ความว่าง โดย หลวงปู่เปลี่ยน ปัญญาปทีโป

ความวา่ ง
หลวงป่เู ปล่ียน ปัญญาปทีโป
ณ บดั นีพ้ วกเราทา่ นทงั้ หลายมาถงึ กาลถงึ สมยั ถงึ เวลาจะ
ไดพ้ ากนั ตงั้ จติ ตงั้ ใจเจรญิ เมตตาภาวนา ฝึกฝนอบรมจติ ใจให้
สงบระงบั เป็นสมาธิท่ีทกุ คนมีความตอ้ งการ ในวนั นีจ้ ะอธิบาย
เร่อื งความวา่ ง
ความท่ีทาํ ใหจ้ ิตใจวา่ งเปลา่ จากกิเลสตามขนั้ ตอนท่เี ราจะ
ประพฤติปฏบิ ตั ิไดน้ นั้ จิตใจของคนเรานนั้ มนั ไม่มีเวลาวา่ ง มี
ตงั้ แตอ่ ารมณเ์ ป็นเคร่อื งทบั ถมอยหู่ รอื มีตงั้ แตอ่ ารมณท์ งั้ หลาย
นนั้ ทาํ ใหเ้ ป็นภาระหนกั จิตใจก็เลยหนกั หนว่ ง จิตใจไมม่ ีเบาไม่
มีวา่ ง แตถ่ า้ หากพวกเราทา่ นทงั้ หลายไดส้ ตปิ ัญญามองดจู รงิ ๆ
แลว้ มนั ก็มีวา่ งแตม่ นั วา่ งนอ้ ยท่ีสดุ แตม่ นั รบั ภาระมากท่สี ดุ มนั
มีความหนกั มากกวา่ จงึ สอ่ แสดงใหเ้ หน็ วา่ มนั มีความทกุ ขไ์ ด้
โดยเฉพาะภายในจิตใจ
ในท่นี ีไ้ มเ่ ก่ียวถึง พรรณนาถงึ รา่ งกายของเราทกุ คน จะ
พรรณนาเร่อื งระบบจิตใจท่ีจะเหนิ หา่ งหรอื วา่ ละปลอ่ ยวางจาก

1

อารมณต์ า่ งๆท่ีเขา้ มาแทรกแซงภายในจิตใจของเรา ไมใ่ หจ้ ิตใจ
ของเรามีความวา่ ง เหตฉุ ะนนั้ การท่ีจะทาํ จติ ใจใหว้ า่ งนนั้ จงึ เป็น
สิ่งท่ีสาํ คญั มากท่ีเราจะไดพ้ ากนั ขวนขวายพินิจพจิ ารณาดว้ ย
เป็นผมู้ ีสตปิ ัญญาสอดสอ่ งมองดจู ติ ของตน ใหจ้ ติ ของตนนนั้ มี
อารมณเ์ กิดขนึ้ หรอื มีความยดึ ม่นั ถือม่นั อะไรไว้ ผกู ขงั ไวใ้ นใจ
ของเรา แบกหามไวใ้ นใจของเรานนั้ มีความหนกั เพียงไหน เรา
ละปลอ่ ยวางออกจากจติ ใจของเราไดด้ ว้ ยวธิ ีใดจงึ ทาํ ใหม้ นั วา่ ง
จากส่งิ ท่ีมนั ยดึ อยู่

นีท้ า่ นผรู้ ูท้ งั้ หลายทา่ นจงึ กลา่ ววา่ ไดว้ า่ งเป็นตอนๆเป็นเวลา
เหมือนพวกเราพากนั น่งั เจรญิ เมตตาภาวนาน่ีแหละ ตงั้ แตจ่ ิต
ของเรายงั ไมส่ งบเป็นสมาธิอย่ใู นอารมณห์ น่งึ อารมณเ์ ดยี วได้
จิตท่ีมนั ว่ิงอย่ไู ปตามสญั ญาอารมณภ์ ายนอก รบั อารมณท์ าง
ภายนอกอยู่ สง่ ออกไปภายนอกอยนู่ นั้ วนุ่ วายว่งิ เตน้ ไปท่ไี หนอยู่
นนั้ จะเรยี กวา่ จิตยงั ไม่มีความวา่ งปลอ่ ยวางจากอารมณน์ นั้
ไมไ่ ด้ เหตนุ นั้ จงึ เป็นสง่ิ ท่ีสาํ คญั เราจะพากนั ทาํ อยา่ งไร เราได้
เป็นนกั ปฏบิ ตั ิท่ีเคา้ สมมตุ ใิ หว้ า่ นกั กรรมฐาน กรรมแปลวา่ การ

2

กระทาํ ฐานแปลวา่ ท่ีตงั้ อนั พวกเราทกุ คนพากนั ตงั้ ใจกระทาํ อยู่
จดุ ม่งุ หมายตอ้ งการอยากจะรูแ้ ละปลอ่ ยวาง และใหจ้ ติ ใจของ
เราเบาบางจากกิเลส ไดร้ บั ซง่ึ ความสขุ ไดจ้ งึ เป็นสง่ิ ท่ีสาํ คญั

เหตฉุ ะนนั้ ปลโิ พธ กงั วล อนั ท่ีเราจะปลอ่ ยวางออกไปนนั้ ก็
คอื อะไร องคพ์ ระสมเด็จพระสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ทา่ นวา่ ปลโิ พธ
คาํ วา่ ปลิโพธก็คอื ถา้ พดู ออกมาใหเ้ หน็ ชดั วา่ คือความกงั วลอยู่
กบั ส่ิงท่ีเราตอ้ งการอยนู่ นั้ นนั้ อยา่ งหนง่ึ หรอื สิ่งท่ีเราไม่ตอ้ งการ
แตม่ นั เกิดกงั วล ทาํ ไมจงึ พดู อย่างนี้ บางสง่ิ บางอยา่ งท่เี รา
ตอ้ งการสมหวงั สมปรารถนา มนั ก็เป็นกงั วลอย่เู หมือนกนั บาง
สง่ิ บางอย่างท่เี ราไมพ่ อใจ เราอยากทงิ้ อยากปลอ่ ยอยากวางไป
มนั มาทาํ ใหจ้ ติ ใจเศรา้ หมอง มนั ก็เป็นกงั วลเหมือนกนั อนั นี้
เรยี กวา่ กงั วลทงั้ ดีและไม่ดี เหตฉุ ะนนั้ พวกเราจะมีสตปิ ัญญา
อยา่ งไร วอ่ งไวเฉลียวฉลาดเพ่ือจะใหร้ ูจ้ กั สง่ิ เหลา่ นี้ เพ่ือไดล้ ดละ
ปลอ่ ยวางออกไปใหจ้ ิตใจของเรานนั้ ไดเ้ บา ไดว้ า่ งออกจาก
อารมณห์ า่ งๆไป เพราะจิตใจมนั คดิ หลายอารมณอ์ ยตู่ ลอด มนั

