ความมหัศจรรย์ของลมหายใจ หลวงปู่สิม พุทธาจาโร

ความมหศั จรรยข์ องลมหายใจ
ณ บดั นีถ้ งึ เวลาน่งั สมาธิภาวนา การน่งั สมาธิภาวนานีจ้ ง
ระลกึ ถงึ พระบรมศาสดาสมั มาสมั พทุ ธเจา้ ของเรา ในวนั ท่ี
พระองคจ์ ะไดต้ รสั รูพ้ ระองคน์ ่งั สมาธิภาวนาใตต้ น้ ไมโ้ พธิ์เราทกุ
คนท่ีน่งั สมาธินีก้ ็ใหร้ ะลกึ ถงึ พระองคเ์ พ่ือใจของเราจะไดม้ ีกาํ ลงั
ตงั้ ม่นั ในธรรมะปฏบิ ตั ิ อนั การน่งั นีเ้ ป็นการแสดงออก เป็นเพียง
ระเบยี บหน่งึ เท่านนั้ ระเบยี บทางรูปรา่ งกาย ท่านใหน้ ่งั ขดั สมาธิ
เอาขาขวาทบั ขาซา้ ย มือขา้ งขวาทบั มือขา้ งซา้ ย ตงั้ กายให้
เท่ียงตรง หลบั ตานกึ ภาวนาพทุ โธ อนั นีเ้ ป็นเพยี งระเบยี บ
จดุ ม่งุ หมายของพระพทุ ธเจา้ นนั้ มงุ่ หมายเพ่ือใหจ้ ติ ใจของ
แตล่ ะคนมีความสงบตงั้ ม่นั มงุ่ ม่นั เพ่ือจะทาํ ความเพียรละกิเลส
คาํ วา่ กิเลส กเิ ลสความโกรธ ความโลภ ความหลงนนั้ ไมใ่ ช่มนั
เพ่งิ มาเกิดมามีขนึ้ ในภพนีช้ าตินี้ กิเลสในใจของมนษุ ยแ์ ละสตั ว์
โลกทงั้ หลายนนั้ มนั มีมากอ่ น มีมากบั จติ ใจอยอู่ ย่างนี้ ทา่ นจงึ
ทรงตรสั วา่ กิเลสเหลา่ นีม้ นั ดอง ดองอย่ใู นสนั ดาน ดองอย่ใู นจิต
ในใจของคนเรา หรอื มนั แทรกซมึ ไวไ้ ม่รูว้ า่ ก่ีภพก่ีชาติหละ นบั ไม่

1

ถว้ น มีจิตใจอย่ทู ่ีไหนก็มกี ิเลสราคะ โทสะ โมหะแทรกซมึ อย่ใู น
ใจมนษุ ยแ์ ละสตั วท์ งั้ หลาย ตงั้ แตส่ ตั วต์ วั เลก็ ๆ ยงั ไม่ไดม้ าเกิด
เป็นคน กิเลสความโกรธ ความโลภ ความหลงนะ่ มนั ก็มีเตม็ ตวั
ของมนั มาเกดิ เป็นคนแลว้ กิเลสเหลา่ นกี้ ย็ งั เต็มตวั เตม็ ใจอยู่

ทีนที้ าํ อย่างไรกิเลสเหลา่ นีจ้ ะเบาบางหมดสนิ้ ไป ก็มกี าร
ปฏิบตั บิ ชู าภาวนาทาํ ใจใหส้ งบตงั้ ม่นั กายตงั้ คือกายน่งั สมาธิ
ภาวนาแลว้ มนั กห็ มดเทา่ นนั้ แหละ แตใ่ จนนั้ จะตอ้ งตงั้ ม่นั จรงิ ๆ
ทกุ ครงั้ ท่ีเราน่งั สมาธิภาวนาเม่ือน่งั เรยี บรอ้ ยแลว้ ก็ปลดปลอ่ ย
อารมณต์ า่ งๆท่ีมนั มีอยใู่ นจติ ใจออกไป ไม่ใหจ้ ิตใจดวงนีแ้ สส่ า่ ย
ไปตามอารมณเ์ รอ่ื งราว สงิ่ ท่ีผ่านมาแลว้ หรอื ส่งิ ท่ีจะตอ้ งผา่ นไป
ในอนาคตกาล ทา่ นใหร้ วมจติ ใจเขา้ มาภายใน คาํ วา่ ภายในมนั
เป็นคาํ ส่งั คาํ สอนคาํ บอก ความจรงิ ก็คอื วา่ ตวั เราทกุ คนนีท้ ่ีมีขา
๒ แขน ๒ ศรี ษะ ๑ มีจิตใจครองอยใู่ นรา่ งกายอนั นี้ จิตใจมนั ก็
อย่ภู ายในนีแ้ หละ แตว่ า่ จติ มนั อยภู่ ายใน จิตสงั ขารมนั ชอบไป
อยภู่ ายนอก จติ สงั ขาร จิตตณั หา จติ กิเลส แมจ้ ะน่งั อยทู่ ่ถี า้ํ เป็น
สถานท่ีสงบระงบั ก็ตาม แตม่ นั ออกหากนิ ทางนอก คดิ ไปหมาย

2

ไปตามอาํ นาจกิเลสในใจของแตล่ ะบคุ คล จิตใจอนั นนั้ แหละมนั
เป็นเหตไุ มใ่ หจ้ ิตใจรวม จติ ใจสงบได้ คิดไป หมายไปปรุงไปแตง่
ไป มากเท่าไหรเ่ รอ่ื งยงุ่ ยากมนั ก็เกิดมีขนึ้ ในจิตใจของมนษุ ย์ เม่ือ
ถึงเวลาน่งั สมาธิภาวนา ทา่ นจงึ ใหห้ ยดุ ใหห้ ยดุ ใหส้ งบใหล้ ะให้
วาง แลว้ วา่ พอแลว้ คดิ มาตงั้ แตอ่ เนกชาตมิ นั ก็เท่านนั้ กินนอน
มาตงั้ แตอ่ เนกชาติมนั ก็เทา่ นนั้ แหละ ไปมาหาสทู่ ่ีไหนๆก็ตามมนั
ก็เทา่ เกา่ น่นั แหละ ถา้ เราไมส่ งบจิตใจไม่รวมไมส่ งบใจ เม่ือเอา
จติ ใจภายในไมไ่ ด้ มนั ก็ไม่ไดอ้ ย่ตู ลอดกาล

