№ 11-13
(461-463)
2021-yil
18-mart
payshanba
Наврўзи
олам
муборак!
Халқ шоири Абдулла Орипов таваллудининг 80 йиллиги
«ÎÈËÀ»ÄÀ ÍΨÁ ÕÀÂÎÒÈÐ
ёхуд Одам атодан келаётган буюк мерос
Оила, турмуш тарзи, деҳқончилик, касб-ҳунар, аждодлар Каттаси кетганди балиқ овига, – Сен ҳам ўйлагинда анави қизни!
макони, ота йўли, ота насиҳати, она ризолиги, маиший Чўмилиб-нетмасин ишқилиб. Чол ҳам кампирини нуқийди.
турмуш ташвишлари, туғилиш, ўлим, егулик, ичимлик, «оила Турли тасаввурлар олар довига, Ҳеч қайда ҳеч гап йўқ
дастурхони» тарзидаги миллий фалсафанинг лирик талқини Кампирнинг нафаси
ХХ аср ўзбек шеъриятида идиллик дея айтилади. Айниқса, шундоқ икковлон
халқимиз севган шоир Абдулла Ориповнинг шеърлари халқона келар тиқилиб. Бир-бирин бесабаб койир,
фалсафа, оддий одамларнинг содда турмуш тарзини лирик – Ҳой, сиз ҳам болани
акс эттириши жиҳатидан ўзига хосдир. турткилар.
ўйлангда бундоқ... Лекин иккиси ҳам билади пинҳон:
Абдулла Ориф шеъриятида идил- Ушбу шеър ҳажман кичик, мазму- Кампир эрк берганча пуч хаёлига, Болаларни ўйлайди улар.
лиявий руҳдаги шеърлар кам эмас. нига кўра кундалик турмушимизга Капгирни қайгадир илиб ўша чоқ Сўнгра бир маҳалда
Бу ўринда шоирнинг битта шеъри доир жўнгина воқеани баён этганига Танбеҳ бера бошлар чолига.
таҳлили билан чекланамиз. Зотан, қарамасдан, мазмуни ва фалсафаси Чолчи, кўзойнагин узун-қисқа бўлиб
нур риштаси қуёшдан, томчи ум- билан умуммиллий, умуминсоний Болалар ҳам келар галма-гал.
мондан, товуш жаранги бадииятдан моҳият касб этади. Халқоналик, артганча бот-бот Дастурхон атрофи боради тўлиб,
дарак берганидек, бир шеър мисоли- миллийлик эса идиллиявий лири- Китоб варақлайди: Хайрият, ҳаммаси жам, тугал.
да ҳам шоирга хос идиллик лирика канинг энг муҳим хусусияти ҳисо- Кампир: Шукур, – дейди
таъми ва фалсафасини туйиш имкони бланади. Бедилми, Машраб...
йўқ эмас. Мошинда кетувди қимтиниб лаби,
Ушбу шеър «Оила» деб номланган: Чол ҳам жилмаяди: Тушунар...
кенжаси шаддод, Дунёда ҳеч бир гап бўлмаган каби.
Юрсинда, ишқилиб, кўзига қараб... Болалар овқатни туширар.
Кун ҳам эрта ботди,
(Давоми 3-бетда)
билмадим, кузми,
Биттаси кечкида ўқийди.
2 ҚУТЛОВ № 11-13
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
№ 11-13 ДАВР НАФАСИ 3
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
ÍÀÂФÇÈ ÎËÀÌ ва у билан боғлиқ маросимлар
ØÓÊÓ¥È тизими элимиз орасида бугунги
кунгача яшаб келмоқда.
Яшариш ва янгиланиш байрами бўлмиш Наврўзнинг маънавий асослари жуда Умар Хайём, Алишер Навоий
қадим тарихга эга эканини билсак-да, уни кенг жамоатчиликка етказиш ҳам каби алломаларимизнинг асар- Наврўз халқимизнинг энг қа-
Наврўз туҳфаси деб ҳисобладик. Токи ўсиб-униб келаётган янги ёш авлодимиз ларида ва бошқа манбаларда димий миллий байрами ҳамда
ғурур ва ифтихорида бағрикенглик, меҳмондўстлик, тинчлик ва хотиржамлик, Наврўз байрами, у билан боғ- табиат билан инсоннинг ўзаро
меҳнатсеварлик ва инсонпарварликни ўзида мужассам этган юрт фарзанди лиқ урф-одатлар ҳақида кўплаб чамбарчас алоқасини, уларнинг
эканини тараннум этсин. маълумотлар келтирилган. бир бутунлигини ифодаловчи
деҳқончилик байрами, янада
Наврўз – янгиланиш ва янги Наврўз шунчаки бир байрам элимизни, юртимизни улуғлаб Маълумки, мавсумий маро- чуқурроқ таҳлил этсак, табобат
умидларнинг туғилиши билан эмас, бу халқимизнинг жипсла- келаётган байрам. Чунки қа- симлар дунёнинг барча халқла- ва уйғониш, янгиланиш байра-
улуғланган байрам. Бу айём шиши, давлатчилик тушунча- димда Наврўз кенг дала-қирлар, ри орасида энг кўҳна тасаввур- мидир.
замирида эзгулик ётади. Яъни, ларининг шаклланиш жараёни тоғлар, боғлар қўйнида бутун лар билан боғлиқ ҳолда пайдо
шу куни барча ёмонликлар, билан чамбарчас боғлиқ улкан элу улус билан биргаликда ни- бўлган. Улар ҳар бир халқ Янги Ўзбекистонга Наврўз
адоват ва хатолар кечирилган, қадриятдир. Бу байрам оддий шонланган. Бундай сайлларда яшаётган ҳудуднинг шарт-ша- байрами келмоқда. Миллати,
муҳтож одамларга ёрдам кўр- байрам эмас, балки халқи- оддий деҳқон ҳам, амалдор роити, об-ҳавоси, халқнинг динидан қатъи назар, шу юртда
сатилган. Халқимиз қадимдан мизнинг тарихи, фалсафаси, ҳам барчаси бирдек иштирок турмуш тарзи ва бошқа бир яшаётган барча миллатлар, элат-
янгиланиш фасли бўлган Нав- тушунча ва тасаввурлари, қад- этган, Наврўзнинг тантанали қатор омиллар билан боғлиқ ра- лар учун бирдек севимли айём,
рўз ҳаммага яхши кайфият, риятларини ўзида мужассам кутиб олинишига ўз ҳиссасини вишда шаклланиб ривожлана- кекса-ю ёш учун бирдек азиз
хонадонларимизга бахт-омад этган, миллат билан улғайиб, қўшган. Эл-улус билан бирлик- ди. Халқнинг асл, азалий бай- шодиёна улашадиган Наврўзи
келтиришига ишонади. Ана миллат билан бирга тараққий ни, тотувликни яна бир карра рамлари биринчи галда унинг олам Янги Ренессанс остонаси-
шу ишонч билан меҳмондўст- этган байрам. Бу байрам қа- ҳис қилган. Наврўз ҳақида фольклорида ўз аксини топади. да юртимизга, халқимизга бай-
лик анъанаси шаклланган. дим-қадим замонлардан буён тарихий, адабий манбалар кўп. Айнан кўклам пайтида фасллар рам туҳфасини олиб келмоқда...
Бу урфга айланиб, ўзбекнинг элимиз ардоқлаб келаётган, Маҳмуд Кошғарий, Беруний, алмашинуви, табиатнинг қайта
фазилатларидан бири меҳмон тирилиши, уни жонлантириш Бу маънавиятимиз, бу маъ-
кутиш ҳисобланади. Мўл-кўл билан боғлиқ «Қозон тўлди» рифатимиз, бу ислоҳотлари-
дастурхон безатиш ҳам гўзал каби қадимий маросимлар, миз фақат инсонни улуғлашга
одатларимиздан бири демакдир. полвонлар кураши, бахши- қаратилгани Наврўз туҳфа-
Бу кунда хар бир хонадонда лар беллашуви, сумалак, лола си: биринчидан, Ўзбекистон
меҳмонларни юзда табассум, сайллари бўлиб ўтган. Ушбу БМТнинг Инсон ҳуқуқлари
ҳурмат билан кутиб олишади маросим ва сайллар моҳиятан бўйича Кенгаш аъзоси бўлиб,
ва ўзлари ҳам меҳмонга бори- инсон ҳаётини янада яхшилаш, инсон манфаатлари, ҳуқуқ ва
шади. Айниқса, шаҳар ва қиш- табиат мушкулотларини енгил- эркинликларини таъминла-
лоқларда ўтказиладиган халқ лаштириш, келаётган кўклам шининг ўзи янгиланишдир,
сайиллари, анъанавий миллий ва янги йилни қутлаб, унинг иккинчидан, ҳар бир инсон
ўйинлар, йигитларнинг кураш қут-баракали ўтишини Ярат- давлат эътиборида, кексаларга
ва кўпкари мусобақалари ҳамда гандан сўраш, турли ҳаракатли ҳурмат ва иззат, ёшларга имтиёз
ҳунармандлик кўргазмалари ўйинлар, қўшиқлар воситаси- ва шарт-шароитларнинг ўзи ян-
билан байрамга ўзгача мазмун да келаётган йилнинг қандай гиланишдир, учинчидан, ҳаж ва
бахш этади. бўлишини чамалаб кўришга умра сафарлари ўзбек халқига
хизмат қилган. Ушбу эътиқод янги қувонч ва умид уйғотса,
аёллари улуғланган юртда
бунёдкорлик юртга ва халққа
туҳфадир.
Фируза МУҲИТДИНОВА,
ТДЮУ профессори,
«Маърифат» тарғиботчилар
жамияти аъзоси
ÊÎÐÎÍÀÂÈÐÓÑ ÂÀ¥ÈÌÀÑÈ ÁÎØËÀÍÄÈ
Ўзбекистонда коронавирусга чалиниш ҳолатлари яна орта КАРАНТИН ҚАЙТАДИМИ?
бошлаши ортидан 15 март кунидан бошлаб аҳолининг карантин
қоидаларига риоя қилиши устидан назорат кучайди. СOVID-19 билан боғлиқ вазият воситалардан фойдаланиш, масофа
жиддий тус ола бошлагани ижтимоий сақлаш қоидаларини унутиб қўйдик.
Жумладан, Тошкент шаҳрида ўқув- юзасидан чора-тадбирлар дастурини тармоқларда, аҳоли ўртасида турлича Биз ҳаддан ортиқ хотиржамликка бе-
чилар, талабалар ва ташкилотлар хо- тайёрлаш бўйича республика мах- талқин қилинмоқда. Бу одамларни рилиб кетдик, мана шу ҳолат вазият
димларида инфекция аниқлангани боис сус комиссиясининг коронавирус тезроқ вакцина олишга ундаш, деган жиддийлашувига сабаб бўляпти.
жойлардаги назорат тадбирлари қайта пандемиясини инобатга олган ҳолда гаплар ҳам айтилмоқда.
жорий этилди, дея хабар берди Сани- мамлакатимизда Наврўз умумхалқ Нега кўп давлатлар «Astra
тария-эпидемиологик осойишталик ва байрами тадбирларини ташкил- Кеча Ахборот ва оммавий комму- Zeneca» вакцинасидан бош тортди
жамоат саломатлиги маркази Тошкент лаштириш масалаларига бағишлан- никациялар агентлигида айни шу ёки тўхтатиб қўйди?
шаҳар бошқармаси бошлиғи Малика ган кенгайтирилган йиғилиши бўлиб масалада матбуот анжумани ташкил
Қудратхўжаева. ўтди. этилди. Мутасаддилар СOVID-19 Баҳодир ЮСУПАЛИЕВ,
билан боғлиқ бугунги вазият, вак- соғлиқни сақлаш вазири ўринбо-
Тошкент шаҳрига коронавирус ин- Йиғилишда сўнгги кунларда аҳоли цинация жараёнларига тайёргарлик сари:
фекцияси кириб келиши ва тарқали- ўртасида коронавирус инфекцияси борасида турли саволларга жавоб –«Astra Zeneca» вакцинаси билан
шининг олдини олиш бўйича Тошкент билан касалланиш ҳолатлари бироз қайтаришди. Европа Иттифоқи ва Буюк Брита-
шаҳар штаби қарорига кўра, жорий йил ортганлиги боис, байрам тадбирлари- нияда аллақачон 17 миллион киши
16 март кунидан бошлаб, Мирзо Улуғ- ни об-ҳаво шароитини инобатга олган Одамларни вакцинация жараён- эмланган. Улар орасида зарарли таъ-
бек, Чилонзор ва Юнусобод туманла- ҳолда очиқ жойларда, яъни боғлар, ларига ундаш учун атайлаб касал- сир қилган деб баҳоланган ҳолатлар
ридаги барча умумтаълим мактаблари- хиёбонлар ва ўйингоҳларда ўтказиш, лик кўпайиши бўрттириб кўрсатил- миллиондан биттани ташкил қилади.
ни бир марталик карантин муддатига аҳолини кўп тўпламаслик ва ташриф яптими? Бундай ножўя таъсирлар айнан вакци-
(14 кун) онлайн ўқитишга ўтказилди. буюрувчилар ниқобда бўлишлари на туфайли келиб чиқди деб ҳеч ким ай-
ҳамда ижтимоий масофани сақлашла- Нурмат ОТАБЕКОВ, толмайди, ҳатто ЖССТ ҳам. Биз ЖССТ
Ушбу туманлар ҳудудида фаолият ри устидан назоратни ўрнатиш бўйича Санитария-эпидемиологик осо- таркибидаги махсус комиссияларнинг
олиб бораётган нодавлат ва хусусий таъ- вазифалар белгиланди. йишталик ва жамоат саломатлиги хулосаларини кутяпмиз. Дунёда бирор
лим ташкилотларига 16 мартдан бошлаб хизмати раҳбари ўринбосари: вакцина қўллашдан тўхтатиб турилгани
бир марталик карантин муддатига (14 Шунингдек, Санитария-эпидемиоло- – Эмлашга жалб қилиш учун ата- – унинг бутунлай зарарли деган хулосага
кун) ўқувчиларни масофавий шаклда гия хизмати томонидан аҳоли ўртасида йин касаллик бўрттириб кўрсати- олиб келмайди. Шунчаки ҳозирда унинг
ўқитишга ўтказиш тавсия этилди. коронавирус билан касалланиш ҳолат- ляпти, деган гапларда мантиқ йўқ. таъсирлари борасида чуқур ўрганишлар
ларини барвақт аниқлаш бўйича ПЗР Касаллик болалар орасида кўпайяпти, олиб борилмоқда.
Пойтахтимиздаги бошқа туманларда лабораторияларнинг тўлиқ қувватларда биз эса 18 ёшдан юқориларни эмлаш- Вакцинадан ташқари ниқоб
ўқиш баҳорги таътилга қадар карантин фаолиятини ташкил этиш, шунингдек, ни режалаштиряпмиз. тақиш ва ижтимоий масофа
талабларига тўлиқ риоя этилган ҳолда коронавирус инфекциясига қарши хавф Карантин чекловларига келсак, сақлашни ҳам давом эттириш
анъанавий давом эттирилиши айтил- ости гуруҳига мансуб аҳоли қатламини бундай бўлишига ўзимиз сабабчи- шарт!
моқда. ихтиёрий эмлаш тадбирларини ташкил миз. Чунки ниқоб тақиш, антисептик
этиш борасида тегишли топшириқлар
Куни кеча Ўзбекистон Республи- берилди.
касига коронавируснинг кириб ке-
лиши ва тарқалишини олдини олиш
4 ЯХШИЛАР ЁДИ № 11-13
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
«ÎÈËÀ»ÄÀ ÍΨÁ ÕÀÂÎÒÈÐ
ёхуд Одам атодан келаётган буюк мерос
(Бошланиши 1-бетда) оиласидан бугунга қадар мукаммал оила турган бадиий компонент ҳам аслида одат онлари ҳаракатга тушади. Жараён
таркибини шу тўрт тип ташкил этади. хавотир саналади. Бундаги хавотир та- Қиёмат қадар тўхтамайди. Ота-она
Кўпчилик идиллия ёки идиллиявий- свири ота-она образининг улканлашуви, вафотидан сўнг фарзандларга, сўнг не-
лик термини остида жўнгина қишлоқ «Оила» шеъридаги болалар образи типиклашуви, теранлашувини таъминла- вара, эвара, чевара, дувара, кабираларга
турмуши, сокин ҳаёт тарзи ва буларнинг ниҳоятда пассив. Чунки лирик сюжет ши билан бирга, ботин драматизми, ички мерос бўлиб ўтади. Бундай фидойилик
содда тасвирини тушунади. Идилли- воқелиги умумоила яшайдиган хонадон диалог, психологик ҳолатлар уйғунлиги – хавотирга йўғрилган покиза туйғуга
яга нисбатан бундай қараш замирида ичидан туриб тасвирланяпти. Тасвир ва маърифийлигини ҳам таъминлаган. муносабат ҳам сира ўзгармасдан давом
оламни индустриясиз тасаввур қила диапозонининг бу тарзда мутлақлашти- этади: бепарволик, эътиборсизлик. Бун-
олмаслик, ижтимоий нуқтаи назарнинг рилиши шоир бадиий нияти билан Доимий такрорланиб турувчи оддий дай бепарволик, эътиборсизлик учун
гегемонлиги, айниқса, собиқ советлар боғлиқ. Айни пайтда болалар ҳам ўз бир кун. Ҳамма фарзандлар одатдаги болалар айбдор эмас. Ота-она буни
мафкурасининг социал умумлаштириш маконларида – катта ўғил овда, кенжаси машғулоти билан банд. Бу ўринда яхши билишади. Билишгани боис ҳам
принциплари туради. Идиллия эса айни йўлда, қиз фарзанд эса ўқишда – фаол фавқулодда ёки новеллавий бирор дастурхон атрофида шукрона саодатини
қарашларга зид равишда башариятга бўлишлари мумкин. Аммо шоир бадиий ҳодиса йўқ. Болалар орасида ишкал туйган онларини ишора остига яшири-
хос илк одам, илк оила, инсон кўнгли, мақсади учун бундай фаоллик муҳим чиқариши мумкин бўлган, ота-онани шади. Яшириш асносида марҳум ота-
индивидуал ва маиший ҳиссиётни роль ўйнамайди. У мазкур воқелик йўриғидан чиқадигани ҳам йўқ. Кенжа оналарини эслашади, тушунишади. Ўз
талқин этади. Ундаги соддалик остида воситасида умуман оилани, хусусан, ўғилнинг «шаддод»лиги ҳам табиий, хаёлларида: «Онанинг кўнгли болада,
теранлик, оддийлик остида буюклик, ота-она психологиясини лирик асослаш- ўз йўлида (барча кенжалар сингари). боланинг кўнгли далада» деб қўйишади.
