«Oila va tabiat» gazetasi

Ўзбекистон Экологик партияси – № 41 // 2021 йил 14 октябрь 1ila vaTABIAT
www.ekogazeta.uz
яшил келажак учун
2-бет.

ila vaTABIAT
№ 41 (491) // 14.10.2021 Ijtimoiy-siyosiy, ekologik gazeta

Оролбўйида Экотизим
муҳофазасида
тэикклоанлаоётггаин к
мувозанат муҳим
тузилма
Ўзбекистон Экологик
партиясининг мақсадларига 7-бет.
муштаракдир

6-7-бетлар.

Тупроғига
таёқ суқсанг

дарахт бўлур

9-бет.

Чўллашиш ва

шўрланиш
муаммоси

10-11-бетлар.

«Оила ва табиат» Азиз обуначиларимиз! Телеграмда @ekogazeta расмий каналимиз ва www.ekogazeta.uz сай-
Энди сиз газетамизни электрон тимизда бир-биридан долзарб ижтимоий-сиёсий, экологик, таҳлилий
энди электрон шаклда ҳам кузатиб боришингиз мақола ва хабарларни кузатиб боришингиз мумкин.
шаклда мумкин бўлади.
@ekogazeta ekogazeta.uz

2 ila vaTABIAT № 41 // 2021 йил 14 октябрь ИҚЛИМ
www.ekogazeta.uz

Бир неча кундан кейин Ўзбекистон халқи мамлакатнинг кела-
жакдаги ривожланишини белгилайдиган энг муҳим сиёсий воқеа –­
Ўзбекистон Республикаси Президенти сайловида иштирок этади.
Ўзбекистон Экологик партияси илк бор ўз номзодини мазкур сай-
ловда кўрсатди.