3

ไม่นอ้ ยอารมณล์ งไป มนั ไมว่ า่ ง ไมห่ า่ ง น่แี หละจงึ เป็นสง่ิ ท่ี
สาํ คญั

คาํ วา่ ปลิโพธกงั วล ตามนกั ปราชญท์ งั้ หลายท่านกลา่ วอกี
อยา่ งหนง่ึ ก็คอื วา่ นิวรณธรรมน่นั เอง ปลโิ พธกงั วล ก็อนั เดียว
กนั เอง เหตฉุ ะนนั้ ทา่ นจงึ ใหป้ ลอ่ ยทงั้ อดีตและอนาคต
ปลดปลอ่ ยออกจากดวงใจของเรา บางคนนนั้ ปลิโพธกบั ทรพั ย์
สมบตั ทิ งั้ หลาย บางคนก็ปลโิ พธกบั การท่ีจะเดินทางไปท่ีโนน้ ท่นี ่ี
ไปสถานท่ีตา่ งๆหรอื ไปเมืองนอกเมืองนา หรอื ไปทาํ การทาํ งานท่ี
โนน้ ท่นี ี้ หรอื การศกึ ษาเลา่ เรยี นอะไรในสงิ่ ท่ีเรากระทาํ อยู่ หรอื
การท่ีเราจะไปทาํ บญุ ทาํ ทานการกศุ ลทงั้ หลาย สงิ่ ทงั้ หลาย
เหลา่ นีเ้ ป็นปลโิ พธกงั วล เรยี กวา่ ปลโิ พธกงั วลกบั กิจการงานบา้ ง
กบั ทรพั ยส์ มบตั บิ า้ ง ปลโิ พธกงั วลนนั้ บางทีก็คดิ ถงึ เพ่ือนถึงฝงู จะ
อยกู่ นั อยา่ งไร ไปยงั ไง สขุ สบายมยั้ ก็เป็นปลโิ พธกงั วล อนั นีม้ นั
ทาํ ใหจ้ ติ ใจของเรามีภาระหนกั ปลโิ พธกงั วลมาหาตนเอง บางที
ก็เจ็บไขไ้ มส่ บาย มีความวนุ่ วายอยู่ ปลโิ พธกงั วลกบั โรคภยั ไข้

4

เจ็บกบั รา่ งกาย อนั นีแ้ หละบางคนปลโิ พธกงั วลนา้ํ รอ้ นนา้ํ หนาว
เจบ็ แขง้ เจบ็ ขา อะไรเกิดขนึ้

การปลโิ พธกงั วลกบั ทงั้ บคุ คลอ่ืนและตนเองและทรพั ย์
สมบตั ิทงั้ หลายเหลา่ นี้ ทงั้ การเดินทางไปท่ีใดก็ดี บดั นีเ้ ราทกุ คน
ท่ีน่งั อยนู่ นั้ มกี ารปลโิ พธกงั วลอยา่ งนนั้ แลว้ ถา้ หากมกี ร็ บี
ปลดปลอ่ ยออกไปวา่ เด๋ียวนีก้ าํ ลงั น่งั ทาํ คณุ งามความดอี ยู่ ปลด
เปลือ้ งออกไปเสียก่อน อยา่ เอามาคิด อยา่ เอามายงุ่ แยกความ
กงั วลนนั้ ปลิโพธกงั วลไปทางขา้ งหนา้ มนั เป็นอะไร มนั ก็เป็น
อนาคต มนั ไปคิดกบั อนาคตน่นั เอง ทา่ นจงึ ใหป้ ลดปลอ่ ยออกไป
วา่ ทงั้ อดตี ส่ิงท่ีลว่ งไปแลว้ ก็ใหป้ ลอ่ ยวางไปเรอ่ื งราวสงิ่ ใด สง่ิ ท่ี
เป็นอนาคตท่ยี งั ไม่มาถึงเราจะกระทาํ อยู่ เราก็ปลอ่ ยวางออกไป
เหมือนกนั ทา่ นไม่ใหม้ ีปลโิ พธกงั วล เม่ือทกุ คนไดพ้ ากนั ใช้
สตปิ ัญญามองเหน็ โทษสง่ิ เหลา่ นีเ้ ป็นสงิ่ ท่มี าปกปิดบงั จติ ใจของ
เราไม่ใหส้ งบ ไม่ใหบ้ รรลคุ ณุ งามความดเี ป็นปลโิ พธกงั วลเชน่ นี้
แลว้ เราก็ควรท่ีจะละถอดถอนปลอ่ ยวางออกไป อย่าใหม้ นั มา
ย่งุ ในจติ ใจของเรา

5

เรามาพจิ ารณาในปัจจบุ นั คาํ วา่ พิจารณาในปัจจบุ นั นนั้ ก็
คืออารมณท์ งั้ อดีตอนาคตน่นั เอง มนั เกิดมาในจติ ของเรา เราจงึ
ไปกงั วลเชน่ นนั้ ทา่ นจงึ ใหห้ าวธิ ีปลอ่ ยในปัจจบุ นั วา่ จิตของเรา
อย่ใู นปัจจบุ นั นีม้ นั มีความกงั วลอยกู่ บั อะไร ควรท่ีเราจะปลอ่ ย
สง่ิ นนั้ ออกไป ถา้ หากเราปลอ่ ยได้ ทา่ นจงึ เปรยี บเทียบเหมือน
ปลอ่ ยอดตี อนาคต หรอื ปลอ่ ยนิวรณธรรมทงั้ ๕ ไมม่ ารบกวน
ราวจี ิตใจของเรา มนั สงบอยู่ เม่ือส่ิงเหลา่ นนั้ เราปลอ่ ยออกไปได้
หมด ไมย่ งุ่ เหยิงแลว้ จิตก็เลยสงบน่ิงอยู่ คาํ วา่ จิตสงบน่ิงอยู่
ระงบั จากปลโิ พธกงั วลและนิวรณธรรม จติ อย่นู ่ิงเป็นอารมณ์
หนง่ึ อารมณเ์ ดียวนนั้ ทา่ นจงึ จดั วา่ มีความวา่ งจากอารมณน์ นั้
มาอยใู่ นอารมณห์ นง่ึ อารมณเ์ ดียว

