เตสํ วูปสโม สุโข หลวงปู่เจี๊ยะ จุนโท

เตสํ วูปสโม สุโข
(ความสงบระงบั แห่งสงั ขารเหลา่ นนั้ เป็นสขุ )
ลาํ ดบั ตอ่ ไปจะไดบ้ รรยายธรรมะพอเป็นเคร่อื งประดบั
สตปิ ัญญาพทุ ธบรษิ ัททงั้ หลาย การทาํ ใจของเราใหเ้ ขา้ ความ
สงบ เหมือนกบั บคุ คลผทู้ ่ีมีบา้ นมีเรอื นก็จาํ เป็นจะตอ้ งปัดกวาด
รกั ษาทาํ ความสะอาด เช็ดถบู า้ นเรอื นชาํ ระสงิ่ โสโครกสกปรก
ออกไปจากบา้ นจากเรอื นก็เป็นสิง่ นา่ ดนู ่างาม เอาหยกั ไย่แมลง
หว่ีแมลงวนั ใหห้ ายไปอยา่ งนนั้ เหมือนกนั กบั การทาํ ใจของเราใน
บนั้ ตน้ กย็ อ่ มเป็นเชน่ นนั้
บนั้ ตน้ ก็จาํ เป็นจะตอ้ งสะสางใจของเราท่ียงั วนุ่ ยงั วายยงั ขดั

ยงั ขอ้ ง จะภาวนาก็ไมเ่ ป็นอนั ภาวนาอนั นนั้ ใหม้ าระลกึ ถงึ การ
ภาวนาบทใดบทหน่งึ ไวใ้ นใจของเราอย่างนนั้ สง่ิ เหลา่ นนั้ เองท่ี
เป็นเหตทุ ่ีจะใหก้ าํ จดั ความวนุ่ วายความขดั ขอ้ งของใจให้
หยดุ ชะงกั อยกู่ บั สิ่งเหลา่ นนั้ ไมใ่ หใ้ จของเราไปดนิ้ รนกระวน
กระวายไปกบั สง่ิ ทงั้ ปวง น่ีความแกไ้ ขบนั้ ตน้ ก็จาํ เป็นอยา่ งนี้
หรอื เราจะพทุ โธ ธมั โม สงั โฆ หรอื ความตายอนั ใดอนั หน่งึ หรอื

ระลกึ ถงึ อฐั ิ หรอื เกศา โลมา นขา บทใดบทหน่งึ ไวใ้ นใจของเราก็
ได้ เพ่ือประคบั ประคองใจของเรานนั้ ไม่ใหส้ า่ ยไปในอารมณ์
ตา่ งๆของใจ น่ีบนั้ ตน้ การฝึกหดั ก็จาํ เป็นจะตอ้ งกระทาํ อยา่ งนนั้

พิธีอยา่ งนีพ้ วกเราทงั้ หลายก็ไดย้ นิ ไดฟ้ ังกนั มากมาย แต่
ทาํ ไมไมก่ ระทาํ อย่างนนั้ ก็เพราะอะไร เพราะใจนนั้ เม่ือลาํ ดบั จะ
เขา้ ไปทาํ ใจอยา่ งนนั้ มนั เกิดความเกียจครา้ น ความมกั งา่ ย
ความเอาแตค่ วามสบายอยา่ งเดยี ว จงึ เป็นเหตไุ มใ่ หอ้ ยากนกึ
อยากคิดอยากปรุงอยากแตง่ สงิ่ อนั ใดของหวั ใจ จะปลอ่ ยวางใจ
ใหเ้ ป็นธรรมดาอย่างนนั้ น่ีเป็นอยา่ งนี้ แลว้ ก็เป็นเหตขุ องถนี
มิทธะ ความงว่ งเหงาหาวนอนเขา้ มาครอบงาํ อนั นีเ้ องเป็นเหตุ
ท่ีไมแ่ กไ้ ม่ดดั แปลง เหมือนเรามีผมไม่สระไม่สางไมฟ่ อกไมห่ วี ก็
เป็นส่ิงท่นี า่ เกลียด มีหนา้ มตี าไมล่ า้ งไม่ขดั ไม่สี ก็นา่ เกลยี ด มีลกู
นยั นต์ า ขีต้ าเฉอะแฉะ นา้ํ ตาไหลเบอะๆบะๆ ไม่ลา้ งไม่ขดั ก็เป็น
สิง่ นา่ เกลียด น่ี สรรี ะรา่ งกายก็เหมือนกนั ไม่ไดข้ ดั ไม่ไดถ้ ดู ว้ ยสบู่
ไม่ไดป้ ระแปง้ อย่างนีก้ ็เป็นสง่ิ นา่ เกลียด ไมน่ ่าดนู า่ มองนา่ งาม
เขา้ ไปในท่ีใด ก็มีแตค่ นรงั เกียจ อิดหนาระอาใจวา่ ยยั น่ี