ดพู ระพทุ ธเจา้ ของเรา วนั ท่ีพระองคจ์ ะไดต้ รสั รู้ พระอนตุ
ตระสมั มาสมั โพธิญาณ เม่ือพระองคไ์ ดน้ ่งั ขดั สมาธิเพชรแลว้ ผนิ
หลงั ใหต้ น้ ไมโ้ พธิ์ ผนิ พระพกั ตรห์ นา้ ไปทางทศิ ตะวนั ออก
พระองคต์ งั้ สตั ยอ์ ธิษฐานลงไปวา่ การน่งั สมาธิภาวนาครงั้ นีจ้ ะให้
เป็นครงั้ สดุ ทา้ ย ถา้ ไดต้ รสั รูเ้ ป็นพระพทุ ธเจา้ ก็แลว้ ไป ตา่ งหาก
วา่ สกู้ บั กิเลสตณั หาในใจไม่ได้ พระองคจ์ ะไมย่ อมลกุ ไปมาในท่ี
ใดๆ ยอมตายในท่ีน่งั นีด้ ีกวา่ ไม่ตอ้ งกินไมต่ อ้ งนอน ไมก่ ่ีวนั มนั ก็
ตาย พระองคป์ ลงกรรมฐานมรณะความตายลงไป วา่ การน่งั

3

สมาธินีจ้ ะไมห่ ว่นั ไหว แมเ้ ลอื ดเนือ้ เชือ้ ไขจะเหือดแหง้ ไป เหลอื
แตห่ นงั หมุ้ กระดกู ก็ตามที คอื มนั จะแตกจะตายก็ยอมตาย แต่
จติ ใจจะไม่หว่นั ไหว จะภาวนาตงั้ ใจจรงิ ๆ ทีนพี้ ระองคก์ ็เลอื ก
อบุ ายภาวนา ไมใ่ ช่ภาวนาพทุ โธอยา่ งท่ีแนะนาํ นี้ คอื
พระพทุ ธเจา้ กย็ งั ไมไ่ ดม้ าตรสั พระองคเ์ องจะตอ้ งตรสั แตว่ า่ ยงั
อยใู่ นขนั้ ตงั้ ใจภาวนาอยู่ เม่ือพระองคเ์ ลอื กกรรมฐานทกุ อยา่ ง
ทกุ ประการก็ไดก้ รรมฐานคาํ วา่ ลมหายใจ

พระพทุ ธเจา้ ก็มีลมหายใจเหมือนคนเรา พวกเราทงั้ หลายก็
มีลมหายใจเหมือนพระพทุ ธเจา้ ลมหายใจนีเ้ ป็นอาหารอนั
ละเอยี ด ชีวิตของคนเรานนั้ ตงั้ อยไู่ ดด้ ว้ ยอาหาร อาหารเป็นคาํ ๆ
เหมือนคาํ ขา้ วอนั นนั้ ก็อาหาร นา้ํ ก็เป็นอาหาร แลว้ ก็ธาตลุ มนีก้ ็
เป็นอาหาร ถา้ เรากลนั้ ใจสกั พกั หนง่ึ ช่วั หายใจหนง่ึ กว็ นุ่ วาย
เหมือนจะตายแลว้ น่ีแหละมนั เป็นอาหารละเอยี ด อาหารของ
ลมนีก้ ินอยสู่ ดู เขา้ ไปออกมาอยตู่ ลอดกาลไมไ่ ดห้ ยดุ ถา้ หยดุ ลม
หายใจคนนนั้ ก็เป็นศพเป็นผีไป

4

เม่ือพระพทุ ธเจา้ เลอื กไดว้ า่ ลมหายใจน่ีแหละจะเป็นอบุ าย
สาํ คญั จะไดห้ กั หา้ มจติ ใจพระองคใ์ หย้ ตุ ิเสยี ที ทา่ นก็ตงั้ ใจ
กาํ หนดวา่ ลมหายใจท่ีเขา้ ไปมีอะไรเป็นผรู้ ูอ้ ยู่ เวลาลมหายใจ
ออกมามีอะไรเป็นผรู้ ู้ ลมมนั รูห้ รอื ไม่ ลมมนั ไมร่ ูจ้ กั รู้ ดนิ นา้ํ ลมไฟ
มนั เป็นธาตุ แตธ่ าตลุ มมนั เป็นธาตทุ ่ีเคล่อื นไหวไปมาเขา้ ออก
สงั เกตไดง้ ่าย พระองคก์ ็ตงั้ สตริ ะลกึ ขนึ้ มา ตงั้ ใจลงไปใหม้ ่นั อยู่
ท่ีลมหายใจผา่ น ลมหายใจผ่านเขา้ ไปก็ไดแ้ กจ่ ิตดวงผรู้ ูน้ ่นั เอง
อยตู่ รงนี้ ท่ีเราฟังธรรมไดย้ ินเสยี ง น่ีแหละจิตดวงนีแ้ หละ ลม
ออกมาพระองคก์ ็ตามรูท้ ีนีว้ า่ นีเ้ ป็นลมออกมา ลมยาวเขา้ ยาว
ออกยาวพระองคก์ ็รู้ เขา้ สนั้ ออกสนั้ พระองคก์ ็รู้ ลมหยาบก็รู้ ลม
อยา่ งกลางก็รู้ ลมละเอยี ดจนถงึ ขนั้ ลมน่ีเหมือนกบั วา่ ดบั ไป
พระองคก์ ็รู้ น่ีแหละท่ีรวมใจของพระพทุ ธเจา้ ครงั้ แรก พระองค์
รวมใจเขา้ ไปอานาปาลมหายใจ แมเ้ ราทกุ คนก็รวมได้ ตงั้ ใจ
กาํ หนดใหท้ นั ไม่ใหห้ ลงไม่ใหล้ มื

พระพทุ ธองคเ์ ม่ือพระองคท์ าํ จิตใจใหร้ ูล้ ม จติ ของพระองคก์ ็
รวมลงไปเป็นดวงหนง่ึ ดวงเดยี ว เม่ือจติ รวมเป็นดวงหนง่ึ ดวง