น่ีในเบือ้ งตน้ ในจิตวา่ ง ก็ทาํ ใหพ้ วกเรามีความสขุ ไดแ้ ลว้ น่ีก็
วา่ ง จิตวา่ งชนดิ หนง่ึ พดู ถึงวา่ จิตวา่ งชนิดนีก้ ็เราไมเ่ ก่ียว
ถงึ กบั ขณิกสมาธิ วา่ งนิดๆหน่อยๆจติ ก็ออกไป ถา้ หากเรา
คดิ ถึงขณิกสมาธิ จิตของเราสงบนิดหน่อยมนั ออกไปแลว้ ก็เอา
ขนึ้ มาหาขอ้ ธรรมกรรมฐานมาสงบอีก น่นั มนั ก็วา่ งนิดหนอ่ ยถา้

6

พดู ถงึ วา่ งอยา่ งนนั้ ถงึ อปุ จาระสมาธิมนั สงบถงึ ๓๐ นาที มนั ก็
วา่ งจากนิวรณธรรมเหมือนกนั แตม่ นั ก็วา่ งนานกวา่ บดั นีม้ นั
ถึงอปั ปนาสมาธิ จิตแนบแนน่ ม่นั คงดาํ รงอยใู่ นอารมณห์ นง่ึ
อารมณเ์ ดียว มีความรูอ้ ยู่ แตม่ ีความรูอ้ ย่ใู นอารมณ์ มนั จะมีแต่
ความสขุ อยใู่ นอารมณน์ นั้ วา่ ไมม่ ีนิวรณธรรมมากนั้ กางจติ ใจมา
รบกวนอะไร จติ ก็เลยกาํ ลงั น่ิงอยมู่ ีความวา่ งอยู่ เหมือนกบั ธงอยู่
บนยอดเสาไมม่ ีลมอะไรมาพดั ธงก็ยอ่ มน่ิงอยู่ ฉนั ใดก็ดี จิตของ
บคุ คลนนั้ สงบระงบั จากนิวรณธรรมแลว้ มีความน่ิงอยกู่ ็มีความ
วา่ ง ทาํ ใหเ้ หนิ หา่ งจากนิวรณธรรม เราจะนาํ จติ ของตนเอง
ประคองไวใ้ นอารมณอ์ ยู่ ก็เลยมีความสขุ ความสบาย น่ีเรยี กวา่
จิตเป็นสมาธิ

บดั นีเ้ ม่ือจติ ของเราเป็นสมาธิแลว้ เราปลอ่ ยวางไดว้ า่ งกวา่
นนั้ ละสญั ญาได้ ไม่สนใจกระท่งั เสียง เสียงก็ไมไ่ ดย้ นิ ดบั เสียง
ได้ ดบั สญั ญา หลบเขา้ ลกึ ลงไปอย่างนี้ ทา่ นเรยี กวา่ คนหลบเขา้
ไปถงึ ในฌาณได้ ปลอ่ ยวางไดห้ มดจากทกุ ขเวทนาและเสียง
ทงั้ หลาย สญั ญาไม่รบั ทางภายนอก จิตกห็ ลบเขา้ ไปอยใู่ นชนั้ ลกึ

7

มีตงั้ แตค่ วามวา่ งๆของรา่ งกายเหมือนไม่มีรา่ งกาย วา่ งเบือ้ งตน้
มนั เห็นกายอยู่ วา่ งท่ีสองนี้ คนเขา้ อย่ใู นฌาณ ตรงนนั้ เราจะ
มองเหน็ ไดช้ ดั เราน่งั อย่รู า่ งกายมนั ก็ไมม่ ี มนั วา่ งเปลา่ ไมม่ ีแขง้
มีขามีมือ มีแขนอะไร ไม่มีหมู ีตา มองหาไมเ่ หน็ รา่ งกาย นนั้ ก็
เรยี กวา่ เบากาย เพราะอะไร เพราะจติ ไม่สนใจ จิตปลอ่ ยวาง ก็
เบาใจดว้ ย เบาใจอะไรทาํ ไม คอื เสียงไมม่ ารบกวน ปลอ่ ยเสียง
ได้ ก็เลยวา่ งทงั้ เสยี ง นนั้ แหละสงบระงบั จากนิวรณธรรมใน
เบือ้ งตน้

บดั นีม้ นั สงบระงบั ลงไป ลกึ เขา้ ไปกวา่ นนั้ เรยี กวา่ คนนนั้ อยู่
ในฌาณ จงึ มองดแู ลว้ เหน็ แตค่ วามวา่ งๆอย่ใู นรา่ งกาย ใจก็เลย
สบาย เรยี กวา่ เบากายเบาใจ น่งั อยเู่ ทา่ ไรกไ็ ด้ เพราะมีแต่
ความสขุ และความวา่ งๆเป็นท่ีอยขู่ องผอู้ ย่ใู นฌาณ อนั นีไ้ ม่รบั รู้
จากสิ่งภายนอก ไม่รบั รูจ้ ากเสยี งภายนอก ไมร่ บั รูก้ บั รอ้ นกบั
หนาว ไมร่ บั รูก้ บั เจ็บกบั ปวดอะไร เพราะรา่ งกายเหมือนกบั
หายไปแลว้ เหมือนกบั เป็นลมหรอื เบาๆเหมือนอยา่ งสาํ ลีอยู่

8

บางบคุ คลนนั้ มาตรงนีอ้ าจจะเหน็ วา่ รา่ งกายเหมือนจะลอย
ขนึ้ ไปบนอากาศได้ หรอื มนั ลอยอยยู่ งั ไง จะมองหาไม่เหน็ แตเ่ รา
มีความสามารถท่ีจะมีสตปิ ัญญามองเหน็ ความวา่ งคอื จติ ไมร่ บั
เสียงดว้ ย ไมร่ บั ทกุ ขเวทนาดว้ ย ไมร่ บั มีตนมีตวั ดว้ ย จิตกเ็ ลย
เบาๆอยู่ จงึ จะเหน็ วา่ อารมณท์ ่ีมนั ยดึ เป็นกงั วลทงั้ หลายใน
รา่ งกายมนั ก็ปลอ่ ยไปหมด อารมณท์ ่ีมนั ยดึ กบั เสยี งท่ีจะมา
รบกวนมนั ก็ปลอ่ ยไปหมด อารมณท์ ่ีเป็นภาระหนกั ท่ีมารบกวน
ชนั้ ลกึ ลงไป มนั ก็ไมย่ ดึ ไม่ถือไมเ่ ก่ียว มนั ก็เลยวางทงั้ รา่ งกายให้
วา่ งๆ

