The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by nichada2520, 2021-11-07 22:53:43

วิชางานประดิษฐ์ เล่มที่ 1 ประวัติความเป็นมาของพานไหว้ครู

เอกสารประกอบการสอน

เอกสารประกอบการสอน

รายวชิ า งานประดิษฐ์ ง 32102

ชน้ั มธั ยมศึกษาปที ่ี 5
เลม่ ท่ี 1 ประวตั ิความเปน็ มาของพานไหวค้ รู

นางชุติกาญจน์ ไพรตั น์
ตาแหนง่ ครู วิทยฐานะ ครูชานาญการพเิ ศษ

ภาคเรยี นท่ี 2 ปกี ารศึกษา 2564
กลมุ่ สาระการเรยี นรกู้ ารงานอาชพี
โรงเรยี นชานาญสามัคคีวทิ ยา อาเภอแกลง จงั หวดั ระยอง
สานักงานเขตพนื้ ทก่ี ารศึกษามธั ยมศึกษาชลบุรี ระยอง

คำนำ

กระทรวงศึกษาธิการ มุ่งเน้นให้ครูและบุคลากรทางการศึกษา พัฒนา
ตนเองโดยยึดหลักการพัฒนาตนเองให้สอดคล้องกับความต้องการจาเป็นของ
หน่วยงานและของตนอย่างแท้จริง และเปา้ หมายสาคญั คือผเู้ รยี นสามารถเกิด
ทักษะการแสวงหาความรู้และมีสมรรถนะเอกสารประกอบการเรียน โดยใช้การ
เรียนรู้แบบ Active Learning เร่ือง พานไหว้ครู กลุ่มสาระการเรียนรู้การงาน
อาชีพ ช้ันมัธยมศกึ ษาปีท่ี 5 วชิ า งานประดิษฐ์ เลม่ ที่ 1 ประวัติความเป็นมาของ
การไหวค้ รู

เอกสารประกอบการสอน เล่มนี้ ได้จดั ทาขน้ึ เพื่อให้เป็นนวตั กรรมเปน็ ไป
ตามเป้าหมายที่กาหนดประเด็นท้าทายเพ่ือยกระดับคุณภาพการศึกษา ตาม
ข้อตกลงการประเมินผลการปฏิบัติงาน ภาคเรียนท่ี2 ปีการศึกษา 2564 ให้
ผลสัมฤทธ์ิทางการเรยี นสงู ยงิ่ ขึ้น

ขอขอบคุณ ผู้อานวยการโรงเรียนชานาญสามัคคีวิทยา ตลอดจนผู้มีส่วน
เก่ียวขอ้ งทุกทา่ นท่ีใหค้ าปรึกษาและขอ้ เสนอแนะ จงึ ขอขอบคุณมา ณ โอกาสน้ี

ชตุ กิ าญจน์ ไพรัตน์

จุดประสงค์การเรยี นรู้

เล่มท่ี 1 ประวัตคิ วามเป็นมาของการไหว้ครู
1. บอกประวัตคิ วามเป็นมา ประโยชน์และคุณค่าของพานไหว้ครไู ด้
2. อธิบายความหมาย ความสาคญั ของสัญลกั ษณข์ องการไหว้ครูได้
3. สามารถกล่าวคารอ้ งบทไหวค้ รไู ดอ้ ยา่ งถูกต้อง
4. อธิบายประเภทของพานไหวค้ รไู ด้อยา่ งถูกตอ้ ง
5. เกิดเจตคติทด่ี แี ละรว่ มกิจกรรมการไหวค้ รูดว้ ยความศรทั ธารว่ มอนุรักษ์

พรอ้ มสบื สานวัฒนธรรมไทยอย่างยง่ั ยืน

1

คาชแี้ จง

การใช้เอกสารประกอบการเรียน โดยใชก้ ารเรียนรแู้ บบ Active Learning

การใชเ้ อกสารประการเรียน โดยใช้การเรยี นร้แู บบ Active Learning
เรือ่ ง พานไหว้ครู กลมุ่ สาระการเรียนรู้การงานอาชีพ ช้นั มัธยมศึกษาปที ่ี 5
วชิ างานประดิษฐ์ ง 32102 ซึ่งมที ้งั หมด 6 เล่ม เล่มนีเ้ ปน็ เอกสารประกอบการ
เรยี น เลม่ ที่ 1 ประวัติความเป็นมาของการไหว้ครู ขอให้นกั เรียนได้
ปฏิบตั กิ ารเรียนรู้ตามคาแนะนาเป็นลาดบั ขัน้ ตอนดังนี้

1. นกั เรียนควรศกึ ษาจุดประสงค์การเรยี นร้ใู หเ้ ขา้ ใจ
2. กอ่ นทีจ่ ะศึกษาเน้ือหาในเอกสารประกอบการเรยี น โดยใชก้ ารเรียนรแู้ บบ