Ўзбекистон Экологик партияси –

яшил келажак
учун

Ўтган сайловлардан буён мам- ташқари, биринчи марта Ўзбеки- номи ва фаолиятини фаза қилиш ва табиий ресурслар- мат қилмоқда. Ваҳо-
лакатимизда қонунчилик базаси стон Республикаси Президенти тўлиқ акс эттира- дан оқилона фойдаланиш бўйича ланки, Орол ҳар доим
– сайлов қонунчилигини такомил- сайловига тайёргарлик кўриш ва ди. Яъни, бу «яшил» барча чоралар кўрилишини мақ- термо регулятор бў-
лаштириш бўйича катта ишлар уни ўтказиш харажатлари сметаси иқтисодиётга, сад қилган. либ хизмат қилган.
амалга оширилди. Республиканинг оммага тақдим этилди. Сайлов чиқиндиларни қайта Ёзда салқин бўлган,
Сайлов кодекси халқаро стан- комиссиялари устидан такроран ишлашга эътиборни Партиянинг стратегик мақсади қишда Орол сувидан
дартларга тўлиқ мослаштирилди. шикоят келиб тушмаслиги ва кучайтириш, иқлим ҳаёт учун энг муҳим омил бўлган кўтарилган илиқ ҳа-
Жумладан, Европада хавфсизлик улар бир-бирига қарама-қарши ўзгаришига мосла- атмосфера ҳавосини муҳофаза рорат турон пастте-
ва ҳамкорлик ташкилотиниг де- қарорлар қабул қилишига йўл қўй- шиш, Орол денгизи- қилиш ва унинг сифат кўрсат- кислигидан кириб
мократик институтлар ва инсон маслик учун сайлов комиссиялари даги экологик фожи- кичлари экологик стандартларга келадиган Сибир со-
ҳуқуқлари бюроси (ЕХҲТ ДИИҲБ) ҳаракатлари ва қарорлари усти- анинг оқибатларини мувофиқлигини таъминлаш бўлиб вуқ ҳаво оқимини
тавсияларига асосланиб ишлаб дан шикоятларни фақат судлар камайтириш, атмосферага зарарли қолаверади. бирмунча мўътадиллаштирган ва
чиқилган «Ўзбекистон Республи- томонидан кўриб чиқиш амалиёти чиқиндиларни камайтириш, та- илиқлаштирган.
касининг айрим қонун ҳужжат- жорий қилинди. биий ресурслардан тўғри фойда- Ер ресурслари мамлакатимиз Қолаверса, мазкур ҳудуднинг
ларига сайлов қонунчилигини ланиш, аҳоли ўртасида экологик аҳолиси фаровонлигининг асосий яшилликка бурканиши ўз-ўзидан
такомиллаштириш муносабати Ўзбекистон Республикаси Пре- маданиятни ошириш, экологик му- бойлиги бўлиб, мамлакатимиз- минтақа экотизимини яхшилашга,
билан ўзгартириш ва қўшимча- зиденти сайловида тарихда би- аммоларни ҳал қилишда хорижий нинг иқтисодий салоҳиятини ҳайвонот ва ўсимлик оламининг
лар киритиш тўғрисида»ги қонун ринчи марта Ўзбекистон Экологик ҳамкорлар билан муносабатларни белгилайди. Суғориладиган ҳамда яна жонланишига хизмат қил-
қабул қилинди. партияси ҳам иштирок этмокдаки, яхшилашга қаратилган сиёсатдир. лалми ерлардан оқилона ва сама- моқда.
бу мамлакатда сиёсий фаоллик рали фойдаланишни ташкил этиш Экологик партия Орол денгизи
Ҳаммамиз сайлов ошганидан, экология ва атроф Экологик партиядан кўрсатил- мамлакатнинг бугуни ва келажаги ҳалокати оқибатларини юмша-
кампанияси жамият муҳитни муҳофаза қилиш маса- ган номзод Нарзулло Обломуро- учун энг муҳим омил ҳисобланади. тишга қаратилган инновацион
ҳаётида демократик ласи келгусида ривожланишнинг довнинг сайловолди дастурининг Шу сабабли, Экопартия «Ер элни лойиҳаларни амалга ошириш
тамойилларни мус­ энг муҳим йўналишларидан бири асосий жиҳатлари ҳақида қисқача боқади» тамойилига асосланиб, ер орқали Орол денгизи минтақаси-
таҳкамлаш, очиқ­ сифатида эътироф этилаётганидан тўхталганда қуйидаги жиҳатларни ресурсларини муҳофаза қилишни нинг экологик ва ижтимоий-иқти-
лик ва ошкоралик, далолат беради. алоҳида эътироф этиш зарур. таъминлаш бўйича аниқ лойиҳа- содий ҳолатини яхшилашга, аҳо-
ижтимоий-сиёсий ларни амалга оширади. лининг турмуш шароитини кейин-
муҳитни сезиларли Ўзбекистон Экологик партияси Биринчи навбат­ чалик ҳам юксалтиришга хизмат
даражада либерал­ атроф муҳитни муҳофаза қилиш да, «яшил» иқтисо­ Сув ресурсларидан оқилона ва қиладиган ишларни изчиллик
лаштириш, шунинг­ тўғрисидаги қонун ҳужжатлари- диётни кенг татбиқ тежамли фойдаланиш, сув истеъ- билан билан давом эттиришни
дек, оммавий ахбо­ ни такомиллаштиришда, турли этиш орқали фуқа­ мол қилиш маданиятини ошириш режалаштирган.
