«Oila va TABIAT» gazetasi

Экилган кўчатлар Хавфли,
платформа орқали аммо

назорат қилинади қаерга ташлайлик?

2-бет. 5-бет.

ila vaTABIAT
№46 (548) // 24.11.2022 Ijtimoiy-siyosiy, ekologik gazeta

Водий Экологик
муаммолар
энергетика
марваридининг илмий ўрганилади

«яшил белбоғ»и 3-бет.
Тўрақўрғон иссиқлик электр станцияси иш бошлаганига ҳали кўп бўлгани йўқ. Янги Ўзбекистон-
нинг улкан стратегик лойиҳаларидан бири бўлган ушбу мажмуа бугунги кунда Фарғона водийси ви-
лоятларининг электр таъминоти бўйича асосий манба ҳисобланиб, ҳар суткада қарийб 20 млн. кВт/с
электр энергияси ишлаб чиқармоқда. Ҳар бирининг қуввати 450 МВт бўлган иккита замонавий ва
самарали буғ-газ қурилмаларига эга бўлган Тўрақўрғон ИЭС бугун чинакамига Фарғона водийсининг
энергетика марваридига айланган.

Электрда
узилишлар
бошланд5-ибет.,

демак, қиш
яқинлашяпти

6-бет.

МАҚСАД – ИНСОН ВА ХАЛҚ МАНФААТИ даражада мустаҳкамланганидан далолат беради. 2023 йил учун
Мажмуа Ўзбекистон ягона электр энергетика тизи-
Ушбу янги замонавий иншоотнинг қурилиши ва обуна бошланди
фойдаланишга топширилиши натижасида водий мин- мининг хавфсиз ва ишончли ишлаши учун муносиб
тақасида жами энергетик қувватлар миқдори 313 МВт ҳисса қўшяпти. Электр энергияси истеъмолчилари «Оила ва табиат» –
дан 1212 МВт га ошди. Мана шу рақамларнинг ўзиёқ эҳтиёжининг барқарор таъминланиши оилангизнинг ҳар бир
Ўзбекистон электроэнергетик хавфсизлиги сезиларли натижасида нафақат ушбу ҳудудда, умуман
мамлакат миқёсида иқтисодий ўсиш, шу- аъзоси учун
нингдек ижтимоий ривожланишнинг ўзига энг фойдали нашр!
хос генераторига айланмоқда. Ёқилғи-энер-
гетика захираларидан самарали ва рационал ва
фойдаланиш даражаси эса кескин ошди.
орқали ҳам обуна
(Давоми 4-бетда) бўлишингиз мумкин.

Обуна индекси — 193

+99897 731-87-01

«Оила ва табиат» Азиз обуначиларимиз! Телеграмда @ekogazeta расмий каналимиз ва www.ekogazeta.uz сай-
Энди сиз газетамизни электрон тимизда бир-биридан долзарб ижтимоий-сиёсий, экологик, таҳлилий
энди электрон шаклда ҳам кузатиб боришингиз мақола ва хабарларни кузатиб боришингиз мумкин.
шаклда мумкин бўлади.
@ekogazeta ekogazeta.uz

2 www.ekogazeta.uz Oila va TABIAT Давр нафасиЎзбекистон ерлар сифати ёмонлашиши туфайли ҳар йили
№ 46 // 2022 йил 24 ноябрь 830 млн. доллар зарар кўрмоқда.

Давлат бюджетидан экология ва «Яшил макон» умуммиллий лойиҳасини амалга ошириш
атроф-муҳит муҳофазасига бўйича 20 октябрдан 1 декабрга қадар эълон қилинган куз-
ги «долзарб 40 кунлик» дарахт экиш мавсуми ҳам охирлаб
қанча маблағ йўналтирилган? бормоқда.

Лойиҳа
ижроси қандай

бормоқда?

Куни кеча Олий Мажлис Қонунчилик давлат кадастрларини юритиш учун харажатларга 5 Шундай бўлишига қарамай баъзи бир туманларда бу
палатасидаги Ўзбекистон Экологик пар- млрд. сўм режалаштирилган бўлса-да, лекин жорий жараён жуда суст давом этмоқда. Бу борадаги муаммолар
тияси фракцияси йиғилишида Вазирлар йилнинг 9 ойида жами 1 млрд. сўм сарфланган ва 20,5 Ўзбекистон Экологик партияси депутатлари ҳамда «Яшил
Маҳкамасининг Ўзбекистон Республи- фоизга бажарилган. макон» умуммиллий лойиҳаси доирасида тузилган эксперт-
каси Давлат бюджетининг ва давлат лар гуруҳи вакилларидан иборат ишчи гуруҳи томонидан
мақсадли жамғармалари бюджетлари- Йиғилиш давомида Уй-жой коммунал хизмат кўр- ўрганилмоқда.
нинг 2022 йил тўққиз ойидаги ижроси сатиш вазирлиги томонидан иссиқлик таъминоти
тўғрисидаги ҳисоботи кўриб чиқилди. объектларини қуриш, реконструкция қилиш ва мо- Бухоро шаҳар партия ташкилотининг фаолияти ҳамда
дернизациялаш дастури доирасида белгиланган режа «Яшил макон» лойиҳаси доирасидаги ишлар ишчи гуруҳ
Йиғилишда таъкидланганидек, ҳисобот даврида 30,4 фоиз бажарилгани, сув хўжалиги иншоотларида томонидан ўрганилди. Жумладан, шаҳардаги Фитрат ҳамда
Давлат бюджетидан атроф муҳитни муҳофаза қилиш, реал вақт режимида сувни назорат қилиш ва унинг «Шербуддин» маҳалласидаги боғларда «Яшил макон» лойиҳа-
табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш, экологик ҳисобини юритиш учун ўрнатиш кўзда тутилган 200 сининг 2022 йил кузги мавсумида қанча кўчатлар экилгани,
муаммоларни бартараф этиш, аҳоли пунктларини дона “Smart Water” (“Ақлли сув”) қурилмалари ўрна- агротехник қоидаларга амал қилиниши, парваришлаш учун
тоза ичимлик сув билан таъминлаш ва оқова сув ти- тилмасдан қолган депутатларнинг ҳақли эътирозла- масъулларнинг бириктирилгани ҳамда суғориш тизимлари-
зимини яхшилаш учун салмоқли миқдорда маблағлар рига сабаб бўлди. нинг мавжудлиги ўрганилди.
ажратилган. Жумладан, давлат бюджетидан жами 4
459,8 млрд. сўм экология ва атроф-муҳит муҳофазаси Шу билан бирга, фракция аъзолари Президенти- Олий Мажлис Қонунчилик палатаси депутати Носиржон
тадбирлари учун йўналтирилган. мизнинг «Энергия тежовчи технологияларни жорий Аминов, ЎЭП Тошкент шаҳар кенгаши раиси Севара Файзи­
қилиш ва кичик қувватли қайта тикланувчи энергия ева ва экспертлар гуруҳи аъзолари пойтахтимизнинг саноат
Аҳоли пунктларини тоза ичимлик сув билан таъ- манбаларини ривожлантириш бўйича қўшимча чо- зонаси ҳисобланган Бектемир туманида «Яшил макон» умум-
минлаш, чиқиндилар билан боғлиқ ишларни ташкил- ра-тадбирлар тўғрисида»ги фармони асосида миллий лойиҳаси доирасида ташкил этилган штаб фаолияти
лаштириш, «Яшил макон» умуммиллий лойиҳасини билан танишишди.
самарали амалга ошириш, ўрмонлар барпо этиш, 2022 йил 1 октябрдан
ўсимлик ва ҳайвонот дунёси муҳофазаси қилиш бора- бошлаб «Темир дафтар»га Лойиҳа доирасида кузги мав-
сида бир қатор ишлар амалга оширилган. киритилган эҳтиёжманд сумда туман бўйлаб жами 17 минг
оилаларнинг хонадонларига 371 туп дарахт кўчатларини экиш
Йиғилишда айни пайтда бу борада ечимини ку- қайта тикланувчи энергия режа қилинган бўлиб, бугунгача
таётган масалалар ҳам етарли экани қайд этилди. манбалари қурилмалари режа 53 фоизга бажарилган.
Фракция аъзолари томонидан ҳисобот даврида партия ўрнатиб берилиши бўйи-
дастурий мақсадларидан келиб чиққан ҳолда вазир- ча амалга оширилаётган Давлатимиз раҳбарининг юртимиз бўйлаб жами 500 минг
лик ва идоралар томонидан содир этилган молиявий ишларга алоҳида эътибор нафар кам таъминланган хонадонларга 10 тупдан мевали
хато ва камчиликлар, бюджет маблағлари мақсадсиз қаратди. кўчатларни бепул етказиб бериш тўғрисидаги топшириғига
ва нотўғри сарфлангани, ажратилган маблағларнинг туман ҳокимлигининг беэътибор ёндашгани аниқланди. Му-
ўзлаштирилмай қолиш ҳолатлари юзасидан жиддий Депутатлар бюджет маблағларидан самарали фой- аммо ўз вақтида бартараф этилиб, ҳомий ташкилотлар жалб
эътирозлар билдирилди. даланиш, молиявий хато ва камчиликларнинг олдини этилган ҳолда 200 туп мевали кўчатлар олиб келиниб, кам
олиш, шунингдек атроф муҳитни муҳофаза қилиш таъминланган хонадонларга беғараз тарқатилган.
Хусусан, Сув хўжалиги вазирлиги тизимида 2022 бўйича бир қатор таклифлар беришди.
йилнинг 9 ойида сув тежовчи технологиялар бўйича
2020-2022 йиллар давомида бюджетдан ажратилган Қизғин баҳс-мунозаралардан сўнг Давлат бюдже-
субсидияларнинг қонунийлиги ва мақсадли сарфла- тининг ва давлат мақсадли жамғармалари бюджетла-
ниши бўйича Давлат молиявий назорати инспекци- рининг 2022 йил тўққиз ойидаги ижроси тўғрисидаги
яси томонидан ўтказилган 20 та назорат тадбирлари ҳисобот маъқулланди.
натижасида 17,1 млрд. сўмлик бюджет маблағлари
мақсадсиз ва нотўғри сарфлангани аниқланган. Йиғилишда фракция фаолиятига оид бошқа ма-
салалар ҳам муҳокама қилиниб, тегишли қарорлар
Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш қабул қилинди.
давлат қўмитаси томонидан ҳайвонот ва ўсимлик
дунёси, муҳофаза этиладиган табиий ҳудудлар ва
чиқиндиларни утилизация қилиш жойларининг