วา่ งตรงนีเ้ รยี กวา่ วา่ งอย่ใู นฌาณลกึ ไมส่ นใจ เสียงอะไรดงั
อย่ใู นโลก ไม่รบั รู้ ไม่เก่ียว ใครพดู อย่ทู ่ีไหนก็ไม่รบั รู้ ไม่เก่ียว
ปลอ่ ยวางอยตู่ ลอด เรยี กวา่ คนดบั สญั ญา อนั นีแ้ หละเรามา
พิจารณาดคู วามวา่ ง ยง่ิ สขุ ลกึ ลงไปกวา่ อปั ปนาสมาธิ เม่ือเรา
เพง่ ตกลงอยใู่ นฌาณ เม่ือทกุ คนมาเหน็ ตรงนีจ้ ะเขา้ ใจไดช้ ดั วา่
หนง่ึ พระอรยิ เจา้ ทงั้ หลายเม่อื ท่านเขา้ ฌาณไดจ้ รงิ ๆ ทา่ นจงึ ออก
เหาะเหนิ เดนิ อากาศไปไดเ้ หมือนอยา่ งนกอย่างสบาย นนั้ หนง่ึ

9

สองเราจะม่นั ใจในความสงบนนั้ เป็นความสขุ โดยไมม่ คี วาม
กงั วลนนั้ น่ะ สาม ตนเองนนั้ จะเหน็ วา่ ม่นั ใจในความสงบนนั้
ปลอ่ ยวางนนั้ เป็นทางท่ีถกู ท่ีควร จงึ เหน็ วา่ ความสงบเป็น
ความสขุ แท้ นนั้ อีกอยา่ งหนง่ึ น่ี!

แตแ่ มจ้ ิตจะไปตดิ อยใู่ นความวา่ งก็ตาม แตม่ นั ก็ติดอยใู่ นสขุ
คอื ความวา่ งนนั้ แตเ่ ราก็จะมีความสามารถแกไ้ ขกนั ได้ จติ ไมม่ ี
วนุ่ วายและมคี วามกงั วล และไม่รอ้ นไม่หนาว ไมเ่ จบ็ ไมป่ วดท่ี
ไหน เหมือนกบั ไมไ่ ดร้ บั มีทกุ ขเวทนาอนั ใดมาแย่งชงิ ภายในจิต
เห็นแตค่ วามวา่ งและความสขุ เป็นหลกั ของจติ อยู่ นกี้ ็นาํ
ความสขุ มาให้ มองเขา้ ไปจรงิ ๆแลว้ จะเขา้ ใจไดช้ ดั วา่ เม่ือตนเอง
น่งั อยนู่ นั้ เห็นกายวา่ งๆมนั ไมม่ ี ไมเ่ หน็ แขง้ เหน็ ขา เหน็ หเู หน็ ตา
ทงั้ ใด ม่นั ใจท่จี ะน่งั ไดเ้ ป็นวนั ๆคืนๆ

ม่นั ใจอีกอยา่ งหนง่ึ เรากจ็ ะแนใ่ จวา่ เด๋ยี วนีเ้ ราเป็นผหู้ ญิงหรอื
เป็นผชู้ าย จติ จะไมส่ นใจวา่ ตนเองเป็นผหู้ ญิงหรอื ผชู้ าย ไม่สนใจ
ตรงนนั้ ไม่สมมตุ ขิ นึ้ มาเลย เพราะเขาไมส่ มมตุ ิทงั้ เสยี งภายนอก
เขาไมส่ มมตุ ิทงั้ รา่ งกาย ตรงนีเ้ ราจะเหน็ ชดั วา่ ไมม่ ีผหู้ ญิงผชู้ าย

10

จิตจะมีแตค่ วามสขุ และความวา่ งอย่เู ฉยๆ เราจะม่นั ใจไดว้ า่ พระ
อรยิ เจา้ ทงั้ หลายนนั้ เม่ือหากท่านเขา้ ไปถงึ ขนั้ ลกึ แลว้ จรงิ ๆผทู้ ่ี
เขา้ ไปอย่ใู นฌาณนนั้ จะไมห่ มายวา่ เป็นผหู้ ญิงหรอื ผชู้ าย จงึ พอ
สรุปไดว้ า่ เป็นเราๆหรอื วา่ ทกุ คนก็ใหพ้ ากนั ภาวนาไปกอ่ น จะ
มองเหน็ ไดช้ ดั วา่ ตกในกระแสตรงนี้ จงึ ไมม่ ีฆราวาสหรอื พระ
เม่ือภาพออกมานนั้ จะเป็นคนท่ีเป็นพระกนั ไป ผหู้ ญิงก็เหมือน
เป็นพระ ผชู้ ายก็เหมือนเป็นพระ ญาติโยมพระก็เหมือนเป็นพระ
รูปภาพจะออกมาเป็นผมู้ ีศลี เหมือนกบั พระ เหตฉุ ะนนั้ พวกเรา
เหลา่ นีห้ ากเม่อื ลว่ งลบั ดบั ไปแลว้ จงึ จะไปอย่ใู นพรหมโลก เป็น
ส่ิงท่ีสาํ คญั เพราะอะไร เพราะไม่มีสมมตุ ิผหู้ ญิงผชู้ าย อย่ใู น
ฌาณในความสงบ ตรงนีแ้ หละเป็นความวา่ งอกี ชนิดหนง่ึ

เหตฉุ ะนนั้ ครูบาอาจารยน์ กั ปราชญร์ าชบณั ฑติ เมธีทงั้ หลาย
ทา่ นวา่ อย่ใู นฌาณชนั้ ลกึ ทาํ ใหต้ ดิ เหนียวแน่น บางองคจ์ ะตดิ
เป็นสบิ ๆปี กวา่ จะมีสติปัญญารูด้ หี รอื รูช้ ่วั รูว้ า่ ตนเองติดอย่ใู น
ฌาณ มนั จะสมมตุ ติ นเองวา่ บรรลธุ รรมแลว้ ขอ้ นีเ้ ป็นขอ้ ท่ีตอ้ ง
ใสใ่ จใหด้ ีทกุ คน เม่ือภาวนาไปถึงวา่ ตนเองบรรุลสาํ เรจ็ โลกนีไ้ ม่