Active Learning นกั เรียนจะต้องทาแบบทดสอบกอ่ นเรยี นเพ่ือเปน็ การ
ประเมนิ ความรูพ้ นื้ ฐานและตรวจคาตอบในภาคผนวก
3. นกั เรียนควรมีความซ่ือสตั ยแ์ ละความตั้งใจในการเรียนรู้เพ่ือพฒั นาตนเองได้
อย่างสมวัยดาเนนิ กจิ กรรมตามลาดบั กจิ กรรมและฟังคาแนะนาจากครู
โดยใช้การเรยี นรแู้ บบ Active Learning
4. รว่ มกนั อภปิ รายและสรปุ องค์ความรจู้ ากการปฏบิ ตั ทิ กุ กิจกรรม
5. เมอ่ื ทาการศกึ ษาครบทั้งเลม่ ในเอกสารประกอบการเรยี น โดยใชก้ ารเรียนรู้
แบบ Active Learning แลว้ นักเรยี นจะต้องทาแบบทดสอบหลังเรยี นเพือ่
เปน็ การประเมินความรพู้ ้นื ฐานและตรวจคาตอบในภาคผนวก

หากนักเรยี นยงั ไมเ่ ข้าใจเนอ้ื หาเรื่องใดเร่อื งหน่ึง สามารถอา่ นทบทวนเน้อื หาใน
เรื่องนั้นๆจนกวา่ จะเข้าใจ

2

แบบทดสอบก่อนเรียน

เอกสารประกอบการเรียน โดยใชก้ ารเรียนรู้แบบ Active Learning

เรอ่ื ง พานไหว้ครู กลุม่ สาระการเรยี นรกู้ ารงานอาชีพ

ชั้นมธั ยมศึกษาปที ี่ 5 วชิ างานประดษิ ฐ์ ง 32102

เลม่ ท่ี 1 ประวตั คิ วามเปน็ มาของการไหวค้ รู

คาชแี้ จง 1. แบบทดสอบฉบับน้ี มีจานวน 10 ขอ้ ใชเ้ วลา 10 นาที คะแนนเตม็ 10 คะแนน
2. ใหน้ กั เรยี นเลือกคาตอบที่ถูกตอ้ งทสี่ ุด เพยี งขอ้ เดยี ว

1. จากขอ้ มลู การบนั ทึกเร่อื งราวเก่ยี วกบั การจัด พานน้นั มมี าต้ังแตส่ มัยใด

ก. สมัยทราวดี ข. สมัยอยธุ ยา

ค. สมัยสุโขทัย ง. สมยั รัตนโกสินทร์

2. การไหว้ครูเรมิ่ ขน้ึ ครงั้ แรกในสมัยใด

ก. สมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจา้ อย่หู ัว ข. สมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจ้าอยหู่ ัว

ค. พระนารายณม์ หาราช ง. สมเด็จพระร่วงเจ้า

3. พิธไี หว้ครูของโรงเรียนต่าง ๆ ในปจั จบุ ัน เริม่ เปน็ ครั้งแรกเม่ือใด โดยใครเปน็ ผูก้ าหนด

ก. พ.ศ. 2475 กาหนดโดยกระทรวงศึกษาธิการ

ข. พ.ศ. 2486 กาหนดโดยกระทรวงศึกษาธิการ
ค. พ.ศ. 2475 กาหนดโดยกระทรวงกลาโหม

ง. พ.ศ. 2486 กาหนดโดยกระทรวงกลาโหม
4. ดอกไม้หรือต้นไม้ชนิดใด ในการไหวค้ รทู ห่ี มายถึง “ความอ่อนนอ้ มถ่อมตน”

ก. ดอกเขม็ ข. ข้าวตอก 3
ค. หญา้ แพรก ง. ดอกมะเขือ

5. ดอกไมห้ รือต้นไมช้ นิดใด ในการไหวค้ รูที่ หมายถึง “ความเจริญงอกงามอยา่ งรวดเร็วเปรยี บเสมอื นเดก็ ผรู้ ับ
การเล่าเรียน อบรมสงั่ สอนและพร้อมท่ีจะรับรู้ นาไปปฏบิ ัติให้ เกิดผลดีทัง้ ต่อตนเองและสงั คมตอ่ ไป”

ก. ดอกเขม็ ข. ขา้ วตอก ค. หญ้าแพรก ง. ดอกมะเขือ

6. ดอกไม้หรอื ตน้ ไมช้ นดิ ใด ในการไหว้ครูท่ี หมายถงึ “เปรยี บดงั สติปญั ญาที่เฉียบแหลม”

ก. ดอกเขม็ ข. ขา้ วตอก ค. หญ้าแพรก ง. ดอกมะเขอื

7. การประดษิ ฐ์พานไหวค้ รู มีคุณค่าและคุณประโยชน์มากมาย ยกเวน้

ก. ใชป้ ระกอบอาชพี เสริมและอาชพี หลกั

ข. เปน็ การสืบสานและอนรุ ักษว์ ัฒนธรรมไทย

ค. เปน็ การแสดงออกทางด้านความคิดสรา้ งสรรค์

ง. ร่วมกันประดิษฐไ์ ปประกวดจนไดร้ ับรางวลั

8. ใบตองชนดิ ใดทน่ี ยิ มใชใ้ นการทางานประดษิ ฐ์

ก. ใบตองกล้วยปา่ ข. ใบตองกลว้ ยตานี

ค. ใบตองกลว้ ยหอม ง. ใบตองกล้วยน้าว้า

9. ปาเจราจริยาโหนติ คณุ ุตตรานสุ าสกา ตรงกบั หมายความว่าอย่างไร

ก. ไดอ้ บรมสง่ั สอนศษิ ย์ให้มีวิชาความรู้ ไดใ้ หโ้ อวาทตกั เตือนด้วยเมตตาธรรม

ข .ครอู าจารยเ์ ปน็ ผ้ทู รงคุณอันประเสรฐิ ยงิ่ เปน็ ผูพ้ ร่าสอนศิลปวทิ ยากร

ค. ขอประณตนอ้ มสกั การ บรู พคณาจารย์ ผกู้ อปรเกิดประโยชน์ศกึ ษา ทงั้ ทา่ นผ้ปู ระสาทวิชา อบรมจรยิ า