рот воситаларининг кампаниялар ва тадбирларда роларнинг қулай ва сувга нисбатан тўғри муноса- Айни вақтда сайловолди кам-
роли ва мақомининг фаол иштирок этади, экологик ва яшаш муҳитига батни шакллантириш жамияти- панияси қизғин давом этмоқда.
ошиши муҳитида санитария меъёрларининг бузи- бўлган ҳуқуқларини, мизда энг муҳим устувор вазифа- Юртимизнинг барча ҳудудларида
ўтаётганига гувоҳ лиши тўғрисида аҳолидан тушган қонуний манфаатла­ лардан биридир. Бунга эришиш номзодлар, уларнинг ишончли
бўлиб турибмиз. шикоятлар бўйича рейдлар ўтка- рини таъминлаш. учун экинларни суғоришда сувни вакиллари билан учрашувлар
зади, жамиятда экологик билим тежайдиган технологияларни кенг ўтказиляпти. Энг муҳими, сайло-
Бунда ошкоралик ва шаффоф­ даражасини ошириш бўйича изчил Бу ўринда маиший ва саноат жорий этиш кўзда тутилган. волди учрашувлар давомида сай-
лик сайловнинг асосий тамо­ иш олиб боради ва жамоатчилик чиқиндилари билан ишлашни ловчилар томонидан кўплаб фикр
йилларидан бири экани намоён экологик назоратини амалга оши- тартибга солиш муҳим рол ўйнай- Охирги йилларда Ўзбекистонда мулоҳазалар, таклифлар ўртага
бўлмоқда. Сайловни ёритиш учун ради. ди. Бунинг учун партия фаоллари Оролбўйи ҳудудидаги экологик ташланмоқда.
аллақачон 1500 дан ортиқ жур- Ўзбекистон Республикасининг вазиятни яхшилаш бўйича кўлам-
налист аккредитациядан ўтган. Партиянинг Сайловолди дасту- «Чиқиндилар тўғрисида»ги қону- ли ишлар давом эттирилмоқда. Сайловчилар
Сайловга хорижий давлатлар ва ри «Биз келажак учун жавобгар- нини янги таҳрирда қабул қилиш- Маълумки, кейинги беш йилда Ҳа- атроф муҳитни
халқаро ташкилотлардан ҳам миз!» шиори остида бўлиб, дастур ни зарур деб ҳисоблайдилар. ракатлар стратегиясига мувофиқ асраб-авайлаш,
кузатувчилар таклиф қилинган. етти йўналишдан ташкил топган. Оролбўйи минтақасидаги ижтимо- ўзлари дуч келаёт­
Хусусан, Европада хавфсизлик ва Aсосий мақсад – иқтисодиётнинг «Бизнинг муқаддас бурчимиз ий муаммоларни бартараф этиш ган турли экологик
хамкорлик ташкилотининг Пар- барча соҳаларида «яшил» ривож­ – она табиатни ҳимоя қилиш!» юзасидан кўрилаётган амалий чо- муаммоларни бар­
ламент ассамблеяси, Демократик ланиш тамойилларини кенг жорий шиори остида партия аҳоли учун тараф этишда фаол
институтлар ва инсон хуқуқлари этиш орқали экологик барқарор- қулай яшаш шароитларини яра- ра-тадбирлар натижа- иштирок этиш иста­
бюроси миссиялари билан бир ликни ва табиий ресурс­лардан тиш, қишлоқ хўжалигига «ақлли» сида ушбу ҳудудда том гини ҳам билдириш­
қаторда МДҲ парламентлараро оқилона фойдаланишни таъмин- технологияларни жорий этиш маънода бунёдкорлик, моқда.
ассамблеяси ва бошқа ташки- лаш, ҳозирги ва келажак авлодлар орқали озиқ-овқат хавфсизлигини ободонлаштириш ва
лотлар вакиллари сайлов жа- учун муносиб яшаш шароитлари- таъминлаш, атроф муҳитни муҳо- кўкаламзорлаштириш Буларнинг барчаси Ўзбекистон
раёнини кузатишни бошлашди. ни яратишдан иборат. ишлари олиб борил- Экологик партияси томонидан
ди. Хусусан, 2018-2021 илгари сурилаётган саволлар ва
Сайловларнинг демокра- Ўзбекистон Экологик партия- йилларда 1 миллион таклифлар конструктив хусуси-
тик характерга эга экани- сидан кўрсатилган номзоднинг 700 минг гектар ерга ятга эгалигидан далолат беради.
нинг ёрқин далилларидан Сайловолди дастури партиянинг саксовул ва бошқа чўл Экологик партиядан кўрсатилган
бири, уларда чет элда яшовчи шароитига чидамли номзод Н.Обломуродов ишончли
Ўзбекист­ он фуқаролари ҳам ўсимликларнинг экили- вакилларининг сайловчилар билан
қатнашиши мумкинлигидир. ши Оролнинг қуриган учрашувлари давом этмоқда. Пар-
Улар дип­ломатик ваколатхона- тубидан кўтарилаётган тия томонидан ташкил этилаётган
ларнинг консуллик реестрида қум, чанг ва тўзонлар- тадбирларда фуқароларимизни
рўйхатдан ўтганми ёки йўқ- ни ушлаб қолишга хиз- фаол иштирок этишга чорлаймиз.
лигидан қатъи назар, овоз
беришлари мумкин. Бундан