миллий мазмун остида улуғвор фалсафа ни кўзда тутган. Шунинг учун ҳам шеър Шунга қарамасдан, чол-кампирнинг Зотан, бола кўнглининг далада бўлиши
туради. Абдулла Орифнинг идиллия- сюжет тизимида ота-она образларигина кўнгли хотиржам эмас. Хаёллари чувал- ҳам бир қонуният, муносабатни ташкил
вий талқинга молик барча шеърлари, фаол ҳаракатланади. Айни ҳаракатлар ган, егани ичига тушмайди... этувчи ўзгармас категориянинг айни
хусусан, «Оила» шеъри моҳиятини ҳам шеър ботинида ўй-хаёл, мулоҳаза-муҳо- ўзидир (Момолар таъбирича, «Одам
шундай бадиий-фалсафий ўзига хослик- кама, баҳс-мунозара тарзида ифодала- Хўш, унда бу хавотирнинг боиси ато ҳам отам-онам эмас, болам», деган
лар ташкил этади. нади. нима? эканлар. Чунки у Зот алайҳиссаломнинг
ота-оналари бўлмаган экан).
Шеър сюжети ниҳоятда содда. Унда Шуни алоҳида такидлаш ўринлики, Бу шундай бир ноёб хавотирки,
муайян оила ҳаётида рўй берган одат- бу қадар фаол бўлишларига қарамасдан унинг ҳеч қандай сабаби йўқ. Айни «Оила» шеъри сюжети чол-кампир
даги бир воқеа лирик тасвир этилган. асардаги на ота, на она образи индиви- пайтда, бирор мантиққа бўйинсунмай- хонадонида рўй беришини юқорида
Айни воқеа исталган ўзбек оиласи дуал асосга эга эмас. Уларнинг ҳар ик- диган, тушунтириш, тушуниш қийин таъкидлаб ўтдик. Бу маконда воқеалар
(ҳатто бошқа миллатларга мансуб каласи расмий, умумлашган, типиклаш- бўлган, енгиш, қутулиш мумкин бўлма- абадий давом этади. Болалар кўчага
оилаларда ҳам)да рўй бериши мумкин. ган образлардир. Типиклашгани боис ган абадий хавотир бу. Бу хавотир Одам йўл оладилар, чол-кампир (ота-она)
Шунинг учун ушбу шеърда акс этти- ҳам уларни умуммиллий ёки умумбаша- ато ва момо Ҳавводан мерос умуминсо- эса уларни уйда кутади. Кетиш-кутиш
рилган воқеани идиллик сюжет қолипи рий ота-она образи дейишимиз мумкин. ний хавотир. Унинг остида ота-онанинг бу макондаги нисбий ҳаракатни таъмин-
тарзида қабул қилсак ҳам бўлади. Яъни «Оила» шеъридаги ота-она образи учун фарзандга бўлган ботиний ва ҳеч қачон лайди. Аммо ота ҳовлиси (ёки ота уйи,
ота-она, ўғил ва қизлардан таркиб топ- ҳатто макон-замон муайянлиги ҳам хос туганмас меҳри яширинган. Айни шун- хонадони) эса ўзгармайди. Воқеалар
ган бир оила. Болаларнинг барчаси, эмас. Чунки бундай ҳолат Одам ато ва дай улкан кўлами, мураккаблиги, ҳеч такрорланиб турувчи турғун маконлиги-
ҳатто кенжа ўғил ҳам (машинада чиқиб момо Ҳавволар билан ҳам рўй берган қандай психологик талқинга бўй бер- ча қолаверади. Бу шеърдаги замон кате-
кетгани эътиборидан) ўз йўлини топиб бўлиши мумкин (Ривоятларда келиши- маслиги билан ҳам у инсонга хос, аза- горияси ҳам худди шундай. Ёнламасига
кетган. Катта ўғил бирор кўл ёки дарё ча, ўз ўғилларини овга жўнатган Одам лий ва абадий хавотирнинг мукаммал (горизонтал) ёки юқорига (вертикал)
бўйига дам олгани (балиқ овига) йўл ато ҳам улар овдан қайтгунларича лирик намунасидир. қараб ҳаракатланмайди, балки церку-
олган. Қиз фарзанд қайсидир олий ўқув хавотирга тушар эканлар). льятив траектория бўйлаб такрорланиб
юртининг кечки бўлимида таҳсил ола- Шеърда акс этган муносабатнинг ҳам туради. Ҳатто боболар, оталарнинг ўли-
ди. У ўқишда. Шеър сюжетидаги барча «Оила» шеърининг жон томирини илдизлари чуқур, ҳатто хавотир катего- ми ҳам замоннинг бундай ҳаракатини
лирик ҳолатлар тасвири чол ва кампир – тутиб турган, унга тириклик, жозиба, рияси билан салкам тенгдош. Абдулла ўзгартира олмайди. Авлодлар ҳаёти не-
ота-она билан боғлиқ. Улар эрталабдан лириклик, инжа бадиият бағишлаб Ориф буни кичкина детал воситасида гизида такрорланишда давом этаверади.
кўчага чиқиб кетган болалари ҳақида мукаммал ифодалай олган: Такрорланувчи ташрифлар кутишдан
ўйлайдилар, муҳокама юритадилар, кейинги қайтиш, бир дастурхон атрофи-
хавотирга тушадилар. Бир-бирларини Кампир: Шукур, – дейди да жамланишда намоён бўлади. Ота-она
«нуқийди»лар. Кун тугаб, кечки овқат қимтиниб лаби, кутгани каби болалар ҳам уйдан чиқиб
маҳали болаларнинг барчаси уйга қай- Чол ҳам жилмаяди: Тушунар... кетадилар, қайтиб келадилар. Бу жараён
тади. Чол-кампир дастурхон атрофида Дунёда ҳеч бир гап бўлмаган каби. узлуксиз тўхтамайди. Кетиш муддати
тўрткўз тугал жамланган болаларини Болалар овқатни туширар. маълум вақтга чўзилиши, ота макондан
кўриб хотиржам тортадилар. Яратганга узоқлашувнинг рўй бериши ҳам ушбу
шукрона келтирадилар. Аммо уларда Чол-кампир учун «узун-қисқа бўлиб» азалий қонуниятга путур етказа ол-
кун бўйи кечган хавотир ҳисси, ўза- болаларнинг уйга қайтиши, дастурхон майди. Токи ер юзида ягона оила қолар
ро мунозаралардан болалар бехабар. атрофида жамланиши юксак бир сао- экан, такрорланаверади.
Чол-кампир буни ўз болаларига бил- дат. Улар бундай саодатга етишув учун
диришни ҳам исташмайди. Ўз шук- ҳар куни, ҳар соат, ҳар дақиқа изти- Шеърнинг умуммиллий, умумба-
роналарини эса фақат ишора билан роб чекишади. Кун охирида эса барча шарий кўлами, даражаси ва аҳамияти
баён этишади. Шеър сюжети шу билан изтироблар унутилади. Шу нуқтадан ундаги хулосада ўз аксини топган. Бу
якунланади. вақтни тонгла яна қайта бошланадиган хулоса Яратган низомининг буюклиги,
изтироб лаҳзаларига етказиш учун са- абадийлиги, башариятга оила бўлиб
Аввало, ота-она, ўғил-қиз – бу, яшашни ихтиёр этганини эслатиш, таъ-
мукаммал даражадаги оила дегани. кидлаш, тарғиб этишда намоён бўлади.
Шеърдаги образларнинг тизимлилиги Мана шундай буюк низом асосида яшаб
шундаки, Одам ато ва момо Ҳавво келаётган оила феноменининг мукам-
мал бир намунасида шаклланган шоир
ҳеч қандай сунъий зўриқишларсиз,
табиий равишда «Оила» шеърини ўз
ўқувчиларига тақдим этадики, бу муҳим
жиҳат шеър абадияти ва бадииятини
таъминлаш учун асос бўлиб хизмат
қилади.
Шоир Абдулла Орифнинг «Оила»
шеъри ўзбек халқи миллий ўзлигини
мукаммал даражада сақлаб келаётгани-
ни кўрсатувчи улкан бадиий далилдир.
Узоқ ЖЎРАҚУЛОВ,
филология фанлари доктори,
ТошДЎТАУ профессори
№ 11-13 ОҒРИҚЛИ НУҚТА 5
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
«×ÈÐÈÃÀÍ À£ÈÄÀËÀл ятлар каби, юртимизда умрбод, доимий,
ÎÐÒÈÄÀÃÈ ÍÈÇÎËÀÐ эгаликка бериладиган ижтимоий уйлар
ва ижара уйларни кўпайтириш, бу бо-
«Қиз болани мустақил ҳаётга тайёрламай узатамиз, рада ёш оилаларни қўллаб-қувватлаш
бечора эрнинг эса турар жойи йўқ...» юзасидан давлатнинг илмий ва ҳаётий
тажрибага асосланган Дастурини йўлга
Нотинч бўлган, ажрашиш ёқасига келиб қолган, умуман шунга эмаслигини тан олсак, бир ҳақиқат аён қўйиш долзарб вазифалигича қолмоқда.
ўхшаш носоғлом оилалар (уй-жойлар)дан мажбур бўлиб бўладики, кўпгина оилалар яхши бўлиб
чиқиб кетган ёки чиқариб юборилган ё аразлаб кетиб, сўнг кетар деган ўйда, яхши ниятлар асосида Албатта бу борада давлатимиз раҳ-
қайтиб келолмаган, қайтиб келса, келин бўлиб тушган уйига қурилади ёки опа-сингилларимизни ҳа- бари жорий йил 3 март куни уй-жой
киритилмаган аёллар ҳақида албатта кўпчилик эшитган. ётга ўзимиз таваккал кузатамиз. қурилиши ва ипотека бозорини ривож-
лантириш чора-тадбирлари бўйича ви-
Чунки, улар ҳам кимнингдир синг- хотиннинг никоҳ давомида орттирган Хуллас, оиласи бузилиши ва қайтиб деоселектор йиғилишида Қорақалпоғис-
лиси-опаси, қариндоши, қўшниси, мол-мулклари, шунингдек никоҳ қайд келиши мумкин бўлган вазиятларни тон Республикаси ва барча вилоятларда
синфдоши, касбдоши умуман олганда, этилгунга қадар, бўлажак эр-хотиннинг ҳисобга олмай, бундай ҳолатларда лозим якка тартибдаги уй-жой қуриш учун 500
таниш-билиши, қисқаси улар ҳам бегона умумий маблағлари ҳисобига олинган тайёргарлик, шарт-шароитларни яратиб тагача – жами 6,5 мингта оилага кредит
эмас – юртдошларимиздир. мол-мулклари, агар қонун ёки никоҳ қўймай ё уларни уйсиз қолган вазиятда берилади.
шартномасида бошқача ҳол кўрсатил- яшаши учун муқобил турар жой йўқли-
Биз буни пинагимизни ҳам бузмай, маган бўлса, уларнинг биргаликдаги гини билсак ҳам, яхши ниятда шоша-пи- Оғир турмуш шароитига тушиб,
«ҳа, оиласи бузилиб келибди, энди умумий мулки ҳисобланади. ша, мустақил ҳаётга тайёргарликни бошпанасиз қолган мингта оила, айниқ-
болалари билан қаерга сиғади, уларни яратмай, тезроқ узатишим керак, деган са, аёлларга ижара асосида ижтимоий
ким боқади?» деймиз. Агар шундай деб Ўзбекистон Республикаси «Уй-жой қотиб қолган, чириган ақидалар асосида, уй-жойлар ажратилиши ҳақида кўрсатма
ғийбат қилмасак, албатта... кодекси»нинг 32-моддасига кўра, уй, кўп ҳам бош қотиришни ёқтирмайдиган берилди ва шу мақсадда ҳар бир ҳудудга
квартира мулкдорининг оила аъзолари, миямиздаги ана шундай «доминант» хусусиятидан келиб чиқиб, 10 миллиард
Хом ҳисоб-китобларга кўра, Тошкент шунингдек у билан доимий яшаётган фикрда уларни ўзимиз узатиб юборамиз. сўм ажратилиши белгиланди. Ёш оила-
шаҳри ва республика вилоятларининг фуқаролар, агар уларни кўчириб келган лар ва муҳтож аёллар учун ижтимоий
марказий шаҳарларида ана шундай пайтда ёзма равишда бошқа ҳол қайд Оила бошлиғи, яъни, бечора эрнинг уй-жойлар ва ижтимоий ижара уй-жой-
аёлларнинг фақатгина 3 фоизга яқини, эса, ўз хотини ва болалари билан бир лар қуришни кўпайтириш бўйича, қури-
қишлоқ туманларида эса 0,5 фоизи бо- оила бўлиб яшаши учун шахсий ёки лаётган уй-жойлар таннархини кескин
лалари билан бирга келин бўлиб тушган туширишга кўрсатма берилди.
уйига киритиб қўйиш ҳақида судларга
даъво қилади. Кейинги ўта долзарб масала эса, энди
бу борада қарашларни ўзгартиш вақти
Умумий ҳолатда оила-никоҳ низола- келди. Хусусий мулк, кўчмас мулк, оила
рида кучли биринчиликни алиментга мулки, бозор иқтисодиёти шароити ни-
оид даъволар, иккинчи ўринни никоҳдан малигини англаб етиш, барча шароитни
ажратишга оид низолар эгалласа, топ давлат яратиб беради, кўп бўлмаса,
учталикни юқорида баён этилган бола- қарз-кредит олармиз, аввал орзу-ният-
лари билан бирга уйга киритиб қўйиш ларни қилиб олайлик, қиз узатайлик,
ҳақидаги даъволар якунлаб беради. ўғил уйлайлик, шулардан қутилайлик
қолгани бир гап бўлар деган эскича ва
Шунингдек, бундай даъволарга қарши ночор фикрдан воз кечиш даркор.
даъволар ёки уларни уй-жойдан фойда-
ланиш ҳуқуқини йўқотган деб топиш, Фарзандларни мустақил ҳаётга тай-
уларни ушбу уйлардан кўчириб юбориш ёрлаш устида улар жуда ёшлигидан
тўғрисидаги даъволар эгаллайди. бошлаб бош қотириш, шунга ҳаракат
қилиш, чойхона, гап-гаштак, катта-кат-
ТАСАВВУР ҚИЛГАНМИСИЗ? та тўй-тантана фақатгина шу мақсад
учун маблағ тўплаш-сарфлаш каби
Норасида болалари билан борадиган, этилган бўлмаса, уйдаги, квартирадаги доимий яшаши учун турар жойи йўқ. ҳали жуда кўплаб сақланиб қолаётган,
яшайдиган уй-жойи ва имконияти йўқ хоналардан мулкдор билан тенг фойда- Унинг ўзи ҳам ота-онаси ва ака-ука, имконимиз ҳар доим кўтармайдиган
аёлларни, чорасизликдан ўша нотинч ланишга ҳақлидирлар. опа-сингиллари томонга ўтиб, хотин (шароити борлар бундан мустасно, улар
оилага (уй-жойга) бўлса ҳам киритиб ва вояга етмаган болаларни уйдан ўзлари билади, гўёки, бизни ижтимоий
қўйиш учун судда жон ҳолатда тортиша- Улар мулкдор берган турар жойга ҳайдашга мажбур. Чунки, у оила яша- иллатимиз (норасмий мажбуриятимиз)га
ётган, ўз ҳуқуқларини талаб қилаётган ўзларининг вояга етмаган фарзандла- ётган турар жой эрнинг ота-онаси ва айланиб қолган кераксиз вақт ва ҳавога
аёлларни ҳамда уни ва болаларини уйга рини кўчириб киритишга ҳақлидирлар, бошқа яқин қариндошларига тегишли. совурилаётган маблағ каби сарфлаётган
киритмаслик учун ҳар қандай чорани оиланинг бошқа аъзоларини эса уй, Хотин (келин)нинг уйдан чиқарилиб одатларимиздан қутилишни тезлатиши-
кўришга тайёр эр, қайнона-қайнота, квартира мулкдорининг розилиги би- юборилишига ҳам айнан мана шу миз лозим.