5

เดยี วแลว้ จงึ ไดต้ รสั รูเ้ หน็ แจง้ ในหลกั อนิจจงั ทกุ ขงั อนัตตา
เห็นแจง้ ในรูปนามกายใจตวั ตนสตั วบ์ คุ คล วา่ มีความไม่เท่ียงแท้
แนน่ อน เป็นทกุ ขเ์ ป็นอนตั ตา จิตท่ีตงั้ ม่นั กเ็ ห็นแจง้ ชดั จนตดั
ขาดกิเลสความโกรธ กิเลสความโลภ กิเลสความหลงอนั ดองอยู่
ในสนั ดาน ดองอย่ใู นจิตนนั้ เด็ดขาดลงไป จงึ ไดน้ ามวา่
พระพทุ ธเจา้ ไดต้ รสั รูล้ ะกิเลสพรอ้ มทางวาสนาไดแ้ ลว้ หลงั จาก
นนั้ พระองคก์ โ็ ปรดปัญจวคั คีฤาษีทงั้ ๕ ตอ่ ไป ชว่ ยสอนมนษุ ย์
และเทวดา อนิ ทร์ พรหม อยตู่ ลอด ๔๕ ปี จนอายพุ รรษาของ
พระองคไ์ ด้ ๘๐ บรบิ รู ณ์ จงึ ไดด้ บั ขนั ธเ์ ขา้ สนู่ ฤพาน ท่ีวา่ นิ
พพานัง ปรมงั สุขงั นิพพานเป็นสขุ นิพพานัง ปรมงั สุญญัง
นิพพานสญู กิเลสตณั หามานะทฐิ ิ ไม่ตอ้ งมาเกิดมาตาย วนุ่ วา่ ย
อย่างชาวเราทงั้ หลายอกี เป็นอนั วา่ จบสนิ้ ลงไปในจติ ใจของ
พระพทุ ธเจา้ พระอรหนั ตาเจา้ ทงั้ หลาย น่นั คอื วา่ กิเลสราคะ
โทสะโมหะจะหมดสนิ้ ไปไดด้ ว้ ยการภาวนา

คาํ วา่ ภาวนาจติ ใจดวงท่ีรูอ้ ยนู่ ่ีแหละ มีสตคิ วามระลกึ อยู่ วา่
เรานกึ บรกิ รรมใด เรานกึ ลมหายใจ นกึ ถงึ ความตายนกึ ถึงความ

6

แกค่ วามชราอนั ใดก็ใหจ้ ติ ใจรบั รูร้ บั เหน็ อยภู่ ายใน และใหน้ กึ ให้
เจรญิ พินิจพิจารณาอยใู่ หไ้ ดต้ ลอดเวลา พระองคจ์ งึ ส่งั ไวว้ า่ อนั
ความตายนนั้ นกึ ใหไ้ ดท้ กุ ลมหายใจเขา้ ออก เพราะวา่ ความตาย
นนั้ มนั ตอ้ งเป็นไปไดท้ กุ รูปทกุ นามทกุ ผทู้ กุ คน ไมม่ ีใครท่ีจะเกิด
มาแลว้ ไมต่ าย ความตายนีพ้ ระองคจ์ งึ เตอื นวา่ เอาใหไ้ ดท้ กุ ลม
หายใจ ถา้ เรานกึ ไดท้ กุ ลมหายใจแลว้ น่งั ก็ตามนกึ ไดเ้ ตือนใจให้
สงบได้ ไมต่ อ้ งไปวนุ่ วายตามรูป ตามเสยี ง กลน่ิ รส โผฏฐัพพะ
ธรรมารมณ์ ไม่ใหจ้ ิตใจลมุ่ หลงไปตามวตั ถภุ ายนอก วตั ถนุ ิยม
ใหม้ ารวมมาสงบตงั้ ใจของตวั เองใหม้ ่นั คงอย่ใู นตวั ในใจ ใหเ้ ป็น
จิตใจดวงเดียวแน่วแน่ม่นั คงอย่ภู ายใน เม่ือใจนีไ้ มห่ ลงไปในท่ี
ตา่ งๆ ช่ือวา่ ใจรวมเป็นสมาธิตงั้ ม่นั ไม่ออกไปตามอารมณก์ ิเลส
น่งั ก็จติ ใจนกึ ไดเ้ จรญิ ได้ เรยี กวา่ ภาวนาทาํ ใจใหส้ งบตงั้ ม่นั
ยืนอย่◌ู ก็ทาํ ใจดวงนีใ้ หส้ งบตงั้ ม่นั นอกจากการน่งั สมาธิทา่ นก็มี
การเดินจงกรม คอื กาํ หนดทางสนั้ ยาว แลว้ ก็เดนิ กลบั ไปกลบั มา
ภาวนาพทุ โธในใจ ภาวนาอานาปาในใจรวมจิตใจเขา้ ไปใหส้ งบ
ตงั้ ม่นั ใหไ้ ด้ เม่อื สงบตงั้ ม่นั สงบเป็นดวงหนง่ึ ดวงเดยี วแลว้ ไดช้ ่ือ

7

วา่ เดนิ ทางถกู รวมใจเขา้ มาภายในไม่ตอ้ งไปหาท่ีไหน สวรรคช์ นั้
ฟา้ มรรคผลนพิ พานไม่ไดอ้ ย่ทู ่ีอ่นื หากมีอย่ใู นกาย วาจา จติ
ของเราทกุ คน มีอย่ใู นลมหายใจเขา้ ออกของตวั เองทงั้ นนั้ แหละ

ถา้ รวมธาตสุ งบเขา้ มาอย่ใู นตวั ในใจนี้ ก็จะเขา้ ใจในการ
ปฏิบตั ิบชู าภาวนาละกิเลส ถา้ มวั จะไปหาท่ีอ่นื ไมม่ ที างท่ีจะรูไ้ ด้
เขา้ ใจ หาไปท่ีไหน มนั ก็ไปตดิ ตณั หา ติดความอยาก ติดตณั หา
นนั้ นตั ถิตณั หาสมานาที แมน่ า้ํ จะเสมอดว้ ยตณั หาไม่มี ความ
ดิน้ รนวนุ่ วายของคนเราภายนอกนนั้ ไมม่ ที ่ีจบท่ีสิน้ ตณั หาคอื
ความอยาก ความทะเยอทยานนี้ พระพทุ ธเจา้ สอนใหล้ ะใหว้ าง
ใ◌ห้ ด้ บั คือวา่ ไมต่ อ่ เติม ไม่สง่ เสรมิ ไมไ่ ปตามอาํ นาจตณั หา น่งั
ก็ภาวนารวมใจใหเ้ ป็นดวงหน่งึ ยืนก็ภาวนารวมใจใหเ้ ป็นดวง
หนง่ึ เดนิ ไปมาท่ีไหนก็ภาวนา จะไปรถไปรากินนอนอะไรทกุ ส่ิง
ทกุ อยา่ งก็ภาวนาในใจน่นั แหละ ระวงั ใจไมใ่ หม้ นั ไปไหนท่ตี า่ งๆ
ใหม้ นั มาสงบมาหยดุ มาอยใู่ นตวั ในใจของเราใหไ้ ด้ เอาใจดวงนี้
แหละใหส้ งบตงั้ ม่นั ลงไป