เหมน็ สาป พระเหมน็ สาป เณรเหมน็ สาป น่ี เคา้ ก็วา่ เป็นอยา่ ง
นนั้

ใจนนั้ ก็เหมือนกนั ทาํ ไมเราวา่ เราทาํ ไมส่ งบ เน่ยี เราทาํ มา
ตงั้ นมตงั้ นาน ใจไม่สงบ แนะ่ แลว้ มนั เป็นเหตอุ ะไร เพราะใจไม่
สงบ มนั ขีเ้ กียจใชม่ ยั้ ขีเ้ กียจนกึ ขีเ้ กียจคิด ขีเ้ กียจปรุง ขีเ้ กียจ
แมแ้ ตก่ ารบรกิ รรม ถา้ ขีเ้ กียจอย่างนนั้ แลว้ มนั ก็ตกอยใู่ นโกสัช
ชะ ความเกียจครา้ น คนขีเ้ กียจขีค้ รา้ นมนั ก็ไม่ไดด้ ขี นึ้ มา แมแ้ ต่
ใจท่ีจะกระทาํ ก็ยงั ไมก่ ระทาํ แลว้ จะดอี ยา่ งไร ก็ดีไปไม่ได้ ใจสงบ
ก็สงบไม่ได้ มนั ก็มีแตไ่ อถ้ ีนมทิ ธะเขา้ มาครอบงาํ ใจอยู่
ตลอดเวลา เม่อื เป็นอย่างนนั้ แลว้ ใจมนั ก็จะเป็นสมาธิอยา่ งไร
ตงั้ ใจก่ีวนั ก่ีคืนก่ีเดือนก่ีปีมนั ก็เป็นอย่อู ยา่ งนนั้ เพราะมนั ขีเ้ กียจ
ไมอ่ ยากกระทาํ กิรยิ าของกายนนั้ กระทาํ จรงิ แตห่ วั ใจนนั้ ไม่ได้
กระทาํ หวั ใจนนั้ เตม็ ไปดว้ ยความขีเ้ กียจขีค้ รา้ น มกั งา่ ย เอาแต่
ตามสบายของใจ ไม่อยากตอ้ งคิดนกึ ปรุงแตง่ อะไรทงั้ หมด
ปลอ่ ยไปตามเรอ่ื งตามราวอยา่ งนนั้ ท่ีสกั แตว่ า่ ทาํ ก็ทาํ ไปอย่าง
นนั้

เพราะฉะนนั้ เหมือนบคุ คลผทู้ ่ีเคยเหน็ เคา้ กินระกาํ เหน็ วา่
ระกาํ หวานดี แตไ่ มท่ นั ปอกเปลอื ก ไม่ทนั อะไรทงั้ หมด ขยาํ้ เขา้
ไปทงั้ เมด็ ทงั้ เปลอื ก มนั ก็ตดิ คอ แลว้ ก็ตอ้ งคายทิง้ ไม่รูร้ ส มีแต่
หนามเตม็ ปากอย่อู ย่างนนั้ เหมือนกนั ใจเราก็เหมือนกนั ทาํ ตงั้
หลายๆเดอื น อยา่ งพวกพระเราอยา่ งเนีย้ เขา้ สองเดือนแลว้ สอง
เดอื นเขา้ น่ี ขาดอีกวนั เดียว บางองคไ์ ม่สงบเลย อยา่ วา่ หลวงตา
วา่ นะ วา่ ใหด้ ี น่ี เพราะฉะนนั้ ทาํ ไมไม่สงบ เราอยา่ เขา้ ใจวา่ เรา
บวชสามเดอื น สามเดอื นจะสกึ ออกไป มีครอบมีครวั อยา่ เขา้ ใจ
อยา่ งนนั้ บวชมาก็ตอ้ งทาํ ใจใหส้ งบ เม่ือใจไม่สงบแลว้ บญุ ไม่
เกิดขนึ้ บางทีเผลอๆไดบ้ าป กินขา้ วชาวบา้ นเคา้ ไม่ภาวนา แนะ่
ก็บาปสิ เพราะฉะนนั้ ตอ้ งภาวนาใหใ้ จสงบ ใหใ้ จมนั เป็นสมาธิ
ทาํ ไมคนอ่นื ทาํ ได้ เราทาํ ไม่ได้ เคา้ น่งั ไดส้ องช่วั โมง ทาํ ไมเราน่งั
ไม่ได้ มนั เป็นเพราะเหตอุ ะไร กลวั เจ็บกลวั ปวดกลวั เม่ือยเหรอ
เออ้ อย่าไปกลวั ซ่ี มีแขง้ มีขาเหมือนกนั มหี มู ีตามีลนิ้ มีกายมีใจ
เหมือนกนั หมดทกุ อย่าง พระอรยิ เจา้ สาวกทงั้ หลายท่านสามารถ
ประพฤติปฏิบตั ิได้ เราก็สามารถปฏบิ ตั ไิ ด้ บางคนทา่ นผทู้ ่ีมี

ความรู้ ฉลาดส่งั สอนพวกเราสืบเน่ืองกนั มาอยา่ งนี้ ทา่ นก็มีหมู ี
ตาอยา่ งพวกเรา เพราะฉะนนั้ เราก็สามารถทาํ ได้ เราตอ้ งแขง็ ใจ
นกึ อยา่ งนนั้ ตอ้ งมีฉนั ทะ ความพอใจใครใ่ นการประพฤติปฏบิ ตั ิ
แลว้ กาํ ลงั ใจนนั้ ก็จะมีเกิดขนึ้ เกิดขนึ้ ...เม่ือกาํ ลงั ใจเกิดขนึ้ อย่าง
นนั้ ความขยนั หม่นั เพียรในการกระทาํ มนั ก็ย่อมมีขนึ้ น่ี