қайинсингил-қайинопа, қайинака-қайи- лангина кўчириб киритишлари мумкин. низоли уй-жой бу оиланинг ўзига те-
нукаларни ҳеч тасаввур қилганмисиз? Бу шахслар уй, квартиранинг мулкдори гишли бўлмагани асосий омиллардан Хуллас, оила-никоҳ, фарзандлари-
билан оилавий муносабатларни тугатган биридир. мизга муносиб ҳаёт, шарт-шароит, мулк
Қолаверса, аёлларнинг ўз жонига қасд тақдирда ҳам уларда турар жойдан фой- ҳозирлаш, ҳеч бўлмаса уларнинг ўзлари-
қилиш ҳолатларини таҳлил қилсак, бунга даланиш ҳуқуқи сақланиб қолади. ҚАНДАЙ ЧОРА-ТАДБИР КЕРАК? ни шунга ўргатиш масаласига тизимли
асосий омиллардан рашк мотивидан ке- эътибор бериш, болаларни мустақил
йинги ўринни уй-жойи ва борадиган жойи Демак, қисқа ва содда қилиб айтган- Уйга киритиб қўйиш ҳақида низолар- ҳаётга тайёрлаш, тадбиркор, тадбирли,
бўлмаган вазиятдаги аёллар ташкил этади. да, хотин уйга киритиб қўйишни сўраши ни камайтириш учун қуйидаги чора-тад- ишбилармон, илмли қилишга бор имко-
учун ўша низоли уй эр-хотиннинг бир- бирларни кўриш муҳим: ниятни ва диққат-эътиборни қаратиш, бу
Илғор давлатларда эса, ёшлар ота- галикдаги мулки, яъни никоҳлари дав- – баландпарвоз гаплар эмас, буни амалга
онасининг орзу-ниятлари асосида тезроқ рида олинган бўлиши ёки уй, квартира Ўзбекистон Республикаси «Оила оширишимиз керак.
оила қуришга эмас, вояга етибоқ катта ва мулкдорининг оила аъзоси, шунингдек кодекси»да белгилаб қўйилган никоҳ
мустақил ҳаётни ўрганишга, бировнинг у билан доимий яшаётган ё шу уйдан шартномаси ҳуқуқидан кенгроқ фой- Агар умримизнинг кам вақти, ма-
кўмагисиз яшашга, ҳеч бўлмаса шунга фойдаланиш ҳуқуқини қўлга киритган даланиш, бизнинг қонунчиликдаги блағ ва имкониятларини бу йўлда
ўзини тайёрлашга уринишади. бўлиши керак. никоҳ шартномамиз шундоқ ҳам кўп сарфлар эканмиз, қизларимиз, опа-
масалани қамраб олмайди, фақатгина, сингилларимиз суд остонасига «уйга
Никоҳдан ажраган ёки ажрашаётган НИЗОЛАР ҚАНДАЙ никоҳланувчи шахсларнинг ёки эр ва киритиб қўйиш ҳақида» даъво билан
ёш аёлларнинг вояга етмаган болалари КЕЛИБ ЧИҚМОҚДА? хотиннинг никоҳда бўлган даврида ва келаверади... Бу эса бизнинг халқимизга
билан бирга уйга киритиб қўйиш ҳақида (ёки) эр ва хотин никоҳдан ажратилган хос эмас.
судга бераётган даъволарнинг асослари, Никоҳдан ажрашиш ва аёлни фар- тақдирда уларнинг мулкий ҳуқуқ ҳамда
уларнинг келиб чиқиш сабаб-омиллари зандлари билан бирга ота уйига кузатиб мажбуриятларини белгиловчи келишуви Айтганча, яна бир гап. Биз Иккинчи
ва бу каби низоларнинг олдини олиш қўйиш, агар ота уйи бўлса ёки у уйга ҳисобланади. Яъни агар амал қилинса, жаҳон уруши даврида миллионлаб бо-
юзасидан бир-икки таклифларни ўрта- сиғса, туғилиб ўсган ўз уйига ҳам сиғ- аёл болалари билан кўчада қолмаслиги лаларни бағрига олиб, ўз уйидан жой,
га ташласак, фойдадан холи ёки ёмон магандан кейин судга даъво киритиши мумкин. меҳр берган буюк инсоний фазилатлар
бўлмайди. табиий, бошқа чораси ҳам йўқ. соҳиблари бўлган аждодларнинг авлод-
Айни пайтда бозор иқтисодиёти ларимиз. Бугун эса ўз ўғлининг фар-
АСОСЛИ ДАЪВО: Агар аввал бошдан никоҳдан ўтув- қоидалари амал қилаётган бошқа жами- зандлари, невараси, жияни, яқинлари
УЙИМГА КИРИТИБ ҚЎЙИНГ... чиларнинг жуда катта қисмини ўз норасидаларни келинига қўшиб уйдан
мол-мулкига (кўчмас) ёки уй-жойга эга чиқариб юбориш учун судга даъво ки-
Ўзбекистон Республикаси Оила ко- ритиб, низо кўтармоқдамиз...
дексининг 23-моддасига мувофиқ, эр ва
Албатта бунда келин-аёл томонини
ҳам қўлламоқчи эмасман, асосий масала
оилаларни пароканда бўлишга қўйиб
бераётган, уларнинг ҳаётига ортиқча
аралашиб, ижтимоий амбициясини бо-
сиб олмаётган катталармиз...
Хулоса ҳар биримиздан!
Нуриддин МУРОДОВ,
Тошкент шаҳар
Учтепа туманлараро суди судьяси
(ЎзА)
6 ИНСОН ЎЗИНГ № 11-13
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
«ÄÓͨÍÈ £ÈÇ¢ÀÍÌÀ ÌÅÍÄÀÍ,
Машҳур ҳофиз, улуғ санъаткор, Ўзбекистон ва Тожикистон халқ артисти
Шерали Жўраев ҳақида публицистик қўшиқ
Эй, қўшиққа ташна, чанқоқ юраклар! эди. Сўздан, ҳарфдан, ижродан сиёсий спектаклга айланади. Мухлислар унинг чиқ ҳақиқат, лекин ширин ёлғон ёмон».
Эй, қўшиқсевар диллар, асл қўшиқнинг хато изланадиган мудҳиш даврлар эди. концертларидан юраклари сел бўлиб Ёки: «Энди инсон қадри ҳам аввалги-
мафтуни бўлган қалблар! Лекин ҳофиз бу қўшиғи билан бизнинг чиқадилар. ларга ўхшамас, кўнглум ичра дарду ғам
улуғ ва буюк ўзбеклигимизни ҳамиша аввалгиларга ўхшамас...»
Сизга ўлмас бир қўшиқ ҳақида сўз- ёдимизга солиб келади. Бу ўша замонда Унинг юрагидаги, овозидаги дард-
лай, бўзлай-бўзлай, ёниб-ёниб, куйиб- ҳақиқий жасорат ва қаҳрамонлик эди. лари Жалолиддин Румий, Алишер Тингловчи унинг қўшиқларига шун-
куйиб, ўртаниб-ўртаниб, тўлиб-тўлиб, Навоий, Заҳириддин Муҳаммад Бобур, чаки чапак чалмайди. Аксинча тушу-
жўшиб-жўшиб, қайнаб-қайнаб, то- Кейин у «Ўзбекистон» қўшиғида яна Фузулий, Ҳофиз Шерозий, Саъдий, ниб, англаб, юрагини қўшиб қарсак ча-
шиб-тошиб сўзлай! юқори пардаларга кўтарилди. Авжни Огаҳий, Ганжавий, Эркин Воҳидов, Аб- лади. Юрак билан чалинган қарсакнинг
баланд олди: дулла Орипов, Омон Матжон, Ҳалима қадри баланд бўлади.
Гоҳ баралла овозда, гоҳ оҳиста, со- Худойбердиева, Разул Ҳамзатов, Усмон
кин, гоҳ майин, гоҳ ҳайқириб айтай! Америка – сеҳрли диёр, Азим, Тўра Сулаймон каби машҳур Истеъдод ўз кушандаси билан дунё-
Ухлар эди Колумб ҳам ҳали. ижодкорларнинг қаламидан тўкилган га келади. Истеъдодлиларга ҳамиша
Сиз бу камтарин ва улуғ ҳофизни Денгиз ортин ёритди илк бор, дардлар билан уйғунлашиб кетади. оғир, ҳамиша азоб. Истеъдодни доимо
яхши биласиз ва уни юксак меҳр билан Берунийнинг ақл машъали. ҳасадгўйлар, кўролмас ғаламислар оч
севасиз. Ҳа, бу ўша – ҳамма биладиган Колумбда бор аламим маним, У шеър ёки ғазални теран англаб, қашқирдай қадамини пойлаб юрадилар.
ҳофиз. Унинг ўктам ва мағрур овозини Ўзбекистон, Ватаним маним... сўзлар қатидаги маъноларни, дардлар- Фурсат топилди дегунча ҳужум қилади-
ярим асрдан буён эшитиб келамиз. Уни ни, изтиробларни ўз юрагидан ўтказиб, лар. Бадном қилишга уринадилар.
ёниб-ёниб, ҳузур қилиб дард билан, Ҳофиз ҳамиша шеърнинг юрагини кейин куйлайди.
қувончу армон билан тинглаймиз. топиб, ўз юрагига жойлаб, кейин куй- Ҳофиз ҳам ана шундай ёвуз ва ғий-
Тинглаб тўймаймиз. Қулоғимиз, вужу- лайди. Репертуар устида жуда жиддий Унинг ижросидаги «Биринчи муҳаб- батчи тўдаларга кўп марта дуч келди.
димиз, юрагимиз яна, яна куйлайвер, тер тўкади. Вақт ва замон ўтаётир. батим» қўшиғи янграган лаҳзалардан Санъатдан йироқ, ўртамиёнадан паст
тўхтама, куйлайвер, ҳофизим, деб ил- Лекин унинг репертуаридаги умри узун бошлаб, ошиқ юракларнинг дардли кимсаларнинг беомон ҳужумларига,
тижо қилади. қўшиқларини ҳамон завқ-шавқ билан мадҳиясига айлангани ҳаммага аён. Бу айрим амалдорларнинг тазйиқларига
тинглайдилар. умрбоқий қўшиққа бутун халқимиз жўр ва тақиқларга учради. Номи кўп вақт
Бу овозга қалбан саждалар қиламиз. бўлиб, Ўзбекистон куйлайди, десак, «қора рўйхатлар»дан тушмади.
Бу овознинг имкониятлари нақадар Ҳар бир ижро этилган янги қўшиқ муболаға бўлмайди:
кенглигидан ҳайратга тушамиз. Бу ҳофизни кашф қилади. У қўшиқ санъа- Машҳур санъаткор Бобомурод
сеҳрга, сир-синоатга тўла овоз сизни тимизда чинакам яратувчи – кашфиёт- Сени эслаб йиғлайман, Ҳамдамов ҳофиз ҳақида куюниб
ўз домига оҳанрабодай тортаверади. чига айланди. биринчи муҳаббатим, шундай деган эди: «Эл севган бу улуғ
Сиз эса, сархуш оҳанглар, дилўртар санъаткорни телевизорга чиқармаслик,
нолалар уммонига ғарқ бўлаверасиз. Бетакрор овоз соҳиблари, булбул- Эслаб бағрим тиғлайман, концерт залларига қўймаслик мумкин.
Бу қудратли овоз ўтмиш билан бугун- биринчи муҳаббатим... Лекин мухлислари юрагидагини экран
нинг нолаларини, оҳангларини, барҳаёт нафас, буюк санъаткорлар – Ҳалима ва саҳналарни тақиқлаб бўлмайди».
анъаналарини ўзида мужассам этган. Носирова, Ҳожи Абдулазиз, Комилжон У ижро этган қўшиқларда илоҳий- Шоир ёзганидек: «Булбул ўгай эрур
Аждодлар билан авлодларнинг боқий Отаниёзов, Маъмуржон Узоқов, Расул лик, қандайдир сеҳру жоду бор. Ҳам зоғлар орасида».
туйғуларини занжирдай мустаҳкам- Қори Мамадалиев, Отажон Худойшу- ўйлатади, ҳам йиғлатади, ҳам юраги-
лаган. Асрий дардларга малҳам қўяди куров, Бобомурод Ҳамдамов ҳақиқий нгизда туғёнлар қўзғайди. Уни «ўгай» деб билган кимсалар,
унинг қўшиқлари. Яшашга, дадил қа- қўшиқ кашфиётчилари бўлган. Бу кейин санъати олдида қуллуқ қилдилар.
дамлар ташлашга давъат этади. улуғлар сафидан бизнинг суюкли ва У чинакам қўшиқ сеҳргари. У сир- Катта саҳналардан жой бердилар. Тан
фидойи санъаткоримиз ҳам муносиб ли, сеҳрли овози билан мухлислар олдилар.
Бу нолакор овоз дастлаб Андижон ўрин олди. Мардлик ва ҳалоллик билан юрагини ўзиники қилиб олади. Сиз бу
томонларда янгради. У чўпон отасига ўз ўрнини топди. гоҳ майин, гоҳ улуғвор овоз оғушига У ҳасадгўйлар билан олишмади,
эргашиб, дашту-тоғларда қўй боқиб тушиб қолганингизни билмайсиз ҳам, ғаламис ғанимларига, ҳар хил рўйхат-
юрган кезларида хиргойи қилишдан Маълумки, саҳрога қатра сув ҳаёт сезмайсиз ҳам. Бу бепоён, ҳудуди йўқ ларга, асло парво қилмади. Амалдор-
тўхтамасди. Унинг ёқимли ва ширали бағишлаганидек, ҳофиз яратган қў- овознинг қулига айланасиз. Мажнун ларнинг тазйиқидан, пўписасидан
овозини эшитган отаси ич-ичидан хур- шиқлар ҳам ҳақиқий санъатга ташна бўлиб уни излай бошлайсиз. Овоз сиз- чўчимади.
санд бўлиб, ўғлини дуо қиларди. Ўғил қалблар чанқоғини қондириб кела- ни тоғ-тошларга, боғларга, серҳосил
эса кенгликлар, тоғ-тошлар бағрида ётир... далаларга, чўлу даштларига етаклаб Лекин у жон-жонига пайванд бўлиб
куйлагиси келиб, юраги тўлиб-тошиб кетаверади. Бу теран овоз юрагингизга кетган суюкли машғулоти – қўшиқ
кетаверарди. Болалигидан қўшиқ унинг У қадим ва буюк ўзбек қўшиқчилиги Ватаннинг бетакрор манзараларини, куйлашдан бир лаҳза ҳам тўхтамади.
жону жаҳонига айланиб, жажжи юра- санъатида кутилмаган янги саҳифалар инсон оламининг мураккаб дунёсини Қўшиққа суянди, қўшиқдан куч-қудрат,
гидан ўрин олган эди. Бир кун келиб очди. Ўз ижро услуби ва бетакрор ово- чизаверади, чизаверади. Унинг овози мадад олди. Торини кўксига маҳкам
бу хиргойилари овоз султонига айла- зи билан мактаб яратди. Бу мактабдан даволайди, дил дардларига малҳам босиб, қаддини тик тутиб, бор овозда
нишини ҳали ўзи билмасди. Бир кун не бир санъаткор етишиб чиқмади дей- бўлади. Авжида ҳам, майин нолаларида мағрур куйлади:
келиб, бу мағрур ва ёрқин камалакдай сиз, ҳали неча-неча авлодлар баҳраманд ҳам юракни чертиб ўтадиган ҳикмат
товланувчи овоз миллион-миллион бўлишларига ҳам ишонамиз. бор, исён бор. Унинг қўшиқлари одам- Дунёни қизғанма мендан, азизим,
юракларни мафтун этишини хаёлига ни ўзи билан ўзи исён қилишга, ўзини Мен сенинг кўчангдан
ҳам келтирган эмас. У қўшиқ ичида мўъжизавий қўшиқ ўзи англашга чорлайди: «Яхшидир ач-
яратади. Унинг ҳар бир йирик концерти ўтмасман зинҳор,
Унинг ягона буюк орзуси бор эди: Менинг бу оламда ўз айтар сўзим,
қўшиқ куйлаш. Ҳали ҳеч ким эшитма- Ва ўзим сиғинар мозорларим бор...
ган, ҳали ҳеч ким айтмаган қўшиқни Дунёни қизғанма мендан, азизим,
айтишни истарди. Бу қўшиқ унинг Қалбингни ёқмасин шубҳа ва сўроқ.
юрагида туғилиб, вояга етаётган эди. Мен ўзга манзилга тикканман кўзим,
У сенинг кулбангдан
Туғилиб ўсган она-замини, улғайган
Ватани, улуғлаб куйлаган халқи уни жуда ҳам йироқ...
қўшиқчи қилди. У туғилган Ватаннинг
тупроғи азиз ва табаррук Аллоҳнинг Яна бир дилбар қўшиғида шундай
назари тушган муқаддас замин. нола қилди: «Дилимнинг рангини гул
билса бўлди, менинг кимлигимни эл
У кейинчалик катта юрак билан билса бўлди».
куйлаган «Ўзбегим» қўшиғида шундай
наъра тортдики, халқнинг ҳам қалби Маълумки, публицистика жанрида
кенгайиб кетди, қадди юксалди. матбуотнинг ҳозиржавоб, кескир, ўткир
ва теран мавзулари қаламга олинади.