ง. ข้าพเจา้ ขอนอบน้อมเหล่านน้ั ผใู้ หโ้ อวาทผู้ทาให้ปญั ญาเจริญ ข้าพเจา้ ขอกราบไหว้ครู

อาจารย์เหล่านน้ั ด้วยความเคารพ

10.ปัญญาวุฒิกเร เต เต ทินโนวาเท นมามหิ ัง หมายความวา่ อย่างไร

ก. ได้อบรมสง่ั สอนศิษยใ์ ห้มวี ิชาความรู้ ได้ให้โอวาทตกั เตือนดว้ ยเมตตาธรรม

ข .ครอู าจารย์เปน็ ผ้ทู รงคุณอนั ประเสริฐย่ิง เปน็ ผู้พร่าสอนศิลปวทิ ยากร

ค. ขอประณตน้อมสกั การ บูรพคณาจารย์ ผกู้ อปรเกดิ ประโยชนศ์ ึกษา ทง้ั ทา่ นผปู้ ระสาทวิชา อบรมจรยิ า

ง. ขา้ พเจา้ ขอนอบน้อมเหลา่ นนั้ ผู้ให้โอวาทผู้ทาใหป้ ัญญาเจรญิ ข้าพเจ้าขอกราบไหวค้ รอู าจารย์เหล่านนั้

ดว้ ยความเคารพ 4

ใบความรู้ ท่ี 1.1

เรื่องประวัติความเปน็ มาของพานไหวค้ รู

เริ่มต้นขึ้นในสมัยสุโขทัยในวรรณกรรมเร่ือง ตารับนางนพมาศหรือท้าวศรีจุฬาลักษณ์

ได้กล่าวถึงรายละเอยี ดของการจดั พานไว้ว่า “ในเดือนเมษายน มีพระราชพธิ ีสนานใหญ่ บรรดา

เจา้ เมือง เศรษฐี คหบดี เขา้ เฝา้ ถวายพระรว่ งเจา้ เพอื่ ถวายเครื่องบรรณาการ พระสนมกานัลต่าง

ๆ กร็ ้อยกรองดอกไมเ้ ป็นรูปสัตว์ต่าง ๆ ใส่หมากถวายสมเด็จพระเจา้ อยู่หัวเพือ่ พระราชทานแก่ผู้

เข้าเฝ้าในครั้งน้ัน นางนพมาศได้คิดร้อยกรองดอกไม้สีเหลืองเป็นพานสองช้ันรองขัน มีระย้า

ระบายอย่างงดงามในขัน ใส่เมี่ยงหมากแล้วรอ้ ยดอกไม้เป็นตาข่ายคลุมขันอีกช้ันหนึ่ง ซ่ึงมีความ

งดงามและถูกกาลเทศะเป็นอย่างยิ่ง สมเด็จพระร่วงเจ้าจึงบัญญัติว่า ถ้าชาวไทยทาการรับแขก

เป็นการสนานใหญ่ มีการอาวาหมงคลหรือวิวาหมงคลก็ให้ร้อยกรองดอกไม้เป็นพานขันหมาก

ดังนี้ และให้เรียกว่า พานขันหมาก นอกจากน้ีในสมัยรัตนโกสินทร์ ช่วงสมัยรัชกาลท่ี 5 การจัด

พานมคี วามเจริญรุง่ เรืองมากมายเพอื่ ใช้เป็นพทุ ธบชู า ดัง่ ข้อความตอ่ ไปน้ี “การจัดพานพุ่มเคร่อื ง

ทองน้อยก็เหมือนกัน แต่โบราณใช้ดอกไม้มัดช่อเป็นดอกบัว แล้วเสียบในถ้วยแก้วเชิง ต่อมา

สมเด็จพระพันปีหลวงทรงคิดเย็บดอกไม้ติดใบตองเป็นรูปดอกบัวสอดสีสันต่างๆ แต่การเย็บนั้น

ไม่สะดวกนัก ครั้นเม่ือถึงพระศพเจ้าฟ้าสุทธาทิพยรัตน์ กรมหลวงศรีรัตนโกสินทร์ เวลา

ประมาณ 40 ปี มาแล้ว พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหลวงทิพยรัตนกิริตกุลินี พระมาตุจฉาของ

สมเดจ็ กรมหลวงศรรี ตั นโกสนิ ทร ไดท้ รงคดิ เกลาผลมะละกอและหัวมันเทศเป็นรปู ดอกบัวใช้เป็น

แกนใน แล้วพับกลีบดอกไม้ ใบไม้ ติดแกนน้ันด้วยเข็มหมุด จึงกลายเป็นพมุ่ เล็กๆ ท่ีงดงามทาได้

สะดวก โดยทาลวดลายได้ง่าย เป็นที่นิยมใช้ต่อกันมาจนบัดน้ี” จากข้อความทั้งสองข้อความ

นัน้ ย่อมแสดงถึงงานฝมี อื เก่ียวกับการจัดพานที่สามารถสรุปไดเ้ ป็น 2 ลกั ษณะดว้ ยกัน คอื