8

ทีนกี้ ิเลสความโกรธ กิเลสความโลภ กเิ ลสตณั หาทงั้ หลาย
เน่ียมนั หอ่ หมุ้ จติ ใจดวงนีอ้ ยู่ กิเลสตา่ งๆมนั ผกู มดั รดั ตรงึ จติ ใจ
ของมนษุ ยค์ นเราน่ีแหละ ใหต้ ดิ อย่ใู หข้ อ้ งอยู่ ใหห้ ลงอยใู่ หม้ วั
เมาอยใู นรูปเสียงในกล่นิ ในรส โผฏฐัพพะ ธรรมารมณ์ กาํ หนด
กายก็ไมร่ ูไ้ มเ่ หน็ กาํ หนดใจก็ไม่อยู่ คอื วา่ มนั ไมร่ วมไม่สงบ ไมต่ งั้
ม่นั อยไู่ ดท้ กุ ลมหายใจ อาศยั ตณั หาในใจมนั พาวา้ วนุ่ อยตู่ ลอด
ทงั้ กลางวนั กลางคนื ยืนเดินน่งั นอนทกุ อริ ยิ าบท ตณั หาในใจมนั
ก็ปิดบงั จติ ใจไม่ใหร้ ู้ ไม่ใหเ้ หน็ ทกุ ขเ์ หน็ โทษเหน็ ภยั วฏั สงสาร
พระพทุ ธเจา้ พระองคจ์ งึ เตอื นวา่ ใหเ้ ห็นทกุ ข์ คอื วา่ รา่ งกาย
สงั ขารรูปนามตวั ตนคนเหลา่ นี้ ไมว่ า่ เดก็ หน่มุ แกช่ รา ไมว่ า่
คฤหสั ถแ์ ละบรรพชิต ความทกุ ขม์ นั มีเทา่ ๆกนั ถา้ มนั เจบ็ กาย
เจบ็ ไขป้ ่วย จะรูไ้ ดท้ ีเดียววา่ ไมว่ า่ ใครๆ มนั เจ็บเท่าๆกนั ถา้ มนั
เจบ็ นอ้ ยมนั กห็ าย บรรเทาไปบา้ ง แตว่ า่ ถา้ มนั เจบ็ มาก ไม่วา่
พระภกิ ษุสามเณรญาติโยมตายไดเ้ หมือนกนั ถา้ มนั มากกต็ าย
ได้ ถา้ มนั ไม่มากเหมือนทกุ วนั นี้ มนั ก็พอแกไ้ ขไปได้ แตว่ ่าเราจะ
มาแกไ้ ขแตร่ ูปรา่ งกายใหส้ บาย ไม่ภาวนาละกิเลสในใจนนั้ ไม่ได้

9

คือวา่ รูปรา่ งกายนมี้ นั ไมไ่ ปไหน มนั เกิดมาในโลกมนษุ ยม์ นั ก็อยู่
บนผืนแผน่ ดนิ นีแ้ หละ เม่ือมนั แกช่ ราหรอื โรคภยั ไขเ้ จ็บ
เบยี ดเบียนมาก มนั ก็ตายอยบู่ นแผ่นดนิ นี้ เอาไปไม่ได้ ไปสู่
สวรรคเ์ ทวโลกพรหมโลก ไปสนู่ ิพพาน ไมไ่ ดเ้ อากายสงั ขารอนั นี้
ไป

เอาจิตตาภาวนา เอาดวงจติ ดวงใจดวงท่ีรูท้ ่ีเหน็ ท่ีไดย้ นิ ได้
ฟังท่ีภาวนาอย่ใู นใจ ทกุ ลมหายใจเขา้ ออก เอาจิตดวงนีจ้ ิตดวงนี้
มนั ก็มีอย่นู ่ีแหละ แตว่ า่ ผปู้ ฏบิ ตั ิในทางพทุ ธศาสนานีไ้ ม่รวม
จิตใจของตวั เองเขา้ มาอยภู่ ายในนี้ ปลอ่ ยใหจ้ ติ ใจร่วั ไหลไปอยู่
ตามอารมณเ์ รอ่ื งราวภายนอกวนุ่ วายไปอยา่ งนนั้ เอง คือจติ ใจ
มนั ตดิ อยใู่ นอาํ นาจของตณั หา ตณั หานนั้ มนั คอยผกู มดั รดั ตรงึ
จิตใจของมนษุ ยใ์ หข้ อ้ งใหแ้ วะอยอู่ ยา่ งนีเ้ อง โบราณาจารยเ์ จา้
ทงั้ หลายทา่ นจงึ ตงั้ ใหช้ ่ือวา่ ตณั หา วา่ กิเลสมนั มพี นั หา้ ตณั หามี
รอ้ ยแปด คือมนั มีมากมายนนั้ เอง จะไปแกท้ ่ีอ่ืนมนั แกไ้ มต่ ก มา
แกท้ ่ีจติ ท่ีใจ น่งั ภาวนาบรกิ รรมทาํ ใจใหส้ งบ

10

เม่ือใจสงบตงั้ ม่นั ดีแลว้ กก็ าํ หนดรูปนามกายใจของตวั เองให้
รูว้ า่ รูปนามนมี้ นั ไม่เท่ียง ไมว่ า่ รูปเรา รูปเขา รูปคน รูปสตั ว์ รูป
วตั ถทุ งั้ หลายก็ตามมนั ก็ไม่เท่ียงแทแ้ นน่ อน ถา้ หากวา่ รูปนีม้ นั
เท่ียงแทแ้ นน่ อน เราไปมาเกิดชาตนิ ีก้ ็มาปฏสิ นธิวิญญาณใน
ทอ้ งแม่ ทาํ ไมจงึ ไมอ่ ย่ใู นทอ้ งแม่ตลอดมา ก็เพราะวา่ ความไม่
เท่ียงน่นั เอง มนั อยไู่ ม่ได้ เม่ือมนั อยไู่ มไ่ ดม้ นั ก็คลอดออกมา
คลอดออกมาแลว้ ก็จะมาอยอู่ ยา่ งทารกอยา่ งนนั้ มนั ก็ไมไ่ ด้ นาน
เขา้ เคราะหห์ นา้ มีผชู้ ่วยดแู ลรกั ษาใหน้ า้ํ ใหอ้ าหาร รูปขนั ธอ์ นั นีก้ ็
จะเจรญิ วยั ใหญ่โตขนึ้ มาโดยลาํ ดบั เม่ือใหญ่โดยลาํ ดบั ขนึ้ มา
ถา้ มนั ไม่แตกไม่ตายกถ็ ึงขนั้ วยั แกว่ ยั ชราหมดแลว้ ก็ชาํ รุดทรุด
โทรม มนั จะไปไหนมนั ก็ไปสแู่ ผ่นดนิ ตายแลว้ ก็ถมแผ่นดนิ เร่อื ง
มนั ก็มีเทา่ นี้