Тарихингдир минг асрлар, Бизнинг ҳофиз ҳам санъатга қўшиқ
Ичра пинҳон, ўзбегим. публицистикасини олиб кирди, уни
Сенга тенгдош Помиру лирикага ҳамоҳанг қилди. Масалан,
Оқсоч Тиёншон, ўзбегим. «Инсон» қасидаси бу барҳаёт қўшиққа
Сўйласин Афросиёбу айланди:
Сўйласин Ўрхун хати.
Кўҳна тарих шодасида Собиту сайёрда
Битта маржон, ўзбегим... Инсон ўзинг, инсон ўзинг.
Мулки олам ичра бир
Бу даврда шўронинг қатағон сиё- Хоқон ўзинг, султон ўзинг...
сати авжга чиққан таҳликали йиллар
У юксак маҳорат билан куйлаган
«Муқаддас аёл» қўшиғи аллақачон
№ 11-13 БУ — ДОЛЗАРБ 7
2021 йил 18 март ЯНГИ АЛИФБО ЛОЙИҲАСИ
www.od-press.uz ЭЪЛОН ҚИЛИНДИ
ÀÇÈÇÈÌ!..» Норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар лойиҳалари Кирилл Амалдаги Лойиҳадаги
муҳокамаси портали (regulation.gov.uz)да Ўзбекис- алифбосида алифбода алифбода
тон Республикасининг «Лотин ёзувига асосланган
ўзбек алифбосини жорий этиш тўғрисида»ги Ғғ G‘ g‘ Ḡḡ
Қонунига ўзгартиришлар киритишга оид қонун Ўў O‘ o‘ Ōō
лойиҳаси муҳокамага қўйилди. Лойиҳага кўра, Шш Sh sh Şş
Ўзбекистон Республикасида лотин ёзувига асос- Чч Ch ch
ланган, 28 ҳарф ва 1 та ҳарфлар бирикмасидан Çç
иборат янги ўзбек алифбоси таклиф этилмоқда.
Муҳокама 31 мартга қадар давом этади.
Айни вақтда амалда бўлган лотин ёзувига
асосланган алифбомизга асосан қуйидаги ўзга-
ришлар таклиф этилмоқда:
аёлга мадҳия бўлиб қолди. Бу мўътабар қўшиқсиз МЎЪЖИЗА ҚАНДАЙ ЯРАТИЛГАН?
байрамлар татимайди:
Японияда бошланғич синфларга то олтинчи сўнг тишларини ювишар экан.
Сен барибир муқаддассан, синфгача «Ахлоқ томон йўл» дастури асосида Улар ёшликдан саломатликла-
Муқаддас аёл! дарс ўтишар экан. Бунда ўқувчилар фақат ахлоқ рига эътиборли бўлишга кўник-
ва кишилар билан муомалани ўрганишар экан. тирилар экан.
У ҳали-ҳануз қўшиқ излаб яшайди. Назаримда,
ҳамон ўз қўшиғини топмагандай, қўшиқ ишқида ёна- Биринчи синфдан учинчи Япон ўқувчилари устоз- Мактаб мудирлари ўқув-
ди. Дарёю денгизлар сувдан, тоғлар қоялардан, тошу синфгача имтиҳон бўлмас экан. лари билан бирга ҳар куни 25 чилардан ярим соат олдин
харсанглардан, боғлар ширин-шакар мевалардан тўй- Чунки бу вақтда мақсад тарбия дақиқа мактабни тозалаш билан овқатланишар экан. Бу билан
магани каби, у ҳам қўшиқдан, қўшиқ меҳридан асло қилиш, тушунчаларни ундириш шуғулланишар экан. Бу уларни овқат болаларга зарар берадими
тўйгани йўқ. У қўшиқ ижро этмайди. Балки қўшиқ ва шахсиятни шакллантириш тозаликка харис бўлиб, камтар йўқми, шуни аниқлаб беришар
ичида яшайди. Қўшиқ унинг ҳаёти. бўлар экан. ўсишларига ёрдам берар экан. экан. Улар ўқувчиларни Япо-
ния келажаги деб билишар,
Унинг юрагида битмас-туганмас қўшиқ захираси Японлар бой бўлишига Япон ўқувчилари уларни ҳимоя қилиш лозим
бор. Унинг қўшиқларида она еримиз, далаларимиз қарамасдан уларда хизматкорлар мактабга ўзлари билан зарар- деб эътиқод қилишар экан.
дарди бор. Заҳмат билан етиштирилаётган буғдой ва йўқ экан. Уй ва болаларга ота- сизлантирилган тиш чўткасини
пахтанинг гарди бор. Зиёли, деҳқон, ишчи, ёшлар – она масъул экан. олиб боришар экан. Овқатдан Японияда фаррошлар-
ҳамманинг ўтли бир нафаси бор. ни «саломатлик муҳандисла-
ри» дейишар экан. Улар 5000
Ўзбекнинг ўзи бор, сўзи бор, мағрур овози бор, бе- дан 8000 долларгача маош
такрор ноласи бор, дарду қувончлари бор, баланд-ба- олишар экан. Уларни ишга
ланд такрор авжлари бор. олишдан олдин ёзма ва оғ-
заки имтиҳондан ўтказишар
У тоғлардай юксак қояларда, қир-адирларда мағрур экан.
туриб қўшиқ айтса, унинг ўтли нолалари водийларда
акс садо беради. Водийлар, воҳаларда туриб куйласа, Японияда поезднинг ке-
чўққилар, қоялар титрайди. чикиш ўлчами йилида 7 сония
экан. Улар учун вақт жуда қий-
Ҳофизимиз қўшиқ санъатимизни анча юксакка матли экан. Сония ва дақиқа-
кўтарди. Унинг турли мавзуларда куйлаган барҳаёт ларга ўта диққатли экан улар.
қўшиқлари ҳодисага айланди, воқеа бўлди. «Бу кун-
ларга етганлар бор, етмаганлар бор». Агар япон ошхоналарига
борсанг уларни ўзига етарли
Унинг ниҳоятда сермаҳсул, серқирра, хирмони овқат олаётганини кўрасан. Улар-
баланд ижоди ҳақида батафсил ёзишнинг сираям дан овқат ортиб қолмас экан.
имкони йўқ. Улар жилд-жилд китобларга айланиши
муқаррар. Кунлар келиб, бу эзгу ишга ҳам қайтармиз.
Каминадан баъзан «фамилиянгиз бир хил, исмла-
рингиз уйқаш, машҳур ҳофизга ким бўласиз», деб
сўрашади. «Оддий мухлис», – деб жавоб бераман.
Ҳақиқатан ҳам ҳофиз санъатининг мухлисларидан
бириман. Матбуотда ишлаган кезларда, унинг ўзи ва
қўшиқлари ҳақида кўплаб мақолалар ва суҳбатларни
эълон қилганмиз. Баъзан ўртамизда андак баҳс-муно-
заралар бўлгани ҳам рост. Булар «учинчи одам»лар-
нинг хизматлари эди. Лекин инсоний муносабатлари-
миз ҳамиша юксак ва самимий бўлган.
Шу кунларда машҳур ҳофизнинг бироз бемор экан-
лиги ва Туркияда даволанаётгани ҳақида интернетда
турли хабарлар ва миш-мишларнинг тарқалаётгани
ҳам бор гап. Ҳозир интернет балосидан қочиб-қуту-
либ бўлмайди. У коронавирусдан ҳам хавфли...
Бир суҳбатимизда ҳофизимиз: «Ҳар тонг намозимда
улуғ устозларим Комилжон Отаниёзов, Маъмуржон
Узоқовнинг руҳи покларига дуолар қиламан», деган эди.
Келинг, азиз қўшиқ мухлислари, севимли, ардоқли
ҳофизимизга Аллоҳдан мустаҳкам соғлиқ, узоқ умр
ва янги қўшиқлар ижод қилишини сўраб дуолар қи-
лайлик. Тезроқ тузалинг, ҳофизимиз. Сизни концерт
заллари ва мухлислар қалбидаги соғинч саҳналари
орзиқиб кутаётир...
Ашурали ЖЎРАЕВ,
Ўзбекистонда хизмат кўрсатган журналист
8 БУГ УННИНГ ГАПИ № 11-13
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
ёхуд тирқишдан мўралаётган «оммавий маданият» «Оддий сўзлардан қўшиқ ясаб,
Ёқимли нолалар билан бўяб,
Форобий бобомиз айтганларидек, жамиятимизни фозил ҳисоби, минг хил рангда гуллар чиқар Ҳис-туйғуда басталаб,
одамлар шаҳрига айлантира олсаккина бизга ҳеч қандай заминидан, турли-туман, ширин-ша- Айтсам ҳам тушунмайсан...»нинг
хавф соя сололмайди. Бунга эришиш учун қанчалик сийқаси кар мевалар униб чиқар тупроғидан... эса «Эркатош»ини тинглаб кўринг-да:
чиққан сўз бўлмасин, маънавият зарур. Яқинда Президент
раислигида маънавий-маърифий ишларга бағишлаб ўтказилган Ўзбекистон бизнинг ватан, керак «Ҳей, севгилим, мани, эй тррр, оппо,
йиғилишда ҳам бу бот-бот таъкидланди. Бугун янги ҳаёт қуриш, эмас ўзгаси, Юрагимни эзвординг, эй тррр, оппо.
ривожланган давлатлар қаторига чиқиш йўлидан бораётган Рози бўлмас экансан, эй тррр, оппо,
мамлакатимизда миллий ғоя масаласи жуда муҳим аҳамиятга Ўзбекистон бизнинг ватан, керак Обрўйимни тўквординг, эй тррр, оппо.
эга экани қайд этилди. эмас бошқаси, бошқаси, бошқаси. Жон-жонимдан ўтди қийноқларинг сани,
Жон-жонимга тегди эркалигинг сани.
Нурнинг Шарқдан чиқиши- «Қанийди сени кўрмаганимда, Ўзбекистон она диёр, Ўзбекистон Эркатош, эркатош, сани севиб ҳолим вой,
ни инобатга оладиган бўлсак, исмингни ҳатто билмаганимда. жаннатмакон, Ўзбекистон мустақил Эҳ, кўзларинг нега суздинг?..
маънавий юксалиш жараёни юрт, Ўзбекистон, Ўзбекистон!» Ҳаётимни сан буздинг...»
биз учун янгилик эмас. Ўрта Қанийди бир тун ўйламай ётсам,
асрда яшаган бобокалонларимиз унутсам сени уйғонганимда...» Ана энди шоир «бисёр айтилганда Ҳа, одамнинг ўзида озгина ҳамият
тиббиётда ҳам, илм-фанда ҳам, рангсиздир калом», деганда нақадар ҳақ бўлмаса қийин, бу нарсани ўргатиб ҳам
таълимда ҳам, адолат учун кура- «Шукур» деб куйлаётган «Уммон» эканини билиб олаверинг. Чиндан ҳам бўлмайди. Мулоҳазаларимга қарши
шишда ҳам буни намоён қилиб гуруҳи эса қўшиқ айтишдан кўра ўз кун сўз қадрини билмаган, юрт қадрини ту- чиқиб, ахир мусиқаси яхши-ку, рақсга
бўлишган. Аслини олганда, биз тартиби билан мухлисларни таништира- шунмайди ҳам, тушунтиролмайди ҳам. тушса бўлади, устига-устак тўйбоп, де-
бугун «кимларга»дир эргашиш ётгандек гўё: гувчиларга қўшиқ фақат куйдан иборат
эмас, кимларнидир эргашти- Эсганда танамизга роҳат бағишлай- эмаслигини, куй ва сўз ошуфталигидан
риш палласида турган бўли- «Уйғонаман эрталаб, яна ҳар кунги диган ёқимли шабадани халқимиз ел гўзал қўшиқлар яралишини эслатиб
шимиз зарур. Бизга мусиқа ҳолат. Юзимни ювиб, ичаман чой. Кечга деб атайди, ўзбек миллий эстрадаси ана ўтмоқчиман. Яна қўшимча тарзда, биз
санъатини «ўргатаман» де- қолиш мумкин эмас. Шошилиб кийиниб, шу елдек дилларга сурур бағишлашини шеърият мулкида султон бўлган бобо-
ганларга, боболаримизнинг яна қайтарилар ўтган бир неча он. Яна ҳам кўпчилигимиз яхши биламиз. Аммо ларнинг авлодларимиз. Сўз борасида
мусиқа билан беморлар ўша автобекат. Ўтираман ўзим ёзган бугунги кунда миллий эстрада ниқоби ғариблик бизларга ярашмайди, сўзни
дардига даво топганини қўшиғим тинглаб. Ҳозир 7:15 да келади остида енгил-елпи хиргойи қилиб юр-
уқтира олишимиз керак. бешта қиз, шу бекат тараф...» ган «санъаткор»ларни бир сўз билан беҳурмат қилиш эса, бобо-
Бизга адабиёт, сўз санъати елвизаклар десак янглиш бўлмас. Шуни лар юзига оёқ қўйишдан
қандай бўлишини кўрсатаман дегув- Умидшоҳ ва Сабина ижросидаги билиб қўйингки, ел ҳам, елвизак ҳам та- ўзга нарса эмас, дегим кел-
чиларга Алишер Навоий бобомизнинг «Умидшоҳдек бўлмайди» хонишини биат унсурлари, бироқ қай бири фойдаю, ди. Зеро, билмаслик эмас,
қуввайи ҳофизасида сақланган соф тинглаган ота-оналарнинг ичидан ни- қай биридан заҳмат етишини фарқлай билишга интилмаслик айб
ўзбекча сўзлар салмоғини эслатиб малар ўтаётганлигини ўзларидан бўлак билишимиз лозим. Бугун ўзларини саналади. Билмаяпсизми, ўзи-
қўйишимиз шарт. Мода ва кийиниш ҳеч ким билолмаса ҳам керак: шоҳ санаб олиб, ўзлари ўтирган шохни нгиздан битта ортиқроқ кўйлак
маданиятида ҳам Осиё пахта ва ипак кесаётган ҳаваскорларимиз шунчалик кийиб йиртган санъаткорлардан
матолардаги кийимлари билан катта «Умидшоҳ: кўпайиб кетдики, уларнинг қўшиқлари- маслаҳат олинг.
шуҳрат қозонган. Тенгга тенг деганлардан қочинг, дан атрофга зарарли вируслар тарқалиб, Бугун ўзларини осмондаги юл-
ёмонлардан асранг, писмиқлардан ҳавомизни заҳарлаётгандек, назаримда. дузларга қиёслаётган ана шундай
Ёшлар эртанги кунимизнинг ҳал қўрқинг. Юраги паст бўлади, даст айрим «хонанда»лар ижросини би-
қилувчи кучи эканлигини барчамиз бўлади, хар-хар жон беради, хор бўлади Аввало, Шоҳруҳхон ва «Божалар» роз диққат билан тингласангиз, асли-
яхши билсак-да, бошқаларнинг бундан вар-вар, кун ўтар. Реп эшитганлар ман гуруҳи ижросидаги «Таксидаман» дуэ- да улар зар қоғоздан қирқиб олинган
«унумлироқ фойдаланиши»га қўйиб бе- учун унар. Қофияни ўйинчоқ... тини тинглаб кўринг, сўнгра фикримга юлдузчалардек мўрт эканлиги, бир мо-
раётганимиз ачинарли, албатта. Қўйиб Сабина: қўшилиш ёки қўшилмасликни ўйлаб мақалдироқ гумбурлаб, шаррос ёмғир
берсанг бошқалар бундан ўз манфаат- Бу кечада жой борми? Нега энди бўл- кўрарсиз: қуйса, не аҳволга тушишлари билиниб
лари йўлида фойдаланиши тайин. Буни майди? Умидшоҳдек зўр борми? Умид- қолади. Тумтароқ сўзлар, кераксиз так-
жамиятимизга суқулиб киришга урина- шоҳдек бўлмайди. Бу кечада жой бор- Шоҳруҳхон: рорлар ва аралаш-қуралаш куйлар...
ётган «оммавий маданият» мисолида ми? Нега энди бўлмайди? Бу реплардек «Дакки-дакки дум, юрак урма, Фонограммани ўзига паноҳ тутиб,
ҳам яққол кўриш мумкин. зўр борми? Бу реплардек бўлмайди?..» кўнгил беоромда, нозу хиромда, гў- жонли ижрони унутаёзган «машҳур-
Хўш, бу нима? Миллатга, ўзликка, залим келганда. Дакки-дакки дум, лар», энг ачинарлиси, руҳни даво-
Аввалига беозор мушукчадек бўлиб номусга тош отиш эмасми бу? Нега юрак урма, хаёл у томонда, жоним лаш қудратига эга мусиқа маданияти
бу каби алмойи-алжойи айтимчилар омонда, севишим билганда...» бақир-чақирларга алмашишига «ҳисса»
кўриниб, пинжингизга кириб оладиган урчиб бормоқда? Ҳаваскор хонанда «Божалар» гуруҳи: қўшаётганини билишармикан?! Ўзлари
қизимизнинг ўзлари таъкидлаганидек, «Хўп-хўп, мана «Дамас»даман. ёзган «шеър»га ўзларини ва ўзларига
«оммавий маданият» сизни ўзига та- бу реплардан ҳам баттари бўлмайди. Себзор йўллари таксидаман. Қўлла- ўхшаганларни маҳлиё қилаётган куй
Шу каби ҳиринг-ҳирингларни эшитиб римда «морожний», ўзим эса «осто- ишқибозлари чиндан ҳам ўз халқи ва
момила ўргатиб олгандан сўнггина асл улғайишнинг ўзи шармандалик-ку. Яна рожний», телефонда бақирворма юртини ўзлари айтганидек сева олишса,
шу хонанданинг бир «қўшиғи»га эъти- «хўп-хўп». Сансан асалим, шакарим, аввало халқидан узр сўрашсин, сўнгра
мақсадини намоён қила бошлайди. Илк бор қаратинг-а: юрагим, керагим, чаросим, гулнозим, санъат деб аталмиш муқаддас саҳнани
«Юртим борку дунёда Ўзбекистон асалим...» тарк этиб, элпарварликларини исбот-
миссияси қалбингизни «бўшатиб», сиз аталур, меҳнатсевар халқи бор юртини Фаррух Комиловнинг «Эксклюзив лашсин. Ёки шу халқ номига ярашади-
қалбдан севган. Боғ-роғларини йўқдир окей нуқта уз» портали томонидан ган ишнинг этагидан тутишсин.