Экилган кўчатлар платформа орқали

назорат қилинади
макон» умуммиллий лойиҳасини жамловчи, лар ҳақидаги маълумотларни кўриши мумкин.
Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси то- уни назорат қилувчи очиқ платформа. Платформага киритилган маълумотлар
монидан «Яшил макон» умуммиллий лойиҳаси электрон платформаси
орқали назорат қилинмоқда. Экилган кўчатларнинг ҳар бири, уларнинг «Яшил макон» плат- инспекторлар томонидан ўрганилади. Ҳаққо-
ўсиш ҳолати электрон тизимга кириб бориляпти. формасида ҳар битта нийлиги тасдиқланса, платформамиз яшил
дарахт назоратга олин- рангга ўзгаради. Бу маълумот далолатнома
— Бу йилги кўчат экиш мавсуми ўтган қилиш давлат қўмитаси бош бошқармаси ган бўлиб, улар ўзининг асосида масъул шахсга бириктирилади», —
йилгидан тубдан фарқ қилади. Давлат эко- бошлиғи Абдурашид Содиқов. — Платформа- локациясига, суғориш дея маълум қилди мутахассис.
логия қўмитаси ҳузурида ташкил этилган да экилган кўчатларнинг тури, нави бўйича, тизими бор-йўқлигига,
экспертлар гуруҳига арбарис, дендролог, ким тарафдан экилди, қайси субъект экди, булар ҳақида тўлиқ маъ- Масъулларнинг айтишича, ҳудудлардаги
тупроқшунос, агроном каби тажрибали ижтимоий соҳами, автомобиль йўлларими, лумот беради. питомникларда парваришланган миллион-
олимлар жалб этилган. Улар ҳар бир ҳудудда фермер хўжаликларими, экилган кўчатлар- лаб кўчатлар йўл ёқаларига экиляпти. Мисол
амалий ёрдам ва мониторинг ишларини олиб нинг эгаси ва масъуллари ҳақидаги барча Ҳар бир фуқаро мобиль телефони орқали учун, Андижон вилояти Пахтаобод туманида-
бормоқда. Бундан ташқари ҳар бир штабда маълумотлар бор. кириб, бу платформада ўзининг маҳалласида, ги питомникда 20 гектар майдонда манзара-
колл-марказ ҳам ташкил этилган бўлиб, кўчасида қанақа кўчат тури экилгани, унинг ли кўчатлар ва буталар парваришланган. Бу
мурожаатлар узлуксиз қабул қилиняпти. Қўмита ҳузуридаги АКТ ва мультимедиа сони, суғориш тизими, бириктирилган масъул- ерда 300 минг туп манзарали кўчатлар ҳамда
Экилган дарахтлар ҳақидаги маълумотлар ДУК бош мутахассиси Азамат Отабековнинг буталар парвариш қилинмоқда ва ҳар йили
ҳудуддаги штаб вакиллари томонидан «Яшил таъкидлашича, янги электрон платформада 100 минг туп ноёб дарахтларнинг ниҳоллари
макон» платформасига киритилади, — дей- ҳар бир фуқаро оддий мобиль телефон орқали экиш учун тайёрланади.
ди Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза маълумот олиши мумкин.
Давлат экология қўмитаси
«Яшил макон» платформаси бу — «Яшил матбуот хизмати

Экология Шавкат Мирзиёевнинг Францияга ташрифи давомида Oila va TABIAT www.ekogazeta.uz 3
6 млрд. евролик келишувларга эришилди.
№ 46 // 2022 йил 24 ноябрь

Бугун виждон деса Экологик
фақат пулни кўраёт- муаммолар
ган баъзи «тадбир-
кор»лар томонидан илмий ўрганилади
табиатга қилинаётган
аёвсиз муносабат, Иқлим ўзгариши, чанг бўронлари, ер деградацияси,
дарахтларнинг кесиб сув ресурслари тақчиллиги — янги институт фаолияти шу
кетилаётгани жамо- каби долзарб экологик муаммоларга илмий ечим топишга
атчиликнинг ҳақли қаратилади.
эътирозларига сабаб
бўлмоқда. Бироқ, Яна тунда
афсуски, бундай миллиард сўмлик
норозиликларнинг
кучи дарахткушлик- дарахтлар
ни тўхтатиб қолишга кесиб кетилди
етмаяпти. Барибир
дарахтлар кесиляпти,
тадбиркорлар эса
унинг ўрнига бирор
бино ёки уй қуриб
сотиб чўнтагини қап-
пайтирмоқда.