เม่ือความขยนั หม่นั เพยี รมีขนึ้ ทางกาย ทางวาจา ทางใจ
พรอ้ ม ใจก็เพียรพยายามนกึ ถึงพทุ โธ ธมั โม สงั โฆ ให้
ประคบั ประคองใจท่ีวนุ่ วายอย่อู ย่างนนั้ ใหม้ าอยกู่ บั พทุ โธอยู่
อย่างนนั้ ใจนนั้ มนั ก็คอ่ ยๆละ หา่ งไปๆๆ ทีละนอ้ ยๆเขา้ นาน
เขา้ ๆสบิ นาที สบิ หา้ นาที ย่ีสบิ นาที ใจนนั้ อย่กู บั พทุ โธเร่อื ยตลอด
อย่างนนั้ แลว้ น่นั แหละใจมนั จะเรม่ิ สงบ น่ี เราตอ้ งพยายามตดั
อย่างนนั้ อย่าใหส้ ่ิงเหลา่ นนั้ มากวน เม่ือเผลอสติระลกึ ไปอย่าง
นนั้ ก็หวนกลบั เขา้ มา ระลกึ ไว้ หรอื จะเอาความตาย ความตายก็
ดี ความตายน่ีก็ดีเหมือนกนั ตายๆๆๆๆๆ เพราะเราตอ้ งตายไม่
วา่ หนมุ่ แกส่ าว ออกไปรถชนปังเดียวก็เสรจ็ แลว้ คาท่ีอยนู่ ่นั คา
ถนน ตายเป็นผีตายโหงเคา้ วา่ อยา่ งนนั้ แตว่ า่ ไมม่ ีคนอยากตาย

เน่ีย เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ ส่งิ ไมเ่ ท่ียง เพราะสงิ่ อนั ใดท่มี นั กลวั สิ่ง
อนั ใดท่ีมนั ทาํ ใหใ้ จกลวั แลว้ เอาสิง่ นนั้ มานกึ น่นั แหละ มนั จะทาํ
ใจใหเ้ กิดความสงบได้ เพราะฉะนนั้ การทาํ ใจตอ้ งอาศยั ความ
เขม้ แขง็ ความตอ่ สขู้ องกายใจเป็นสง่ิ สาํ คญั ท่ีสดุ ถา้ เราทาํ
เหลาะแหละๆ ไมไ่ ดเ้ ร่อื งไดร้ าว ก่ีวนั ก่ีเดอื นมนั ก็เป็นอยอู่ ยา่ งนนั้
มนั ก็ไดเ้ ทา่ นนั้ ดเี ท่านนั้ ไม่ดขี นึ้ ไป น่ีขาดทนุ ...ก็ไม่ขาด ยงั ได้
กาํ ไรนิดๆ แตว่ า่ ไม่คอ่ ยรูเ้ รอ่ื งรูร้ าวในการภาวนา ภาวนาใจของ
ชนั้ สงบเป็นอย่างไร ก็ไมร่ ูซ้ กั ที ใจเป็นปกติแบบไหน ใจท่ีวา่ เป็น
สมาธิเป็นแบบไหนก็ไม่รู้ แน่ะ อยา่ งนี้ แย่

ไหนๆเราก็จะตอ้ งตาย เรากต็ อ้ งเพียรใหม้ นั ได้ ทา่ นเขียนไว้
วา่ ศลี สมาธิ ปัญญา เราเรยี นแตต่ าํ รา แตไ่ ม่กระทาํ ใจใหเ้ ป็น
เราก็ไมร่ ู้ สมาธิแบบไหนอะ้ ทา่ นวา่ ไมม่ ีแลว้ ม๊งั เด๋ยี วเนีย้ ทาํ
ไม่ไดแ้ ลว้ ก็เรามนั ขีเ้ กียจอะ้ ไมท่ าํ อะ้ แลว้ จะไดไ้ ง เพราะฉะนนั้
ตอ้ งเพียรลงไป บรกิ รรมลงไป นกึ อย่อู ย่างนนั้ อย่าปลอ่ ยมนั ใจ
ใหม้ นั อยกู่ บั สงิ่ เหลา่ นนั้ เอาใหม้ นั จรงิ แลว้ ความงว่ งเหงา
หาวนอนจะมาท่ีไหนอะ้ นวิ รณม์ นั ก็ขาดออกไปจากใจเรา มนั ก็

ไม่มีมา เม่ือนวิ รณข์ าดไปอยา่ งนนั้ ใจมนั ก็เป็นสมาธิ ใจก็มีกาํ ลงั
หรอื ผทู้ ่ีเพง่ มีกาํ ลงั ความสงบแลว้ ก็ตอ้ งคน้ เพง่ พินิจพจิ ารณา
ออกไป สมมตุ วิ า่ จะขยายลมอย่างนี้ ขยายแตเ่ บือ้ งบน เพง่ จาก
หวั ใจขนึ้ ไปสสู่ มอง จากสมองลงไปปลายตนี ตีนซา้ ย ตีนขวา ขนึ้
จากปลายตีนซา้ ย ขนึ้ มาถึงสมอง จากสมองลงไปปลายตีนขวา
ขนึ้ มาจากปลายตนี ขวาขนึ้ มาหวั สมอง ออกไปปลายนวิ้ เบือ้ ง
ขวาของมือ ขนึ้ มาจากเบอื้ งปลายนวิ้ ขนึ้ มาสมอง จากสมองลง
ไปปลายนวิ้ ซา้ ย มือเบือ้ งซา้ ย พงุ่ กลบั มาอยา่ งนี้ แลว้ อยา่ งนีไ้ ม่
มีง่วง ไม่มงี ว่ งหรอก ไมม่ ีเลย ใสแหนว ย่ิงเพง่ เท่าไร ย่ิงกระจ่าง
ชดั ผดุ ปรุโปรง่ หมด ไม่มีอะไรขดั ขอ้ งเลย ลกั ษณะถา้ เป็นอยา่ ง
นนั้ เพง่ ออกไปซา้ ย เพง่ ออกไปขวา เพง่ ไปหนา้ เพง่ ไปหลงั เพง่
ไปไกล เพง่ ไปใกล้ เพง่ ไดท้ กุ ชนิดแลว้ ก็ทวนกลบั เขา้ มา เรยี กวา่
ถอยเขา้ ถอยออกอยอู่ ยา่ งนี้ ใจอนั นนั้ ก็ตอ้ งลง ลงแนน่ อน ไมห่ นี
ไปไหน ใจถา้ ไมอ่ ย่อู ย่างนนั้ ก็เพง่ ไปไม่ได้