учун азиз ва қадрли бўлган барча нарса- тақдим этилаётган «Мини-мини» хир- «Оммавий маданият» ниқобини
гойиси: тақиб олган беўхшов ғарб мусиқасига
ларни сиздан йироқлаштиришга туша- берилиш, келиб чиқиши қамоқхона ва
маҳбуслар билан боғланиб кетган реп
ди. Шундагина унинг асосий муддаоси «санъати»нинг тасвирий таъсирига
тушаётганлар болалигимда ўқиган
очиқ-ошкора намоён бўлади. Унга асир «Тошбақа ва чаён» эртагини ёдимга со-
лади. Аввалига, ўзини жозибадор қилиб
бўлган дил уйингиз ўз анъана ва одат- кўрсатиб, сўнггида ўз домига тортиб ке-
тувчи «оммавий маданият»нинг санъа-
ларини ўзга бир ғайритабиий анъана- тимиз тирқишидан мўралаётганига ҳали
кўп бўлгани йўқ. Шундай экан, якдил
ларга алмашиб қўяётганлигини сезмай бўлсак, бир ёқадан бош чиқарсак ўша
туйнукни беркитиш мумкин. Ўз-ўзи-
ҳам қоласиз. Бугунги миллий эстрада мизни ҳурмат қилсак, ўзгалар илтифо-
тига ўрин ҳам қолмайди. Зотан, давлат
санъатимизнинг айрим бўғинларида раҳбари Шавкат Мирзиёев юқорида
айтилган йиғилишда таъкидлаганидек,
ўша ниқобдор «маданият»нинг бармоқ «Биз яратаётган янги Ўзбекистоннинг
мафкураси эзгулик, одамийлик, гума-
излари қолиб кетмоқда. Буни эстрада низм ғояси бўлади. Биз мафкура деган-
да, аввало, фикр тарбиясини, миллий ва
хонандаларимизнинг кўп асрлик мил- умуминсоний қадриятлар тарбиясини
тушунамиз. Улар халқимизнинг неча
лий мусиқа санъатимиз салобатига мос минг йиллик ҳаётий тушунча ва қадри-
ятларига асосланган».
тушмайдиган ирғишлашлари-ю, алмой-
Лобар КАРИМОВА,
и-алжойи талаффузларидан ҳам пайқаш ЎзЖОКУ сиёсий-ҳуқуқий
журналистика йўналиши
мумкин. Келинг, ана шундай қўшиқчи
магистранти
ва уларнинг қўшиқларидан намуналар-
ни бироз мулоҳаза қилиб кўрайлик.
Шоу бизнес оламида «Беном» номи
билан танилган гуруҳ йигитларининг
«Қанийди сени» деб айтаётган қўшиғи
матнига бир қулоқ тутинг-а:
№ 11-13 МУСТАҲКАМ ОИЛА 9
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
Умр йўлдоши танлашда адашмадингиз, аслида хатолар ўзингизда! салбий муносабат ва унинг оилавий
муносабатга зарбасини айтиб ўтдик,
Табиатда йил фаслларининг ўзгариб туриши, ҳар бир муносабатларни руҳий жиҳатдан таҳлил холос. Аммо муносабатлар ижобий ҳам
фаслнинг ўзига хос такрорланмас гўзалликлари борлигини бўлади. Муҳаббатнинг биринчи босқи-
биламиз. Табиатдаги ўзгаришларни орзиқиб кутамиз, қилиб, тўғри хулоса чиқариш ўрнига чида ҳиссиётли инсон ижобий муноса-
улардан завқланамиз. Лекин ўз руҳий оламимизда содир салбий муносабатлар юзага келади ва батлар таъсирида ва айниқса, иккинчи
бўладиган ўзгаришларни кўра билмаймиз. Бу эса бизнинг босқичда ўзининг юқори нуқтасига ета-
ҳиссиётларимизга, оилавий ҳаётимизга салбий таъсир икки ёш ҳам бу муносабатнинг қулига ди. Аммо баъзи эр-хотинлар (кўпинча
кўрсатиши мумкин. аёлларда) учинчи босқичга ўтишда ва
айланиб қолади. ўтгандан сўнг атрофдаги эр-хотинлар-
Тўлақонли севги-муҳаббатни ҳис кўрсатади. Одамлар доимо бошқа одам Бунда, албатта, келин ёки куёвнинг га ҳавас билан қарайдилар, уларни ўз
этган ҳар бир инсон муҳаббатнинг олдида ижтимоий ниқобларни (яхши эрларига ўрнак қилиб кўрсата бошлай-
бошланғич, алангаланган ва ўзаро бўлиш ниқоби) ўзларига мослаштириб ота-онасидаги камчиликлар, дўсти дилар. Бунда аксарият аёл кишининг ўз
ҳурмат босқичларини босиб ўтади. юролмайдилар. Қиз келин бўлишдан ёки қариндошининг тўйдан аввал ҳаётига холисона кўз билан қарамасдан
Бошланғич босқич ҳақиқий, истиқболи аввал ўзига қараб, энг гўзал хулқ-атворни чиқарган хулосалари устунлик қилади.
порлоқ, бир умрлик соф муҳаббатнинг кўрсатиб келган бўлса, йигит эса куёв огоҳлантиргани ёки тўйдан олдин Бундай аёл ва эркак ўз эри ёки хоти-
бошланиши ёки аксинча, шунчаки бўлишдан олдин қизнинг кўнглини олиш, нига уларнинг ҳамкасблари, дўстлари,
бир ҳавас бўлиши ёки умри қисқа унга ёқиш учун одоби, эътибори, сўзи севишганлар орасида бўлиб ўтган таниш-билишлари кўзи билан қараб
севгининг бирор-бир кўриниши орқали қиз қалбига кириб олган бўлса, кўришлари керак. Шунда улар ўз умр
бўлиши мумкин. Биринчи босқич оилавий ҳаёт бошланиб, вақт ўтгач майда-чуйда гаплар куёв ва келин йўлдошида қанчадан-қанча ижобий
кўп кишиларда кузатилади ва кимнинг ким экани кўринади. Чунки маълумотидаги тафовутлар: «Саводсиз хислатларни кўради, улардан бошқа-
иккинчи босқичга ўтмасдан сўниб айнан шу даврдан бошлаб севгилисини бўлмаса шу ишни қилармиди?», ларда бўлмаган, бироқ ўзлари қадрлай
қолади. Муҳаббатнинг бу босқичи идеаллаштириб идрок қилишга мойиллик «Олий маълумотли хотин олгандан билмаган қимматли томонларни топади.
эстетик дидимизга бирмунча тўғри камайиб боради. Энди шахс қандай бўлса, кўра уйланмасдан ўтган яхши»; ёш
келадиган, эстетик ва жинсий шундайлигича, реал, аниқ ва холисона орасидаги тафовутлари: «Хотининг Халқимизда «олдингдан оққан сув-
эҳтиёжларни қондириш (жинсий идрок қилинади. Меҳр-муҳаббатнинг педагог бўлса, бир умр тарбиялайди», нинг қадри йўқ», деган мақол бор. Бу,
яқинлик шарт эмас) мумкин бўлган йўналиши ўзгариб фарзандлар томонга «Эринг санъаткор бўлса, оилавий энг аввало, оилавий ҳаётга, эр-хотин
икки жинснинг маълум вақтгача оғади ва турмуш ўртоғига нисбатан эса ҳаётинг саҳнага айланади, хотининг ўртасидаги муносабатларга тааллуқ-
бўлган ўзаро муносабати натижасида камайиб боради. санъаткор бўлса, вафосизлик соя каби лидир. Шунинг учун доимо ўртадаги
юзага келадиган ҳиссиётдир. Биринчи ажралмайди»; миллий тафовутлар: «Ўз севги-муҳаббатнинг қадр-қимматини
босқичнинг ўртача давом эттириш Руҳий тўйиниш – эр-хотиннинг миллатдошим билан турмуш қурганимда арзимаган сабабларга кўра йўқолишига
вақти ҳиссиётни бошдан кечираётган йўл қўймаслик, кўнгилсизликларнинг
бир-биридан тўйиб қолишидан, шундай хорланмас эдим»; ота-онага олдини олиб яшаш керак. Акс ҳолда,
шахснинг ёшига, жинсига, ҳаёт тарзига, алоқадорлик: «пияниста отанинг ўғли кейинги афсус ва пушаймонлар бир умр
оиладаги турли икир- ким бўларди?», «ит эмганига тортади» руҳий азоб беришини, йўл қўйилган бу
шахсий хулқ-атворига, шунингдек, бир ва шу каби ўзини оқлаб, бор гуноҳни умр хатони бир умр тузатиб бўлмаслигини
чикирлардан низолар келиб йўлдошига ағдаришга интилиш салбий ёддан чиқармаслик керак.
қанча ташқи ва ички сабабларга боғлиқ
чиқа бошлайди. муносабатларнинг шаклланишига имкон Ҳаёт мураккаб жараён, унда
бўлиб, баъзида ҳатто бир неча соатдан
Эр-хотин қанчалик ёш бўлса, бу яратади. нималар бўлмайди, дейсиз.
бир неча кунгача, бир неча йилгача давр шунчалик оғир ўтади. Ўзаро Бундай муносабат шакллангандан
келишмовчиликлар кўпаяди. Уларнинг Арзимас сабаблардан жанжал
давом этиши мумкин. ёшлиги, ҳаётий тажрибаларининг сўнг оилавий ҳаётдаги ҳар қандай
йўқлиги оқибатида «муҳаббатимиз келишмовчилик ва низолар худди чиқаришга, уни авж олдиришга
Бу ўринда сўз муҳаббатдаги фасллар ўлди» ёки «муҳаббатда, умр йўлдоши
танлашда адашдим, мен ҳали ёшман шу муносабат заминида ҳосил ҳаракат қилмаслик керак.
ўзгариши, ундаги энг мураккаб ва хавфли хатоимни тўғрилаб оламан», деб
оилавий ёнғинни аланга олдириш бўлаётгандек идрок этилади. Бу Бизда «эр-хотиннинг уриши – дока
бўлган иккинчи босқичдан учинчи билан аҳвол янада оғирлашади. Куёв муносабатга алоқадор бўлмаган рўмолнинг қуриши», деган ибратли гап
ўзича: «Кўча тўла хотин», – деса, келин: бор. Хусусан, ўртада фарзандлар дунёга
босқичга ўтиш ҳақида боряпти. Ўтиш ҳар «Эр қуриб қолибдими, кўчага чиқсам воқеалар хотирада сақланмайди, унга келгандан кейин жуда эҳтиёт бўлиш за-
сон мингта эр, хоҳласам эртагаёқ алоқадорлар эса узоқ муддатгача рур. Барбод бўлаётган муҳаббат туйғу-
қандай давр учун маълум бир инқирозлар биронтасига тегиб оламан», – деган сини ҳеч бўлмаганда норасида гўдаклар
хаёлга бориши мумкин. Натижада хотирада сақланиб қолади. Ундан сўнг ҳурмати учун, улар тақдирини ўйлаб
билан кечгани сабабли бу босқичда тўйинишга учраган ҳиссиётлар ва ўзаро эр-хотин салбий муносабатлар қулига ҳам асраб қолиш шарт. Лоақал оила
айланишади. Бу эса аста-секин оила сақлаб қолинмаганида ҳам севги-муҳа-
ҳам қатор қийинчиликларга, турмуш пойдеворини емириб, унинг барбод бў- ббат ҳисларининг нафратга айланиб
лишига олиб келади. Энди ўзаро эр-хо- кетмаслигига йўл қўймаслик зарур.
уринишларига рўбарў келиш мумкин. тинлар эмас, балки улар орасида юзага
келган салбий муносабатлар курашади. Оилавий ҳаётдаги хурсандчилик-
Оила қуриш пайтида икки томон ҳам Эр-хотин эса мазкур муносабатларнинг ларни, ўтиб кетган ширин дамларни,
жасур жангчиларига айланади. Улар илиқ муносабатларни эслаш ҳам ар-
бир-бирларини энг рисоладагидек деб орасидаги жанг муҳаббат тамомила зимас низоларни рўёбга чиқишининг
олдини олади. Бу ўринда эр-хотин
қараган бўлсалар, идеал, ҳаммадан ҳам барбод бўлгунича давом этаверади. бир-бирларининг хулқ-атворлари-
Лекин барча оилаларда ҳам ўтиш даври даги ижобий хусусиятларини эслаб
энг... деб ўйлаган бўлсалар, кейинчалик туришлари ҳам муҳим роль ўйнайди.
оилавий ҳаёт кимнинг ким эканини юқорида ифодалангандек кечавермайди. Шуни эслатиб ўтиш керакки, муҳаб-
Юқорида севишганлар ўртасидаги батнинг иккинчи – алангаланган
босқичи умрини узайтиришга, ўзаро
ДОКТОРАНТ КУНДАЛИГИ ҳурмат босқичига инқирозсиз, ни-
золарсиз ўтишга ёшларни тайёрлаш
БЕДОР БЎЛИНГ! зарур. Бу эса оиланинг тотув яшашига
ёрдам беради. Бунинг зарурий шарт-
Ўсмир фарзанднинг китобга термулиши – нимизга уч марта «комму- фессор Баҳодир Саримсоқов лари ўта маданиятли бўлиш, оилавий
унинг дангасалигидан эмас, уй ишларида налчилар» келиб кетди. тунги илмий тадқиқотлар турмушга ижодий ёндашишдир.
бирга кўмаклашинг. Келин ёки куёвнинг Юришаверади-да, тўлиқ билан овора пайтларида
китоб билан бирга бўлиши – уларнинг онлайн режимга ўтмагунча қўшнисиникига кираётган Умуман оилавий ҳаётда, жумладан,
дангасалигидан эмас, уларга эркинлик чўзилиб… ўғрини пайқаб қолиб, та- ёш оилаларда келишмовчиликларга,
беринг, уйнинг катталари! Эртага уйингизга лон-тарожнинг олдини ол- қўйди-чиқдиларга олиб келувчи сабаб-
наслингизнинг баркамол давомчиси келади. Кундузи ишхонада нима- ган, яна бир сафар қўшни лар кўп. Улар орасида рашк, қизғаниш,
дир яратиш имкони умуман хонадондаги ёнғин хавфини ўзини жуфти олдида камситилгандек
Жисман бир жойда банд тайлик, Абдураҳмон Жомий йўқ. Айниқса, университет- бартараф қилган экан… ҳис этиш, ишсизлик, танбаллик, агрес-
бўлиш орқали ақлий меҳнат- ҳаммомга бориб қайтгулик ларга ҳар куни келадиган сивлик, норасолик, эркакларда эъти-
ни давом эттириш ҳам мум- вақтда «Юсуф ва Зулайҳо» аллақандай қарорларга мос Ҳа, тунги илмнинг файзи бордан узоқда бўлганлик ҳисси (аёли
кинми? Мумкин, айтайлик, достонининг 200 байтини тадбир ўтказиш жараёни, бошқача. Илмингизга барака фарзанди, гўдаги билан буткул банд
тинч жойда шовқинсиз қўл яратган. Лекин бундай нодир жадваллар тўлдириш билан берсин, Ўзи! бўлганида), аёлларда уйда ўтирганда уй
меҳнати билан банд бўлиб, истеъдод ҳаммага ҳам насиб оворагарчилик... Илмий, юмушларининг бир хиллигидан зери-
қулоқ орқали эшитиб ин- қилмайди. ижодий иш учун энг қулай t.me/olamichra2121 киш ҳисси кабиларни ва бунинг оқиба-
формация олиш мумкин. пайт тун ярми ҳисобланади. тида юзага келадиган ҳиёнат, никоҳдан
Ёки яратиш ҳам мумкин. Ай- Берилиб ишлаётган эдим, Қолаверса, сизнинг бедор- ташқари муносабатлар, иккинчи никоҳ
бугуннинг ўзида хонадо- лигингиз ўзгалар учун фой- кабиларни келтириш мумкин. Шунинг
да келтириши мумкин. Про- учун ҳам оилавий ҳаётда психологик
билимларни ўрганиш, турмуш ўртоғини
ўзи учун энг азиз ва ардоқли деб қараш
ҳиссини ҳар бир оила аъзоси ўзида тар-
киб топтириб бориши фойдадан холи
эмас.