11

มีใครจะรูเ้ หมือนอยา่ งเรา ระวงั ใหด้ ีตรงนี้ เป็นเรอ่ื งท่ีเราจะมี
ความระวงั เม่อื ภาวนาไป เม่อื ไปถึงตรงนีแ้ ลว้ มองรา่ งกายมนั ไม่
เหน็ เหมือนตนเองนีว้ างขนั ธ์ ๕ วางรูปขนั ธไ์ ดอ้ ย่างดีแลว้ มนั จะ
สมมตุ ติ นเองวา่ ตนเองสาํ เรจ็ มรรคผล

น่ีทกุ คนเป็นนกั ปฏิบตั ิควรจดจาํ นาํ ไปพนิ จิ พิจารณาใหด้ ี
ใหร้ อบคอบ เม่ือมนั สมมตุ ิขนึ้ มาวา่ โอย้ มนั ละได้ รูปขนั ธห์ าย
ไมม่ ีเลย จะใหม้ นั มีก็ได้ ไม่มกี ็ได้ เสยี งก็ละได้ ไม่มีปัญหาอะไร
ไมม่ ีเก่ียวขอ้ ง ทกุ ขเวทนาทงั้ หลายไมม่ ีเสยี แลว้ เพราะไมม่ ี
รา่ งกาย เราละได้ ไม่มีอะไรมายงุ่ จิตใจ น่ี ตรงนีแ้ หละเป็นสิง่ ท่ี
สาํ คญั หากมนั สมมตุ ิขนึ้ วา่ ตนเองน่ีบรรลมุ รรคผลแลว้ ในโลกนี้
ใครจะเห็นอยา่ งเราบา้ งมยั้ หนอ น่งั ภาวนาไปเหน็ ความวา่ ง
ความเปลา่ อยา่ งนี้ ไม่มีอะไรยงุ่ จิตใจ มีแตค่ วามสขุ ความวา่ งๆ
อย่อู ย่างนี้ เราคนหน่งึ หละเป็นคนท่ีบรรลมุ รรคผล ถา้ มนั คดิ
ขนึ้ มาอยา่ งนี้ ทกุ คนควรเป็นผมู้ ีสติปัญญาตกั เตอื นจติ ใจของเรา
นนั้ ใหร้ วดเรว็ เด๋ยี วนเี้ ธอสาํ เรจ็ มรรลผลหรอื ยงั ละกิเลสไดส้ นิ้

12

หมดหรอื ยงั เธอยงั ไมส่ าํ เรจ็ เธอกลา่ ววา่ เธอสาํ เรจ็ ทาํ ไม ตรงนี้
ตอ้ งใชส้ ตปิ ัญญาตกั เตอื นจติ ใจของมนั เอง

ท่ีมนั ถอดถอนออกจากรูปรา่ งกายนนั้ มนั วา่ ง มนั ไมย่ ดึ มนั
ไมเ่ ก่ียว แตม่ นั ยงั ไม่รูแ้ จง้ เห็นจรงิ หมด ธาตุ ๔ มนั ยงั ไมไ่ ดข้ ยาย
อะไร เพราะมนั ปลอ่ ยเรว็ เฉยๆ ปลอ่ ยวางใหส้ งบเฉยๆ มนั ไม่ยงุ่
เฉยๆ แตม่ นั ยงั ไม่ไดเ้ รยี นรู้ บดั นีต้ นเองตดิ อย่ใู นความวา่ งวา่ มนั
มีความสขุ ติดอยใู่ นสขุ ยงั ไมร่ ูต้ วั วา่ ตนเองตดิ อยใู่ นกิเลส ยงั
ไมไ่ ดล้ ะ น่ีสิมนั ยงั ไมพ่ น้ ทกุ ข์ เป็นสิ่งท่ีสาํ คญั วา่ งตรงนเี้ ป็นวา่ งท่ี
สาํ คญั มาก วา่ งอยใู่ นฌาณ ในฌาณขนั้ ลกึ เป็นสง่ิ ท่ีสาํ คญั ทกุ
คนควรพากนั พิจารณาใหด้ ี จะมาหลงอยตู่ รงนี้

นกั ปฏิบตั ทิ งั้ พระทงั้ เณรก็ดี น่งั กนั สิบช่วั โมงก็ดี มนั ตดิ ตรงนี้
เป็นสว่ นมาก ระวงั ใหด้ ี แตม่ นั มีสขุ มากแหละ ดกี วา่ คนไม่ได้ แต่
มนั จะตดิ มนั จะไม่กา้ วหนา้ เท่านนั้ เอง บางทา่ นบางองคก์ ็เลยมา
สมมตุ วิ า่ ตดิ สมาธิ แทท้ ่ีจรงิ พดู อย่างธรรมดาเรยี กวา่ ติดอยใู่ น
ความสงบดกี วา่ ความสงบกบั สมาธิ แตค่ วามสงบนนั้ พดู ตาม
ความจรงิ แลว้ มนั ลกึ กวา่ ความสงบมนั ลกึ กวา่ ลกึ กวา่ สมาธิ ถา้

13

เรามาคิดอีกชนั้ หนง่ึ พิจารณาดใู หด้ ีอย่างนี้ น่ีแหละความวา่ งท่ี
ครูบาอาจารยท์ ่านทงั้ หลายท่ีไดป้ ฏิบตั มิ าบางทา่ นบางองคว์ า่
ทาํ ใหจ้ ติ วา่ ง ทาํ ใหจ้ ิตวา่ ง ก็เพราะอะไร มนั วา่ งอยเู่ ป็นบางครงั้
คราว มนั ไมไ่ ดว้ า่ งหมด

บดั นีม้ นั มาวา่ งตรงนี้ ถา้ เรามาคน้ ควา้ ใหด้ ดู ๆี แลว้ วา่ เราตดิ
อย่ใู นสขุ เราตอ้ งดสู ขุ นนั้ เขา้ ไป ดสู ขุ นนั้ เขา้ ไป เรยี กวา่ จติ มี
ความสขุ ความวา่ งๆ ใครมาวา่ มนั วา่ งๆ ใครมาพดู วา่ มนั สขุ ๆอยู่
นี้ ก็ตอ้ งพจิ ารณาดว้ ยเป็นผมู้ ีสติปัญญาดจู ิตเขา้ ไปอกี ที จิตของ
เราไปตดิ ความสขุ เสยี แลว้ ความสขุ อนั นนั้ ก็เป็นของไมเ่ ท่ียง
เป็นของละเอยี ด ยงั ไมย่ กไตรลกั ษณข์ นึ้ มาพิจารณาใหเ้ หน็ วา่
เออ น่ี มนั มายดึ อยนู่ ่ี มนั ยงั หลงอยู่ ยงั ไมเ่ ขา้ ใจ