เพราะฉะนนั้ เม่ือเราสงบอยู่ อย่าซุกตวั อยอู่ ย่างนนั้ ความ
ประโยชน…์ สมมตุ ิเราไตรต่ รองดู เรากระทาํ น่ีเป็นเวลานาน

เทา่ ไหร่ แลว้ ดมี ีผลอนั ใดท่ีเราเขา้ ไปอย่อู ยา่ งนนั้ น่ี แกใ้ หถ้ กู
เปาะ ถา้ แกไ้ มถ่ กู เปาะแลว้ การภาวนาจะเป็นไปไดย้ าก
เพราะวา่ เราไม่คอ่ ยมีครูบาอาจารยผ์ ทู้ ่ีทา่ นเฉลยี วฉลาดท่ีจะ
แนะนาํ พรา่ํ สอนเราแลว้ มนั หา่ งเขา้ ๆทกุ ที เพราะฉะนนั้ ก็ตอ้ งเรง่
กนั เอง พจิ ารณากนั เอง เม่ือขดั ขอ้ งอย่างไรแลว้ ก็ตอ้ งศกึ ษา
กนั เอง อนั นีเ้ หมือนคนตาบอด หลวงตาก็ไม่ใชส่ วา่ ง ก็ยงั บอด
อยู่ เป็นอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ ตอ้ งเรง่ ลงไป พจิ ารณาลงไป
อยา่ ไดน้ ่ิงนอนใจ วนั เดอื นคนื ปีน่ีลว่ งไปเฉยๆ แตช่ ีวิตเราน่ีมนั แก่
ลงไปทกุ วนั ๆ แลว้ ก็เม่ือใกลถ้ งึ จะตายแลว้ เราจะเอาอะไรเป็นท่ี
พง่ึ สมาธิมนั เส่อื มได้ ทาํ ไมเส่ือม เพราะวา่ ก็เม่ือมีนวิ รณเ์ ขา้ มา
ทบั ถมมาก มกี ามเขา้ มาทบั อยา่ งนกี้ ็เส่อื ม เขา้ ไม่ไดก้ ็ตอ้ งไป
เขา้ สมาธิอกี ตงั้ ตน้ อกี ตอ้ งพจิ ารณา

เม่ือไดส้ มาธิแลว้ อย่าไดน้ ่ิงนอนใจ คน้ ควา้ พจิ ารณาลงไปให้
มนั แจง้ ชดั พิจารณายงั ไงกพ็ จิ ารณาเขา้ นอ้ มอดตี สิ่งท่ีเคยใน
นิวรณธรรม สง่ิ ท่ีเราชอบ เราเคยคิดเพลดิ เพลินกบั ส่งิ เหลา่ นนั้
ยินดีอย่างนนั้ ก็เอามาคน้ ควา้ พจิ ารณาลงไป ทาํ ไมเราจงึ ยนิ ดจี งึ

เพลดิ เพลนิ กบั ส่งิ เหลา่ นนั้ น่ี กายสมั ผสั กาย เรายนิ ดีเรา
เพลดิ เพลนิ เราก็ตอ้ งเอามาพิจารณา มนั สมั ผสั อย่างไรมนั จงึ
เพลิน มนั จงึ มีลกู มีเตา้ มหี ลานมีเหลน มนั จงึ เพลนิ เพลนิ เพราะ
เหตอุ ะไร มาคน้ ลงไปใหม้ นั หายสงสยั โลกมนั เป็นอยา่ งนนั้ มนั สี
กนั ไปสกี นั มา แลว้ มนั กเ็ ดือดรอ้ น ออกแวๆ้ ออกมาอีกแลว้
วนุ่ วาย น่นั เอาอนั นนั้ แหละมาพิจารณาใหม้ ากๆ ใหม้ นั หาย
เดือดรอ้ นของใจ อย่าใหใ้ จไปลมุ่ หลง อยา่ ใหใ้ จไปกงั วล ใจไป
ดนิ้ รนกระวนกระวาย สงิ่ เหลา่ นนั้ แลว้ มนั กไ็ ม่คอ่ ยเดือดรอ้ น น่ี
ส่ิงนีพ้ จิ ารณาย่ิงดี วา่ ชดั ๆกต็ อ้ งเอาอยา่ งนนั้ เพราะฉะนนั้ การ
บาํ เพ็ญเม่ือใจสงบแลว้ ตอ้ งคดิ ตอ้ งคน้ แตก่ ารคน้ ตอ้ งรูจ้ กั
ประมาณ คน้ ลงไป พิจารณาเขา้ ไปอย่างนนั้

เม่ือพจิ ารณานิดหน่อย ใจนนั้ ฟงุ้ ลงไป ก็ตอ้ งหวนกลบั อยา่ ง
เคยวา่ อยู่ หวนกลบั ไปบรกิ รรม เม่ือมนั นานๆเขา้ สา่ ยไปหลายๆ
ทีเขา้ ก็ตอ้ งหวนกลบั มาบรกิ รรมใหใ้ จเป็นปกติ เม่ือใจเป็นปกติ
แลว้ ก็ถอยกลบั ไปพจิ ารณาอีกอย่างนนั้ น่ี ไม่ตอ้ งไปกลวั ใจท่ีมนั
กลา้ ตอ่ สแู้ ลว้ ไมต่ อ้ งกลวั ใจท่ีมีกาํ ลงั แลว้ จะพจิ ารณาเทา่ ไรย่ิง

สวา่ งย่ิงปลอดโปรง่ ย่งิ แจ่มใส เม่ือหยดุ เม่อื ไร ใจนนั้ ปลอดโปรง่
แจม่ ใสสวา่ งแจง้ อย่อู ยา่ งนนั้ ไมม่ ีงว่ งเหงาหาวนอนเขา้ มาทบั
เลย แจม่ ใสผดิ ปกติ อ่มิ เอบิ ซาบซา่ น น่งั อยหู่ รอื เดินเรม่ิ จากไป
ตรงนีย้ งั อ่ิมเอบิ อยอู่ ย่างนนั้ ใจท่ีเป็นสมาธิเป็นอยา่ งนนั้
เพราะวา่ มนั ผอ่ งใส มนั ปลดเปลือ้ งสิ่งทงั้ ปวงในโลก เราไม่เคย
เป็นอยา่ งนนั้ เม่ือเป็นอยา่ งนนั้ แลว้ ใจมนั ก็เกิดความอ่ิมเอบิ ดว้ ย
กาํ ลงั ของปีติอนั นนั้ เอง มาทาํ ใหป้ ีติเกิดขนึ้ น่ี เพราะฉะนนั้ จงึ วา่
จาํ เป็นอย่างย่งิ เราจาํ เป็นเม่ือใจสงบแลว้ เราตอ้ งคน้ ควา้ อย่าไป
เอาความกลวั เขา้ มาบงั หนา้ บางคนจะเจาะลกู ตาซกั อนั ก็กลวั
จะหลดุ ออกมา จะตดั หซู กั อนั ก็กลวั กลวั วา่ หจู ะหลดุ มนั ไม่ตาย
หรอก ไม่ตาย ตดั ใหม้ นั จรงิ ๆ มีดอนั ไหนเคยใช้ นกึ เอามาตดั คอ
ลงไปใหม้ นั ขาดเลือดไหลลงไป น่นั ผ่าหนา้ อกลงไปมนั มีอะไร
ตดั หตู ดั ตาตดั ปาก เอาลงไป ตดั แขง้ ตดั ขา เฉือนลงไปเป็นขอ้ ๆ
เป็นสว่ นๆ ตดั ลงไปอย่างนี้ อยา่ ไปกลวั สิ ถา้ ใครกลวั แลว้ ไม่ใช่
กลา้ ไม่ใชน่ กั ภาวนา ตอ้ งตดั ลงไป พจิ ารณาเขา้

น่ี ลกั ษณะถา้ พจิ ารณาอยา่ งนีเ้ ป็นลกั ษณะของปัญญา
คน้ ควา้ ปลดเปลือ้ ง เม่ือย่งิ มองชดั เหน็ ชดั น่นั ย่งิ เกิดความเบ่อื
ความหนา่ ย การเกิดความเบ่อื หนา่ ยอยา่ งนนั้ ก็เพราะอะไร น่นั
หละมนั จะคลายความกาํ หนด ไมใ่ หย้ ินดกี บั รูปรา่ งกายของเรา
ไม่เห็นเป็นของสะสวย ไม่เป็นของสวยงาม เตม็ ไปดว้ ยของไม่
เท่ียง แปรปรวนตา่ งๆนานา น่ี เพราะฉะนนั้ เม่ือเราใจมนั สงบ
แลว้ ตอ้ งคน้ ควา้ พจิ ารณาลงไปใหม้ ากๆ อย่าไปทอ้ ถอย ฟังดคู รู
บาอาจารยท์ ่ีมารุน่ หลงั ๆ ตามท่านอาจารยท์ า่ นเลา่ ใหฟ้ ัง อยา่ ง
ทา่ นอาจารยม์ หาบวั นที้ า่ นพดู ถึงบางองคอ์ ย่างนี้ ท่ีมาสดุ ทา้ ย
ภายหลงั ลว้ นแลว้ แตผ่ ทู้ ่ีไดส้ ดบั ตบั ฟังนนั้ ก็มีแตค่ วามคน้ ควา้
พิจารณาเป็นประมาณ ท่ีทา่ นเลา่ สกู่ นั ฟัง มีแตน่ กั คน้ ควา้ บาง
องคก์ ็ตงั้ หลายๆวนั จงึ ไดร้ บั ความรูก้ ็มี น่ี เพราะฉะนนั้ น่ีเป็นคติ
สาํ คญั อย่างเราก็เหมือนกนั ตอ้ งคน้ ควา้ ไมค่ น้ ควา้ ไม่ได้ สมาธิก็
ไดแ้ คส่ มาธิ พอไดส้ มาธิแลว้ ก็เส่อื ม พวกโยมเราก็ภาวนาดหี ลาย
คน บางคนสงั เกตๆดอู ยา่ งนี้ แตว่ า่ ลาํ ดบั ของใจชนิดหนง่ึ เม่ือเขา้
ไปอยอู่ ยา่ งนนั้ แลว้ มนั จะมกั เกิดความขีเ้ กียจขีค้ รา้ น เพราะมนั

อยากเอาความสบายแคน่ นั้ น่ีเม่ือเอาความสบายแคน่ นั้ มนั ก็ได้
แคน่ นั้ นะ ไมก่ า้ วขนึ้ ไป น่ีเราตอ้ งเขา้ ใจอยา่ งนนั้ การท่ีกา้ วเขา้ ไป
เรยี กวา่ ไปสมู่ รรค มรรคาปฏิปทา การท่ีจะกา้ วไปสแู่ ห่งทกุ ข์ ก็
ตอ้ งอาศยั การคน้ ควา้ พินิจพจิ ารณาเป็นหลกั สาํ คญั

การคน้ ควา้ ก็อย่างท่พี ดู น่ีแหละ พจิ ารณาเร่อื งใด เร่อื งมนั ได้
ทกุ อยา่ ง อยา่ งพจิ ารณากายก็อย่างเคยบรรยายอย่วู า่ ตดั หตู ดั
แขง้ ตดั ขาตดั มือตดั ตนี มีขอ้ มือขอ้ ตีนขอ้ นิว้ หวั นิว้ ชีน้ ิว้ กลาง
นิว้ นางนิว้ กอ้ ย แลว้ ก็กลบั มาตดั แบง่ ออกเป็นชนิ้ ๆสว่ นๆแลว้ ก็มา
เสรจ็ จากแขนขวาก็ไปแขนซา้ ย แขนซา้ ยกล็ งไปแขนขวา ตีนขวา
ตีนขวาเสรจ็ กไ็ ปตีนซา้ ย นกึ ไปอยา่ งนี้ น่นั แหละท่ที ่านวา่ สตปิ ัฏ
ฐาน กายานปุ ัสสนา เม่ือใครทาํ ไดอ้ ยา่ งนนั้ แลว้ มนั ก็แจง้ ชดั หมด
สงสยั ในเรอ่ื งของกาย

นกั ภาวนาถา้ ยงั ขาดการคน้ ควา้ พนิ ิจพิจารณาแลว้ ความ
ละเอยี ดออ่ นของใจนนั้ ยงั หยาบอยู่ ยงั ไม่ละเอยี ดพอ เพราะยงั
ไม่สามารถจะตา้ นทานกบั ธรรมารมณข์ องใจได้ ถา้ เม่ือเราเป็น
นกั คน้ ควา้ พนิ จิ พิจารณาแลว้ มนั สามารถจะตา้ นทานกบั

อารมณข์ องใจไดเ้ สมอ ทาํ ไมวา่ อยา่ งนนั้ เพราะการคน้ ควา้ พนิ ิจ
พจิ ารณานนั้ นะ่ ตอ้ งนกึ ถึงอารมณต์ า่ งๆเขา้ มา ปอ้ นเขา้ มาของ
ใจ เม่ือปอ้ นเขา้ มาเท่าไร สตปิ ัญญามนั ก็ตอ้ งสอดคลอ้ ง มอง
เห็นชดั อย่ตู ลอดเวลาอยา่ งนนั้ น่ีอนั นเี้ อง เม่ือชาํ นาญเขา้ ๆแลว้
มนั กย็ ่อมทนั กบั เหตกุ ารณท์ ่ีเราจะนกึ คดิ หรอื สิง่ ท่ีจะมาปรุงแตง่
ใจ จะคดิ เรว็ คดิ ชา้ อย่างไรก็ไมต่ อ้ งกลวั ในการคน้ ควา้ อยา่ งนนั้
จะเอาเรว็ เอาชา้ ไมต่ อ้ งกลวั ย่งิ เรว็ ยง่ิ ดี สตปิ ัญญาย่งิ แจง้ ชดั ลง
ไปในท่ีคน้ ควา้ อย่างนนั้ แลว้ น่นั แหละคือตวั สตปิ ัญญาท่ีจะตาม
ไปสดุ ทา้ ยภายหลงั เหมือนเราน่งั อยธู่ รรมดางานการอยอู่ ยา่ งนี้
ทาํ มือทาํ ไมท้ าํ งานทาํ การ แตใ่ จมนั ไม่คิด ใจมนั ไม่ปรุง แตโ่ ลก
ทงั้ หลายเขา้ ใจวา่ ใจนนั้ ตอ้ งปรุงดว้ ย คดิ ดว้ ย น่ี ตา่ งกนั

เพราะฉะนนั้ อยา่ งเราภาวนาน่ีเหมือนกนั เม่ือมนั สงบก็ตอ้ ง
คดิ นกึ ปรุงแตง่ อย่างนนั้ เอง ใหม้ นั ทนั ใหใ้ จมนั รูเ้ ทา่ รูท้ นั
พจิ ารณาลงไป ถอยเขา้ ถอยออก ขยายไปใกลไ้ ปไกล พิจารณา
ในท่ีไกลนอ้ มเขา้ มาท่ีใกล้ นอ้ มจากท่ีใกลอ้ อกไปท่ีไกล น่ี ตอ้ งมี
หลายทา่ หลายทางพลิกแพลง การภาวนามนั ย่งิ เลห่ เ์ หล่ยี มตอ้ ง