Яқинда Яшнобод туманидаги ниш ўтказилган. тегадиган даражага етиши учун Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 30
«Илтифот» маҳалласи ҳудудида Ўрганишлар давомида аниқла- йиллар керак бўлади. декабрдаги «Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ҳамда эколо-
қимматбаҳо дарахтлар кесиб ке- гик назорат соҳасидаги давлат органлари фаолиятини таш-
тилгани ҳақида хабарлар тарқал- нишича, «Vinera tower» МЧЖ томо- Сўнгги йил- кил этиш чора-тадбирлари тўғрисида»ги қарори ижросини
ди. Маҳалла фуқароларининг нидан қурилиш қилиш мақсадида ларда давла- таъминлаш ҳамда экология ва атроф-муҳитни муҳофаза
сўзларига кўра, қурилиш ишлари ҳудуддаги 2 туп қимматбаҳо ва 4 тимиз раҳбари қилиш соҳасида инновацион ва илмий-тадқиқот ишларини
бошланишидан олдин ушбу ҳу- туп кам қимматли бўлган жами 6 томонидан янада жадаллаштириш, атмосфера, ер ва сув ресурслари-
дудда 140 га яқин дарахт бўлган, туп дарахт тегишли рухсатномасиз, мамлакатимиз- нинг ифлосланишини камайтириш, биологик хилма-хил-
ҳозирда эса уларнинг сони 30 тани қонунчиликка зид равишда бошқа да яшил май- ликни сақлаш, чиқиндиларни қайта ишлаш ва утилизация
ҳам ташкил этмаслиги маълум бўл- жойга кўчириб ўтказилгани оқи- донлар яратиш, қилиш, шунингдек, табиатни муҳофаза қилишга қаратил-
ди. Демак, йўқ қилинган дарахтлар батида дарахтлар нобуд қилинган. ўрмонзорларни ган янги технологияларни ишлаб чиқиш мақсадида 2022
сони ва етказилган зарар миқдори Шунингдек, қурилиш учун қазиш кенгайтириш, йил 18 август куни Ўзбекистон Республикаси Вазирлар
бундан-да кўпроқ бўлиши мумкин- ишлари туфайли 4 туп дарахтнинг мавжуд яшил- Маҳкамасининг қарори билан Атроф-муҳит ва табиатни
лиги ҳақида тахминлар етарли. илдизига шикаст етказилган. лик дунёсини муҳофаза қилиш технологиялари илмий-тадқиқот институ-
Яна маълум бўлишича, «Vinera муҳофазалаш ти ташкил этилди. Давлат экология қўмитаси ҳузуридаги
Давлат экология қўмитаси раи­ Tower» МЧЖ аввал ҳам ҳудуддаги бўйича бир мазкур илмий муассасада Биохилма-хилликни сақлаш ва
си Нарзулло Обломуродов, Олий 6 туп дарахтни ноқонуний ра- қатор топшириқ Чиқиндиларни қайта ишлаш ва утилизация қилиш лабо-
Мажлис Қонунчилик палатаси вишда кесган ва ўсимлик дунёсига ва вазифалар раториялари, Яшил ўсиш ва иқлим ўзгариши, Экотизим
депутатлари Расул Кушербаев, 430 млн. 515 минг сўм миқдорида берилиб келин- хизматлари ва норматив ҳужжатларни ишлаб чиқиш ҳамда
Носиржон Аминов ва бошқа му- зарар келтирган. моқда. Экологик таълим ва тарғибот бўлимлари ташкил этилди.
тасадди ташкилотлар вакиллари
мазкур маҳаллада бўлиб, ҳолат Ҳолат бўйича «Ўсимлик дунё- Икки йилдан бери қанча аҳоли, – Иқлим ўзгаришининг салбий оқибатлари глобал
билан яқиндан танишишди. Дав- сини муҳофаза қилиш ва ундан раҳбарлару, фермерлар, борингки миқёсга эга бўлиб, Ўзбекистон ҳудудида ҳам яққол намоён
лат экология қўмитаси матбуот фойдаланиш тўғрисида»ги қону- ёшу қари, лойу ёмғирда ҳам да- бўлмоқда. Биргина Орол денгизи фалокати оқибатида Мар-
хизматининг маълум қилиши- нининг 32, 37-моддалари талаби рахт экиб юрибди. Қолаверса,
ча, Яшнобод тумани «Илтифот» бузилиб, дастлабки ҳисоб-китоб­ Ўзбекистон Республикаси Прези- казий Осиёдаги иқлим ўзгариши дунё
маҳалласида «Yangi zamon bino» ларга кўра, ўсимлик дунёсига дентининг 2021 йил 30 декабрдаги кўрсаткичларидан 2 баробар жадалроқ
қурилиш компанияси томонидан 218 млн.­370 минг сўм миқдорида «Республикада ободонлаштириш кечмоқда, – дейди Атроф муҳит ва таби-
олиб борилаётган объектда 16 туп зарар етказилгани аниқланди. ишларини жадаллаштириш ва атни муҳофаза қилиш технологиялари
қимматбаҳо дарахт ноқонуний ке- Амалдаги қонунчилик талаблари- дарахтларни муҳофаза қилишни илмий-тадқиқот институти директори
сиб ташланган. Ўсимлик дунёсига га кўра, қурилиш лойиҳаларини янада самарали ташкил этиш Бахтиёр Пўлатов. – Музликларнинг тез
етказилган зарар миқдори 3 млрд. амалга оширишдан олдин эколо- чора-тадбирлари тўғрисида»ги суръатларда эриши, чанг бўронлари
514 млн. 200 минг сўмни ташкил гик меъёрий лойиҳа ҳужжатлари Фармони ҳам имзоланган бўлиб, даврийлиги ва сонининг ортиб бориши,
этмоқда ва бу маблағ ҳозирда тў- ишлаб чиқилиши ҳамда мажбу- унга мувофиқ, давлат ўрмон фон- ерларнинг деградацияга учраши, сув
лиқ ундирилган. рий тартибда Давлат экологик дига кирмайдиган дарахтлар ва ресурсларининг тақчиллиги каби салбий
экспертизасидан ўтказилиши буталарнинг қимматбаҳо навла- кўринишларда намоён бўлмоқда. Инсти-
Шу куннинг ўзида «Илтифот» белгиланган. Аниқланишича, рини кесиш, кундаков қилиш, тутда ушбу муаммолар илмий жиҳатдан
маҳалласидаги ушбу ҳудудга қу- мазкур қурилиш объекти бўйича шикастлантириш ёки йўқ қилишни таҳлил этилади, ечимлар таклиф этилади.
рилиш ташкилоти томонидан 200 қонунчиликда белгиланган тар- назарда тутувчи кўрсатмаларни Институт экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш
тупдан зиёд ноёб ва қимматбаҳо тибда Давлат экологик экспертиза соҳасида таянч илмий ташкилот ва давлат буюртмалари
манзарали дарахтлар келтири- хулосаси олинмаган. ўз ичига олган ҳукумат фармо­ бўйича асосий ижрочи этиб белгиланиб, институтда эколо-
либ, экилди. Уларнинг униб-ўсиб йишлари, баённомалар, ёзма гия ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш соҳасидаги илмий
кетиши учун масъулият ҳам ўша Яшнаб турган дарахтларни бе- топшириқлар, идоравий ҳужжат- тадқиқотларни мувофиқлаштирувчи Кенгаш фаолият
тадбиркор зиммасига юклатилди. малол кесиб эртага ўрнига ниҳол лар, маҳаллий ижро этувчи ҳо- юритади.
қадаб қўйиш билан ҳеч нарса ўз- кимият органларининг кўрсат- Институтда Фанлар академияси, тармоқ илмий ташки-
Буни қарангки, кесилган гармайди. Чунки бир дарахтнинг малари ва қарорларини қабул лотлари ва хорижий илмий марказлар билан ҳамкорлик
дарахт­ларнинг кундаси сови- вояга етиб, атроф муҳитга фойдаси қилиш қатъиян таъқиқланган. ва интеграция тизими яратилади. Бунинг учун институтга
масдан Тошкент шаҳрининг қоқ экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш соҳасининг
марказидаги истироҳат боғи Хўш, шунчалик қаттиқ тартиб хорижий етакчи экспертлари халқаро молия институтлари
яқинида ҳам дарахтлар кечаси ўрнатилганига қарамасдан нима ҳамда хорижий ташкилотларнинг грантлари, шунингдек,
кесиб кетилгани ҳақида жамо- учун дарахтларни кесиш тўхта- Давлат экология қўмитасининг жамғармаси маблағлари
атчилик хабар топди. маяпти? Ажабланарли томони, ҳисобидан жалб қилиниши кўзда тутилган.
дарахт ёки унинг танаси керак Институт илмий лабораторияларини замонавий асбоб-
Экология ва атроф-муҳитни бўлгани учун эмас, ўша дарахт ус­куналар билан жиҳозлаш мақсадида 2023 йилда Иннова-
муҳофаза қилиш давлат қўми- турган ер керак бўлгани, қўли- цион ривожланиш вазирлигининг Илм-фанни молиялашти-
таси томонидан маълумот бе- да ўша жойга эгалик ҳақидаги риш ва инновацияларни қўллаб-қувватлаш жамғармаси
рилишича, Тошкент шаҳрининг қоғозни кўтариб олган ҳолда ҳисобидан
Яккасарой тумани Шота Руста- содир этиляпти дарахткушлик.
вели кўчаси «Дўстлик» боғи Унда ўша ерга қайси раҳбар, жами 1,5 млрд сўмлик 27 турдаги
яқинида ярим тунда дарахтлар қайси маъмурий идора эгалик лаборатория ускуналари ва 19 тур-
кесилгани тўғрисида маълумот ҳуқуқини берган тадбиркорга? даги реагент ва бутловчи материал-
келиб тушган. Шундан сўнг, Нега бу ҳолатларга Тошкент лар харид қилинади.
Давлат экология қўмитаси мута- шаҳар ҳокимлиги сукут сақла-
саддилари, Ўзбекистон Экологик моқда? Умид қиламизки, ушбу янги илмий муассаса мамлакати-
партияси фаоллари, Тошкент мизда экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш соҳа-
шаҳар экология бошқармаси, сида илм-фан ривожланишига, соҳада малакали ва юқори
Яккасарой туман ҳокимлиги, билимли кадрлар улушининг ортишига хизмат қилади.
туман прокуратураси ҳамда
ички ишлар бўлими ходимлари
томонидан ҳамкорликда ўрга-

4 www.ekogazeta.uz Oila va TABIAT Ўзбекистонда коронавирус билан Яшил макон
№ 46 // 2022 йил 24 ноябрь касалланганлар сони яна ошишни бошлади