ความพาหลงก็คอื อะไร เราควบกนั ก็เรยี กวา่ จิตตวิญญาณ
เป็นวญิ ญาณเคร่อื งหมายรูค้ วามสขุ นนั้ เคร่อื งหมายรูค้ วามวา่ ง
นนั้ เป็นตวั ยดึ เป็นตวั อวชิ ชา เป็นตวั กิเลส ทาํ ใหย้ ดึ ติดกบั
ความสขุ นนั้ อยู่ มนั ไม่วา่ ง มนั ไม่วา่ งจรงิ ๆ มนั ยงั ตดิ อยู่ แตย่ งั ไม่
มีสติปัญญารู้ จติ ก็ยงั ไมร่ ูว้ า่ ตนเองติด ตอ้ งเป็นผใู้ ชส้ ติปัญญา

14

สอดสอ่ งมองเขา้ ไป ใหเ้ ห็นวา่ ตนเองติดอยใู่ นความสขุ ความ
ทกุ ขเ์ หมือนจะไมม่ ี แทท้ ่จี รงิ มนั อย่ใู นความสขุ มนั เปลย่ี นแปลง
อยู่ มนั มองไมเ่ ห็นเพราะมนั ละเอยี ด มนั กม็ ีทกุ ขม์ ีสขุ อยนู่ ่นั
แหละ แตม่ นั อยา่ งละเอยี ด อย่างบคุ คลท่ีไม่มีปัญญาก็มองไม่
เหน็ ตอ้ งเป็นผมู้ ีสติปัญญามองเหน็ เป็นไตรลกั ษณ์ จงึ จะได้
พจิ ารณาตรงนีใ้ หเ้ ขา้ ใจ เพ่อื จะไดป้ ลอ่ ยวางออกไปใหเ้ หน็ เป็น
กลางๆ เพ่ือจะใหจ้ ติ ของเราวา่ งออกจากยดึ ความสขุ และความ
ทกุ ขล์ ะเอียดนนั้ ลงไป เรยี กวา่ กิเลสละเอยี ดเป็นอนสุ ยั ตดิ อยใู่ น
ดวงใจของเรา นอนมาหลายภพหลายชาตกิ ็ตรงนีเ้ อง ก็มาหลง
อย่ตู รงนี้

แตม่ าหลงอยตู่ รงนีก้ ็ไม่เสยี เปรยี บ ตายก็ไปพรหมโลก แต่
มนั ก็มาเกิดอกี อย่นู ่นั เอง เพราะมนั ยงั ติด มนั ตดิ ชนั้ ลกึ นีเ้ ป็นสง่ิ
สาํ คญั ท่ีเราจะไดพ้ ากนั ดู ควรท่ีเราจะยอ้ นมาดถู งึ ไตรลกั ษณ์ ดู
ใหถ้ อ่ งแทถ้ งึ รูป รา่ งกายก็ดี เลีย้ งเป็นธาตุ ๔ อยยู่ งั ไงใหเ้ ขา้
จิตใจแจง้ ชดั แลว้ ก็มาดเู วทนา สญั ญา สงั ขาร วิญญาณ ในส่งิ
เหลา่ นีเ้ พ่ือจะยกขนึ้ มาพจิ ารณาใหเ้ ป็นไตรลกั ษณใ์ หไ้ ด้ เราจงึ

15

จะปลอ่ ยวางได้ ตอ้ งใหเ้ ห็นโทษสิ่งเหลา่ นีย้ งั มีอยู่ เรายงั ตดิ อยู่
สขุ เวทนาก็คอื เวทนาน่นั เอง จะยกใหเ้ ป็นไตรลกั ษณไ์ ดย้ งั ไง น่ี
จะไดพ้ จิ ารณาใหเ้ ขา้ ใจวา่ ไมเ่ ท่ียง เป็นทกุ ข์ เป็นอนตั ตาอย่างไร

สญั ญาความจาํ นนั้ ก็เหมือนกนั จะยกขนึ้ มาเป็นไตรลกั ษณ์
ไม่เท่ียง เป็นทกุ ข์ เป็นอนตั ตาอยา่ งไร ควรท่ีจะไดใ้ ชส้ ติปัญญา
พิจารณา สงั ขารการปรุงแตง่ ปุญญาภสิ ังขาร อปญุ ญาภิ
สังขาร ปรุงทางดีก็ดี ปรุงทางไมด่ กี ็ดี เวลาเป็นกลางๆอยู่ การ
ปรุงมนั อยใู่ นสว่ นกลางก็ดี เราก็จะใชส้ ตปิ ัญญามาดใู หถ้ ่ีถว้ น
ดว้ ยดๆี วา่ ยกลงขนึ้ มาเป็นไตรลกั ษณเ์ หมอื นกนั

บดั นีว้ ญิ ญาณ เครอ่ื งหมายรูน้ นั้ เราก็จะใหม้ นั รูโ้ กหก มนั ทาํ
ใหย้ ดึ หน่วงเหน่ียวอยเู่ ป็นอปุ าทาน เราก็จะไดด้ มู นั ดใู หเ้ ขา้ ใจ ดู
ใหเ้ ขา้ ใจ เอะ๊ ไอเ้ จา้ เคร่อื งหมายรูว้ า่ ตนเองวา่ รูแ้ ลว้ ๆน่ี มนั รูด้ ว้ ย
อะไร รูด้ ว้ ยสญั ญารึ รูเ้ ผินๆ เคา้ เรยี กวา่ รูด้ ว้ ยสญั ญา อนั นีม้ นั รู้
ดว้ ยวญิ ญาณ มนั วา่ ตนเองมนั รู้ มนั ฉลาด เหมือนกบั พวกเรา
ทา่ นทงั้ หลายรูม้ นั เป็นทกุ ข์ เวลามนั มีความทกุ ขเ์ กิดขนึ้ รา่ งกาย
และจติ ใจวนุ่ วายไปเหน็ วา่ เป็นทกุ ข์ เวลามนั หายไปแลว้ เราก็วา่

16

ไม่เป็นทกุ ข์ นีแ้ หละตรงนีเ้ ป็นโลกิยะปัญญาอยู่ ไมใ่ ช่เป็น
โลกตุ ระปัญญาอะไร เพราะมนั ยงั ไมร่ ูแ้ จง้ เหน็ จรงิ ในตามความ
เป็นจรงิ ตามสภาวะธรรม นีแ้ หละเราจงึ นาํ จิตของเราใหห้ ลดุ พน้
ไมไ่ ด้ ก็ติดอยตู่ รงนีเ้ อง นีเ้ ราจะไดศ้ กึ ษาอยตู่ รงนี้