1. การจดั พานเพ่ือใช้ประดบั ตกแต่งเพ่อื ให้เกดิ ความสวยงามตามโอกาส

2. การจัดพานเพื่อใชใ้ นการประกอบพิธีการทางศาสนา

ในปจั จุบนั นัน้ การจัดพานยงั คงไดร้ ับความนิยมใชป้ ระโยชน์ในโอกาสต่าง ๆ มากมาย สาหรบั เด็ก

และเยาวชนนั้นเป็นส่วนหนึ่งที่ต้องสัมผัสกับการจดั พานเป็นประจาทุกปี เพ่ือใช้ในโอกาสไหว้ครู

ซึ่งเป็นกิจกรรมของสถานบันการศึกษาทุกแห่งจัดข้ึน กิจกรรมที่จัดขึ้นนั้นนอกจากจะแสดงถึง

ความเคารพ การรู้คุณต่อครูอาจารย์แล้ว ยังเป็นการส่งเสริมให้เยาวชนได้สัมผัสกับวัฒนธรรม

การจัดดอกไม้สด อนั เป็นเอกลักษณ์ทางงานฝีมือของไทยอกี ดว้ ย 5

ครูและการไหว้ครู

ภาพ ผลงานพานไหวข้ องนกั เรียน ร.ร.ชานาญสามคั คีวิทยา ปี 2563

ครู หมายถึง ผูส้ ่งั สอนศิษย์ ผู้ถา่ ยทอดความรู้ให้แก่ศิษย์ คาว่าครู ปรากฏเป็นคร้งั แรก
ในศิลาจารึกพ่อขนุ รามคาแหงในจารกึ หลักที่ 1 มีข้อความท่แี สดงความหมายของคาวา่ ครู เก่ียวกับ
การเปน็ ผสู้ ัง่ สอนใหร้ บู้ าปบญุ คุณโทษและทาความดี ครคู นแรกของทกุ คน คอื พ่อ แม่ ท่เี ริม่ ตน้ การ
สอนใหเ้ รยี นร้ชู วี ิต ตงั้ แตก่ ารหดั กิน หัดเดนิ หดั พูด การเปน็ อยรู่ ว่ มกันในสงั คมอย่างปลอดภัย ดังนนั้
พอ่ แม่ กเ็ ปรยี บไดก้ ับครปู ระจาบ้าน สาหรับสถานศึกษาน้ัน ครู มีหน้าท่ีหัดอ่าน เขยี นหนังสอื วชิ า
ความรู้ วิชาชีพและอบรมให้รู้จักการวางตัวเม่อื อยู่ในสงั คมต่าง ๆ ความผกู พันระวา่ งเดก็ กับครนู ั้นจงึ
เป็นส่งิ ท่ีผูกพันกันมากเพราะ ครเู ปรยี บเสมือน พอ่ -แม่ คนที่ 2 นอกจากน้ีคาสภุ าษิต คาพงั เพยตา่ ง
ๆ ทแ่ี สดงความผกู พนั ระหว่างครกู ับศิษย์ เชน่ รกั วัวให้ผกู รกั ลูกให้ตี

→ การไหวค้ รนู นั้ เร่ิมขน้ึ ในสมยั พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา้ เจ้าอยู่หัว ←

ภาพกจิ กรรม การไหว้ของนกั เรยี น ร.ร.ชานาญสามคั ควี ิทยา ปี 2563 6

พธิ ไี หวค้ รูของโรงเรียนตา่ ง ๆ ในปจั จุบันเรมิ่ เปน็ ครงั้ แรกเม่อื พ.ศ.2486 โดยกระทรวง

ศึกษาธิการเป็นผู้กาหนดแบบพิธีไหว้ครูให้ทุกโรงเรียนปฏิบัติเป็นแบบเดียวกันในภาคต้นของ

ปีการศึกษา ตอ่ มาไดก้ าหนดเอาวันพฤหสั บดขี องเดือนมิถุนายนเป็นวันไหว้ครูของทุกโรงเรยี นใน

สังกัดกระทรวงศึกษาธิการ การยึดถือวันพฤหัสบดีเป็นวันครู ได้ยึดถือตามคติ ทางฮนิ ดู ท่ีเช่ือว่า

พระพฤหัสบดีมีคุณลักษณะที่เจรจาไพเราะ จึงได้ ช่ือว่า คีษปติ แปลว่าผู้เป็นใหญ่แห่งการพูด

กายของพระพฤหัสบดีมีแสงสว่าง เหลืองดุจบุษราคัม เป็นผู้ให้ความอบอุ่น ทีเมตตากรุณาและ

ส่งเสริมในเรื่องของความเฉลียวฉลาดในวิทยาการต่าง ๆ คุณสมบัตินี้ถือว่าได้ว่าเป็นคุณสมบัติ

ของครู ดังน้ันจึงถือเอาวันพฤหัสบดีเป็นวันครู ซึ่งเป็นวันมงคลและได้มีการประกาศให้ถือเอา

วันท่ี 16 มกราคมของทุกปีเป็นวันครู ในสมัยโบราณการศึกษานั้นต้องเรียนท่ีวัดและพระเป็น

ครูผู้สอน ผู้ชายจึงมีโอกาสได้เรียนเขียนอ่าน ในการนาลูกชายไปฝากเรียนกับพระนั้นจะต้อง

เตรียมดอกไม้ ธูป เทียน ใส่พานพร้อมหมากพลู นาไปถวายพระ เรียกว่า เป็นการข้ึนครู หรือ