Водий энергетика

«яшилмарваридининг
белбоғ»и
Давоми. Бошланиши 1-бетда миллионлаб маблағ эвазига хориждан кел- лига туташ пунктларда атроф муҳит ҳавоси станциясига кириш жойларини кўкаламзор-
тирилади. ва метеорологияни кузатиш мақсадида лаштириш ва ободонлаштириш мақсадида
Маълумки, сув электр энергияси ишлаб иккита «экопост» ўрнатилган, – дейди маж­ 1100 туп турли гуллар экиб чиқилди.
чиқаришнинг асосий манбаи ҳисобланади. Хуллас, мутахассислар масаланинг моҳия­ муанинг муҳандис-экологи Ҳусниддин
Станциянинг кимё цехидаги сув тайёр- тини ўрганиб ҳамда мажмуада ўрнатилган ИСОМИДДИНОВ. – Ушбу кузатув тизимлари – Меҳнат жамоамиз барча аъзоларининг
лаш қурилмаси сувни дастлабки тозалаш, метеопостлар узатган маълумотлар таҳлил станция ҳудуди ва аҳоли пунктларига туташ умумхалқ тадбирида фаол иштироки нати-
тайёрлаш ҳамда деминерализация қилиш қилиниб, шу нарса аниқландики, мажмуа жойларда атмосфера ҳавоси сифатини узлук- жасида жорий йил эрта баҳорда ҳамда ўтган
ишларини бажаради. Мазкур цех станция жойлашган ҳудудда чанг-тўзон миқдори меъ- сиз назорат қилиб туради. Ушбу станциялар йили кеч куз ойларида 8 гектар майдонга
умумий майдонининг қарийб 50 фоизини ёридан ошган. Қолаверса, унча узоқ бўлмаган автоматлаштирилган ўлчов ускуналари (га- экилган манзарали ва мевали кўчатлар сони
эгаллайди. Сув тайёрлаш қурилмаларининг масофадаги чиқинди полигонидан атмосфера зоанализаторлар) билан жиҳозланган бўлиб, 8770 тага етди, – дейди Тўрақўрғон ИЭС
самарали ишлаши учун Катта Наманган ҳавосига кўтарилаётган турли зарарли мод- азот оксиди, азот диоксиди, углерод оксиди, бош директори Баҳром Собиров. – Эндиги
каналидан олинадиган бирламчи сувни далар ўша фильтрларга келиб ўрнашмоқда. углерод диоксиди, кислород, озон ва бошқа вазифамиз – агротехник талабларга мувофиқ
дастлабки тозалаш талаб этилади. Канал майда заррачалар миқдорини аниқлайди. равишда ушбу ўсимликларни лозим даражада
суви таркиби, унинг бошланиши ва оқими- Ҳамма ҳар хил таклифларни билдирди. Бундан ташқари ушбу метеостанциялар парваришлаш ишларини ташкил этишдир.
нинг географик жойлашуви сабабли, туз ва Катта маблағ эвазига ҳаво тозаловчи қиммат атроф муҳит ҳарорати, атосфера босими, Муҳими, мана шу сув чиқмайдиган қир ва
минералларга бой ҳисобланади, шу сабабли усукуналар ўрнатиш ҳақида ҳам айтилди. ҳавонинг намлигини ва иқлимнинг бошқа жарликларда кўчатларни кўкартиришга
уни тоза ва оқ кўринишга келтириш бир Аммо мажмуа раҳбари Баҳром Собиров кўп- параметрларини ҳам узлуксиз ўлчаб туради. эришяпмиз. Дарахт экилган ҳудудга тўлиқ
неча технологик босқичлардан ўтказишни чилик кутмаган таклифни илгари сурди: томчилатиб суғориш тизими ўтказилди.
тақозо қилади. Биринчи босқич – сувни Мана шу имкониятлар орқали атроф
қум, лой ва ўсимлик қолдиқларидан тоза- «Атрофни дарахт- муҳит барқарорлигини таъминлаш, атмос- Яқинда Тўрақўрғон ИЭС ходимлари Косон-
лаш. Иккинчи босқич – махсус воситаларни зор қиламиз, яшил- фера ҳавоси меъёридан ортиқ ифлосланиши- сой-Чуст автомагистралидан станцияга ки-
қўллаган ҳолда коогуляция усулида сувни ликка буркаймиз. нинг олдини олишга киришилган. Атрофни риш томонида ястаниб ётган қарийб 1,5 гек-
оқартириш. Учинчи босқич – оқартирилган Мана шунинг ўзи та- «яшил белбоғ» билан ўрашга эҳтиёж пайдо тар бўш қир-адир жойларга терраса шаклида
сувни механик фильтрлардан ўтказиш. Кей- биий фильтр бўлади. бўлгани сигналини айни шу метеопостлар улкан бодомзор ташкил этишга киришди.
инги босқичда эса замонавий модуллардаги Мажмуага киради- узатгани таҳсинга сазовордир. Махсус тайёрланган ерларга 1360 туп бодом
микрофильтрлар ёрдамида тозалашнинг ган ва бу ердан чиқа- ҳамда 200 туп ўрик кўчатлари ўтқазилди.
технологик схемаларини қўллаган ҳолда диган ҳавони бирдек СУВ БЕРИШ БИЗДАН, Булар ҳам тўлиқ томчилатиб суғориш орқали
сувни жуда ҳам майда элементлардан тоза- тозалаб туради. ЭГАЛИК ҚИЛИШ СИЗДАН парваришланади.
лаш амалга оширилади.
Атроф яшил бўлса баҳри-дилимиз очилади. Мамлакатимиз бўйлаб давом этаётган – Бўш турган мана шу атрофдаги 34 гектар
Бу технологик жараёнларнинг барчаси Ахир ота-боболаримиз «Яхшидан боғ қолади» «Яшил макон» умуммиллий лойиҳаси доира- ерда катта умидлар билан боғ яратишга ки-
замонавий экологик стандартларга мувофиқ дея бежиз айтишмаган-ку». сида дарахт экиш бўйича ўтказилаётган «Дол- ришдим, – дейди тадбиркор-деҳқон Абдулға-
тарзда ўтказилиши атмосферага ҳамда сув зарб 40 кунлик» Тўрақўрғон ИЭС атрофида ни ҚОЗОҚОВ. – Айни вақтда бир гектардан
ҳавзаларига чиқадиган заҳарли моддаларни Бир йилдан зиёдроқ вақт олдин айтилган бу йил жуда кўтаринки руҳда, уюшқоқлик зиёдроқ майдонни узум-ток экиш учун тўлиқ
минимал миқдорга тушириш, атроф муҳит ва атрофга дарахт экишга киришилган мана билан ўтмоқда. Гап шундаки, ҳавони тоза- тайёрлаб қўйдим, 1250 туп ток қаламчала-
мусаффолигига зарар етказмаслик имконини шу хайрли иш Президентимиз ташаббуси лаш мақсадида мажмуа атрофини дарахтзор рини ерга қадамоқчимиз. Бундан ташқари
беради. билан бошланган «Яшил макон» умуммиллий қилиш билан бошланган хайрли иш кўлами ўрик, олма, шафтоли майдонлари яратиш
лойиҳасига уланиб кетди. кенгайиб, эндиликда тадбиркор боғбонлар, учун кўчатлар экишни баҳорда бошл­ аганмиз.
«ЯШИЛ БЕЛБОҒ» ЭҲТИЁЖИ яқин атрофдаги маҳаллалар фаоллари ҳам Тўғри, бу ерларда кўчатларнинг тутиб кетиши
Бугунги кунда мажмуа атрофида даст- келиб турли мевали ва манзарали дарахтлар, осон эмас, сабаби сув чиқмайди, тупроғи шўр
Технологик жараёнларда сув қанчалик лаб экилган дарахтлар бир ёшдан ошди. минглаб бодом кўчатлари ўтқазишга кири- ва умуман озуқасиз аҳволда. Аммо сабр билан
муҳим бўлса, тоза ҳаво – кислород ҳам Ҳавонинг табиий фильтрлари бўлган арча, шиб кетди. Айни вақтда бу ерда улкан токзор меҳнат қилсак, кун келиб албатта мевасидан
ана шундай улкан аҳамият касб этади. Сув павловния ва бошқа манзарали дарахт кўчат- ҳам барпо этиляпти. баҳраманд бўламиз. Дарахтзорларни суғориш
ва ҳавони тозалаб берадиган замонавий лари атрофга кўрк бағишлаб турибди. учун Катта Наманган каналидан 2200 метр
фильтрлар ишлаб чиқаришни узлуксиз таъ- Умуммиллий лойиҳа доирасида мажмуа масофага қувур тортиб келдик. Қолаверса,
минлашда, мажмуа барқарор ишлашида энг «ҲАВОГА ЧИҚАЁТГАН атрофида ҳозиргача жами 3910 туп ўрик, Тўрақўрғон ИЭС томонидан ҳам томчилатиб
зарур омиллардан ҳисобланади. ЗАҲАРЛИ МОДДАЛАР МИҚДОРИ бодом, қарағай, павловния каби дарахт суғориш тармоқлари ўтказиб берилмоқда.
ниҳоллари экилди. Бундан ташқари, электр
– Электростанция тўла қувват билан ҚАНЧА? ҚАБУЛ...» «Умид билан суқилган таёқ – бир кун
ишлай бошлагач, бизни бир муаммо ўйлан- келиб берар меваю япроқ» дейди
тира бошлади. Яъни мажмуага ўрнатилган Тўрақўрғон ИЭСнинг республика- дона халқимиз. Мана шу пурмаъно
ҳаво фильтрларининг жуда тез тўлиб қолиши, даги ўхшаш станциялардан устунлиги ҳикмат моҳиятини «Яшил макон»
муддатидан аввал уларни алмаштиришга унинг замонавий автоматлаштириш учун ўз ҳиссасини қўшаётган ҳар
тўғри келаётгани бизни ташвишга соларди, стандартларига ҳамда экологик та- бир инсон англамоқда. Тўрақўрғон
– дейди Тўрақўрғон иссиқлик электр стан- лабларга тўлақонли мувофиқлигида ИЭС атрофида бунёд бўлаётган
цияси бош директори Баҳром СОБИРОВ. – яққол кўринади. Энг муҳими, мажмуа «яшил белбоғ» ҳам яқин йиллар
Чунки бу станциянинг барқарор ишлашига атмосфера ҳавосини ифлослантирувчи ичида ўзининг натижасини бе-
ўз таъсирини кўрсатмай қолмайди. Электр манбаларидан намуналар олиш ва таҳ- ришига шак-шубҳа йўқ. Зотан,
энергиясининг озгина муддат ўчиши қан- лил қилиш бўйича автомат станциялар водийнинг марваридига айланган
чалик муаммоларга олиб келиши бугун ҳеч билан жиҳозланган. бу мажмуа мана шу «белбоғи» би-
биримизга сир эмас. Қолаверса, замонавий лан халқимизга хизмат қилишда
фильтрлар ҳам арзон турадиган буюм эмас, – Тўрақўрғон ИЭС ҳудудида ва аҳо- давом этади.

Долзарб мавзу Twitter’га аудио ва видео қўнғироқ Oila va TABIAT www.ekogazeta.uz 5
функциялари қўшилади
№ 46 // 2022 йил 24 ноябрь

Хавфли, аммоЎзи митти, зарари улкан
қаерга ташлайлик?

Бугун кундалик ҳаётимизда ўйинчоқлардан тортиб соатларгача, телевизор пультию, телефонгача батарейкалар орқали ишла-
шини яхши биламиз. Аммо ишлатиб бўлинган батареяларни шунчаки улоқтириб юбориш ёки чиқиндига ташлаш атроф муҳитга,

инсон саломатлиги ва ҳайвонлар учун ниҳоятда зарарли эканини ҳамма ҳам билмаса керак. Бизга арзимас бўлиб кўринган ана
шу митти матоҳ жудаям хавфли бўлган заҳар тарқатишини биласизми?

1 дона батарея 1 2 та 1000 та
типратикан кротни ёмғир чувалчангини
заҳарлайди заҳарлайди заҳарлайди