10 ҚУТЛОВ № 11-13
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
№ 11-13 ҚУТЛОВ 11
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
12 ҚУТЛОВ № 11-13
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
№ 11-13 ҚУТЛОВ 13
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
14 ҚУТЛОВ № 11-13
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
№ 11-13 ҚУТЛОВ 15
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
16 ҲАЁТ САҲНАСИ № 11-13
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
ЗАЛВОРЛИ ЮК жой олганига ишонч ҳосил қилишгач, ёхуд «Дилдаги доғ»
келишган, бақувват номзодни ҳар то-
Ота-оналик юки оғир экан. Фарзанд- монлама ўзларига ўраб-чирмаб олиш Муниса опа: Ўз юртини сотиш учун
ларимизнинг гўдаклигидаги бедор учун устаси фаранг Камилла билан Ишонманг, дадаси, ишонманг асло Бу дунёга келган бола!
тунлар, беморликларидаги ҳаловатсиз- интернет орқали таништириб қўйишди. Бошламанг олдиндан хавфу хатарни... Шу тобда рамкага солинган сурат-
ликлар бу юкнинг бир заррагинаси экан Манфур тўдадан бўлмиш Камилланинг Раҳим ака: ни кўксига босиб Муниса опа келади.
холос. Ахир чақалоғимиз тузалиши, асосий вазифаси аслида ижтимоий тар- Онаси, ҳеч қачон кечирмас дунё Мунғайиб турган эрига қараб аянчли
тинчланиши ёки уйқуга кетиши била- моқлар орқали содда инсонларни топиш Юртфуруш тарбия қилган падарни... илжаяди. Йигирма ёшлар чамасидаги
ноқ у зарра елкамиздан учади-кетади. ва «ўлдим-куйдим»лаб уларнинг нозик Ёзувчининг маҳорати шундаки, диа- гўзал ва навқирон Ёлғизининг жилма-
ҳис-туйғуларини банд этиб, ўзига қа- логлар қулоғимизга чалиниб келган ва йиб тушган расмини эрига кўрсатади.
Юкнинг ҳақиқий залвори улар кўз рам қилишдир. Онлайн «дарча» орқали биз ўрганиб қолган такрорий сўзлардан – Мана, мана менинг ўғлим. Бо-
олдимиздан узоқлашиб тенгдошлари изҳор этилган мойдай сўзлар ва нағма- эмас, қисқа ва оригинал тасвирлар асо- лам Ёлғизим! Қаранг, Ёлғизим келди.
сафига кирганида билина бошлай- лардан севги дардига мубтало бўлган сида тузилган. Ёлғизимиз келди... (беўхшов ҳиринглаб
ди. Уйдамисиз, ишдамисиз – фикру йигитлар унинг: «Ёнимга келсанг, тур- Ёки мана бу пардага эътибор беринг. кула бошлайди, чунки она жинни бўлиб
хаёлингиз унда бўлади: «Ўртоқлари муш қуриб, ҳашаматли уй-жойларда Раҳим ака сочлари оқарган, ранги қолган эди).
тузукмикан?», «Ёмон йўлларга бошла- данғиллама ҳаёт кечирамиз, ота-онангга афтода. Асога суянган кўйи қуйидаги Муниса сўнг томошабинларга қараб
маяптимикан, зарарли одатларни тарғиб ҳар ойда яхшигина маош юборамиз» арияни куйлайди: дейди (мусиқа остида):
қилмаяптимикан?», «Ҳаяллаб қолди, деганига ишониб, ҳайю-ҳуйт деб Рос- Бир кун келар – Мен ўтарман! Болангиз қаерда?
тинчликмикан?». Тўғри йўлда собит сиянинг Уфа шаҳри сари йўл тортишар Ота номим ўчсин, бола. Болангиз қайда?
қолсин, бўш вақти қолмасин деб қўлига эди. Бахтли оила қуриш орзусида бу Ўз юртига қўл кўтарган Кутяпман. Ловуллаб ёнмоқда ичим.
изма-из китоб тута бошлайсиз, тўгарак- ерга келган навқирон йигитлар аслида Қўлинг синиб тушсин, бола. Мен каби бепарво она бор жойда
ларга банд этасиз... Панд-насиҳатла- Камилланинг навбатдаги топшириғи- Суратга термулиб қолмасин ҳеч ким.
рингизни-ку адоғи бўлмайди: «Ундай ни итоаткорона бажаришади – махсус Сен шу юртдан, шундай юртдан,
бўлма, бундай бўл», «У йўл нотўғри, лагерга бориш олдидан психологик Не ёмонлик кўрган эдинг? Болангиз қаерда?
мана буниси тўғри»... Айниқса, XXI аср тайёрланишади, чиркин мақсад сари Бола, ахир шу умидда Болангиз қайда?
имкониятлари дея мақтанадиганимиз бирлашишади. Сени катта қилганмидим?! Болангиз кўчада қолмасин...
ахборот технологиялари ва интернет Жинлар бор. Ва яна аллақаерда –
ҳаётимизни тобора қамраб олаётгани Ёлғиз ҳам сарвқоматнинг тузоғига Бир кун катта бўлсанг, десам, Шайтоннинг қўлига тушиб қолмасин.
(ахир ишларимиз усиз битмаяпти-да), тушди-қолди. Ота-онасига: «Янги ше- Эл қайғусин ейсан, десам.
қарамлигимиз баробарида юкимизнинг рикларимиз билан шартнома имзолаб Отасини еган бола, Дунёга ҳушёрроқ қаранг, онажон,
тошини оширса оширяптики, асло келаман» дея Уфа сари йўл олди. Бу Онасини еган бола! Болангиз кўчада қолмасин ҳаргиз.
камайтираётгани йўқ. Ахир ёнма-ён ёқда Раҳим ака ва Муниса опа «Ўғлимиз Ўлганман. Оёқда турганим ёлғон
дўстларидан ҳар қанча ҳимоялагани- қўлидан иш кела бошлабди, раҳбарият- Алданиб қолмасин нуридийдангиз.
миз билан онлайн дўстларини, онлайн нинг ишончига сазовор бўлибди», дея У ҳаммани огоҳликка чақирар ва му-
кириб бораётган ҳар саҳифани назорат суюнганча, қўшни қиз билан ўғиллари- сиқа остида айтилган бундай насиҳат-
қила олмаймиз-да. Бу ҳавонинг тарқа- нинг бошини бойлаб қўйишди. дан ўртанмаслик, уйғонмаслик мумкин
лишини назорат этиш билан баробар- эмас...
дир. Шундай бўлса-да интернет тўрига Лекин... саккиз ой ўтса ҳамки ўғил- Яна ҳаммага суратни кўрсатиб, бир
тушиб қолмаслик йўлларини ўргатган нинг қораси кўринмасди. Камига нуқтага тикилганича давом этади:
бўламиз, унинг домига ўралиб қолган- ҳамқишлоғи, Ёлғизнинг дўсти-қадрдони – Сизларнинг ҳам болаларингиз
ларнинг қисматини келтирамиз, текин Холли далли (девона) дам-бадам келиб борми? Улар ҳозир қаерда? Уйдами?
қуйруқ қопқонда бўлишини уқтирамиз. фалончи тўй қилаётгани ҳақидаги хабар Кўчадами? Кинодами? А, қаерда-а?
билан уларнинг шундоғам соғинчдан ва Театрдами? Болаларингизни эҳтиёт
Хуллас, барча саъй-ҳаракатлари- кечикаётган никоҳдан пажмурда юрак- қилинг! Жинлар, шайтонлар олиб кетиб
миздан мақсад – пушти камаримиз, ларини хуфтон этиб кетарди. Хуфтон қолишмасин!
кўзимизнинг оқу қораси, наслимизнинг бўлишмасинми, аввалига қўнғироқла- Ўғлининг доғида куйиб телба бўлган
давомчиси бўлмиш дилбандларимизни шиб турган ўғил, мана дом-дараксиз. На онанинг бу ўтли оҳларини эшита туриб,
асраб авайлаш, эл-юртга, Ватанга муно- хати, на хабари бор. Ота-онанинг кўзида дарҳол оиламга, фарзандларим ёнига
сиб фарзанд қилиш, оппоқ шаънига доғ уйқу, еганида маза йўқ. Мана бугунам
туширмасликдир. Ҳеч кимнинг бошига Раҳим ака қаттиқ чўчиб уйғонди! Ўзига
тушмасину, агар устомонлар фарзанди- келар-келмас кўча эшиги тақиллади.
нгизни ўз йўриғига сеҳрлаб олиб, эзгу- Қудаси Санобар экан, ранг-қути учганча
лик либосидаги жаҳолат сари бошласа, деди: «Фотиҳани бузамиз, милицияда
ёмонотлиқ қилса борми?.. Унинг шаъни-
га теккан қора доғ волидаю падарининг ишлайдиган укамдан Ёлғиз ҳақида но-
дилига тушади! Энг ёмони – бу доғ
абадийдир, у ювилмас, кетмас, аксинча хуш хабар эшитдик...»
вужудни ич-ичидан муттасил кемириб
боради ва қулатади! Эру хотиннинг ҳангу мангликларининг
Яқинда Муқимий номидаги Ўзбекис- устига ҳуқуқни муҳофаза қилиш идораси
тон давлат мусиқали театрида «Дилда-
ги доғ» спектаклини кўриш асносида ходимлари (ортларидан Холли ҳам) кириб
бунга яна бир бор амин бўлдим. Мени
хавотирга солаётган юкнинг залвори келишиб, Ёлғиз Турсунов диний экстре-
ўйлаганимдан-да оғирлигини ва бу
масъулият бежиз ботинимдан бот-бот мистик тўдага қўшилиб қолганини, юр-
садо бермаётганини ич-ичимдан ҳис
қилдим. Журналист, шоир, драматург тимизда қўпорувчилик қилиш, халқимиз
Қўчқор Норқобил асари асосида саҳна-
лаштирилган ушбу спектакль интернет ҳаётига чанг солиш учун ярамас ва иблис
тўрига тушган фарзанднинг тақдири,
унга «ҳисса» қўшувчи омиллар ва бу тўдалар гуруҳига қўшилиб хорижда юр-
ҳолдан ота-онанинг не кўйларга туши-
шини шу қадар жонли тасвирладики, ганини маълум қилишди...
ушбу бир ярим соатлик дарс мобайни-
да биз ва жигаргўшамиз минг кунлик Раҳим ака инграб юборди. Муниса
қуруқ насиҳатдан кўра самарали сабоқ
олишимиз аниқ! уввос тортиб йиғлай бошлади...
Келинг, қисқача баён қилай. Спектаклнинг юракларни ларзага
ЁЛҒИЗИММИ, ЁВУЗИМ? солувчи, сабоқлари билан кўзимизни
Раҳим ака ва Муниса опа ўн йил очувчи чинакам кульминацион нуқтаси
деганда фарзанд кўришди, тилаб ол-
ганлари учун исмини ҳам Ёлғиз деб мана шу ердан бошланади. Осмондек
қўйишди. Оқ ювиб-оқ тарашди.
орзулари чилпарчин бўлган ота-онанинг
Ёлғиз олий маълумот олди. Уни-
верситетни тугатгач, заводда ишлай нидолари диалоглар орқали моҳирона
бошлади. Оқкўнгил, содда, ишонувчан
йигит ана шу пайтда эсктремистик тўда- очиб борилаверадики, уларга қўшилиб
нинг назарига тушди. Улар олижаноб
кўриниши билан Ёлғизнинг кўнглидан дард тортмасликнинг иложи йўқ. Ай-
ниқса персонажларнинг арияларини
тинглар экансиз, беихтиёр томоша
залини тарк этиб, тезроқ фарзандингиз-
нинг ёнига боришга, уни ҳар томонлама
ҳимоялашга ҳозирданоқ киришгингиз
келади. Бундан муҳим ташвишингиз
йўқлигига иқрор бўласиз.
Она барибир она-да, ёлғизи эгри
йўлдалигининг исботини орган ходими
суратлар билан кўрсатган бўлса ҳам
мўмин-қобил, қўй оғзидан чўп олмаган
фарзандининг бундай номардликни ту-
тишига ишонмади:
Йўқ! Менинг болам, Ёлғизим бундай
қилиши мумкин эмас!..
Сўнг хавотирдан йиғлай бошлайди,
ота эса кўксини чангаллаб йиқилади.
№ 11-13 ҲАЁТ САҲНАСИ 17
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
боришни, уларнинг ёнида бўлишни – Омборхонага ташлаб қўйдим, ишни ҳатто ҳайвон ҳам қилмайди», де- Бу қимматбаҳо асар, уни барча кўри-
истадим. Гўёки менсиз бир муддатгина миршабни бошлаб келаман. Ҳиқ-ҳиқ- ган азобли ҳайқириқдир. ши керак, ота-оналар фарзанлари билан
қолган зурриёдларимни айни пайтда қ-х-хх... бирга кўриши керак, бирор бир мактаб
кимдир тузоғига туширмоққа уринаёт- Ишонасизми, бош ролларни ўйнаган ўқувчиси, талаба, ҳатто ҳеч ким қолмас-
гандек! У бошқа гапиролмади, чунки Холли Маъсуда опа ва Турғун ака, Ҳамид акага лиги керак уни кўрмаган.
белидаги арқонини ечиб, уни бўғарди. ич-ичимдан ачиниб кетаман, баъзида
Аслида театрнинг, жонли саҳнанинг Раҳим ака типирчилай-типирчилай жон ўзимни койийман, буларнинг елкасига ХАЛҚАРО ЭЪТИРОФГА САЗОВОР
бошқа масканлардан устунлиги ва тар- берди. Шу топда Муниса келиб қолди. бундай оғир юк ташлаганим учун. Спек-
биявий самарадорлиги, таъсир кучи ана Вазиятни кўриб, қўрққанидан ортга таклдан сўнг улар анча пайтгача ўзига Фируза ХОЛИҚОВА,
шунда! Инсон қалбига тез кириб боради тисарилади. Холли энди унинг ёнига келолмай туришади. Бу шунчаки йиғи- Муқимий номидаги Ўзбекистон
ва мақсадга эришилади! Ахир ёлғизгина бориб, бўйин томирига кафтининг қир- сиғи, оҳ-воҳдан иборат асар эмас. Унда давлат мусиқали театри
ўғлининг эгри йўлидан телба бўлган раси билан зарб бериб ўлдирди... ижрочилар шунчаки рол ўйнамайди, матбуот котиби
аёлнинг қисмати кимни ларзага солмай- балки яшайди. — Сарвар Юсупов
ди, кимнинг кўзини очмайди дейсиз?! Ҳайрон қоляпсизми? Спектакль бо- мусиқаси асосидаги
шидан хурмача қилиқларию гаплари МЕНИ ЙИҒЛАТГАН АЁЛ «Дилдаги доғ» му-
Энг ачинарлиси ҳали бу эмас. Гап билан томошабинни обдон кулдирган сиқали драма театри-
шундаки, элнинг кўзига кўзи туши- ва биз телба деб ўйлаганимиз Холли Холисхон ЖАЛИЛОВА, миз директори, Ўзбе-
шидан қочиб, уйдан чиқолмай қолган асло ақли ожиз, раҳм-шафқатга муҳтож томошабин, ўқитувчи кистон халқ артисти
Раҳим ака бироз чалғиш мақсадида инсон эмас, балки жиноий гуруҳнинг – Муқимий театри Мирза Азизов томо-
боғ атрофини йиғиштириб, ўчоққа ўт маҳалладаги «қулоқ»ларидан, энг менинг энг севимли нидан саҳналашти-
ёқмоқчи бўлади. Шунда ўчоқ ичидан муҳим фигураларидан бири бўлмиш театрларимдан. Чун- рилган. Ролларни
китоб, варақалар, харита солинган юк- соппа-соғ инсон эди. Шу боисдан ҳам ки бу ерда ҳаёт бор! Ўзбекистонда хизмат
халта топиб олади. унинг асл башараси очилганида томо- Ҳаётдан айроликни кўрсатган артистлар Турғун Бекназаров
шабинлар ҳайратдан донг қотди! кўрмайман, спекта- (ота), Ҳамид Тўхтаев (ота – иккинчи
Бу ҳақда дарҳол хабар бериш учун клларини томоша қи- ижодий жамоада), Александр Бекжонов
миршабни бошлаб келаман деб турга- ЮРАГИМДАГИ ОҒРИҚ ЭДИ лаётиб саҳнадаги ҳа- (маҳалла раиси), «Меҳнат шуҳрати»
нида тентираб, алжираб Холли келади. ётга сингиб кетаман. ордени соҳибаси Маъсуда Отажонова
Унга қўшилиб келиб, супага чўкади. Қўчқор НОРҚОБИЛ, Айниқса, мусиқали ижролари томоша (она), «Шуҳрат» медали соҳиби Расул-
Холли яна маҳалла янгиликлари, тўйлар драматург, Ўзбекистон Ёзувчилар асносида тин олишга, ўйлашга мажбур хон Қодирхонов (Ёлғиз), Гулноза Саи-
ҳақида гапириб, унинг куйган юрагини уюшмаси аъзоси, сценарий муаллифи қилади. дова (Камилла) ҳамда Умид Шодмонов,
баттар алангалатади. – Бу мавзу олдиндан юрагимга оғриқ Мазкур саҳна қадр-қимматининг Азиз Латипов, Ҳабибулла Ортиқов,
солиб турарди. Айниқса, ёшларни ин- сақланиб қолинишида театр жамоа- Музаффар Ҳамидов (лейтенант), Илҳом
Раҳим ака чуқур уф тортади. тернет орқали ўзига оғдириб оладиган,
— Уф деманг тоға, уф деманг, – та-
салли беради Холли
спектакли томошасидан сўнгги ўйлар Атамирзаев (Суръат – жиноий гуруҳ
етакчиси) маҳорат билан ижро этган.