БУГУННИНГ ГАПИ № 41 // 2021 йил 14 октябрь 3ila vaTABIAT
www.ekogazeta.uz

Электр энергияси улушини Тил саводхонлиги жиддий
2030 йилга қадар
эътиборни талаб қилади
25 фоиздан ошириш
мақсад қилинган Кўча-кўйда, транспорт ва бошқа эълонлар, нархномалар ва бошқа билиш, хусусий телеканаллардаги
жойлардаги реклама, эълонларда, кўргазмали ҳамда оғзаки ахборот кўрсатувларнинг хорижий тилда
Олий Мажлис Қонунчилик палатасининг навбатдаги мажлисида депу- пешлавҳаларда кўплаб имловий матнлари давлат тилида расмий- номланиши она тилини оёқ ости
татлар Экология ва атроф муҳитни муҳофаза қилиш масалалари қўмита- хатоларнинг учраётгани дилни лаштирилади ва эълон қилинади қилишдан бошқа нарса эмас. Исбот
сининг «Мамлакатимизда кайта тикланувчи энергия манбаларини жорий хира қилади. Ҳар қадамда «Xo’jalik ҳамда бошқа тилларда таржимаси тарзида қулоққа чалинган баъзи
этиш ҳолати тўғрисида»ги масала юзасидан юборилган парламент сўро- mollari», «istemolshilar», «Farxod берилиши мумкин», деб қайд этил- ғализ гапларни келтириш мумкин:
вига Энергетика вазири А.Султоновнинг жавобини муҳокама қилдилар. ko’chasi», «Xurmatli xaridorlar», ган. Бу ҳолат, яъни кўр-кўрона иш «Бу сўзлардан сўнг умр мазмуни
«KOK-SAROY», «Kuhinur» каби ча- юритишнинг ёмон оқибатларини ҳақидаги ўйлар хаёлиздан ўтади»;
Қайд этилганидек, глобал исишга сабаб бўлаётган иссиқхона газлари- ласаводлик «намуна»ларига дуч ўз вақтида англаган маърифатпар- «Бу мослама бошланғич синф ўқув-
нинг атмосферадаги улуши ортишининг олдини олиш мақсадида кўри- келавериб, асаблар қақшайди. Бу вар Фитрат шундай ёзади: «Дунё чиларига оғирлик келтирмайди»;
ладиган чоралардан бири энергетика соҳасини трансформация қилиб, ҳам етмагандек, қаҳвахона, тўйхо- саҳнасида «иярув-тақлид»нинг «Яхши актёр бўламан деб ҳаракат
электр энергияси ишлаб чиқарилишида иссиқхона газлари иштирокини на, дўконлар, турли фирмалар ва рўлини ҳеч бир миллат биз турк- қилсанг, автоматик равишда юл-
камайтириш ва 2050 йилга қадар глобал карбон нейтраллигига эриши- масъулияти чекланган жамиятлар лар каби адо эта олмағанлардир! дуз бўласан»; «Сиз билан бирга
лишига қаратилган. Шу сабабли трансформация жараёнининг бир қисми номини, гарчи, хорижий маблағлар Биз қайси бир миллатнинг қайси бўламиз»...
сифатида қайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланиш тарғиб ҳисобига ишламаса-да, чет тилида бир нарсасига тақлид этмоқчи
қилинмоқда. номлашга бизни нима мажбур бўлсак, ўзимизнинг миллий руҳи- Назаримда, бундай камчилик­
қилмоқда? Масалан: «Sulion» мизга қарамасдан тақлид эта- ларни бартараф этиш, ҳар бир соҳа
Мамлакатимизда мавсумий гидроэнергетика ресурслари миқдори ўз- restaurant, Firdavs garden, «Lu-lu» миз. Араблар қайси бир улусдан учун тегишли терминологик аппа-
гариши сабаб, қайта тикланувчи энергия манбалар улуши йиллар бўйича kafe, Arbat, Lazy East, Barocco, қайси бир сўзни олғанда ўз шева- рат яратиш, атамалар унификация-