20м2 400
ер литр
майдонни сувни
заҳарлайди заҳарлайди

Ҳеч эътибор берганмисиз, нега оддий беради. Бунинг ҳаммаси эса сизу бизнинг батарейкаларни утилизация қилиб қай- бирорта корхона мавжуд эмас.
батарейкаларга туширилган чиқинди қу- биргина митти батарейкани нотўғри ути- та ишлаш йўлга қўйилмас экан, бундай Қаттиқ маиший чиқиндилар билан
тиси суратининг устидан тақиқ белгиси лизация қилганимиз ортидан содир бўлади. контейнерлардан фойда йўқ. Ҳали ҳамон
тортиб қўйилган? Бу белги ишлатилган ба- Бу ҳали митти қотил юзага келтириши батарейкаларни утилизация қиладиган ишлаш бўйича 2019-2028 йилга мўлжал-
тарейкаларни чиқинди қутиларига ташлаш мумкин бўлган касалликларнинг тўлиқ пунктларнинг ташқил қилинмагани, улар- ланган стартегияда 2022-2025 йилгача
қатъиян тақиқланишини англатади. Чунки рўйхати эмас. ни фақат хорижга юбориш орқали қайта бўлган оралиқда республика шаҳарлари-
ўзи бармоқдек келадиган бу митти энергия ишлаш мумкинлиги бу соҳада қилинадиган нинг кўп квартирали турар-жой секторида
манбалари инсон саломатлиги ва табиат Батареяни чиқиндихонага ташлаш ҳам ишлар кўплигидан далолат бермоқда. чиқиндилар турлари учун алоҳида кон-
учун жуда катта зарар етказади. нотўғри утилизация ҳисобланади, чунки тейнерлар ўрнатилиши режалаштирил-
чиқиндихоналар зарарли аралашмалар- Хорижда эса, масалан Европа давлат- ган. Бунда батарейкалар хавфли маиший
Чиқиндига ташланган батарейканинг дан фильтрация ҳимояси билан жиҳоз- ларида ишлатиб бўлинган батарейкалар чиқиндилар сирасига киритилган.
устки қопламаси турли ташқи таъсирлар ланмаган, яъни оғир металлар ер ости утилизация қилиш (қайта ишлаш) учун
(иссиқ, эрозия) натижасида эрийди ва сувлари ва тупроққа ҳам киради. Чунки йиғиб олинади. Бунинг учун барча дўкон- Аммо чиқиндилар қайта ишланмайди-
унда сақланувчи кадмий, симоб, никель, истаймизми-йўқми чиқиндихонларда мах- лар ва муассасаларда махсус идишлар ган бўлса, уларни саралашдан нима наф?
рух, қалай, магний каби заҳарли моддалар сус контейнерга йиғилган батарейкалар ажратилган. Сараланган чиқиндиларни қайта ишлаш
«озодликка чиқади». Битта батарейка 20 бошқа чиқиндилар билан аралаш ҳолатда – бутун дунёда қўлланаётган тажриба.
метр квадрат ер, 400 литр сув, иккита полигонларга ташлаб юборилиш эҳтимоли Савдога чиқариладиган янги батарей- Бу орқали хомашё сарфини камайтириш
дарахт, битта типратиканни заҳарлашга катта. Бу эса юқорида санаганларимиздан каларнинг нархига утилизация чиқимлари ҳамда экологияга етадиган зарарни кам
етадиган зарарга эга. ҳам кўра хавфлироқдир. ҳам қўшиб ҳисобланади, маълум фоиз уста- фоизларга тушириш мумкин. Атроф муҳит-
ма қўйилади. Агар харидор янги батарейка га етказадиган зиёнини инобатга олиб,
Ушбу заҳарли моддалар аста-секин Батарейкалар ас- хариди чоғида ишлатилган батарейкаларни батарейкаларнинг қайта ишланиш маса-
тупроқ ва сувга сингиб, уларни ифлослан- лида умумий чиқин- тақдим этса, муайян чегирмага эга бўлади. ласини ҳам қисқа муддатларда ҳал қилиш
тиради. Батарейкадаги оғир металларнинг дининг атиги 0,25 Ғарб давлатларида ишлатилган батарей- талаб этилади. Буни утилизация соҳасига
барчаси ёмғир, шамол ва ёруғлик таъсири- фоизини ташкил эт- каларнинг 50 фоиздан ортиғи утилизация хусусий секторни жалб қилиш, чиқинди-
да тупроқ ва ер ости сувларига, у ердан – са-да, чиқиндилар- қилинади. Мисол учун, Германияда ав- ларни қайта ишловчи технологиялар учун
дарёлар ва кўлларга, шунингдек, ичимлик дан атроф муҳитга томобиль эгаси янги аккумулятор сотиб имтиёзлар жорий этиш орқали ҳал қилиш
таъминоти учун ишлатиладиган сувларга етадиган зарарнинг олмоқчи бўлса, эскисини топшириши шарт, мумкин, албатта.
сингади. Бу нафақат ҳайвонлар, балки нақ 50 фоизи улар- акс ҳолда жаримага тортилади. Энергия
одамлар ҳам заҳарланган сув ичишлари нинг улушига тўғри манбаларини ўзбошимчалик билан йўқо- Утилизация бўйича ҳали керакли тизим
мумкинлигини англатади. Ифлосланган келмоқда. тишга йўл қўйилмайди. ишга туширилмаган бўлса ҳам, батарей-
ерларда етиштирилган озиқ-овқат одамлар каларни умумий чиқиндига қўшмаслик
ва ҳайвонларга катта зарар етказади. Бир неча йил олдин пойтахтимиз Мамлакатимизда бу борада аҳвол қан- мақсадга мувофиқдир. Уларни алоҳида
ва Фарғона вилоятида бундай митти дай? «Чиқиндилар тўғрисида»ги қонуннинг жамлаб, чиқиндини йиғиш пунктларига
Юқоридаги моддаларнинг инсон ёки «хавф»лар учун батарейка кўриниши- 22-моддасида «Ўзбекистон Республикасида топширган маъқул. Барча ҳудудларда бата-
ҳайвон танасига кириши жиддий касал- даги махсус контейнерлар қўйилиши утилизация қилиш учун тегишли техно- рейкалар алоҳида жамланишини ва уларни
ликларга олиб келиши мумкин: кадмий бошланган эди. Аммо улардаги йиғилган логиялар мавжуд бўлган чиқиндиларнинг йўқ қилиш ва қайта ишлаш учун муқобил
ҳар бир органнинг ишига салбий таъсир кўмиб ташланишига йўл қўйилмайди», ечим изланишини эса мутасаддилардан
қилади, ферментлар ишини блоклайди, дейилган. Батарейкалар ҳам утилизация кутиб қоламиз.
ўпка саратонини қўзғатиши мумкин, симоб қилинадиган чиқиндилар сирасига киради,
ўткир заҳарланишни келтириб чиқаради, аммо Ўзбекистонда батарейкаларни қайта Саида ИБОДИНОВА,
қўрғошин репродуктив саломатликка зарба ишлаш бўйича технологияларга эга бўлган «Оила ва табиат» мухбири

Яшиллик – тирикликнинг муҳим белгиси

Инсоният яралибдики табиат билан ҳамнафас яшайди. Табиатдан қувват олади, унинг неъматларисиз дона дарахт кўчати экиб бўлса-да, ободонлаштириш ва кўка-
мавжуд бўла олмайди. Айниқса, дарахтлардан тортиб, ўт-ўланларгача, яъни яшил масканлар тириклик- ламзорлаштиришга ҳисса қўшмоқда.
нинг муҳим манбаи. Яшиллик инсоннинг нафақат вужуд саломатлиги, балки руҳияти учун ҳам жуда
муҳимдир. Қ­ олаверса, маскандаги бўш турган ерларда Шаҳрисабз­ту-
мани ИИБ бошлиғи, 3-сектор раҳбари подполковник А.Жўраев
Атрофимизни ўраб турган бу турфа оламнинг ҳар бир неъ- йирик лойиҳага айланмоқда. раҳбарлигида техникум жамоаси 15 минг 650 дона, шундан
мати инсон учун яратилганини англашимиз унга ҳурмат ва Бундай саъй-ҳаракатлардан бизнинг жамоамиз ҳам четда 10 минг дона терак қаламчалари, 5 минг дона атиргул
меҳр билан муносабатда бўлишимизга замин яратади. Бир қа- қаламчалари ва 650 дона арча ва сосна кўчатлари экилди.
рашда чек-чегарасиз, поёнсиздек туюлган бу замину коинотда тургани йўқ. Лойиҳа доирасида таълим масканимизда «Ке- Техникумимизда жорий йилнинг 1 декабрь кунига қадар яна
аслида ҳамма нарса ўлчовли. Ана шу жиҳатни эътиборга олиб, лажак авлод учун яшил макон барпо этамиз» шиори остида 10 минг дона терак қаламчалари экиш режалаштирилган.
муқаддас манбаларимизда ҳам табиатдан фойдаланишда те- кўчат экиш бўйича «Долзарб 40 кунлик» тадбирлари бошлаб Бундан ташқари мавжуд мевали ва манзарали дарахтларни
жамкор бўлишимиз, исрофгарчиликка йўл қўймаслик юборилган. Техникум ходимлари, ўқитувчилар ва ёшлар бир парваришлаш ва уларга чиройли шакл беришга ҳам алоҳида
қайта-қайта таъкидлаб ўтилган.
эътибор қаратилмоқда.
Бугунги ҳаётимиз ва тараққиётга раҳна солаётган Бир сўз билан айтганда, «Яшил макон» лойиҳаси эзгу
экологик муаммолар сайёрамизнинг тақдирини ўй-
лайдиган ҳар қандай инсонни ташвишлантирмай қўй- қадриятларимиз давомийлигини таъминлаш ва барқа-
майди. Шу боис, жаҳон ҳамжамияти томонидан глобал рор ривожланишга эришишда муҳим омил бўлиб хизмат
экологик муаммоларга қарши курашиш ва барқарор қилиши шубҳасиз. Лойиҳанинг илдизи умуминсоний қад­
ривожланишга эришиш йўлида изчил чора-тадбирлар риятларга боғланиши эса барчамизни ростдан ҳам беҳад
амалга оширилмоқда. Бугун мамлакатимизда халқи- қувонтиради.
миз ҳамжиҳатлик билан амалга ошираётган «Яшил
макон» умуммиллий ҳаракати ҳам халқаро миқёсдаги Бакир ЭЛБОЕВ,
Қашқадарё архитектура ва қурилиш

техникуми директори

6 www.ekogazeta.uz Oila va TABIAT Mаълумотларга кўра пойтахтда 50,1 минг нафар Оғриқли нуқта
№ 46 // 2022 йил 24 ноябрь одам ўзига иш топа олмаяпти

Юртимизда қиш яқинлашиб, кунлар совий бошлаши билан жойларда электр ва иссиқлик
энергияси таъминоти билан боғлиқ муаммолар бўй кўрсата бошлайди. Бошқача айтганда,
қишлоқ жойларда одамларнинг ҳаёт тарзи издан чиқиб кетади. Зимистон, чироқ йўқ, уйлар
совуқ. Бобо-буви, ота-она, бола-чақа – ҳамма бир уйда жон сақлайди. Худо кўрсатмасин,
кимдир бемор бўлса, у ҳам шу уйда. Чунки бир рўзғорда битта уйни иситишга етадиган ресурс
(кўмир, электр печка ёки ўтин) бор холос. Ҳали изғиринли кунлар энди бошланди, баҳоргача
яшаш керак.