เหตฉุ ะนนั้ องคส์ มเดจ็ พระบรมศาสดาสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ท่ี
เป็นบรมครูของเทวดาและมนษุ ยท์ งั้ หลายนนั้ ทา่ นท่ีไดห้ ลดุ พน้
ไปแลว้ และพระอรยิ สาวกทงั้ หลายท่ีทา่ นรูแ้ จง้ เหน็ จรงิ นนั้ ท่าน
จงึ มาพนิ ิจพจิ ารณาใหเ้ หน็ ไตรลกั ษณห์ มดลงมาน่ี รวบรวมอยู่
ตรงนี้ ทกุ สงิ่ ทกุ อย่าง ทงั้ ภายนอกก็รวมลงมาตรงนี้ ทงั้ ภายในทงั้
ขนั ธ์ ๕ รูป ธรรม รูปก็มี ธาตดุ นิ ธาตนุ า้ํ ธาตไุ ฟ ธาตลุ มผสมกนั
อยู่ ทา่ นก็เรยี นรูจ้ รงิ เหน็ แจง้ ตามความเป็นจรงิ ของสง่ิ เหลา่ นนั้
ตงั้ อยเู่ หน็ ชดั น่ี!

อนั นีเ้ วทนาก็ดี ทา่ นเขา้ ใจทงั้ สขุ และทกุ ขเวทนา มนั เกิด
ขนึ้ มาอยา่ งไร อย่อู ยา่ งไร ดบั ไปท่ีไหน ทา่ นเขา้ ใจอยา่ งนี้

17

สญั ญาก็ดี ความจาํ ความหมายรู้ สง่ิ นนั้ รูอ้ นั นนั้ อนั นีก้ ็ดี มนั
อยเู่ พียงผิวเผนิ ท่านก็เขา้ ใจได้ ทา่ นก็ยกขนึ้ มาหาไตรลกั ษณ์
หมด

สงั ขารการปรุงแตง่ ทงั้ ดี และทงั้ ไมด่ กี ็ดี อยโู่ ลกนีโ้ ลกหนา้
ทางไหน ไปอยทู่ างใดก็ดี หา่ งไกลแคไ่ หน สงั ขารอย่ทู ่ีใด ทา่ นก็
ทาํ ความเขา้ ใจในสงั ขารนนั้ แมจ้ ะไปเหน็ อยทู่ ่ีใดก็ดี สมั ผสั อยทู่ ่ี
ใดทงั้ เยน็ รอ้ นออ่ นแข็งท่ีใดๆก็ตาม ทกุ ขส์ ขุ อยทู่ ่ีไหนก็ตาม อนั นี้
การสมั ผสั ในสงั ขาร การปรุงแตง่ ขนึ้ ภายในจติ วา่ มนั ยดึ เหน่ียว
อยตู่ ลอด มนั ปรุงอยตู่ ลอด เกิดๆดบั ๆอย่อู ยา่ งนีเ้ ป็นธรรมดา
สงั ขารการปรุงแตง่ ทงั้ ปรุงทงั้ ทกุ ข์ ปรุงทงั้ สขุ ปรุงทงั้ ดีทงั้ ช่วั คิด
ดๆู ทกุ วนั นีม้ นั ปรุงอยอู่ ยา่ งนมี้ นั กย็ งั ไมพ่ น้ ทาํ อยา่ งไรเราจะใช้
สตปิ ัญญาใหร้ ูว้ า่ น่มี นั เป็นไตรลกั ษณล์ งไดอ้ ย่างแทจ้ รงิ

บดั นีว้ ิญญาณเครอ่ื งหมายรู้ รูแ้ นบแนน่ ยดึ ม่นั ถือม่นั เหน็ มยั้
บางคน เวลามนั โกรธ มนั โกรธอยสู่ องปีสามปีก็ดี ยดึ บางสง่ิ
บางอยา่ ง ยดึ เหนียวแนน่ ทงั้ ดีและทงั้ ไมด่ ี มนั ยดึ เหนยี วแน่นอยู่
มนั ยดึ ทางดีก็มีความสขุ ยงั เบาไปหนอ่ ย แตม่ นั ก็ตดิ ยดึ ทางไมด่ ี

18

มนั ทาํ ใหจ้ ติ ใจเศรา้ หมอง ทา่ นจงึ วา่ เป็นกิเลสทงั้ สองอย่างอยู่
น่นั เอง น่ีแหละมนั หลงเป็นธรรมดา เรยี กวา่ วญิ ญาณ
เคร่อื งหมายรู้ มนั หมายเหนียวแนน่ จรงิ ๆ ท่านจงึ เรยี กวา่ อนุสัย
เรยี กวา่ กิเลสเป็นยางอยู่ การยดึ น่นั เรยี กวา่ เหมือนกบั ยางคือ
กิเลส เหนียวแน่นอยภู่ ายในใจของเรา ก็เลยทาํ ใหใ้ จเราน่หี ลงไป
ตามวญิ ญาณ มนั หลอกลวงใหห้ ลงก็ตามมนั มนั ยดึ มนั พายดึ
ไว้ มนั พาเกาะไว้ เก่ียวไว้ เราก็เลยยงั ไมพ่ น้ จากวฏั สงสารไป จงึ
ไดม้ าเกิดอกี อยา่ งนีแ้ หละ

แมจ้ ะเป็นหญิงเป็นชายก็ดี ก็มาดว้ ยความดี ก็เลยเกิดมา
เป็นมนษุ ยก์ ็ยงั โชคดีหน่อย ดีกวา่ สตั วเ์ ดรจั ฉานทงั้ หลาย โชคดี
ยงั ไงมาเกิดเป็นมนษุ ย์ โชคดีไดพ้ บพระพทุ ธศาสนาก็โชคดีอกี
โชคดที ่ีมีพระผมู้ ีพระภาคเจา้ มาตรสั ขนึ้ ในโลกก็โชคดี โชคดอี ีก
กึ่งหนง่ึ ยงั มีครูบาอาจารยน์ กั ปราชญท์ งั้ หลาย บวชสบื ๆมา นาํ
คาํ สอนของพระพทุ ธองคท์ รงตรสั เทศนาเอาไว้ มาแจกจ่าย
แบง่ ปันใหพ้ วกเราทา่ นทงั้ หลายไดย้ ินไดฟ้ ัง โชคดีเหลอื เกินพวก