Уф тортмай бўладими? – дейди «севги – муҳаббат» сининг, истеъдодли актрисаларининг
Раҳим ака. – Ахир гуноҳимкорман. ўйини ортида яши- меҳнати беқиёс. Маъсуда Отажонова Мазкур спектакль нафақат юртдош-
Гуноҳим – гумроҳлигим! Ваҳший ринган жаҳолат, қан- мен билган, ролларини севиб томоша ларимиз меҳрини қозонди, ҳатто 2017
йиртқични ўстирганим. Ундан кўра чалаб кишиларнинг қилган актёрларимдан. «Дилдаги доғ»да йилда Қирғизистоннинг Бишкек шаҳри-
бир итни боқсам бўларди-ку, ён-атро- ҳаётини вайрон қила- она ролини шунчалик таъсирли ижро да ўтказилган «VI - АРТ ОРДО»
фни қўриқлаб ётарди-ку... Тарбиялаган ётган ёвуз кучларнинг этганки, унга қўшилиб тўлғонмаслик, халқаро театр фестивалида «Энг яхши
болам итчалик ҳам бўлмади-и-и. Эл- кирдикорлари мени сотқин фарзанд доғида куймаслик, жи- спектакль» номинацияси билан муко-
нинг кўзига қандай қарайман, иним. даҳшатга соларди. гар тилка-пора бўлмаслик мумкин эмас. фотланди. Шунингдек, ушбу фести-
Ундан кўра икки кўзим оқиб тушса валнинг «Энг яхши эркак роли учун»
бўлмасми-ди... (чўккалаб, қўлларини Масалан, гўзаллик Одатда фарзандлар эгри йўлга кирса номинацияси ҳам ота ролидаги ижроси
мушт қилиб кўксига ура бошлайди, қиёфасидаги шайтон интерет орқали ота-онани айблаймиз, эътиборсизлик қил- учун Ўзбекистонда хизмат кўрсатган
Холли қўшилиб йиғлаб, Раҳим аканинг айрим йигитларни ўз комига тортиб, ган деб гуноҳкор этамиз. Лекин ҳамиша артист Турғун Бекназаровга насиб этди.
қўлларини уқалайди). Сўнг давом этади: сўнгра уларни ўз халқи ва Ватанига қар- ҳам шундай дейиш ўринли эмас. Буни
«Холливой, назаримда бу газандалар- ши боришга, тиғ кўтаришга, террорчи спектакль давомида англаш мумкин. БИР МАРТА КЎРГАН АФЗАЛ
нинг шериклари бизнинг орамизда ҳам тўдаларга қўшилиб сотқинлик қилишга Дарҳақиқат, келиб кўринг ва ўзингиз
юрганга ўхшаяпти». ундаши нақадар даҳшат эканини та- Фарзандининг сафардан асл мақса- баҳо беринг. Кетган вақтингизга сираям
саввур қилиш қийин эмас. ди ҳақидаги хабардан сўнг аввалига ачинмайсиз. Қайтанга, бисотингиздаги
– Бу нима деганингиз тоға? – чўчиб, ишонмай, сўнг телба бўлиб қолган аёл дуру жавоҳирларингизнинг энг нодири
атрофга аланглайди Холли. Бу асар хаёлимда пишиб турган саҳнаси мени кучли зилзиладан ҳам ор- – зурриёдингиз билан кўпроқ ҳамсуҳбат
пайтда Муқимий номидаги Ўзбекистон бўла бошлайсиз, ўзингизга янаям яқин
Раҳим ака воқеани айтиб беради. давлат мусиқали театри директори, тиқ қўрқувга солди. Ўйнаётган ролини оласиз. У ҳам сизни кўпроқ ўйлай бош-
– Энди нима қиласиз? Сумка қаерда халқ артисти Мирза Азизов қўнғироқ лайди. Хатолари аввало ота-онасига
ҳозир?! – у энди Раҳим аканинг орқа қилиб, ёшларни жиддий ўйлатадиган, бунчалик ишонарли ижро этиш пайтида ташвиш келтириши мумкинлиги ва
томонига ўтиб елкасини уқалашга ту- ёвуз кучлардан огоҳ этувчи саҳна асари оқибатларини қалбдан ҳис қилади ва
шади. керак бўлаётганини айтди. Хаёлида ўй- актёрнинг ўзи ҳам телба бўлиб қолиши, эгриликдан тийилади, ҳушёрлиги орта-
лаб юрган воқеа-ҳодисаларни гапириб ди. Фақатгина ота-она эмас, фарзандлар
берди ва асарни ўзи саҳналаштиришини юраги ёрилиб кетиши ҳеч гап эмас, ҳам елкасидаги юкнинг залворини анг-
айтди. лайди. Оилалар мустаҳкамланади.
деган хавотир она сифатида мени қий- Шу эмасми театрнинг асл мақсади!
Айни муддао. Неча ойлардан бери нади. Волиданинг орзулари, ўғлининг Мақола сўнгида спектаклда маҳалла
ўйлаб юрган мавзум қоғозга тушди. суратларини бағрига босиб нолаю фарёд раиси Ғани тилидан айтилган ва хоти-
«Дилдаги доғ» – ақидапарастлар гир- этаётганида қалбимда вулқон портлади, рамда ёд бўлиб қолган мана бу илтижо-
добига тушиб қолган содда йигитлар, томоша залидан саҳнага отилишимга ни яна такрорлагим келди:
уларни ўз тўрига илинтириб, жанга- бир баҳя қолди. Кимнидир бошини тоғ
рилар қўлига топширадиган фаҳш
йўриғидаги ёвуз аёллар, унинг кирди- Оҳ, онаизор! Умидлари сароб бўлган қилар фарзанд,
корларидан сўнг содир бўлган фожеа умидвор, унинг ширин хаёлу орзула- Кимнидир кўксини доғ
ҳақида. Айниқса, бундай тўдага тушиб ри ўз фарзандининг камолидан эди,
қолган йигитнинг ортида чирқиллаб у ҳақли эди дилбандининг роҳатини қилар фарзанд.
қолган ота-онасининг аянчли тақдири, кўришга! Шу хаёлда тўкилиб-тўкилиб Кимнидир жонини
бошларига тушган кулфат, дил азоблари йиғладим, бошқа чорам йўқ эди, чунки
ўзимни ҳам қаттиқ изтиробга солади. у дамда мен аллақачон томошабин- жон қилар фарзанд,
Шўрлик ота-онани ярамас фарзанди- лигимни унутган, ўша муқаддас ва Кимнинг ич-этини
нинг касофати уриб кетади. Алал-оқи- бағриқон она бўлиб саҳнада эдим гўё.
бат волидаю падарни ҳам ўғил қўшилиб Ролини унутиб, ўзи ўша онага айлан- қон қилар фарзанд.
қолган тўданинг вакили ҳалок қилади. ган Маъсуда Отажонова эдим! Мен-ку
томоша таъсирида шунча азобландим, Танамда жон борми?
Асарда айтмоқчи бўлганим – «Сен-ку бағрим куйиб кетди, актриса ўзини Танимда жон борми?
кетдинг, лекин ортингда қолганларнинг унутиб, онаизорга айланганида юрак Бу кунни душманга кўрмайман раво.
ҳам ҳаётини вайрон этиб кетдинг, бу призмаларидан дардни ўтказганида не Бундай кўргуликни, бундайин ҳолни,
ҳолни бошдан кечирди экан?!.
Ҳеч кимнинг бошига солмасин Худо!
Нурхон ЭЛМИРЗАЕВА
18 РЕКЛАМА № 11-13
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
№ 11-13 ҚУТЛОВ 19
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
20 ОДАМЛАР ОРАСИДА № 11-13
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
ЮЗ ФОИЗЛИ МУҲАББАТ... нинг фикрича, улар билан иш берувчи-
нинг муносабати ўта самимий. Бошлиқ
Муҳаббатнинг ҳам фоизи бўладими, дерсиз. Бўлар экан. Лекин бу ҳақида сал кейинроқ. улар билан юксак даражада маданиятли
Мана, бир йилдирки дунёни эгаллаб олган коронавируснинг дастидан «дод» деяпмиз. муомала қилади. Ўз яқини шу каби фир-
Ростда, ҳаммамизни уйга қамагани етмагандай – қанчадан-қанча юртдошларимизни маларда ишлаб кўрган киши сифатида
зарарламади дейсиз. Бу балои офатнинг кучини ўз бошидан ўтказиб, дард чекканлар айта оламанки, бу – ҳавас қилгулик, сал-
яхши билишади. Албатта, кимлардир белгиланган шифохоналарда, пулдорлар эса га ҳовлиқиб кетадиган «янги бойлар»га
кунига беш миллион сўмдан тўлаб, хусусий клиникаларда даволанишди ва катта харажат ибрат бўлгулик ўзига хос жиҳат!
қилиб ҳаётида ўзгариш сезмаганлар ҳам бўлди. Қайсидир юртдошимиз қопда пул олиб
келиб ҳам тузала олмади, ёндош касаллиги борлар ўша ерда дорилбақога юз тутдилар. Бу фикрларни ёзиш унча кўп вақт ол-
Ўтганларни Яратган раҳматига олсин... ган бўлмаса-да, ҳикоя қилинган жараён
Лекиншундайкишиларҳамбўлдики,кўнглидаЯратгангаихлос,атрофдагиларгамуҳаббатваўзолдигақўйганқатъий учун қарийб йигирма йил вақт ўтди.
мақсади сабаб, ҳатто ўпкасининг катта фоизини коронавирус зарарлаган ҳолатларда ҳам ўз уйида даволаниб, тўғри Бир оиланинг 20 йиллик умри яхши
дори-дармон ва овқатланишга қилган эътибори билан тузалиб кетди. Бу нарсани эслаётганимнинг боиси, ўшандай тадбиркор сифатида шаклланиш учун
қатъиятли юртдошларимиздан бири – Моҳира Халилова ҳақида ҳикоя қилмоқчиман. сарфланди. Бугун Моҳира ҳаётидан,
эришган натижаларидан, кимларгадир
Курашдан иборат ҳаёт тебратаётганлар ўн нафардан ортади. Аввалига мактабда ўқитувчи бўлиб нафи тегаётганидан, нафи тегиши учун
Масаланинг муҳим жиҳати мана шунда! болаларга муҳаббат билан ишлаётган имконияти етаётганидан мамнун. Бу эса
Эътибор берганмисиз, чақалоқ она- даврида Моҳира, кўнглининг бир чети- фақат ва фақат ҳалол меҳнат, ўз олдига
сидан туғилган заҳоти нафас олиш учун Айтмоқчи, мамлакатимиз раҳбари да «битта дўкон очиб ишлатсам», деган қўйган мақсади сари тоза юрак ва кўн-
курашади, тўйдиришларини истаб, ўраб икки кишини ишли қилганни бошимда фикрни пишитиб юрди. Турмуш ўртоғи гилда ишонч билан астойдил интилиш-
қўйилган мато ёки кийимчалар тоза кўтараман деганларини сиз ҳам эшитган унинг бу фикрини қўллаб-қувватлайди лар самарасидир.
ва қуруқ бўлишини сўраб йиғлайди, бўлсангиз керак, албатта... ва Туябўғиз қўрғонида (Тошкент ден-
йиғламаса унинг талабларини вақтида гизи) кичкинагина озиқ-овқат дўконини Ўтган йил қийин келди. Одамлар
илғамасликлари табиий. Мана шундан Олдинда турган қайси йўл энг қийин очади. Совет тузуми тарқаганидан ке- уйда қамалиб қолди. Уларнинг харид
бошланади ҳаёт учун кураш дегани. туюлса, ўша энг тўғри йўлдир, деган йинги йиллар, шаҳару қишлоқда кун- қобилияти пасайиб кетди. Моҳира
гап ҳам айни ҳақиқат. Моҳира худди далик эҳтиёж моллари танқис, дўконлар каби тадбиркорларнинг дўконларида
Яшовчанлик қобилиятини ҳозир ўрта шундай мураккаб йўлни танлади. Кўнг- деярли бўш бир пайтда аҳоли учун янги савдо пасайиб, маҳсулот йиғилиб
ёшдагиларга яхши сингдиришган. Тад- ли меҳнатда, дили Аллоҳда бўлди. У савдо нуқталари жуда зарур эди. қолди. Лекин, тадбиркорларни бир
биркор Моҳирахон ана шу ўрта ёшдаги мунтазам ва ҳалол меҳнати натижаси- нарса, «ҳар нарса ўткинчи», деган
замондошларимиздан бири. Бугун унга да катта натижаларга эришяпти. Бир Ёш оила вақти-соати билан пойтахт- фикр олдинга интилишга ундайди.
ҳавас қиладиганлар кўп. Фарзандлари қарашда хокисор, лекин ўта қатъиятли даги гавжум савдо нуқталаридан бирига Олдинга умид билан қадам ташлайди.
олий маълумотли. Ажойиб турмуш бу инсоннинг улги қилиб кўрсатадиган келишади. Аввалига ижарага дўкон Қалбида муҳаббат билан меҳр улаша-
тарзи, барча қулайликларга эга замона- жиҳатлари кўп. олиб аёллар учун кийим-бош савдоси ди. «Атрофга меҳр билан қараш керак,
вий уй-жой, машина... Бунақа моддият билан шуғулланади. Ёнида турмуш ўр- яқинларни юз фоиз муҳаббат билан
кўпчиликда бор, дегувчилар учун ай- Сирдарёда сув тошқини юз берганида тоғи, атрофида мактабда дарсдан кейин севиш керак, бир фоиз кам бўлса ҳам
тиш кераккки, гап фақат шунинг ўзи биринчи бўлиб хайрия қилганлардан келиб ёрдамлашаётган фарзандлари... етмайди, фақат юз фоизли меҳр за-
ҳақида эмас. Гап шундаки, бугун унинг бири, атрофидаги дўстлари билан Уларга меҳр кўрсатиш ҳам эсдан чиқма- рур», – дейди у.
шарофати билан нафақат оила аъзолари, суҳбатларда ҳам қаерда кўнгли ярим ди. Шу тахлит қаҳрамонимиз ўз ишини
балки сингил, келинойи, жиян дегандек ва эътиборга муҳтож кишилар бўлса ривожлантириб борди. Ҳар йили баҳорий байрамларни
барча кўнгли яқин қариндошлари ва суриштириб, улар орқали совға-салом- Моҳирахон қўшалоқ нишонлайди,
яна атрофдан 5-6 киши ишли бўлган. лар бериб юбориш каби савобли ишлар Бугун эса юқорида айтилганидек, таваллуд куни ҳам байрамга уланиб ке-
Моҳирахон ташкил этган масъулияти унинг биргина жиҳати. На амалдор ва кўплар ишли бўлиб, Моҳира Халилова тади. Унинг атрофида юз фоизли муҳаб-
чекланган жамиятда тикув цехи, савдо на катта мерос эгаси, орамизда яша- бошчилигидаги фирмада меҳнат қилиб бат билан севадиган яқинлари доим
дўконлари ишлаб турибди. Тадбиркор ётган оддий юртдошимиз, биласизми рўзғор тебратишмоқда. Таъкидлашни кўп. Моҳирахондек хотин-қизларимиз
аёл атрофида меҳнат қилиб, рўзғор ишни нимадан бошлади? Келинг, сал истаган яна бир жиҳат бор, ишчилар- сафи кенгайиши учун биз ҳикоя қилган
аввалроқдан бошлаймиз... йўл кичик бир мактаб аслида. Мана шу
йўлда оддий бир ўзбек аёли эришган
натижалар чин маънодаги «замонамиз
қаҳрамони»га хос, десак муболаға эмас
бизнингча.
Фарида ТОЖИБОЕВА
Кунлардан бир куни…
ÊÅÐÀÊËÈ «ÒÎ×ÊÀ» ҳар жиҳатдан пишиқ-пухта, савияси – Тавба, мен нима дедим? – Мух-
баланд. Мавзулари ҳам ранг-баранг. бир заррача хижолат чекмай елка
Газетада жиддий хато кетди. Бош қандай одамнинг пинжига кириб Тунов куни бўлган навбатдаги Бунда шахсан Бош муҳарриримиз- қисди. – Бор ҳақиқатни айтдим, холос.
муҳаррир вазифасидан олиниб, ўрни- кета оласиз. – Бўлим муҳаррири йиғилишда у сўзга чиқиб, шундай нинг хизматлари катта. Биз у кишидан Ахир, янги Бош муҳарриримиз келиши
га бошқа одам тайинланадиган бўлди. шундай дея, жиддий қиёфага кирди. деди: қандай ишлаш кераклигини ўргандик. биланоқ жамоамизга тоза ҳаво кириб,
Аввалги раҳбарнинг «ўнг қўли» бўлиб – Маслаҳатим, одатдагидек, мақтовга Энг муҳими, шунча йиллар ўтиб, газетамиз ростданам ўзгарди-да...