ผภู้ าวนาทงั้ หลายจงรวมจติ รวมใจสงบจิตใจของตนใหแ้ นว่
แน่ ม่นั คงรูค้ วามจรงิ ในใจของตวั เองตรงนี้ จนเหน็ ความเกิดขนึ้
ความตงั้ อยู่ แลว้ ก็ความดบั ไป มนั เป็นอยู่ มนั แสดงอยทู่ งั้ นนั้ ไม่
วา่ อะไรทงั้ หมด มนั แสดงตวั ใหจ้ ิตใจของผภู้ าวนารู้ แสดงถึง

11

ความไมเ่ ท่ียงแทแ้ น่นอน ดใู นใจของคนเรามนั เท่ียงแทแ้ น่นอน
ไหม รูปมนั เท่ยี งไหม ครมนั เท่ียงไหม สตั วม์ นั เท่ียงไหม ตน้ ไม้
ภเู ขามนั เท่ียงไหม อะไรๆท่ีมนั เกิดขนึ้ มาในโลกนีม้ นั เท่ียงตรง
คงท่ีอย่อู ยา่ งนนั้ ไหม ดใู นจิตเพง่ ในจิตใหร้ ู้ เม่ือรูว้ า่ มนั ไม่เท่ียง
จรงิ เป็นทกุ ขจ์ รงิ ไมใ่ ชต่ วั ตนของเราแลว้ จิตอยา่ ไปหลงยดึ เอา
ถือเอา ใหร้ ูแ้ จง้ ในจิตใจของตวั เองแลว้ ก็เลกิ ละอาการภายนอก
ทงั้ หมด เม่ือสง่ิ ใดไม่เท่ียงอยา่ ไดไ้ ปยดึ ถือเอาสิ่งไมเ่ ท่ียงนนั้ ให้
จติ ใจรูแ้ จง้ เหน็ จรงิ ปลอ่ ยวางความไม่เท่ยี งแทแ้ นน่ อนในจติ ใจ
นนั้ ๆ ใหม้ นั เดด็ ขาดลงไป มนั เป็นสขุ หรอื เป็นทกุ ขเ์ ราใหเ้ ห็นเพง่
ดใู หร้ ู้ มนั สขุ จรงิ ทกุ ขจ์ รงิ หรอื ดใู หม้ นั แจง้ ความจรงิ คาํ วา่ สขุ นี้
มนษุ ยม์ นั สมมตุ ิขนึ้ มา ธาตแุ ทร้ ูปนามกายใจตนเองของบคุ คล
นนั้ มนั ทกุ ข์ เราอยทู่ กุ วนั นกี้ ท็ นทกุ ขเวทนา แตว่ า่ ทกุ ขเวทนาท่ี
มนั เกิดขนึ้ ถา้ มนั ไมร่ ุนแรงกเ็ ลยเขา้ ใจวา่ เป็นสขุ ถา้ มนั เกิด
รุนแรงขนึ้ มาแลว้ มนั ไมใ่ ช่สขุ เม่ือความเจบ็ เกิดขนึ้ ท่ีไหน มนั
ไมใ่ ชเ่ จบ็ เฉพาะแตม่ นั ท่ีมนั เจ็บนนั้ มนั เจ็บหมดทงั้ รา่ งกายแลว้ ก็
เจ็บเขา้ ไปถึงดวงจติ ดวงใจดว้ ย ใจก็วา้ วนุ่ ไปหมดเพราะวา่ ใจมนั

12

ยดึ ม่นั ถือม่นั วา่ เป็นเราตวั ขา้ ของขา้ ตวั กขู องกู ยดึ หมดแลว้ ก็
ทกุ ข์ จติ มนั ก็แบกความทกุ ขใ์ นจติ

เวลาภาวนาเราหลบั ตา ชาํ ระจิตใจภายนอกไมใ่ หม้ ี ดวงจิต
ดวงใจดวงท่ีมีความรูอ้ ยใู่ นตวั ในใจเห็นจติ สงั ขารวญิ ญาณ เหน็
ความสขุ ความทกุ ขอ์ นั มนั เป็นอยใู่ นโลกนี้ และก็ดวงจติ ดวงใจนี้
ก็ไม่ตอ้ งไปหาเป็นรูปรา่ งตวั ตน รูปรา่ งตวั ตนนนั้ มนั ธาตดุ นิ นา้ํ
ไฟ ลม คอื ตวั คนเราน่นั เอง ตวั เราท่ธี าตดุ นิ ธาตนุ า้ํ ธาตไุ ฟ ธาตุ
ลม มนั ปรากฏเหน็ ไดด้ ว้ ยตา สว่ นดวงจิตดวงใจนนั้ ไมเ่ หน็ ไมม่ ี
ถา้ ดใู นจิต มนั ไม่มี เพราะมนั เป็นนามธรรม เป็นธาตรุ ู้ จติ นนั้
เรยี กวา่ มโนธาตุ ธาตรุ ู้ มีความรูอ้ ย◌่ ู ในตวั ในใจจิตอนั นนั้

แตร่ ูอ้ นั นีน้ นั้ แลว้ นะ มนั ยงั รูห้ ลงอย◌่ ู รูย้ งั ไมภ่ าวนาละกเิ ลส
มนั รูย้ ดึ รูถ้ ือ รูเ้ ขา้ มายดึ ไวถ้ ือไว้ อะไรตอ่ มอิ ะไรเป็นจติ ใจท่ียงั
ไมไ่ ดร้ ูแ้ จง้ เห็นจรงิ ถา้ ใจมนั รูแ้ จง้ เหน็ จรงิ วา่ รูปนามตวั ตน คน
สตั ว์ วตั ถธุ าตทุ งั้ หลายนี้ มนั มีความไมเ่ ท่ียงแทแ้ นน่ อน จติ ไม่
ควรไปยดึ เอาถือเอา เพียรเพง่ พิจารณาจนจิตใจดวงนปี้ ลอ่ ยวาง
ความยดึ ความถือในความไม่เท่ียงนนั้ ไดจ้ รงิ มนั เป็นทกุ ข์ เม่ือสิง่

13

ใดทกุ ขเ์ ราจะไปยดึ ม่นั ถือม่นั ทาํ ไม เพง่ ดรู ูไ้ ดว้ า่ ไมใ่ ช่ตวั เราจรงิ
เราจะมายดึ เป็นตวั เป็นตน เป็นเราสขุ เราทกุ ขไ์ มไ่ ด้ เอาจนจิตใจ
ดวงนีค้ ลายออกไป ตวั เราไม่มี สมมตุ ิใหเ้ ป็นตวั เราของเราเท่า
นนั้ เอง ความจรงิ มนั ไมใ่ ชต่ วั เรา จติ มนั ก็ไมใ่ ช่ตวั เรา กายก็ไมใ่ ช่
ตวั เรา ถา้ เป็นตวั ตนของเราจรงิ เวลามนั เจ็บไขไ้ ดป้ ่วยแลว้ ก็บอก
ใหม้ นั หายเจบ็ ไดไ้ หม มนั ก็ไมห่ าย หรอื มนั สขุ แลว้ ก็ใหม้ ีสขุ
ย่ิงๆขนึ้ ไป อยา่ ไดก้ ลบั กลอกหลอกลวงใหเ้ ป็นทกุ ขอ์ ีกไดไ้ หม…
ไมไ่ ด้ เม่ือไม่ไดน้ ่ีแหละทา่ นจงึ ใหก้ าํ หนดพจิ ารณาใหเ้ หน็ แจง้
ดว้ ยปัญญาอนั ชอบ

เม่ือเหน็ แจง้ ดว้ ยปัญญาอนั ชอบในสมาธิภาวนาแลว้ จติ นี้
มนั จะไดถ้ อนไดล้ ะไดว้ างออกไป ไม่มาเป็นทกุ ขเ์ ป็นรอ้ นแทนรูป
ดินนา้ํ ไฟลมอนั นี้ มนั เกิดขนึ้ ตงั้ อย่กู ็ภาวนาดอู ยู่ มนั แตกดบั ไปก็
ภาวนาดอู ยู่ วา่ อะไรมนั แตกไปดบั ไป อะไรมนั ยงั เหลอื อยู่ ก็จะ
ไดภ้ าวนาทาํ ความเพียรละกเิ ลส เอาจนจติ ใจใหบ้ รสิ ทุ ธิ์ผอ่ งใส
สะอาด ไมย่ ดึ หนา้ ถือตา ไมย่ ดึ ตวั ถือตนไม่ยดึ ตวั เราของเราให้
ปรากฏขนึ้ ตงั้ ใจทาํ ความเพยี รภมวนา ละกิเลสทงั้ กลางวนั

14

กลางคนื ยืนเดินน่งั นอนทกุ อริ ยิ าบถ วนั ไหนคนื ไหนเวลาใดก็ตงั้
จิตตงั้ ใจลงไปอย่างนนั้ เอาจนจติ ใจดวงนีส้ งบระงบั เย็นสบาย
เห็นแจง้ ในธรรมะปฏบิ ตั ิ เหน็ แจง้ ดว้ ยจติ ดว้ ยใจของตวั เองวา่
มนั เป็นของไมเ่ ท่ียงจงึ เป็นทกุ ขจ์ รงิ ๆ

การเกิดมานีไ้ มใ่ ช่ตวั เรา ไมใ่ ชข่ องเรา ขนึ้ ช่ือวา่ สงั ขาร
ทงั้ หลายมีความไม่เท่ียงแทแ้ นน่ อนอยา่ งนี้ เตือนจติ เตอื นใจดวง
นีจ้ นจิตใจดวงนีร้ ูแ้ จง้ รูจ้ รงิ รูแ้ จง้ แสงสวา่ ง จนถงึ ขนั้ ละขนั้ ถอน
ปลอ่ ยวางในจติ ใจของตน จติ ใจดวงนีก้ จ็ ะมีความสขุ มีความ
เยน็ มีความสบาย อะไรมนั เกิดขนึ้ ก็รูท้ นั แกไ้ ข ไม่มาหลงยดึ หนา้
ถือตาไม่หลงยดึ ตวั ถือตน ไมม่ ายดึ วตั ถขุ า้ วของภายนอก วา่ เป็น
ตวั เราวา่ เป็นของเรา มนั ไมใ่ ช่ของใคร เป็นของกิเลสตณั หา
มานะทิฐิเป็นตวั จรงิ นนั้ เอง เม่ือมารูเ้ ขา้ ใจอย่างนีก้ ็เรยี กวา่ เรง่
ภาวนาทงั้ กลางวนั กลางคนื ยืนเดนิ น่งั นอนทกุ อริ ยิ าบถ ไม่ไดน้ ่ิง
นอนใจ เรยี กวา่ ทาํ ความเพยี รพยายามอยอู่ ย่างนนั้ น่งั กเ็ พียร
ภาวนาอยู่ ยืนก็เพียรภาวนาอยู่ เดนิ ไปมาท่ีไหนก็เพียรภาวนา
อยู่ กลางคนื กลางวนั ก็เพียรภาวนาอยู่ ทาํ จติ ใจดวงนีใ้ หม้ ีความ

15

สงบตงั้ ม่นั ไมห่ ว่นั ไหว มีความเพียรเพง่ อยใู่ นจิตใจดวงนี้ จนแจง้
ภายใน แจง้ ภายนอกไมม่ ีอะไรท่ีเหลือจากทกุ ขงั อนิจจงั อนตั ตา
ไป มนั อยใู่ นขนั้ ทกุ ขงั อนิจจงั อนตั ตาทงั้ นนั้

ทีนีเ้ ม่ือจติ ใจของผภู้ าวนาตงั้ ม่นั ไมห่ ว่นั ไหว หลบั ตาก็
มองเหน็ อนิจจงั ทกุ ขงั อนตั ตา ลืมตาก็มองเหน็ อนิจจงั ทกุ ขงั
อนตั ตา รูปเสยี งกลนิ่ รส โผฏฐัพพะ ธรรมารมณ์ มนั กระทบใน
อายตนะทงั้ หลายก็เหน็ แจง้ ในหลกั อนิจจงั ทกุ ขงั อนตั ตาอยา่ งนี้
ความยนิ ดียนิ รา้ ยยอ่ มเกิดขนึ้ ไมไ่ ด้ ย่อมดบั ไป สงิ่ ท่ีจะมาเก่ียว
เกาะกงั วลยนิ ดีพอใจ เพลิดเพลิน เสียอกเสียใจก็ไมม่ ีเพราะ
ภาวนาจนเหน็ แจง้ แทงตลอดในรูปนามกายใจตวั ตนสตั วบ์ คุ คล
แลว้ จงึ ไดป้ ลอ่ ยวาง จงึ ไดภ้ าวนาทาํ ความเพียรละกิเลส จิตใจก็
ตงั้ ม่นั ไม่ใชว่ า่ จบั ตงั้ ม่นั มนั ตงั้ ลงไปเอง มนั มีอยแู่ ลว้ เรยี กวา่ ตงั้
ถึงท่ฐี าน เป็นธรรมฐิติ มนั มอี ย่ใู นจิตในใจทกุ ๆคน แตว่ า่ จติ มนั
ไม่เขา้ ไม่มา ไมส่ งบไม่ตงั้ ม่นั ลงไปสหู่ ลกั นี้ มนั จงึ ไดด้ ีใจเสียใจ
วนุ่ วายภายนอก ยงุ่ เหยงิ อยตู่ ลอดเวลาเพราะมนั ไม่ตงั้ ม่นั ลง
ไปสจู่ ติ ใจดวงนีแ้ หละ

16

ถา้ ผปู้ ฏิบตั ไิ ม่เลือกวา่ คฤหสั ถแ์ ละบรรพชติ นกั บวช นกั บา้ น
ใครตงั้ ใจภาวนาทาํ ใจดวงนใี้ หต้ งั้ ม่นั ลงไป จนไมห่ ว่นั ไหวในท่ีทงั้
ปวง สขุ มาก็ไม่หลงในความสขุ กายสบายใจนนั้ ทกุ ขเ์ กิดขนึ้ ก็ไม่
ไปยดึ ไปถือวา่ ตวั เราทกุ ข์ เราเป็นทกุ ขเ์ ป็นรอ้ น ความทกุ ข์
ทงั้ หลายเป็นตน้ วา่ กายเจบ็ ไขไ้ ดป้ ่วย ก็เป็นเร่อื งของธาตดุ ิน ธาตุ
ดินเขาเจ็บไขไ้ ดป้ ่วยตา่ งหาก ชา่ งมนั จติ เราอย่าไปทกุ ขต์ ามเขา
ไป ธาตนุ า้ํ มนั เป็นทกุ ข์ ธาตไุ ฟมนั เป็นทกุ ข์ ธาตลุ มมนั เป็นทกุ ข์
ธาตทุ งั้ หลายเคา้ เจบ็ ไขไ้ ดป้ ่ วย จิตใจของแตล่ ะดวงจติ ดวงใจถา้
จติ ใจมนั รู้ ไมม่ ีความยดึ ม่นั ถือม่นั จิตมนั ไมม่ ีรูปรา่ งสสี ณั ฐาน
มนั จะไปทกุ ขอ์ ะไร ท่ีมนั ทกุ ขน์ นั้ ก็เพราะวา่ จิตมนั ไปยดึ จติ ไปยดึ
จิตไปถือ เหมือนกะวา่ ไฟมนั มีอยู่ เราเอามือไปจบั ไฟ ไฟมนั ก็
ไหม้ ความเดอื ดรอ้ นมนั ก็มีขนึ้ ท่ีมือท่ีตวั เราน่นั เอง การปฏิบตั ิ
บชู าภาวนาในจติ ใจของผปู้ ฏิบตั ินีก้ ็คลา้ ยๆกนั อยา่ ไปยดึ ไปถือก็
แลว้ กนั

ภาวนาพทุ โธ เรง่ พทุ โธ เอาจนจติ ใจสงบระงบั ภาวนา
มรณกรรมฐานก็เอาใหเ้ หน็ แจง้ ในมรณกรรมฐาน เอาจนอารมณ์

17

เรอ่ื งราวภายนอกเขา้ มาไมไ่ ด้ เขา้ มาไมถ่ ึง เพราะในจติ ใจของผู้
ปฏิบตั ินนั้ ทา่ นวา่ ศีลปรกติ กายวาจา สมาธิ จติ ตงั้ ม่นั ปัญญา
ความรอบรูใ้ นกองสงั ขาร จติ ใจดวงนนั้ เม่ือเตม็ ท่ีเต็มฐานก็เกิด
ญาณอนั วิเศษ ละกิเลสความโกรธใหห้ มดไป ละกิเลสความโลภ
ใหห้ มดไป ละกิเลสความหลงใหห้ มดไปสนิ้ ไป เม่ือจิตใจของผู้
ปฏบิ ตั เิ ลิกละกิเลสตณั หาเหลา่ นีอ้ อกไปหมดสิน้ เชงิ ก็ตอ้ งเกิด
ความรูค้ วามฉลาดความสามารถอาจหาญขนึ้ มาในจติ ใจนนั้ ก็
จะหายความลงั เลสงสยั ในอดีต อนาคต ปัจจบุ นั จิตใจก็วอ่ งไว
ไหวพรบิ ไมล่ มุ่ หลงมวั เมาเหมือนแตเ่ กา่ มา

ช่ือวา่ ทาํ สมาธิภาวนาไดท้ กุ วนั ทกุ คนื ทงั้ ยืนทงั้ เดินทงั้ น่งั ทงั้
นอน ทกุ อิรยิ าบถ ภาวนาอยตู่ ลอดกาล เหน็ ทกุ ขเ์ หน็ โทษเหน็ ภยั
เหน็ ความยดึ ม่นั ถือม่นั ท่ีไมป่ ลอ่ ยไมว่ างเป็นกอ้ นทกุ ข์ กองทกุ ข์
อย่ใู นตวั ในใจ จิตใจก็ไดช้ ่ือวา่ เหน็ แจง้ ในธรรมปฏิบตั ิ แจง้ วา่ มนั
ไมเ่ ท่ียง แจง้ วา่ มนั เป็นทกุ ขแ์ จง้ วา่ ไม่ใช่ตวั ไมใ่ ช่ตนไม่ใชเ่ ราไม่ใช่
ของเรา จติ ไมต่ อ้ งไปยดึ ถือ มนั อยทู่ ่ีไหนกใ็ หอ้ ยทู่ ่ีน่นั ตามรูแ้ จง้
เห็นจรงิ ดว้ ยปัญญา ดว้ ยวชิ ชา เลกิ ละ ปลดปลอ่ ยอย่ใู นดวงจติ

18

ดวงใจนนั้ ใหไ้ ดต้ ลอดเวลา กาํ ลงั ท่ีภาวนาอย่กู ็มีกาํ ลงั มี
ความสามารถ มีความอาจหาญ มีความตงั้ ม่นั ในธรรมปฏบิ ตั ิ
เป็นการเอาจรงิ เอาจงั ภายในจติ ใจของตนนนั้ ไดต้ ลอดไป จิตใจ
ก็ไดค้ วามรูค้ วามเขา้ ใจอนั ถกู ตอ้ งตามทาํ นองคลองธรรมเรยี กวา่
เจรญิ ภาวนาไม่ทอ้ ถอย ทาํ ไปปฏบิ ตั ิไปรวมจติ ใจของตนไป สิ่ง
ใดไมร่ ูม้ นั ก็คอ่ ยรูข้ นึ้ มา สง่ิ ใดไมเ่ ขา้ ใจมนั ก็คอ่ ยเขา้ ใจขนึ้ มา สิ่ง
ใดยงั ไมแ่ จง้ มนั ก็คอ่ ยแจง้ ขนึ้ มา เพราะมนั มีหลกั ตงั้ ม่นั ลงไปใน
กายวาจาจติ นนั้ แหละ

น่ีแหละผปู้ ฏิบตั ิธรรมกรรมฐานในทางพทุ ธศาสนา จงใหม้ ี
ความเพียรความหม่นั ขยนั ขนั แขง็ ในขอ้ วตั รปฏบิ ตั ิ เพราะวา่
ความเพียรเป็นหลกั ปฏิบตั ิอนั สาํ คญั ความเพียรคอื ความไม่
ทอ้ แทใ้ นดวงใจ ความไม่ทอ้ ถอย ผมู้ ีความเพียรย่อมสาํ เรจ็ ได้ มี
ความเพียรจะตอ้ งมีปัญญา มีวชิ ชาความรู้ ก็คือความตงั้ ใจดวง
เดียวนีแ้ หละใหไ้ ด้ เม่ือตงั้ ใจได้ มนั ก็ไดห้ มดทกุ อยา่ ง มนั อย่ทู ่ี
ความตงั้ ใจม่นั ตงั้ ใจม่นั ตงั้ ใจไมใ่ หห้ ลงใหลไปกบั เร่อื งใดๆทงั้ นนั้
นอกจากจติ ใจดวงท่ีรูอ้ ยมู่ ีอยภู่ ายในนี้ ทงั้ หมดทงั้ มวลออกไป

19

ทงั้ หมดน่นั แหละ ไม่เท่ยี งทงั้ โลก ทงั้ รูปนามกายใจของเราก็ไม่
เท่ียง ของเขาก็ไม่เท่ียง ทอ้ งฟ้าอากาศอะไรมนั ก็ไมเ่ ท่ียงทงั้ หมด
ตอ้ งมาตงั้ ม่นั อย่ใู นจิตใจดวงท่ีมีความรูอ้ ยู่ ตรงนีก้ ช็ าํ ระกิเลส
ราคะ โทสะ โมหะ จนหมดสนิ้ ไป จงึ จะเท่ียงแทแ้ น่นอน

ถา้ กิเลสเหลา่ นีย้ งั ดองอย่ใู นสนั ดาน มนั ก็ไมเ่ ท่ียงแทแ้ น่นอน
ทงั้ นนั้ นอกจากนีอ้ อกไปไมเ่ ท่ียง นอกจากจติ ใจดวงท่ีรูอ้ ยเู่ ป็น
ทกุ ขท์ งั้ นนั้ นอกจากจิตใจดวงนีอ้ อกไป ไมใ่ ช่ตวั ตนของเรา ไม่
ควรไปยดึ เอาถือเอาอะไรเขา้ มาอีก ส่ิงใดเม่ือมนั เกิดขนึ้ ได้ มนั ก็
ตงั้ อย่แู ลว้ มนั ก็ดบั ไป เป็นอย่อู ยา่ งนี้ ใหร้ ูใ้ หเ้ ขา้ ใจอย่ใู นจิตใจ
ของผปู้ ฏบิ ตั อิ ย่างนีต้ ลอดเวลา สตคิ วามระลกึ ได้ สมาธิจิตตงั้ ม่นั
ปัญญาความรอบรูใ้ นกองสงั ขารใหม้ ีในจติ ใจของตนไดอ้ ยู่
ตลอดเวลา ศลี ก็หมายถงึ ปรกติกายวาจา สมาธิก็จติ ใจอนั ผรู้ ูผ้ ู้
เห็นมีอยภู่ ายในน่ีแหละใหต้ งั้ ม่นั ตงั้ ม่นั ตงั้ ไวอ้ ยทู่ กุ เวลา ไมย่ อม
ใหล้ ม้ ลกุ คลกุ คลานไปตามอาํ นาจกิเลสตณั หามานะทิฐิ ปัญญา
มนั ก็เกิดขนึ้ ท่นี ่นั ญาณมนั ก็เกิดขนึ้ ท่ีน่นั แหละ มนั ไม่ไดม้ าจากท่ี
อ่ืน

20

จงึ ใหพ้ ากนั ลกุ ขนึ้ ยนื หยดั ตอ่ สกู้ ิเลสในหวั ใจของตนใหไ้ ด้ ให้
ไดไ้ ปทีละนอ้ ยๆ หรอื จะยกกาํ ลงั ความสามารถอาจหาญ ท่มุ เท
เลกิ ละปลดปลอ่ ยตดั ถอนทเี ดยี วก็ได้ เม่ือกาํ ลงั ไมพ่ อก็เรยี กวา่
เลกิ ละไปทีละนอ้ ยๆ ไมย่ อมใหก้ ิเลสตณั หาเขา้ มาทาํ บา้ นทาํ
เมืองอยใู่ นใจ เพียรละออกไป เพียรวางออกไป มีสตอิ ยใู่ นใจ มี
สมาธิอยใู่ นใจ มีปัญญาอย่ใู นหวั ใจ เม่ือจติ ใจดวงนีต้ งั้ ม่นั ใน
ธรรมปฏบิ ตั ิอย่างนีแ้ ลว้ ก็ยอ่ มเจรญิ กา้ วหนา้ ไปคอื ไมห่ ลงไมล่ ืม
ตงั้ ใจประกอบกระทาํ อย่อู ย่างนีใ้ หไ้ ดต้ ลอดเวลา

น่ีแหละเราทา่ นทงั้ หลาย พระพทุ ธเจา้ ก็ดี พระอรยิ สงฆ์
สาวกเจา้ ทงั้ หลายก็ดี ทา่ นภาวนาละกิเลสในใจของทา่ นใหเ้ บา
บางหมดสิน้ ไปได้ เราทา่ นทงั้ หลายก็ใหพ้ ากนั ตงั้ อกตงั้ ใจปฏิบตั ิ
บชู าภาวนาละกิเลสในจิตในใจของเราใหเ้ บาไป บางไป หมดไป
สนิ้ ไป ก็จะมีแตค่ วามสขุ ความเจรญิ ในทางพทุ ธศาสนา ดงั แสดง
มาก็สมควรดว้ ยกาลเวลา เอวงั ก็มีดว้ ยประการะฉะนี้

ท่ีมา: https://youtu.be/ftTmacOvPQY

21