Электрда узилишлар
бошланди,

демак, қиш яқинлашяпти

ёхуд кўринганидан-да жиддийроқ муаммо

Электр энергия таъминотидаги узилишлар қўйилмаган бир шароитда янги ва йирик қу- ши мумкиндир, лекин аниқланган конларда
қиш яқинлашаётганидан далолат беради. Чек- рилишлар, хусусан, уй-жой, турли объектлар ҳам кутилганидан кам газ бўлиш эҳтимоли
ка қишлоқларни қўя турайлик, мамлакатнинг қурилиши давом этмоқда. Бу ўз-ўзидан электр ҳам йўқ эмас.
деярли барча ҳудудларида шу муаммо – газ ва газга бўлган талабни янада ошираверади.
йўқ, электр токи бир суткада ўн мартагача Танқисликни ҳам ўстиришга йўл очади. Кун- Кўриб турганингиз-
ўчади. Йўл бўйи автомобилларга газ қуйиш ларнинг совуши қувурлардаги газнинг боси- дек, ҳозирги тенден-
шохобчаларида турнақатор навбат, уларнинг мига ҳам таъсир ўтказади. Газ босимининг ция билан аҳвол йил-
ҳам аксариятида лимит ўрнатилган. Совуқ пасайиши туфайли бизда ИЭСларга етарлича дан-йилга ёмонлашиб
ҳаво, охири кўринмайдиган навбатлар... Ижти- ёнилғи етиб бормаяпти ва республикадаги бораверади. Электр
моий тармоқларда оғир аҳволдаги беморлар ҳозирги электр тақчиллигига 90 фоиз ҳолатда энергияси ишлаб чиқа-
даволанаётган шифохона, давлат хизматлари сабаб шу ҳисобланади. ришда табиий газнинг
марказлари, банклар, маҳаллий ҳокимликлар улишини пасайтириш
электрсиз қолгани ҳақида хабарларга ҳам Ҳозирги ҳолатдан келиб чиқсак, яқинлаша- керак, аммо буни амал-
кўзимиз тушяпти. ётган қишга газ ва электр токи масалаларида га ошириш ўнлаб йил
катта оптимизм билан қараб бўлмайди. Хўш, вақт ва миллиардлаб
Деярли бутун ёз бўйи бу йилги куз-қиш аҳвол қачон ўзгаради, ўзи яхши томонга ўзга- доллар инвестиция та-
мавсумининг қаттиқроқ келиши башорат қи- риш бўлишидан умид қилса бўладими? лаб қилади.
линди. Мутасаддилардан куз-қиш мавсумига
жиддий ва астойдил тайёргарлик кўрилгани Кўпчилик бу масалада хусусийлаштириш, Яна қўшимча газ захиралари камайган сари
ҳақида кўп-кўп ваъдаларни эшитиб келдик. нархларни эркинлаштириш тарафдори. Тўғри, қазиб чиқариш ҳажми ҳам табиий камайиб
Aммо… нархлар эркинлаштирилиб, хусусийлаштирил- бораверади.
са, газ қазиб чиқарувчи компаниялар кўпайиб,
Куни кеча Ахборот ва оммавий коммуни- мамлакатимиз эҳтиёжларини тўла қондиради Нефт, газ ва бошқа энергия ресурслари-
кациялар агентлигида бўлиб ўтган матбуот ва экспортни ҳам ошириш имкониятига ҳам нинг таги кўриниб қола бошлагани, жаҳон
анжуманида энергетика вазири ўринбосари эга бўлиш мумкин. Демак, талаб қондирилади, бозорида уларнинг нархи ошиб бораётгани
Шерзод Хўжаевнинг маълум қилишича, шу юқори (эркин) нархларда аҳоли энергияни ва энг асосийси, атроф муҳитга улкан зарар
кеча-кундуздаги Ўзбекистонда электр энер- тежаб ишлатади, муаммо ҳалми? Йўқ, албатта. етказаётгани ҳам ҳеч кимга сир эмас. Инсо-
гиясига бўлган кунлик эҳтиёж 245 млн кВт/ ниятнинг энергияга иштаҳаси янаям очилиб
соат, мавжуд ресурслар эса 232 млн кВт/соатни 2020 йил якунларига кўра, Ўзбекистонда бораётган шароитда ягона ечим «яшил энер-
ташкил қилади. Aммо, Энергетика вазирлиги тасдиқланган табиий газ захиралари 1,86 гетика», яъни муқобил энергия манбалари
шу мавжуд ресурсдаги токни ишлаб чиқара триллион м³ деб баҳоланган. Aмалдаги қазиб бўлиб қолаверади. Ўзбекистон шароитида
олмаяпти. Масалан, 14 ноябрь куни республи- чиқариш ҳажмларида ушбу захиралар тах- аҳолининг муқобил энергиядан фойдаланиш
кадаги станциялар 210,4 млн кВт/с, 15 ноябрь минан 34 йилга етади. 2021 йилда 70,3 млрд имконияти, бунинг учун шарт-шароит ва
куни эса 212,6 млн кВт/с қувватда ток ишлаб кВ/соат электр энергияси ишлаб чиқарилган ушбу «яшил энергетика» нима учун тез ом-
чиққан. бўлиб, 90 фоизга яқин қисми табиий газни малашиб кетмаётгани хусусида эса кейинги
ёқиш орқали олинган. мақоламизда сўз юритамиз.
Бу эса совуқ кунлар сабаб газ босимининг
пасайиши натижасида иссиқлик элекр стан- Aгар қазиб олишни бир ярим карра Шаҳруза САТТОРОВА
цияларига белгиланган миқдорда табиий газ оширсак, газ захиралари 25 йил, икки карра
етиб бормаётгани ҳамда аҳолининг талаби оширсак эса 17 йилга етади. Ўзбекистоннинг
ўсиб бораётгани билан изоҳланди. йиллик газ истеъмоли Покистон, Бразилия,
Aвстралия, Индонезия ва Франция каби аҳо-
Ҳар икки важда ҳам асос бор, албатта. Газ лиси кўп давлатлардан ҳам олдинда туради.
ва электр энергияси узлуксиз етказиш йўлга Тўғри, Ўзбекис­тонда яна газ захираси топили-

Мусаффо ҳаво – экологик барқарорликнинг

«Биз истеъмол қиладиган маҳсулотлар, биз нафас оладиган ҳаво, биз ичадиган сув, биз яшайдиган сайёрага ҳаёт бағишлов-
чи иқлим барчаси табиат туфайли. Устига-устак, ҳозир табиатнинг ўзи бизга белги бермоқда – ўз ҳақимизда қайғуриш
учун аввало табиатга ғамхўрлик қилишимиз керак».

Шавкат МИРЗИЁЕВ

Экологик муаммоларнинг дунё келажагига хавф восининг ифлосланиши чанг ҳисобига 1,3-2,7 баробар, азот 85-90 фоиз ҳавонинг ифлосланиши транспортдан атмос-
солаётгани бор гап. Хусусан, Жаҳон соғлиқни сақлаш 2 оксиди ҳисобига 1,3-2,0 баробарга ёмонлашган. Айниқса ферага чиқарилаётган заҳарли газлар ҳамда яроқсиз ёки
ташкилотининг маълумотига кўра, 2019 йилда 8,8 млн. бу ҳолатлар ёзнинг жазирама ва шамолсиз кунларида бир носоз машиналар двигателларида ёнилғи чала ёниши
одам ҳавонинг ифлосланиши оқибатида келиб чиққан ка- неча карра ошади. туфайли юзага келади. Қолгани шаҳар атрофидаги саноат
салликлардан вафот этган. Бундай салбий ҳолатлар юзага ҳудудлари ва шаҳар ичидаги очиқ осмон тагида барпо
келмаслиги учун тавсия этилган атмосфера ҳавосининг Шаҳарларда атмосфера ҳавоси завод-фабрикалар ёки этилган овқатланиш масканлари тутунларидан пайдо
ифлосланиш индекси меъёрида, яъни 1,0 бирликкача бў- чиқиндилардан эмас, балки транспорт воситаларидан бўлади.
лиши лозим. ифлосланади. Тошкент шаҳри мисолида оладиган бўлсак,
Тошкент шаҳрида 2021 йилда 426
Ўзбекистон Гидрометеорология хиз- минг тонна заҳарли чиқиндилар атмос-
мати марказининг маълумотига кўра, фера ҳавосига чиқарилган бўлса, шунинг
бугунги кунда Ўзбекистонда ҳавоси 395 минг тоннаси (90 фоизи) транспорт
нисбатан тоза шаҳарлар (яъни, атмос- воситаларидан чиқарилган заҳарли
фера ҳавосининг ифлосланиш индекси ташламалар ҳисобланади.
1,1-2,63 бирлик атрофида): Денов, Қўқон,
Марғилон, Қарши, Китоб, Шаҳрисабз ва Агар 2018 йилги рақамлар билан
Самарқанд бўлса, ҳавоси оғир ва ифлос- солиштирадиган бўлсак вазият янада
ланган ҳудудларга (яъни, атмосфера ойдинлашади, ўша йилда 449 минг
ҳавосининг ифлосланиш индекси 4,3-5,3 тонна заҳарли газлар чиқарилган бўлса,
бирлик) Ангрен, Олмалиқ, Фарғона, Бухо- шунинг 60 фоизини транспорт восита-
ро ва Тошкент шаҳарлари киради. ларининг тутуни ташкил этган. Демак,
Тошкентда транспорт ташламалари 3
Ўзгидромет таҳлилларига кўра, сўнгги йилда 30 фоизга кўтарилган.
10 йилда Тошкент шаҳрида атмосфера ҳа-
Бугунги кунда республикамизда

Олам ва одам Россия зарбалари оқибатида Украина энергия Oila va TABIAT www.ekogazeta.uz 7
тизимига қарийб 2 млрд. долларлик зарар етган.
№ 46 // 2022 йил 24 ноябрь

Осмонлар

ва ер илмлари

буюк олим нигоҳида

IX аср охиридан бошланиб, деярли XIII аср бошларигача давом этган номик асбобларнинг, жумладан, ўзи ихтиро
даврни XIX асрда яшаган швейцариялик шарқшунос ва тарихчи Адам қилганларининг ҳам тавсифини келтиради.
Мец ҳар томонлама таҳлил қилиб, Мусулмон ренессанси даври деб атади.
Беруний ҳақли равишда ана шу Ренессанснинг фаол қатнашчиларидан ва Олим Ҳиндис­
уни шакллантирувчиларидан бири эди. тондаги (ҳозирги
Покистоннинг ши-
Америкалик машҳур тарихчи Ж.Сартон кая ва Б.Розенфельд ўз китобида олимнинг расадхоналарида бу асар астрономиядан асо- молий-шарқида)
ҳам Берунийнинг асарларини синчковлик астрономияга оид 55 та асари номини кел- сий қўлланма вазифасини ўтаган. Нандна қалъасида
билан ўрганиб, олимнинг ўзига юксак баҳо тиришган. ўлчаш ишларини
бериб, XI асрнинг биринчи ярмини «Беруний БЕРУНИЙ ВА ЕР ИЛМИ олиб боради. У Нанд-
асри» деб атаган эди. «Беруний замонаси- Шуларнинг ичида энг йириги «Қонуни нанинг географик
нинг улуғ олими бўлибгина қолмай, балки Масъудий»ни ҳақли равишда ўрта асрлар Абу Райҳон Беруний «Геодезия» (асарнинг кенгламасини ўлчаб
ҳамма замонларнинг ҳам энг улуғ сиймоси- мусулмон астрономиясининг энциклопедияси тўлиқ номланиши: «Тураржойлар (орасидаги) 32° топади (ҳақиқий-
дир», дея алломага таъриф берган олим. дейиш мумкин. Бу асарида Беруний Шарқ масофаларни аниқлаш учун манзилларнинг си 34°43').
ва Ғарбнинг Бобил подшоҳи Бухтунассар чегараларини белгилаш») номли китоб ёзиб,
Абу Райҳон Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Бе- (Набонассар, м.а. 747-735 йиллар) даври- фаннинг бу соҳасига тегишли кўпгина маса- Худди шу кенглама учун у Ернинг ўлчамла-
руний (973-1048) ижодида фаннинг тўртта дан то 1030 йилгача эришган ютуқларини, лаларни ҳал қилди ва маълум бир маънода рини ҳам аниқлайди ва меридиан бир граду-
йўналиши алоҳида ўрин тутади, улар жумладан, ўзиникини ҳам танқидий баён геодезия илмига асос солди. сининг узунлигини 53'15" (ўнлик системада,
астрономия, математика, геодезия ва геог­ қилади. Гарчи Беруний олам тузилишида 887) мил топади. Бу эса агар бир араб мили
рафиядир. Беруний «Фиҳрист»и (Асарлар геоценрик нуқтаи назарда турган бўлса ҳам, Олим китобида ўз мақсадини қуйидагича В.Хинцга кўра 1995 м, деб олинса, 111494 м
рўйхати, 1035-1036)да ўзининг 113 та асари- астрономияда у қатор фикр-мулоҳазалар ва баён этади: «Мақсадим… Ердаги маълум бўлиб, ўша кенгламадаги ҳозирги аниқ қиймат
ни эслатган. Шулардан 70 таси астрономияга, ғояларни илгари суради. Жумладан, у Қуёш жойларнинг шарқ ва ғарб орасидаги узун- 110895 м дан фақат 599 м ортиқ бўлади.
20 таси математикага, 12 таси география ва апогейининг ҳаракатли эканини исботлайди ламасини, шимолий ва жанубий қутблар
геодезияга оид. Олим шундан кейин ҳам 13 ва бунинг пировард оқибати ҳақида мулоҳаза орасидаги кенгламаларини ва улар орасидаги Учта шаҳар орасидаги масофани аниқлаш
йил яшаган ва 50 дан ортиқ асар ёзган. юритади. Асарида мукаммал юлдузлар жад- масофаларни ҳамда баъзиларнинг азимутини масаласини ҳал қилишда Беруний фан
валини (1029 та юлдуз) келтиради, сферик бошқалариники орқали аниқлаш усулини тарихида биринчи марта чизиқли триангул­
ОСМОН ҚАТЛАРИДАГИ СИРЛАР астрономияга тегишли жуда кўплаб масала- баён қилишдан иборат». яция усулини қўллаган. Беруний азимутни
ларнинг ечимларини беради. аниқлашнинг аналитик усулларини баён
Беруний қомусий олим эсада, кўпчи- Асарда Беруний олам тузилиши, Ернинг қилган. «Геодезия»да ва умуман ўз асарла-
лик уни астроном сифатида танийди. Бу «Қонуни Масъудий» астрономия тари- геологик тарихи, илмларнинг пайдо бўлиши, рида биринчи марта радиуси бирдан иборат
олимнинг ҳар бир асарида сезилиб туради. хида чуқур из қолдирди. Унда келтирилган қитъалар кўчиши ва бошқа илмий фалсафий айланадан фойдаланади. «Геодезия»даги
«Осор ал-боқия», «Ҳиндистон» ва ҳатто қонун-қоидалар, юлдузлар жадвали Насирид- мулоҳазаларни келтиради, Ер глобусини қан- баъзи ҳисоблашларида у радиусни 60 бирлик
«Минералогия» ва «Сайдана» асарларида дин Тусий (1201-1278) ва Улуғбек (1394-1449) дай ясаш кераклигини тушунтиради. қилиб олган.
ҳам йил ҳисоблари ва юлдузлар илмига оид томонидан ўз асарларини ёзишларида катта
илмларга урғу бериб кетади. Покистонлик аҳамият касб этди, чунки Тусий ва Улуғбек Абу Райҳон Берунийнинг асари астро- Беруний тадқиқ этган илмий масалалар
олим Н.Балучнинг хабарига номия, геодезия, география масалаларига кейинги олимлар даврида яна кўплаб ил-
кўра, алломанинг 180 дан – яшаш жойларининг географик коорди- мий мулоҳазаларга сабаб бўлди. Буларнинг
ортиқ асаридан бизгача етиб барчасида буюк қомусий олимнинг IX асрда
келганлари 33 тани ташкил натларини, уларнинг азимут ва аниқлаган илмий кашфиётлари муайян дара-
этгани ҳолда, унинг ярмидан масофаларини аниқлашга, ёрит- жада ўрин тутди. Берунийнинг илмий мероси
кўпи астрономия ва астро- гичларнинг баландликларига кўра бугунги инновацион ютуқлар учун ҳам етар-
логияга бағишланганининг эклиптиканинг осмон экваторига лича асос бўла олади.
гувоҳи бўламиз. Асарлари оғиш бурчагини ҳисоблашга ва турли
ичида энг йириги «Қонуни тарихий даврлардаги тенгкунлик ҳо- Ботиржон АБДУЛЛАЕВ,
Масъудий»нинг 1500 варақни латларини аниқлашга бағишланган. илмий ходим
ташкил этиши ҳам фикримиз- Муаллиф, қадимги ва ўрта аср Шарқ
ни қувватлайди. Г.Матвиевс­ олимларининг мазкур масалаларни
ҳал қилишдаги ютуқларига танқидий
ёндашган ҳолда ўзи эришган натижа-
ларни ҳам келтиради. Қатор астро-

муҳим белгиси

2 млн автотранспорт мавжуд бўлса, Тошкент шаҳрида 450 200 граммдан, ёки 5 кун, бир ҳафтада 1 кг.дан заҳарли эрталаб, тушда ва кечқурун маълумотлар олиб,
мингтаси рўйхатдан ўтган. Шунингдек, ҳар куни 48-50 газлар кўпаймоқда. Айниқса яроқсиз машиналар қанча таҳлил қилиб, ҳавонинг ифлосланиш индекси
мингта автомашина Тошкент шаҳрига кириб-чиқади. Де- кўп ҳаракатланса, бу кўрсаткич яна ошаверади. динамикасини ўрганиб, аниқ хулосалар қилиш;
мак, бир кунда Тошкент шаҳрида 500 минг автотранспорт
ҳаракатланади. Рўйхатдан ўтган автомобилларнинг 75 Юқоридаги кўрсаткичлар аслида ҳар биримизни 6) қурилишларни, шу орқали албатта катта юк
фоизи бензин ва дизель ёнилғисидан фойдаланса, 25 фоизи ташвишга солиши табиий. Мазкур ҳолатларнинг олдини автомобиллари ҳаракатларини тартибга солиш
табиий газда ҳаракатланади. олиш мақсадида эса қуйидаги тезкор чораларни кўриш мақсадга мувофиқ саналади.
лозим бўлади: Хулоса ўрнида шуни айтиш мумкинки, бежиз 5 июнь
Энди шуни бир оддий хомаки ҳисоб-китоб қилиб кўрай- БМТ Бош Ассамблеяси томонидан Халқаро атроф-муҳитни
лик: Тошкент шаҳрида 500 мингта автомашина бир кунда 1) атмосфера ҳавосининг тозалигини доимий муҳофаза қилиш куни сифатида белгиланмаган. Атмосфе-
ҳаракатланса, ўртача 5 литрдан ёнилғи сарфлаган тақдир- мониторинг қилиш, динамикасини ўрганиб ранинг ифлосланишига оммавий тартибда курашилмаса,
да (500000х5 литр=2 500 000 литр) ўртача 2 минг 500 бориш; якка тартибда олиб борилаётган ҳатти ҳаракатлар сези-
тонна ёнилғи ишлатилади. ларли натижани бермаслиги табиий, албатта. Ҳавонинг
2) ҳавони ифлослантирадиган омиллар-сабаб­ ифлосланиши атроф табиий муҳитига, аҳоли соғлиғи ва
Статистика маълумотларига ларни аниқлаш; генофондига путур етказар экан, бунинг олдини олишда
қараганда, бир тонна автомобиль нафақат давлат органларининг роли, балки аҳолида эколо-
ёнилғиси ёниши билан атмосферага 3) шаҳар ҳавосини тоза сақлаш учун аниқ гик маданиятнинг шакллангани ҳам катта аҳамиятга эга.
208 кг заҳарли чиқиндиларни ишлайдиган механизмларни яратиш;
чиқаради (сиқилган газ билан Шерзод УСМОНОВ
юрадиган машиналар эса 3 баробар 4) автомобилларнинг техник кўрикларини
кам). Демак, 2500 тонна х 208 кг = ҳаққоний ўтказиш. Техник носоз ёки муддати-
520 минг кг ёки 520 тонна. ни ўтаб бўлган 40-50 йиллик автомобилларни
шаҳар ичида ҳаракатланишини тақиқлаш вақти
Тошкент шаҳри ҳавосига ҳар куни 520 тонна заҳарли етган аллақачон. Буни албатта жамоатчилик
газлар чиқарилмоқда. Яъни, Тошкент аҳолиси учун кунига билан масалаҳатлашган ҳолда оммага тўғри
тушунтириш талаб этилади;