юрган, янгисини орқаваротдан ўта зўр беринг. Мана, масалан, янги бош- – Ўртоқлар, мана, ҳаммангиз гувоҳ ҳақиқий раҳбарга энди ёлчидик.
қаттиққўл ва талабчан деб эшитган лиғимизнинг акаси адабиётшунос, бўлиб турибсиз, сўнгги тўрт-беш ой Бўлим муҳаррири шаҳд билан
хўппа семиз, тепакал мухбирнинг катта олим экан. Мавридини топиб, ичида газетамиз аввалгига нисбатан Бу гап Бош муҳаррирга мойдек бошини кўтарди. «Санга ўхшаган ла-
пайтавасига қурт тушди. ана ўша кишини бир-икки давраларда тубдан ўзгариб, мутлақо янгича қиё- ёқди шекилли, у мийиғида кулиб, ганбардорларга журналистика ҳайф!»
раҳбаримизнинг қулоғига етадиган фа касб этди. Берилаётган мақолалар маънодор томоқ қириб қўйди. Бироқ дегандай, жаҳл билан қўл силтади.
– Энди мен нима қиламан? – деди қилиб мақтанг. Иложи бўлса, ёзган бошқаларнинг ҳафсаласи пир бўлди. Буни кўриб, бошлиқниг қовоғи осил-
у уч-тўрт ҳамкасбига қарата ошкора асарларини номма-ном эслаб қолиб, ди. Ҳамон ўртада тик қотиб турган
хавотир билан. – Ишдан ҳайдала- парчалар ёдланг. Қарабсизки, ҳар – Менга қаранг, сизда озгина виж- мухбир эса икки қўлини кўксига қў-
манми?.. доимгидек ошиғингиз олчи бўла- дон борми ўзи? – деди фельетонлар йиб, у томонга жилмайиб боқди:
ди-қўяди. бўлими муҳаррири ўтирган жойида
Ходимлар бир-бирига маъноли қа- чидолмай. – Яқингинада айнан шу – Мен сизга бу акамизнинг ўзи
раб, жим қолишди. Фақат озғин-қот- – Э, минг раҳмат сизга! – Мухбир гапларни эски бошлиғимизга қарата чўрткесар, тили заҳар, кези келган-
мадан келган фельетонлар бўлими хонадан чиқиб кетаркан, қўшимча айтардингиз, энди бунисигами?.. да, отасини ҳам аямайди, десам,
муҳаррири жаҳлини босолмади. қилди. – Бу яхшилингизни унутмай- ишонмовдингиз. Тили қанақалигидан
ман. Худо хоҳласа, ўн карра ортиғи қатъи назар, қалами ўткир бўлса
– Йўқ, тақсир, сиз ишдан ҳай- билан қайтараман. бўлди, газетамиз обрўси учун унинг
далмайсиз, – деди кесатиқ аралаш ўзи эмас, мақоласи керак девдингиз,
истеҳзоли кулиб. – Хушомад ҳам- Бўлим муҳаррири тўғри айтган мана, аҳвол...
магаям ёқади. Эски ҳунарингизни экан. Кўп ўтмай мухбир ростданам
қўлласангиз, янги бошлиқ учун ҳам Бош муҳаррирнинг энг ишончли, энг ...Бир ҳафтадан сўнг таҳририятда
«любимчикка» айланасиз-қоласиз. содиқ кишисига айланди. Ҳатто жамо- яна жузъий ўзгаришлар бўлди. Ушбу
ада ўтказилган “тозалаш” жараёнида газетанинг таъмал тошини қўйганлар-
– Қандай қилиб? – Мухбирга жон ҳам фаол қатнашиб, кимни олиб қо- дан бири ҳисобланмиш фельетонлар
кирди. – Айтинг, ака, хўжайинди лиш кераклигини, кимнинг жавобини бўлими муҳаррири ўз аризасига кўра
кўнглига йўл топишди керакли точка- бериш лозимлигини аниқлашда қим- ишдан бўшаб, бошқа газетага ўтиб
ларини айтинг, жон ака!.. матли «маслаҳат»ини аямади. кетди. Уч йилгина бурун иш бошла-
ган мухбир эса унинг ўрнига бўлим
– Сизга ўргатишнинг ҳожати йўқ, муҳаррири этиб тайинланди.
шусиз ҳам ўзингизга керакли ҳар
Абдунаби ҲАЙДАРОВ
№ 11-13 21
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
Одамларнинг кўп иши тушадиган бир таш- – Алло, алло тез етиб келинглар, казо-казо идора ёняпти! – Ёнғинни ўзингиз мустақил равишда ўчир- Шўх-шодон мусиқа янграйди.
килотда ёнғин рўй берди. У ердаги энг масъул – Бир дақиқа шошманг, сизни мутахассис билан моқчимисиз? Унда «Малакали ўт ўчирувчи»
ходим Ўт ўчириш хизматига телефон қилди. улайман... хизматидан фойдаланинг. Хизматни фаол- Бироздан сўнг:
лаштириш учун «беш»ни босинг!
– Тез етиб келинглар, казо-казо идора – Объектингизнинг кадастр рақамини, мулк – Ёнғин сигнализациясини ўрнатишга бу-
ёняпти! эгасининг паспорт маълумотларини тайёрланг... ... юртма бермоқчи бўлсангиз, «Сигнализация
Илтимос, алоқада қолинг... – Ассалому алайкум! Ўт ўчириш хизмати монтажи» деб айтинг!
– Бир дақиқа шошманг, сизни мутахассис оператори Фалончиев эшитади!
билан улайман... Салдан кейин: – Бизда ёнғин чиқди! Биномиз ёняпти! Бироздан сўнг:
– Сизнинг қўнғироғингиз биз учун жуда – Айтинг-чи, сизга ким деб мурожаат қили- – «Кеча-кундузлик ўт ўчириш хизмати»дан
Энг масъулнинг қулоғига аввал шўх янгроқи муҳим, илтимос, алоқада қолинг... шим мумкин? фойданмоқчи бўлсангиз, «Фаоллаштириш»
мусиқа, кейин мамнуният ва назокат билан Икир-чикир техник овозлардан кейин: – Эсингизни еганмисиз, нима бало?! Бу ерда деб айтинг!
йўғрилган иборалар эшитилади: бино ёняпти, ким деб мурожаат қилишингизнинг Яна бироздан сўнг:
нима аҳамияти бор? Тезда ўт ўчириш гуруҳини – Сиз ўзингизга тўғри келган вариантни
– Ҳурматли абонент, Ўт ўчириш хизматига юборинг! танламадингиз. Қўнғироғингиз операторга
хуш келибсиз! Бизнинг янги хизматларимиз – Бинонинг кадастр рақами ва мулкдорнинг уланади...
ҳақида маълумот олмоқчи бўлсангиз, «бир»ни исми, фамилияси, отасининг исмини айтиб Яна бироздан сўнг:
босинг! юборсангиз. – Ассалому алайкум! Ўт ўчириш хизмати
– Қанақасиз ўзи?! Мен ҳеч қанақа ка- навбатчиси Писмадончиев эшитади!
Кейин: дастр-падастрни билмайман, бизнинг идорани – Биномиз ёниб кетяпти! Бирон нарса қил-
– Борди-ю ёнғинга қарши ускуна жиҳозлат- биласиз-ку, ўт ўчириш гуруҳи юбориш учун сангиз-чи!
моқчи бўлсангиз, унда «икки»ни босинг! шунинг ўзи етарли эмасми?! – Айтинг-чи, сизга ким деб мурожаат қили-
Кейин: – Илтимос, алоқада қолинг. Сизни мурожаат- шим мумкин?
– Диққат-диққат: Ўт ўчириш хизмати сизга чиларни қўллаб-қувватлаш бўйича мутахассисга – Падарингга лаънат! Ит эмгурлар! Бино
ўт ўчиришнинг мутлақо янги усулларини тақдим улайман... ёняпти, деяпман, гапга тушунасанларми ўзи?!
этади! Яна ҳам кўпроқ билишни хоҳлайсизми? – Бизнинг мутахассисларимиз сизнинг
Унда «уч»ни босинг! муаммоингизни кўриб чиқади. Айтинг-чи, сиз
Кейин: билан қайси рақам орқали боғланса бўлади?
– Булар орасида ўзингиз кутган вариант – Минг лаънат ҳаммангга!..
чиқмадими? Илтимос, алоқада қолинг... Ана шундай! Кўзамиз кунда эмас, кунида си-
Салдан кейин: нади. Баъзан эса кўзамизни ўзимиз синдирган
кўзамизнинг синиғи синдиради.
ЖУЛҚУНБОЙнинг жияни
Ғафур Ғулом бир куни...
Ҳатто, санай олмасди Ғафур Ғуломнинг гулларга бурканган Намангандан Шу маҳал ўша ажойиб боғнинг боғбони Қўчқорвой
ўн бармоқни мукаммал...
қадами узилмас экан. Уни халқ яхши, илиқ кутиб олар, «шоирнинг ҳам оғзи тексин», деб ҳар бири Қуванинг
Лабидан кулгу-табассум аримайдиган Ғафур Ғуломнинг бу сафар негадир
шашти пастроқ эди. Аёли бунинг сабабини замоннинг нотинчлигига йўйди. Охири жонига жойлар экан. сувли ва сертаъм аноридек келадиган шафтоли
сабри чидамади.
келтиради. Меваларнинг ҳиди
— Тобингиз йўқми, дадаси. Аччиқ мастава қилиб берайинми? — деди.
— Йўқ, овора бўлма. Ҳеч нарсанинг кераги йўқ. Негадир юрагим ёниб бораяпти. Палахмонтош – шафтоли оламни тутди. Шафтоли дегани
— Бундоқ тушунтириброқ айтсангиз-чи, нима бўлганини? обдан ширага эниб, роса етилиб
— Машойихлар бежиз «ёмон тилнинг заҳри, илон заҳридан ёмон», дея айт- пишган экан. Шоир палахмон тош-
маган экан. Буни қара, уч-тўрт танга топиб, босар-тусарини билмай қолган инглиз
лордларидан бири ўзбекдек қадимий халқни қабила деб ҳақорат қилибди. Ўзинг Ўша сафарлар чоғида анчагина дўстлар орттирган дек келадиган мевалардан бирини танлади, сочиққа
ўйла, бундай ҳақоратга ор-номуси, виждони бор одам қандай чидаши мумкин?
Мен ўша олифтага ўзбек халқи кимлигини, у нималарга қодир эканини кўрсатиб экан. Айниқса, улар орасида чортоқлик зироатчи яхшилаб артди-да зўр иштаҳа билан ея бошлади. Бу
қўяман!
У шундай деди-да, ҳовлининг у ёғидан-бу ёғига бориб кела бошлади. Юсуфжон Бобохонов деган кишини эл-улус Ғафур орада етилиб пишган тарвуз суйилиб, коса қилинди.
Муҳаррам ая тушундики, хўжайини шеър тўқияпти. Унинг одати ўзи шунақа.
Кимдандир ёки нимадандир ранжигудек бўлса, дарҳол унга муносиб жавоб Ғуломнинг ўғли деб жуда раъйига борарди. Буларнинг бари шоирнинг иштаҳасини қитиқлади,
ҳозирламагунча тинчимайди. Бу орада бир чой қайнагулик вақт ўтди. Ниҳоят,
шеър тайёр бўлди. Шоир шеърни жангда ғолиб чиққан аскар мисоли баланд ва Кузнинг бошлари. Шарқ тарафдан майин сабо илҳомини жўштирди. Сўнгра ҳеч кутилмаганда
жарангдор овозда ўқий бошлади:
эсиб турибди. Ҳаво одамга хуш ёқади. Ана шу Лўдка дедим тарвузингни бир палласин,
Қадим ўзбек халқисан, асл одам авлоди,
Миср эҳромларидан тарихинг қарироқдир. паллада машҳур шоир уч-тўртта дилтортар, кўн- Эру хотун дарёларда сузса бўлур.
Хоразмнинг ҳар ғиштида боболарнинг ижоди,
Англо-саксонлардан анча юқорироқдир. гилга яқин улфатлари билан колхознинг ҳафсала Палахмонтош шафтолингни ҳар донаси,
Бизда логарифманинг мушкул муаммолари,
Қўлдаги бармоқлардай оддий қилинганда ҳал, билан барпо этилган боғида шакаргуфторлик қи- Отса агар қўрғонларни бузса бўлур.
«Олий ирқ» даъвогарлари, Черчелнинг боболари
Ҳатто, санай олмасди ўн бармоқни мукаммал... либ ўтирарди. Боғда дунёнинг барча меваси бор. деган шеърни варанглатиб ўқиб юборса бўладими?
Биз эккан пахталардан ер юзида бор киши
Уятини ёпганда устма-уст, қават-қават, Бари ғарқ пишган. Шираси тилни ёрадиган шаф- Ўшанда, она заминимизда етилган ноз-неъматлар
Ҳозирги жанобларнинг маърифат ва дониши:
«Пахта дарахт қўзисин жуни» деб билгай фақат. толию нашватилар кўплигидан дарахтлар худди шаънига берилган бундай чиройли таърифдан боғга
Халқимизнинг севимли шоири Ғафур Ғуломнинг бир минг тўққиз юз қирқ кампирлардек қаддини эгиб олган. Барчанинг йиғилганлар донг қотиб қолишган экан.
тўққизинчи йилда «ўзбек халқини қабила деб атаган» инглиз лордига жавоб
тариқасида ёзган ўша шеъри эртасига марказий газеталардан бирида босилиб кайфияти аъло. Улуғбек ЖУМАЕВ
чиқди. Шеър тез орада одамлар орасида қўлма-қўл бўлиб кетди. Халқнинг ўзига
хос урф-одатларини, аънана ва тутумларини англамасдан, билмасдан, сўрамасдан ЎТКИР НИГОҲ
ҳақорат қилган ўша олифта, инглиз лорди эса шоирнинг ҳанжардек ўткир шеърига
муносиб жавоб қайтаролмай тилини тишлаб қолди. Менимча, ўша кезлари шоир Маҳмуджон ЭШОНҚУЛОВ чизган сурат.
халқимизнинг «урма, сўкма эгнини йирт», деган асрлар синовидан ўтиб келаётган
нақлига амал қилиб, ўша жанобни боплаб таъзирини берганди.
22 ҚУТЛОВ № 11-13
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
№ 11-13 ҚУТЛОВ 23
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
Àíäèæîí âèëîÿòè
Àíäèæîí òóìàíè μîêèìëèãè
æàìîàñè
Халқимизни табиат уйғониши рамзи, асл миллий
байрам – Наврўзи олам билан чин дилдан
муборакбод этади!
Офтоб ерни қиздириб, куртаклар очилиб, бутун борлиқ уйғониш
палласида барчанинг кучига куч, ғайратига ғайрат қўшилади.
Наврўз бахш этадиган шундай эзгу ҳис-туйғулар ҳар бир юртдо-
шимиз кўнглига, ҳар бир хонадонга кириб борсин!
Андижон туманининг қўли қадоқ, оқкўнгил аҳли қадимий ва
ҳамиша навқирон айём — Наврўзи оламни улкан бунёдкорлик
режалари билан кутиб олмоқда. Зотан, шу заминда яшаёт-
ган элнинг мақсади ўз туғилган маконларини обод, ораста ва
саришта гўшага айлантиришдир.
Сумалак бошида келинлар чечан
Лутфида дунё ишқ, сирга айланар.
Ёмғир қўбизини чалади шўхчан,
Сомонлар тиллога, дурга айланар...
Áàéðàì ìóáîðàê,
àçèç Âàòàíäîøëàð!
24 ҚУТЛОВ № 11-13
2021 йил 18 март
www.od-press.uz
Газетанинг навбатдаги сони 1 апрель куни чиқади.
Mustahkam oila — yurt tayanchi МУАССИСЛАР: Бош муҳаррир Таҳририят манзили:
Ўзбекистон Касаба уюшмалари федерацияси Кенгаши; Тошкент шаҳри, 100000. Амир Темур 1-тор кўчаси, 2-уй.
Ijtimoiy-siyosiy, ma’naviy-ma’rifiy gazeta Ўзбекистон ёшлар иттифоқи марказий кенгаши; Ҳусниддин Тел/факс: 234-83-45. E-mail: [email protected]
«Ўзбектелеком» акциядорлик компанияси; БЕРДИЕВ
«Оила даврасида» газетаси «Ўзбекистон почтаси» акциядорлик жамияти; Газета таҳририят компьютерида терилди ва саҳифаланди.
таҳририяти» масъулияти «Матбуот тарқатувчи» акциядорлик компанияси;
Акциядорлик тижорат «Алоқабанк». Буюртма: Г-327
чекланган жамияти ISSN 2181-6190
Газетада интернет материалларидан ҳам фойдаланилган. Обуна индекси — 193
Газета 2012 йил 20 апрелда Ўзбекистон Матбуот ва ахборот агентлигида 0814-рақам билан рўйхатга олинган. Адади: 1 305 нусха. 123456
«Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси босмахонасида чоп этилди. Нархи: келишув асосида.
Босмахона манзили: Тошкент шаҳри, Буюк Турон кўчаси, 41. Қоғоз бичими А-3, ҳажми 6 босма табоқ.
Офсет усулида босилган.
Чоп этишга топширилди: 20:00
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
11-13-sonlar, 2021-yil 18-mart
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
«Oila davrasida» gazetasi
- 1 - 24
Pages: