ่
หอม กลน่ิ สง่ิ ท่ยี ่วั ยวนทาํ ใจใหเ้ กิดเพลนิ กต็ อ้ งเอาส่งิ นนั้ มา
พจิ ารณา พิจารณาอย่อู ย่างนนั้ ไมถ่ อย ใจไม่ถอย พอใจไม่ถอย
พจิ ารณาอย่อู ย่างนนั้ ถีนมทิ ธะจะมาท่ีไหนหละ ไม่มาสิ มนั ก็ไม่
มา ใจก็มีกาํ ลงั เพราะใจมีสมาธิ เราไมเ่ สวยความสขุ มาก

เหมือนอยา่ งคนกินขา้ วมากๆ อ่มิ มากขีเ้ กียจทาํ งาน จะนอนทงั้
วนั เลย เพราะอาหารมนั บีบมนั ทบั น่ีเปรยี บอย่างนนั้ เราอย่าไป
เสวยมนั มากสมาธิ ผใู้ ดเจรญิ มากมนั ก็เส่อื ม เส่ือมแลว้ ก็ตอ้ งมา
แกใ้ หม่ทวนใหม่ เหมือนเราแจวเรอื เน่ีย ขนึ้ ไปถึงเรอื นะแทนท่ีจะ
ขนึ้ ทา่ เราไม่ขนึ้ ปลอ่ ยใหเ้ รอื มนั ลอยกลบั มา ถา้ ตอ้ งแจวใหม่มนั
ก็แจวขนึ้ ไปอกี ไปถึงก็ปลอ่ ยกลบั มาอีก พรุง่ นีก้ ็ตอ้ งแจวอกี น่ี
เป็นอยา่ งนนั้ นะ่

เพราะฉะนนั้ เม่ือมนั มีสมาธิแลว้ จาํ เป็นตอ้ งพิจารณาคน้ ควา้
ลงไป การคน้ ควา้ พนิ ิจพจิ ารณาแลว้ ไปรูส้ ง่ิ ใด น่ี อนั นีเ้ ป็นสิ่งท่ี
ลาํ บาก เป็นสง่ิ ท่ฟี ังยาก ฟังไดเ้ ขา้ ถึงหู แตไ่ มเ่ ขา้ ถงึ ใจ น่ี เป็น
เชน่ นนี้ ะ เปรยี บเหมือนนายชา่ งผทู้ ่ีแตง่ อาหาร แตไ่ ม่รูจ้ กั ชิม
อาหารมนั ก็ไมเ่ ขา้ ใจ ไดย้ ินแตห่ ู มือทาํ เฉยๆแตล่ นิ้ ไมไ่ ดล้ ิม้ รส
มนั ก็ไมเ่ ขา้ ใจ เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ ความอยากธรรมะ...
เพราะฉะนนั้ มนั ตอ้ งปฏบิ ตั ใิ หม้ นั ประจกั ษข์ นึ้ เอาเองอย่างนี้ แลว้
ก็ไม่ตอ้ งถามใคร มนั ก็ตดั สนิ ใจเอาไดเ้ องเพราะเราเหน็ เอง เห็น
อะไรเม่ือพิจารณาอยา่ งนนั้

น่ี ตรงนีฟ้ ังดๆี ฟังใหเ้ ขา้ ใจ การคน้ ควา้ เม่ือสตกิ บั ปัญญา
เขา้ ไปเนน้ อยอู่ ยา่ งนนั้ สติกบั ปัญญาเนน้ อย่างนนั้ มนั มีทศั นะ
อนั หนง่ึ ท่ีคอยคมุ อย่เู บือ้ งหลงั ของอนั นนั้ เม่ือมนั พอลงเตม็ ท่ีแลว้
สติรูไ้ ปตามความนกึ คดิ สง่ิ ท่เี ราพิจารณาอนั นนั้ ตลอดเวลา เม่ือ
เวลามนั พอเต็มท่ี สภาวะอนั นนั้ จะดบั รวมกนั เม่ือดบั ลงไปอย่าง
นนั้ ก็เหลอื สภาพความเป็นอยขู่ องจติ ดวงเดียวอยา่ งนนั้ น่ี
สภาวะอนั นีด้ บั ขนาดนนั้ บางทีในขณะนนั้ มนั คลา้ ยๆวา่ จะมีสงิ่
อนั ใดคลา้ ยๆเผลอ แตไ่ มใ่ ช่เผลอ เป็นธรรมชาตคิ วามเป็นอยา่ ง
นนั้ จิตในขณะท่ีทาํ งานอย่างนนั้ รูส้ กึ วา่ มนั จะเป็นสภาวะท่ีหยดุ
ทนั ที เพราะมนั เต็มท่ี เต็มอ่มิ เตม็ บรบิ รู ณข์ องมนั อยา่ งนนั้ มนั
หยดุ ในขณะท่ีพิจารณาอยา่ งนนั้ ถอนตวั ออกมาอย่ใู นความสงบ
ของใจนนั้ เม่ือรูส้ กึ ตวั ขนึ้ มา เออ้ อยา่ งนี้ เม่ือใจอนั นนั้ จะนอ้ ม
คิดไปในอารมณอ์ นั ใดมนั ก็รูท้ นั รูเ้ ทา่ รูท้ นั อยตู่ ลอดเวลา ยืนเดนิ
น่งั นอน ทาํ กิจการอนั ใด ใจท่จี ะคดิ กระสบั กระสา่ ยไปในท่ีใดก็มี
สตคิ วบคมุ อย่อู ย่างนนั้ แลว้ น่นั ก็ผลจากการท่ีเรากระทาํ ท่ีเขา้ ไป
พิจารณานนั้ เอง จงึ ไดร้ ูร้ ะยะของจรงิ ท่มี นั เคล่ือนไปๆอยา่ งนนั้ น่ี

มนั ตามทนั อยา่ งนนั้ ผลไดร้ บั เพราะเม่ือเราทาํ อย่างนนั้ แลว้ มนั ก็
มีความชาํ นชิ าํ นาญของปัญญากบั สตคิ อยควบคมุ ใจท่ีจะสา่ ย
ออกไปหาเร่อื งเขา้ มาหาหวั ใจใหด้ นิ้ รน น่ี เม่ือเป็นอยา่ งนนั้ จะมา
อะไรหละ น่ี พระพทุ ธเจา้ พระอรยิ เจา้ ทงั้ หลายท่ที า่ นประพฤติ
ปฏบิ ตั ทิ า่ นก็ตอ้ งพิจารณาอยา่ งนี้ เหน็ อยา่ งนี้ เกิดขนึ้ อยา่ งนี้
แลว้ ใจทา่ นก็ไม่ดิน้ รนกระวนกระวาย จะดิน้ รนไปไดอ้ ย่างไร ก็
เพราะมีสตอิ นั นนั้ แกก่ ลา้ อยตู่ ลอดเวลา ควบคมุ ความคดิ นกึ ปรุง
แตง่ ของใจอย่างนนั้ น่นั จะเรยี กวา่ ความสขุ หรอื ความอะไรก็
แลว้ แต่ มนั เป็นอยา่ งนนั้ แลว้ จะเรยี กมน้ เป็นอะไรก็ชา่ งมนั เถอะ
น่ีเป็นเช่นนี้

เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ การปฏิบตั นิ ่ีตอ้ งใชป้ ัญญาคน้ ควา้ พนิ ิจ
พิจารณา ถา้ ไมค่ น้ ควา้ พนิ ิจพิจารณาแลว้ ความกา้ วหนา้ มนั จะ
ไม่ถงึ ฝ่ัง น่หี ลวงตาอธิบายอย่างนี้ พวกเรารูส้ กึ วา่ บางคนก็
อตุ สา่ หท์ าํ สมาธิไดด้ ี สงั เกตดอู ยา่ งนี้ แตว่ า่ การคน้ ควา้ พนิ ิจ
พจิ ารณาน่ีรูส้ กึ เรยี กวา่ ต่าํ น่ีอย่างนนั้ จงึ ไมก่ า้ วหนา้ ลองดสู ิมา
พจิ ารณาดู แตว่ า่ การพจิ ารณาน่ีตอ้ งรูจ้ กั ประมาณเหมอื นกนั

ไม่ใชจ่ ะเอาตยุ่ ไปทีเดียวหรอื เรยี กวา่ เอาอยตู่ ลอดเวลา ก็ตอ้ งมี
เวลาพกั มีเวลาผ่อน เม่ือจติ นนั้ มนั เหน่ือยมากมนั ก็เขา้ พกั
พอสมควรแลว้ ก็ตอ้ งออกมาพจิ ารณาอยา่ งนนั้ คน้ ลงไป น่ีเป็น
เชน่ นนั้ เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ การภาวนามนั สาํ คญั อย่ตู รงนีน้ ะ
สาํ คญั ท่ีการคน้ ควา้ พจิ ารณา สมาธิท่จี ะเจรญิ คือตวั หลกั มนั ก็
ตอ้ งใชป้ ัญญา

อย่างพระทา่ นบรรยายถงึ อนตั ตลกั ขณสตู รเม่ือตะกี๊
พระพทุ ธเจา้ ทา่ นถามปัญจวคั คียไ์ ปถึงรูป เวทนา สญั ญา
สงั ขาร วิญญาณ แลว้ ก็ไปลงบาททา้ ยคาถาวา่ เอวะเมตัง ยถา
ภตู ัง สัมมัปปัญญายะทฏั ฐัพพัง ไมใ่ ชว่ า่ … ก็ตอ้ งเอาเหตขุ อง
รูป เวทนา สญั ญา สงั ขารน่นั เอง เป็นอารมณเ์ ป็นเครอ่ื ง
พิจารณา แลว้ พระพทุ ธเจา้ ก็ถามอย่อู ยา่ งนนั้ ถามวา่ อนั นนั้ เท่ียง
มยั้ …ไมเ่ ท่ียง แน่ะ เราก็รูเ้ ราเองเพราะเวทนาเม่ือมนั เกิดเต็มท่ี
แลว้ มนั หายไปอย่างนี้ เรากร็ ูต้ อ้ งรู้ ออ้ น่ีมนั ไม่เท่ยี ง สญั ญา
ความคิดนกึ ปรุงแตง่ มนั ก็ไมเ่ ท่ียง ประเด๋ียวมนั ก็ดบั แนะ่ เราก็
ตอ้ งรูเ้ ราเอง ไมจ่ รงิ พระเจา้ คะ่ แลว้ เราบงั คบั ไดม้ ยั้ …บงั คบั ไมไ่ ด้

แสดงวา่ เป็นอนตั ตาไม่ใช่เรา แลว้ ทนี ีท้ า่ นจงึ ตรสั อีกทีวา่ เอวะ
เมตัง ยถาภตู งั สัมมปั ปัญญายะทฏั ฏพั พงั พงึ รูด้ ว้ ยปัญญา
อนั ตามความเป็นจรงิ ก็คือหมายความวา่ รูเ้ ทา่ รูท้ นั ความคดิ นกึ
ปรุงแตง่ ของใจอนั นนั้ เอง ไม่ไดไ้ ปรูท้ ่ีอ่นื รูก้ ารกระทาํ อนั นี้ ไม่ไดร้ ู้
ท่ีอ่ืน รูป้ ัญจขนั ธอ์ นั นี้ ไมไ่ ดร้ ูท้ ่ีอ่นื เพราะฉะนนั้ ตอ้ งคน้ ตอ้ ง
พิจารณาเขา้ ไปใหม้ นั เกิดความสงบ เม่ือสงบก็มาคน้ ควา้
พจิ ารณาน่ี อย่างนนั้ และเม่ือมนั เป็นอยา่ งนนั้ แลว้ จิตมนั ก็ตอ้ ง
เจรญิ งอกงามไพบลู ย์ เพราะฉะนนั้ น่ี หลวงตาเทศน์ มนั ไม่มี
เทศนแ์ ลว้ หมด หมดพงุ เพราะฉะนนั้ การแสดงธรรมคืนนี้ ก็
พอสมควรแกก่ าลเวลา เพราะฉะนนั้ เม่ือทา่ นทงั้ หลายไดส้ ดบั ตบั
ฟังธรรมะไดบ้ รรยายมานีโ้ ดยปกิณกะ เม่ือทา่ นทงั้ หลายนอ้ มไป
ตรกึ ตรองพินิจพิจารณาใครค่ รวญเหน็ ดีเหน็ ชอบแลว้ ลงมือ
ประพฤตปิ ฏิบตั ิ ตอ่ นนั้ ไปก็จะไดเ้ กิดความสขุ ความเจรญิ งอก
งามในศาสนธรรมคาํ สอนขององคส์ มเดจ็ พระสมั มาสมั พทุ ธเจา้
ดงั ไดแ้ สดงมา ก็สมควรแกก่ าลเวลาขอยตุ ิแตเ่ พียงเท่านี้

ท่ีมา: https://youtu.be/EWEl26FDuCc