5) катта шаҳарларимизда, жумладан, Тошкент-
да аҳоли яшаш жойлари, автомобиль йўллар
ёқаларида, шаҳар атрофидаги ишлаб чиқариш
зоналари (саноат ҳудудлари) атрофида атмосфе-
ра ҳавоси тозалигини ўлчаб борадиган кузатув

6) пунктларини ташкил қилиш;
кузатув пунктларида сутканинг уч вақтида –

8 www.ekogazeta.uz Oila va TABIAT Ўзбекистоннинг давлат қарзи ... ана шунақа гаплар
№ 46 // 2022 йил 24 ноябрь 26 млрд. долларни ташкил этмоқда.

Ўзгарган – Асрларни

қалбингиз қаритган тутлар

Бир султон ўзи билан бир-икки вазирини олиб, пой- Бир йил тут эккан киши, юз йил гавҳар теради,
тахтга яқин қишлоқларни сайр қилгани чиқди. Бир неча деб бежиз айтишмаган. Зеро, тут барги ипак қурти
соат йўл юриб, дам олишди. Йўл четида анор боғига кўзи учун озиқ, меваси инсонлар учун дармондори, сояси
тушган султон боғда ишлаётган чолни чақириб сўради: эса иссиқ кунларда танга роҳат берадиган серфойда
дарахтдир. Шунинг учун ҳам юртимиз бўйлаб қизғин
– Бу гўзал анор боғи кимники? давом этаётган «Долзарб 40 кунлик» доирасида тут
– Меники, султоним, отамдан мерос. плантациялари барпо этишга алоҳида эътибор қара-
– Шундай катта боғни меҳнати ҳам оғир бўлса тилмоқда.
керак? Ўғлингиз ёки ёрдамчингиз
борми? Суратдаги тут дарахтлари Қарши туманидаги Абу
– Худо бизни ўғилдан қисди. Муин Насафий зиёратгоҳи ҳовлисига XI асрда экилган
Лекин бир нечта хизматчим бор. бўлиб, ҳали ҳам мева бериб келмоқда.
– Ҳосилга барака! Бизни анор
шарбати билан меҳмон Морхўр «Қизил китоб»
қиласизми?
Чол: «Бош Бутунлай йўқ бўлиб кетиш арафасида турган морхўр «Қизил
устига», китоб»га киритилган.
деди-да,
дарров бо- Тарқалган ҳудудлари: Туркманистон, Тожикистон, Афғонистон
риб боғдаги шимоли, Покистон, Ҳиндистон. Ўзбекистоннинг Кўҳитанг, Бойсунтоғ,
кулбадан Боботоғ тизмаларида учрайди.
коса олиб
келди. Ўзи Тоғларнинг тош – қояли ва сийрак арчазорли ёнбағирларига қиш
энг яхши ойларида 1500-2500 метргача, ёзда эса баланд тоғ ўтлоқларининг 3000
деб ҳисоблаган иккита метригача кўтарилади.
анорни узиб, сиқди. У бу ишларни шундай чаққонлик би-
лан бажарардики, буни кўрган султоннинг бутун вужуди- Ўзбекистон ҳудудида 1950 – 1970 йилларда кескин камайиб кетган.
ни осойишталик туйғуси қамраб олди. Кейинчалик Сурхон қўриқхонасида олиб борилган муҳофаза чоралари
Кекса деҳқон навбат билан султон ва ҳамроҳларига туфайли аста-секин сони барқарорлашди, бироқ бошқа ҳудудларда
анор шарбатидан узатди. Султон ва унинг вазирлари қисқаришда давом этмоқда. Ҳозирда тахминан 400 – 450 таси мавжуд.
чол билан хайрлашиб, танларига анор суви билан етган
тетикликдан кўнгиллари шод бўлиб, яна йўлга тушишди. Морхўрлар пода бўлиб яшайди, мавсумий кўчади. Жуфтлашиш дав-
ри – ноябрь-декабрда. Апрель-май ойларида бир-иккитагача болалайди.
Йўлда бораётган султонни Болалари бир йилгача онасидан ажрамайди, 2-4 ёшида вояга етади. Асосан
шайтон васвасага сола бошла- ўсимликлар билан озиқланади.
ди: «Агар бу кекса эр-хотиннинг
меросхўрлари бўлмаса, бундай Дунёнинг кўпгина ҳайвонот боғлари ва махсус парваришхоналарида кўпай-
катта анор боғини нима қилади. тирилади.
Уларга бир неча танга бериб,
сотиб олинса бўлади-ку». Ушбу ноёб турни сақлаб қолиш учун Сурхон қўриқхонасида, Бойсун ва Ҳазрат
бобо ўрмон хўжаликларида муҳофазага олинган. Келгусида Ўзбекистон шарои-
Султон ва унинг одамлари кечга яқин қайтаётганла- тида ҳам тутқунликда кўпайтиришни ташкил этиш лозим.
рида яна ўша боғ ёнида ҳордиқ чиқариш учун тўхташди.
Султон чолдан яна бир пиёла анор шарбати билан меҳмон Ҳикмат излаганга
қилишини сўради. Чол тонгдагидек чин дилдан бир пиёла
анор сувини сиқиб, султонга узатди. Лекин султонга бу Ақлнинг ҳосили
сафарги анор сувининг таъми ёқмади. Бу тонгдаги каби
лаззатли эмасди. Бир олим зотдан: «Аҳволи энг ёмон одам ким?» деб сўрашди. У зот: «Бад-
гумон бўлгани учун ҳеч кимга ишонмайдиган, табиати бузуқ бўлгани учун
Шунда султон: ўзига ҳам ҳеч ким ишонмайдиган кимса», деди.
– Отахон, бу анор шарбати эрталабгиси каби эмас экан.
Унинг таъми умуман яхши эмас! ***
– Ўша анор дарахтидан уздим, султоним. Унинг таъми- Ақли, табиати ва ахлоқи турли кишилар билан муомала қилинганда сабрга,
да ўзгариш йўқ, ўзгарган нарса – сизнинг қалбингиз. гоҳида эса қасддан ўзини билмаганга солишга эҳтиёж сезилади.

***
Қудуқ қанча чуқур бўлса, сув шунчалик муздек ва тотли бўлади. Қалб
қудуғингдан сўз чиқаришдан олдин чуқурроқ фикрла! Зеро, сўз ақлнинг
гаровидир.

Фото-лавҳа Табиат дорихонаси

«Бугун сувдан сакраб Фойдали ва хушхўр
ўтишни ўрганамиз...»
Агар сизда камқонлик аниқланган бўлса, майизни ейиш
билан баробар унинг сувини ичиш ҳам жуда фойдали. Бунинг
учун ўн дона майизни пиёлага солиб, устидан ярим стакан қай-
натиб илитилган сув қуйинг. Пиёла устини ёпиб, эрталабгача
қолдиринг. Оч қоринга майиз сувини ичиб турсангиз қондаги
гемоглобин миқдори мўътадиллашади.

Хасталикдан кейин қувватни тиклаш учун майиз, ёнғоқ
ва асал аралашмаси тавсия этилади. Тенг миқдорда ёнғоқ ва
асални гўштқиймалагичдан ўтказиб, таъбга кўра асал билан
аралаштириб оласиз. Нонушта вақти 1-2 чой қошиқдан истеъмол
қилиб турсангиз кифоя.

Буйрак касалликларида кунора майиз истеъмол қилиш мақ-
садга мувофиқдир. Майиз таркибидаги фойдали элементлар
пешоб ажралишини фаоллаштиради.

Мунтазам майиз истеъмол қилиш оғиз бўшлиғи касалликла-
рида ҳам асқатиши мумкин. Майиз суви эса милк шамоллаши,
стоматит яралари ҳамда йўталга фойдали.

ila vaTABIAT Таҳрир ҳайъати: Бош муҳаррир: Газета 2022 йил 8 августда Ўзбекистон Республикаси Президенти Буюртма: г-1127 123456
Ijtimoiy-siyosiy, ekologik gazeta Нарзулло ОБЛОМУРОДОВ Ҳусниддин БЕРДИЕВ Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар ISSN 2181-6190
Ўзбекистон Экологик Абдушукур ҲАМЗАЕВ агентлигида қайта рўйхатдан ўтказилган. Гувоҳнома рақами: № 0814. Обуна индекси — 193
партияси Марказий Низомиддин БАКИРОВ Таҳририят манзили: Муассис: Адади: 1 365 нусха.
Кенгаши нашри Абдулло ХУРСАНОВ Тошкент шаҳри, 100000. «Оила ва табиат» газетаси» масъулияти чекланган жамияти Нархи: келишув асосида.
Улуғбек МУСТАФОЕВ Амир Темур 1-тор кўчаси, «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси б­ осмахонасида чоп Қоғоз бичими А-3, ҳажми
Камол ЖУМАНИЁЗОВ 2-уй. этилди. Босмахона манзили: Тошкент шаҳри, Буюк Турон кўчаси, 41. 2 босма табоқ.
Тел/факс: 71 234-83-45. Офсет усулида босилган.
E-mail: [email protected]