ใชอ้ บุ ายพลกิ แพลงมากมาย ไมเ่ หมือนอยา่ งทางโลก ผดิ กนั แยะ
เพราะฉะนนั้ ตอ้ งพยายามแกไ้ ข อยา่ ใหใ้ จนนั้ เขา้ ไปสงบแลว้ ก็
สงบอยเู่ ฉยๆอย่างนนั้ ประโยชนไ์ ดร้ บั ก็ไดร้ บั อยแู่ คน่ นั้ เอง แตว่ นั
จะกา้ วหนา้ ขนึ้ ไปสคู่ วามแหง่ ท่ีจะรูค้ วามจรงิ นนั้ เป็นสงิ่ ท่ียาก
เพราะฉะนนั้ จงึ วา่ ใหพ้ ากนั ตงั้ อกตงั้ ใจพินิจพิจารณาใหม้ ากๆ
อยา่ ไดถ้ อย

ความเพียรสงิ่ เหลา่ นีเ้ ป็นกาํ ไรของชีวิต การกระทาํ อยา่ งนี้
เป็นกาํ ไรของชีวติ การมีครอบมีครวั การมีลกู มีหลานมบี า้ นมี
ช่องมีขา้ วของเงนิ ทองมากมาย บางคนเขา้ ใจเป็นกาํ ไรของชีวติ
น่นั พระพทุ ธเจา้ ไม่ทรงสรรเสรญิ ทรงติเตยี นวา่ ตายแลว้ จะไป
นรก อยา่ งมีไอโ้ ตเทยยะพราหมณ์ มีสมบตั ิมากมายตายไปแลว้
มาเกิดเป็นหมาน่ี ไปสนู่ รกนะ หมาน่ีก็เป็นนรก เพราะฉะนนั้ อยา่
เขา้ ใจวา่ รวยเงนิ มนั ดมี าก มนั เป็นนิวรณธรรมมาครอบงาํ ใจ เม่ือ
ขณะจะตาย ถา้ ใจไปคดิ ห่วงสมบตั พิ สั ถานอย่แู ลว้ ตายไปเป็นงู
เหลือมเป็นมง่ เป็นหมาเป็นสารพดั ตา่ งๆนานา มนั เกิดขนึ้ ไปได้
อย่างนิทานท่ยี กมาอยา่ งวา่ โตเทยยะพราหมณเ์ กิดเป็นหมา

แน่ะ หลวงตาก็เคยพดู ไว้ เน่ยี เหมือนกนั เราก็ตอ้ งพิจารณาอนั
นีแ้ กม้ นั ถา้ เราไม่มีปัญญาแกแ้ ลว้ อารมณเ์ หลา่ นนั้ มนั ก็มาทบั
หวั ใจเรา เม่ือเรามีสตปิ ัญญารูจ้ กั การแกไ้ ข สิ่งอารมณเ์ หลา่ นนั้ ก็
ไม่มาทบั ใจเราได้ อยใู่ ตอ้ าํ นาจเรา เราอยเู่ หนือสง่ิ เหลา่ นนั้ มีมา
ก็สกั แตว่ า่ มมี า แตไ่ มม่ าทาํ ใจใหก้ ระเทือน ไมท่ าํ ใจใหว้ นุ่ วาย
ไมใ่ หใ้ จเป็นทกุ ขว์ นุ่ วายกบั ส่งิ เหลา่ นนั้ เขา้ มากวนใจเรา

น่ี ลกั ษณะของปัญญามหี นา้ ท่ีตดั อยา่ งนนั้ ตดั กระแสของ
ใจท่ีวนุ่ วายเดอื ดรอ้ นไมใ่ หเ้ ดือดรอ้ นวนุ่ วาย น่นั ลกั ษณะของ
ปัญญาแท้ แกท้ กุ ขจ์ ากใจ น่นั สงิ่ เหลา่ นีเ้ อง เน่ียแกท้ กุ ขก์ ็แกต้ รง
นี้ แกใ้ กลๆ้ ไมไ่ ดแ้ กไ้ กลๆ แกท้ ่ีหวั ใจเรา ใจมนั เดอื ดรอ้ นมนั
วนุ่ วาย เม่ือเรามีสตปิ ัญญามองดเู ฉยๆ สงิ่ เรานนั้ ก็ออกไปแลว้
มนั ไมก่ ลา้ เขา้ มาหาเรา มนั กลวั เหมือนมปี ืนเอม็ ๑๖ อยู่ ผรู้ า้ ย
จะกลา้ เขา้ มารึ ล่นั ไกใสล่ กู พรอ้ ม เขา้ มาก็หวั แตกหมด น่ี เหมือน
ใจเรา เม่ือมีสติมีปัญญาตงั้ แกก่ ลา้ อยอู่ ยา่ งนนั้ แลว้ อารมณจ์ ะ
ปอ้ นเขา้ มาซกั เทา่ ไหรก่ ็ไม่มหี ว่นั ไหว เหมอื นศิลาทงั้ แทง่ ท่ีปักลง
แน่นในดนิ ลกึ สามส่วี าอยา่ งนนั้ ลมจะมาในทศิ ใด ทิศเหนือ ทิศ