ไหว้ครูตามประเพณีไทย ส่วนผู้หญงิ จะให้เรียนร้งู านบ้านการเรือนจากผู้เป็นแม่หรอื ญาติ สาหรบั

ดอกไม้ท่ีใช้ ในการไหว้ครูต้องใช้ดอกไม้และสิ่งที่มีความหมายเป็นมงคลและเก่ียวข้องกับ

สติปัญญาเพอื่ ใหแ้ ตกฉาน ซึง่ ประกอบไปด้วย

1. ดอกมะเขือ หมายถึง ความอ่อนน้อมถ่อมตน ตามลักษณะของดอกมะเขือจะมี

ลักษณะคว่าดอกลงเสมอ เมื่อจะเป็นลูกมะเขือและความสวามารถในการเกิดและขยายพันธ์ุของ

มะเขือเปรียบได้ด่ังปัญญาความคิดที่พร้อมจะเกิด และพัฒนาได้อย่างรวดเร็วในทุกเวลาและ

สถานท่ี

2. หญ้าแพรก หมายถึง ความเจริญงอกงามอย่างรวดเร็ว ความทนทาน ความอดทน

อย่างสูง และความแตกฉาน คือ หญ้าแพรก แม้ในหน้าแล้งจะเห่ียวเฉาไปบ้าง แต่ถ้าได้รับน้า

หรือน้าฝนเมื่อใดก็พร้อมจะเจริญงอกงามในทันที เปรียบเสมือนเด็กผู้มารับการเล่าเรียน เมื่อ

ได้รับการอบรมส่ังสอนจากครูอาจารย์ก็พร้อมท่ีจะรับรู้และนาไปปฏิบัติให้เกิดผลดีทั้งต่อตนเอง

และการสงั คมตอ่ ไป

3. ดอกเขม็ หมายถงึ ความแหลมคมประดุจเข็ม เปรียบดังสติปัญญาที่มีความแหลมคม

ราวเขม็ หรอื อาวุธที่จะใชป้ อ้ งกันตนได้ในทกุ โอกาส

4. ข้าวตอก หมายถึง ปัญญาความคิดที่แตกฉานเพ่ิมพูนมากขึ้นกว่าเดิม เช่นเดียวกับ

ข้าวตอกท่เี ม่อื โดนความร้อนจะแตกพองออกและมีปรมิ าณมากขึ้น

ในปัจจุบนั สิ่งตา่ ง ๆ เหลา่ น้ันอาจเป็นสิ่งท่หี าได้ยากในบางท้องถ่นิ ซงึ่ สามารถใช้สง่ิ

อน่ื ทดแทนเพอ่ื การจัดพานไหว้ครูให้มีความสวยงาม โดยพิธกี ารตา่ ง ๆ น้ัน 7
ยังคงยึดถอื ตามรปู แบบทป่ี ฏบิ ตั กิ นั มาตามประเพณี

คากล่าวไหว้ครู

(นา) ปาเจราจริยาโหนติ คณุ ุตตรานุสาสกา

ข้าขอประณตนอ้ มสกั การ (รับพรอ้ มกัน) บูรพคณาจารย์ ผู้กอรป

ประโยชน์ศึกษา ทง้ั ท่านผูป้ ระสาทวชิ า อบรมจริยา แกข่ ้าในกาลปจั จุบนั

ขา้ ขอเคารพอภิวนั ท์ ระลกึ คุณอนนั ต์ ด้วยใจนิยมบชู า ขอเดชกตเวทิตา

อกี วิรยิ ะพาปัญญาให้เกิดแตกฉานศกึ ษาสาเรจ็ ทกุ ประการ อายุยืนนาน

อยู่ในศีลธรรมอันดี ใหไ้ ด้เปน็ เกยี รตเิ ปน็ ศรี ประโยชนท์ วี แก่ชาตแิ ละ

ประเทศไทยเทอญ ฯ

(นา) ปัญญาวุฒิกเร เต เต ทินโนวาเท นมามหิ ัง

ความหมาย

ปาเจราจริยาโหนติ คุณุตตรานสุ าสกา หมายความวา่ ครู

อาจารย์เปน็ ผ้ทู รงคณุ อนั ประเสรฐิ ย่งิ เปน็ ผพู้ ร่าสอนศลิ ปวทิ ยา

ปญั ญาวุฒกิ เร เต เต ทินโนวาเท นมามหิ งั หมายความว่า

ข้าพเจา้ ขอนอบน้อมเหล่านน้ั ผูใ้ หโ้ อวาท ผทู้ าให้ปัญญาเจรญิ ขา้ พเจา้

ขอกราบไหวค้ รอู าจารย์เหล่านน้ั ด้วยความเคารพ 8

ใบความรู้ ที่ 1.2

เร่อื ง คณุ ค่าและคณุ ประโยชนใ์ นการจัดพานไหว้ครู

การไหว้ครู เป็นการแสดงความกตัญญูต่อครูของศิษย์ ปลูกจิตสานึกให้แก่เด็ก
และเยาวชนได้รู้จักการรู้คุณคน ประพฤติตนให้อยู่ในสิ่งท่ีดีงาม การไหว้ครูมีหลายรูปแบบที่
กล่าวมาแล้วก็เป็นการไหว้ครอู าจารย์ทั่วไปหรือการไหว้ครูสามัญท่ีประสิทธ์ิประสาทวิชาความรู้
ให้แก่ศิษย์ นอกจากนี้การไหว้ครู ยังมีครูเฉพาะทางอกี มากมาย เช่น ครูโขนละคร ครูดนตรี ครู
กระบี่กระบอง ครมู วย ครนู าฏศิลป์ ครชู ่างดา้ นตา่ ง ๆ ครเู หลา่ น้ีเปน็ ครูที่ประสิทธิ์ประสาทวิชาที่
จะนาไปประกอบอาชีพต่างๆ อีกมากมาย พิธีไหว้ครูเหล่าน้ีก็จะมีรายละเอียดและพิธีกรรมท่ี
แตกต่างออกไปอกี

คุณคา่ และคณุ ประโยชน์ของการจดั พาน

คณุ ค่าและคุณประโยชน์ของการจัดพานไหว้ครู มีมากมายหลายประการด้วยกัน

เนื่องจากการจดั พานไหวค้ รูนั้น จาเปน็ ที่ตอ้ งทราบส่วนประกอบ รูปแบบ และวิธีการพื้นฐานที่ใช้

ในการจัดพานก่อน จึงจะสามารถนาวิธีการมาออกแบบและสร้างสรรค์เป็นพานไหว้ครูรูปแบบ

ต่าง ๆ ที่มีความงดงาม โดเด่นได้ตามที่ต้องการ ดังนั้นพานไหว้ครูจึงมีคุณค่าและคุณประโยชน์

ในลักษณะทหี่ ลากหลาย ซ่ึงสามารถเลือกใช้ได้ตามความเหมาะสมตามโอกาสจึงจาจาแนกคุณค่า

และคณุ ประโยชน์ของการจดั พานไหวค้ รไู ด้ ดงั นี้
1. ดา้ นคุณคา่

- เปน็ การความเคารพบูชาตอ่ ครอู าจารยแ์ ละผ้มู ีพระคุณ

- เปน็ การแสดงออกทางด้านความคิดสรา้ งสรรค์

- เป็นการสร้างความสัมพนั ธ์ ความสามัคคีและสมาธแิ ก่ผูส้ ร้างสรรค์ ภาพ พานไหวค้ รู
- เป็นการสืบสาน ส่งเสริมและพัฒนาวัฒนธรรมไทยทางประณีตศิลป์

2. ด้านคุณประโยชน์

- ใชป้ ระกอบเป็นเคร่ืองสกั การะ เครอ่ื งบูชา และในงานประเพณตี า่ ง ๆ

- ใชป้ ระดบั ตกแตง่ สถานท่ีหลังจากเสร็จพิธีไหวค้ รตู ามพื้นทที่ ่ีเหมาะสม

- ใช้เปน็ สว่ นประกอบของผลงานศิลปะประดิษฐ์ทงั้ แบบประยุกต์ศิลป์ ภาพ พานไหวค้ รู

และแบบประณีตศิลป์

- ใชป้ ระกอบอาชีพเสรมิ และอาชีพหลกั 9

ภาพ พานไหวค้ รู จากหนงั สอื วัฒนธรรมการจัดพานไหว้ครู ของ ภัทราวธุ ทองแย้ม หนา้ 60 และ 64

ใบความรทู้ ี่ 1.3

ประเภทของการจดั พานในวฒั นธรรมไทย

ประเภทของการจัดพานไหว้ครูน้ัน สามารถจาแนกได้หลายลักษณะ เน่ืองจาก
รปู แบบของพานไหว้ครูนั้นไม่มีรูปแบบ วัสดุเฉพาะสาหรับการจัดพานไหว้ครู ดังน้ันพานไหว้ครู
จงึ จาแนกออกเป็น 3 ลกั ษณะ
1. แบง่ ตามเทคนิคการปักพนื้ พาน

- พานปกั เสริมรูปทรง หมายถึง การจัดพานให้มีขนาดใหญ่กว่าหุ่นพานหรอื ท่ียึด
กล่าวคือการนาดอกไม้มาต่อกา้ นให้มคี วามยาวที่เหมาะสมต่อรปู แบบของการจัดพาน แล้วปักลง
ในหุ่นพานหรือที่ยึด โดยมีส่วนก้านที่พ้นจากที่ยึด หรือหุ่นพาน เพื่อให้รูปทรงของหุ่นพานเป็น
ลักษณะตามต้องการ ลักษณะการปักจะเร่ิมปักจากส่วนยอดพานลงมาส่วนฐานพาน ในขณะปัก
ต้องเพิ่มความยาวของกา้ นท่ีเสียบดอกไมใ้ ห้ยาวออกตามรูปทรงของหนุ่ พาน

- พานปักเสมอรูปทรง หมายถึง การจัดพานให้มีขนาดเสมอหรือใกล้เคียงกับหุ่น
พาน กลา่ วคอื การนาดอกไม้มาต่อก้านใหม้ ีความยาวพอสมควร แล้วปักลงในหุ่นพานโดยให้โคน
ดอกไมเ้ สมอหุ่นพาน เพอื่ ให้ได้รูปทรงของพานเป็นไปตามลักษณะรูปทรงของหนุ่ พานท่ีสร้างขึ้น
หรือการนากลีบดอกไม้ ใบไม้ ใบตองมาวางทาบกับหุ่นพาน แล้วปักด้วยไม้กลัด ตะปูเข็ม ลวด
ตวั ยู ลงในห่นุ พาน เพอื่ ให้ได้รูปทรงของพานเป็นไปตามลกั ษณะรูปทรงของหุ่นพาน

- พานปกั เพม่ิ รูปทรง หมายถงึ การจัดพานโดยการเพ่ิมดอกไม้และวสั ดุที่ใชเ้ ป็น
หุ่นพานพร้อมกันจนได้รูปทรงของพานกล่าวคือ การนาดอกไม้มาต่อก้านให้มีความยาวท่ี
เหมาะสมต่อรปู แบบของการจัดพาน แล้ววางดอกไม้ให้เสมอกับปากพาน แล้วนาวัสดุที่ใช้ทาหุ่น
พานมากลบก้านที่ต่อจากดอกไม้ให้มิด แล้วจึงปักดอกไม้พร้อมกับนาวัสดุมากลบท่ียึด ทาเช่นนี้
จนได้รปู ทรงของพานตามต้องการ

10

ภาพ พานไหว้ครู จากหนังสอื วฒั นธรรมการจดั พานไหวค้ รู ของ ภทั ราวธุ ทองแย้ม หน้า69 และ 730

2. แบ่งตามหน้าทใี่ ชส้ อย
- พานไหว้ครู หมายถึง พานทใี่ ชม้ อบใหค้ รู จะตอ้ งประกอบดว้ ย พานดอกไม้

พานธูปเทียน หรอื อาจจดั รวมเป็นพานเดียวกนั กไ็ ด้
- พานบูชาพระ หมายถึง รปู แบบของพานดอกไม้ท่ใี ช้ในพธิ ไี หว้ครู
- พานตง้ั ประดับ หมายถึง รูปแบบของพานดอกไม้ท่ใี ชใ้ นพธิ ไี หวค้ รู ทเ่ี หน็ จาก

ตัวอยา่ งในใบความรู้ สามารถนามาใช้เปน็ พานตั้งประดบั เพ่อื เสริมบรรยากาศแบบไทยได้ แต่ตอ้ ง
คานงึ ถึงสถานที่พนื้ ที่จัดวางพานดว้ ย
3. แบง่ ตามแบบของรปู ทรงการจดั พาน

- แบบโบราณหรือแบบประณตี ศลิ ป์ หมายถงึ รปู แบบทนี่ ยิ มจดั กันมาทุกสมัย จน
เป็นเอกลกั ษณข์ องแบบการจดั พาน รวมทัง้ วิธขี องการประดษิ ฐ์มีความประณีตละเมียดละไม

- แบบร่วมสมัยหรอื แบบประยุกต์ศิลป์ หมายถงึ รูปแบบคล่คี ลายจากแบบโบราณ
เพ่อื ตอบสนองความต้องการทางด้านความคิดสร้างสรรค์และวธิ ีการประดิษฐท์ ันต่อสถานการณ์ใน
ปัจจุบนั แต่ยงั คงความเอกลกั ษณ์ คณุ คา่ และคณุ ประโยชน์ของการจดั พาน

ภาพ ผลงานพานไหว้ของนักเรียน ร.ร.ชานาญสามัคควี ิทยา ปี 2563

11

แบบทดสอบหลังเรยี น

เอกสารประกอบการเรยี น โดยใชก้ ารเรียนรู้แบบ Active Learning

เร่ือง พานไหวค้ รู กลุ่มสาระการเรียนรู้การงานอาชีพ

ชั้นมธั ยมศกึ ษาปีท่ี 5 วิชางานประดษิ ฐ์ ง 32102

เลม่ ที่ 1 ประวัตคิ วามเป็นมาของการไหวค้ รู

คาชแี้ จง 1. แบบทดสอบฉบับน้ี มีจานวน 10 ข้อ ใช้เวลา 10 นาที คะแนนเตม็ 10 คะแนน

2. ใหน้ กั เรียนเลือกคาตอบทถี่ กู ตอ้ งที่สุด เพียงข้อเดียว
1. ขอ้ ใด มใิ ช่ ประเภทของการจัดพานไหวค้ รู

ก. พานปักเสรมิ รูปทรง ข. พานปักเสมอรูปทรง

ค. พานปักเพม่ิ รูปปทรง ง. พานปกั ประยกุ ต์ตามทรง

2. การไหวค้ รูเริม่ ขน้ึ ครงั้ แรกในสมยั ใด

ก. สมเดจ็ พระจลุ จอมเกล้าเจ้าอยู่หวั ข. สมเดจ็ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ค. พระนารายณม์ หาราช ง. สมเด็จพระร่วงเจา้

3. พธิ ไี หวค้ รูของโรงเรียนตา่ ง ๆ ในปัจจบุ นั เร่ิมเป็น คร้ังแรกเมื่อใด โดยใครเปน็ ผู้กาหนด

ก. พ.ศ. 2475 กาหนดโดยกระทรวงศกึ ษาธิการ

ข. พ.ศ. 2486 กาหนดโดยกระทรวงศึกษาธกิ าร

ค. พ.ศ. 2475 กาหนดโดยกระทรวงกลาโหม

ง. พ.ศ. 2486 กาหนดโดยกระทรวงกลาโหม

4. ดอกไมห้ รือตน้ ไม้ชนิดใด ในการไหวค้ รทู ่ีหมายถงึ “ความอ่อนนอ้ มถ่อมตน”

ก. ดอกเข็ม ข. ขา้ วตอก ค. หญา้ แพรก ง. ดอกมะเขอื

5. ดอกไมห้ รือต้นไม้ชนดิ ใด ในการไหวค้ รูที่ หมายถึง “ความเจริญงอกงามอยา่ งรวดเรว็ เปรียบ

เสมือนเดก็ ผู้รบั การเลา่ เรยี น อบรมสัง่ สอนและพร้อมท่ีจะรบั รู้ นาไปปฏิบัตใิ ห้เกิดผลดที ง้ั ตอ่ ตนเอง

และสังคมตอ่ ไป”

ก. ดอกเข็ม ข. ข้าวตอก ค. หญ้าแพรก ง. ดอกมะเขอื 12

6. ขอ้ ใด ไม่ใช่ 4 ดอกไมห้ รือตน้ ไมช้ นิดใด หลกั ในการไหวค้ รทู ี่

ก. ดอกเข็ม ข. ดอกดาวเหลอื ง ค. หญา้ แพรก ง. ดอกมะเขือ

7. การประดิษฐพ์ านไหว้ครู มีคุณคา่ และ คุณประโยชน์มากมาย ยกเว้น

ก. ใชป้ ระกอบอาชีพเสรมิ และอาชพี หลัก

ข. เป็นการสบื สานและอนรุ ักษว์ ัฒนธรรมไทย

ค. เป็นการร่วมกนั ประดษิ ฐ์ไปประกวดจนได้รบั รางวัล

ง. เป็นการแสดงออกทางดา้ นความคิดสรา้ งสรรค์

8. การไหวค้ รู ได้ยดึ คติ ทางฮินดู ทเี่ ช่อื วา่ พระพฤหสั บดแี ปลวา่ ผู้เป็นใหญ่แห่งการพูด พูดจาไพเราะมี
ความเมตตากรุณา หมายถงึ พระนามใด

ก. คษี ปติ ข. กฤษณะ ค. ชคนั นารา ง. ทัตตาเตรยะ

9. ปาเจราจรยิ าโหนติ คุณตุ ตรานสุ าสกา ตรงกับหมายความว่าอยา่ งไร

ก. ได้อบรมสง่ั สอนศิษยใ์ ห้มวี ชิ าความรู้ ไดใ้ หโ้ อวาทตักเตอื นดว้ ยเมตตาธรรม

ข .ครอู าจารย์เปน็ ผู้ทรงคุณอันประเสรฐิ ย่ิง เปน็ ผู้พร่าสอนศิลปวทิ ยากร

ค. ขอประณตน้อมสกั การ บรู พคณาจารย์ ผกู้ อปรเกดิ ประโยชนศ์ ึกษา ทั้งท่านผู้ประสาทวชิ า อบรม

จรยิ า

ง. ข้าพเจ้าขอนอบนอ้ มเหล่านน้ั ผู้ใหโ้ อวาทผู้ทาให้ปญั ญาเจรญิ ข้าพเจ้าขอกราบไหว้ครู อาจารย์
เหล่านัน้ ด้วยความเคารพ

10.ปัญญาวฒุ กิ เร เต เต ทินโนวาเท นมามิหงั หมายความว่าอยา่ งไร

ก. ไดอ้ บรมสัง่ สอนศษิ ยใ์ ห้มีวชิ าความรู้ ได้ใหโ้ อวาทตกั เตือนด้วยเมตตาธรรม

ข .ครูอาจารยเ์ ป็นผู้ทรงคณุ อันประเสรฐิ ยิง่ เป็นผู้พร่าสอนศิลปวิทยากร

ค. ขอประณตนอ้ มสักการ บูรพคณาจารย์ ผกู้ อปรเกิดประโยชน์ศกึ ษา ทงั้ ท่านผู้ประสาทวชิ า อบรม

จรยิ า

ง. ข้าพเจา้ ขอนอบน้อมเหล่านัน้ ผูใ้ หโ้ อวาทผู้ทาให้ปญั ญาเจรญิ ข้าพเจา้ ขอกราบไหว้ครู อาจารย์

เหล่านัน้ ด้วยความเคารพ 13

ภาคผนวก

14

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรยี น

เอกสารประกอบการเรยี น โดยใชก้ ารเรยี นรแู้ บบ Active Learning

เร่ือง พานไหวค้ รู กลุ่มสาระการเรียนรกู้ ารงานอาชีพ

ชนั้ มัธยมศกึ ษาปที ี่ 5 วชิ างานประดิษฐ์ ง 32102

เลม่ ที่ 1 ประวตั คิ วามเปน็ มาของการไหวค้ รู

แบบทดสอบก่อนเรียน
ข้อ คาตอบ
1ค
2ก
3ข
4ง
5ค
6ก
7ง
8ข
9ข
10 ง

15

เฉลยแบบทดสอบหลังเรยี น

เอกสารประกอบการเรียน โดยใช้การเรยี นรู้แบบ Active Learning
เรือ่ ง พานไหวค้ รู กลุม่ สาระการเรยี นรกู้ ารงานอาชีพ
ชนั้ มัธยมศกึ ษาปีท่ี 5 วชิ างานประดษิ ฐ์ ง 32102
เลม่ ที่ 1 ประวัติความเปน็ มาของการไหวค้ รู

แบบทดสอบหลังเรียน
ขอ้ คาตอบ
1ค
2ก
3ข
4ง
5ค
6ก
7ง
8ข
9ข
10 ง

16


Click to View FlipBook Version