19

เราท่านทงั้ หลาย ควรท่ีของท่ีมีอยู่ ควรจะปลกุ ตนเองใหต้ ่นื ขนึ้
ทาํ คณุ งามความดเี พ่ือจะใหเ้ ขา้ ใจในสิง่ นี้

หากทกุ คนไดม้ ีสตปิ ัญญารูแ้ จง้ เหน็ จรงิ ในสง่ิ นีแ้ นน่ อนแลว้
น่นั แหละจติ ของเราจงึ จะไดว้ า่ ง วา่ งตรงนวี้ า่ งสดุ ทา้ ยเราตรงการ
ความวา่ งสดุ ทา้ ย วา่ งไมย่ ดึ ม่นั ถือม่นั ในขนั ธ์ ๕ ไม่วา่ เป็นตน
เป็นตวั นนั้ จะทาํ กนั อยา่ งไร มนั จงึ จะวา่ ง มนั ก็ตอ้ งเรยี นเป็นผมู้ ี
สตปิ ัญญาวอ่ งไวเฉลยี วฉลาดสอนจติ ของตนเองใหร้ ูโ้ ทษของ
เหลา่ นีจ้ งึ ปลอ่ ยวางได้ ทา่ นจงึ บอกวา่ การบคุ คลใดท่ีไม่ยดึ ม่นั
ถือม่นั ในขนั ธ์ ๕ ในอปุ าทานขนั ธ์ จติ บคุ คลนนั้ แลจะหลดุ พน้ ไป
เขา้ สเู่ มืองนฤพานได้ อนั ทกุ คนมีความปรารถนา อยากไปเมือง
นิพพานกบั องคส์ มเดจ็ พระบรมศาสดาสมั มาสมั พทุ ธเจา้ นนั้ เรา
ตอ้ งการความวา่ งอนั สดุ ทา้ ยนนั้ เอง

เหตฉุ ะนนั้ หละ การเลา่ เรอ่ื งจติ วา่ งนนั้ มนั มีอยู่ ๓ วา่ ง มนั จะ
วา่ งอะไร วา่ งทาํ กจิ การงานดว้ ยจติ วา่ งอยา่ งนนั้ อยา่ งนี้ มนั
เป็นไปไม่ไดง้ ่ายๆ มนั วา่ งช่วั ครูช่ ่วั คราว วา่ งอยใู่ นความสงบ มนั
ก็วา่ งเป็นตอน วา่ งอย่ใู นฌาณ วา่ งท่มี นั รูแ้ จง้ เหน็ จรงิ ดว้ ยตาเหน็

20

อย่กู ็วา่ ง นอนอยกู่ ็วา่ ง ยืนอยกู่ ็วา่ ง เดนิ ไปไหนกว็ า่ ง น่งั อย่กู ็วา่ ง
วา่ งเพราะผนู้ นั้ เป็นผมู้ ีสตปิ ัญญารูแ้ จง้ เหน็ จรงิ ในสภาวะธรรม
ทงั้ หลาย ตงั้ อยใู่ นโลกนีเ้ รยี กวา่ ธรรมฐิติ ธรรมนิยาม
สภาวะธรรม โลกนีต้ งั้ อย่อู ยา่ งนีเ้ องแลว้ กด็ บั ไปตามสภาวะ โลก
นีย้ อ่ มนิยมเป็นอยอู่ ยา่ งนีเ้ อง โลกนีม้ ีความรอ้ นความหนาว มี
ความเกิด ความแก่ ความตายอยอู่ ยา่ งนีเ้ ป็นธรรมชาตขิ องโลก
เรยี กวา่ เรยี นโลกใหเ้ ขา้ ใจ โลกนีเ้ ป็นดว้ ยสภาวะธรรม เป็น
ธรรมดาของเคา้ เราเกิดมามนั ก็เป็นอย่อู ย่างนี้ เราไมเ่ กิดมนั ก็
เป็นอย่อู ยา่ งนี้ แมเ้ ราเฒา่ แกต่ ายไปมนั ก็จะเป็นอย่อู ยา่ งนี้
เรยี กวา่ สภาวะธรรม

ทาํ อยา่ งไรเราจงึ จะรูใ้ หจ้ ติ รูแ้ จง้ เหน็ จรงิ อยา่ งนี้ ดว้ ยเป็นผมู้ ี
มหาสติ มหาปัญญา สอนจติ ของตนเองใหถ้ อดถอนออกจากสง่ิ
เหลา่ นี้ แลว้ ก็จะวา่ งได้ วา่ งตรงนีซ้ ิ วา่ งมนั จะสขุ อย่ตู ลอดทงั้ วนั
ทงั้ คนื เรยี กวา่ จติ วา่ งดว้ ยเป็นผมู้ ีสตสิ มบรู ณป์ ัญญาสมบรู ณ์
เรยี กวา่ จิตผอ่ งใส จติ รูเ้ หน็ ตามความเป็นจรงิ

21

เหตฉุ ะนนั้ พวกเราทา่ นทงั้ หลายเม่ือไดย้ นิ ไดฟ้ ังแลว้ ก็ขอจง
จดจาํ นาํ เอาขอ้ ธรรมนีไ้ ปประพฤตปิ ฏิบตั ฝิ ึกหดั ตนเอง ดว้ ยเป็น
ผมู้ ีสติปัญญาตามกาํ ลงั ความสามารถแลว้ ก็ขอใหอ้ าํ นาจของ
กศุ ลจงอาํ นวยอวยพรใหผ้ ลแกค่ ณะศรทั ธาทกุ คนไดเ้ ป็นผมู้ ี
สตปิ ัญญาแกก่ ลา้ ดว้ ยอาํ นาจบญุ ทงั้ หลายนนั้ ใหท้ กุ คนมี
ปัญญายกตนใหว้ า่ งพน้ จากวฏั สงสารไป เขา้ สเู่ มืองนฤพานเป็น
เมืองท่วี า่ งเปลา่ ไม่มีความยดึ ม่นั ถือม่นั อะไร ไดร้ บั แตค่ วามสขุ
เป็นฝ่ายเดียว ดงั พระผมู้ ีพระภาคเจา้ ตรสั ไว้ นิพพานัง ปรมัง
สุขงั นพิ พานเป็นสขุ อย่างยง่ิ ฉะนนั้ ก็ขอใหพ้ ากนั ทกุ คนทาํ จิต
สงบสกั นิดหนอ่ ย หมดเวลาก็ตาม และจงึ คอ่ ยๆออก

ท่ีมา: https://youtu.be/FuAT5qXUDVE

22