ใต้ ทิศตะวนั ตก ทิศตะวนั ออก เสาศิลานนั้ ไมม่ ีเคล่อื นไหวไปไหน
เลย อย่อู ยา่ งท่ีอยา่ งนนั้ ลมสกั แตพ่ ดั ก็พดั ไปธรรมดา เหมือนใจ
ผทู้ ่ีมีสติมีปัญญาแกก่ ลา้ เตม็ ท่ีอยา่ งนนั้ แลว้ สง่ิ เหลา่ นนั้ เพียงแต่
ผา่ นเขา้ มา ไมส่ ามารถจะมากวนใจของทา่ นใหห้ ว่นั ไหวไปตาม
สิง่ เหลา่ นนั้ น่ี นกั ปฏบิ ตั ิก็ตอ้ ง ความมงุ่ มาดปรารถนาก็ตอ้ งเป็น
อย่างนนั้ เสยี แรงท่ีเราเขา้ มาประพฤตปิ ฏบิ ตั กิ ็จาํ เป็นอยา่ งย่ิง
ผิดจดุ ม่งุ หมายปลายทางก็ตอ้ งหวงั อนั นนั้ เป็นจดุ สาํ คญั ของชีวติ
ถา้ เป็นนกั บวชไปแลว้ ย่งิ จาํ เป็นท่ีสดุ จะตอ้ งบากบ่นั พากเพียรให้
รูเ้ หน็ ความจรงิ อนั นีเ้ กิดขนึ้ กบั ตวั เรา แลว้ จะไดเ้ ป็นประโยชนแ์ ก่
พวกพทุ ธบรษิ ทั ตอ่ ไปในวนั ขา้ งหนา้

เพราะฉะนนั้ น่ีมนั ก็จะไดส้ องเดอื นเขา้ มาแลว้ เหลือเวลาอีก
เดอื นหนง่ึ เรยี กวา่ อย่ใู นไตรมาส ในระหวา่ งไตรมาสเม่ือออก
พรรษาเขา้ แลว้ ตา่ งคนก็จะตา่ งไป มกี ิจการอนั นนั้ อนั นี้ ทอดกฐิน
ม่งั ทาํ บญุ ท่ีน่นั ท่ีน่ีกว็ นุ่ วายเขา้ อกี แลว้ เวลาโอกาสท่ีจะกระทาํ ก็
จะมีนอ้ ย ไมเ่ หมือนไตรมาส เพราะฉะนนั้ เม่ือทกุ ทา่ นไดส้ ดบั
ตรบั ฟังธรรมะอย่างหลวงตาบรรยายมาไดแ้ ลว้ จงตงั้ อกตงั้ ใจ

บาํ เพ็ญ สง่ิ ไมเ่ กิดขนึ้ ก็ตงั้ ใจใหม้ นั เกิดขนึ้ สิง่ ท่ีไมเ่ ป็นก็ตอ้ งใหม้ นั
เป็นขนึ้ อย่าไดท้ อ้ ถอย

มีความอตุ สาหะพากเพียรพยายามเกิดขนึ้ แลว้ แลว้ ก็
พิจารณาอนิจจงั ทกุ ขงั อนตั ตา วา่ ชีวติ ของเรานีเ้ ป็นสงิ่ ท่ีไม่
เท่ียงแนน่ อน จะตอ้ งแตกดบั ทาํ ลาย ตายลงไปอยา่ งยกภาษิตวา่
อนิจจา วาตะ สังขารา สงั ขารทงั้ หลายไมเ่ ท่ียง สงั ขาร
ทงั้ หลายเกิดขนึ้ แลว้ ยอ่ มมีความแปรปรวนไป เหมือนตวั เรามีตา
เคยมองสวา่ งมนั ก็เกิดมวั เป็นตอ้ เป็นตาแดง นา้ํ ตาไหล นา้ํ ตา
แฉะ น่ีเป็นอยา่ งนนั้ จงึ เรยี กวา่ สงั ขารา อนิจจา สงั ขารทงั้ หลาย
ไมเ่ ท่ียง แมแ้ ตศ่ าลาอยา่ งนี้ เคยผมุ าตงั้ ย่ีสบิ กวา่ ปี มนั ก็ชกั ร่วั ชกั
ผชุ กั พงั เขา้ เหมือนกนั อยา่ งนนั้ ถา้ นอ้ มเขา้ มา รา่ งกายของเราก็
เหมือนกนั มนั ไมแ่ นน่ อน ไมร่ ูว้ นั ไหนมนั กจ็ ะตาย เพราะฉะนนั้
เรง่ ความเพียรใหม้ นั มีขนึ้ ซะ อยา่ ใหไ้ ดน้ อนอกนอนใจ เม่ือทา่ น
ทงั้ หลายไดส้ ดบั ตบั ฟังธรรมะดงั ไดบ้ รรยายมานีแ้ ลว้ ขอจงโอ
ปนยิโกนอ้ มไปพนิ ิจพิจารณา เม่ือเหน็ ดเี หน็ ชอบแลว้ จงเรง่ มือ
ประพฤติปฏบิ ตั ิ อย่าไดน้ อนอกนอนใจ ตอ่ นนั้ ไปก็จะไดบ้ งั เกิด

ความสขุ ความเจรญิ งอกงามในศาสนธรรมคาํ ส่งั สอนดงั ได้
แสดงมาก็สมควรแก่กาลเวลา ตอ่ นีไ้ ปจะไดท้ าํ ความสงบ
ท่ีมา: https://youtu.be/6Le9H71wfI8