фарқ қилади. 2019 йилда ГЭСдан ишлаб чиқарилган ҚТЭМ миқдори уму- «Jumanji», «Cherry», «Bellezza ларига кўра бузиб олғанлар. Бир сини ўтказиш сингари вазифаларни
мий электр энергияси ишлаб чиқарилишининг 10 фоизини ташкил этди. shop», «Bistro kafe» Аты-Баты... арабни ўлдирсангиз (ҳам) «Пет­ бажариш учун бунга масъул бўлган
Айни вақтда мамлакатимизда ҚТЭМдан ишлаб чиқарилган электр энер- Ҳатто турли маҳсулот ва товарлар, роғрад-Петросбурғ» демайдир. ҳамда барча соҳаларга ўз ишлан-
гияси улушини 2030 йилга қадар 25 фоиздан ошириш режалаштирилган. жиҳозлар, уй-жойлар, қурилиш ма- «Битрожрад-Битрасбурж» дейдир. маларини жорий этишга етарлича
териаллари олди-сотдиси, автомо- «Франсик» демайдир «афранж» ваколатга эга махсус тузилма – Ва-
Энергетика вазирлиги тақдим этган маълумотга кўра, 5 ГВт қуёш фото- билларга техник хизмат кўрсатиш дейдир. Шундай қилиб ўз тилининг зирлар Маҳкамаси ҳузурида «Тер-
электр ва 3 ГВт шамол электр станциялари қурилишини амалга ошириш шохобчалари билан боғлиқ эълон- истиқболини сақлаған бўладир». миншунослик ва давлат тилида иш
орқали саноат кўламидаги ҚТЭМ электр станциялари миқдорини ошириш ларнинг ўзга тилда берилишини юритиш муаммоларини ўрганиш
мақсад қилинган. Шунингдек, бугун давлат-хусусий шериклик асосида тушуниш қийин. Телебошловчиларнинг шевага бўйича махсус комиссия» тузиш
ҚТЭМ электр станциялари лойиҳаларини амалга оширишда Халқаро молия хос сўзларни ишлатиши, улар мақсадга мувофиқдир.
институтлари билан ҳам ҳамкорлик қилинмоқда. Бу она тилимизга хиёнат. Қо- нутқидаги услубий ғализликлар,
лаверса, Ўзбекистон Республика- кўрсатувларда ўзбекча-русча ара- Бахтиёр АБДУШУКУРОВ,
Шамол электр станциялари (ШЭС) лойиҳалари танловлари Европа сининг «Давлат тили ҳақида»ги лаштириб сўзлашиш, айрим ҳол- филология фанлари доктори,
тараққиёт ва тикланиш банки билан ҳамкорликда амалга оширилмоқда. қонуни 20-моддасида «Лавҳалар, ларда ўзбекча гапиришни ҳам ор
Ушбу лойиҳа ишга тушиши билан йилига 350 миллион кВт.соат қўшимча профессор
электр энергияси ишлаб чиқарилади. Иккинчи фаза қуввати 200 МВт
бўлган ШЭС қуриш лойиҳаси ҳам Қораўзак туманида амалга оширилиши
режалаштирилган.

# Сайлов — 2021

Сайлов жараёнлари 14-20 октябрь
14-20 октября
онлайн видео-трансляция қилинади
09:00 – 19:00
Сайлов жараёнида замонавий ахборот технологияларидан фойдаланиш очиқлик ва ошкораликни таъминлайди, шу-
нингдек, сайловчилар учун ҳар томонлама қулайликлар яратиб беради. Шу боис, бир қатор давлатлар сайлов жараёнида saylov.uz
замонавий ахборот технологияларидан фойдаланиб келмоқда.

Айрим сайлов участкаларида сайлов кистон Республикаси Президенти сайлови рилади. Трансляция вақти 24 октябрь куни
жараёнини видео-трансляция қилиш бўйи­ бўйича миссияси томонидан жорий йил- соат 8.00 дан 20.00 гача белгиланган.
ча қўшимча чора-тадбирларни белгилаш нинг 15 сентябридан 5 октябригача бўлган
тўғрисидаги масала Марказий сайлов даврдаги кузатувларининг оралиқ ҳисо- Бугунги кунда хорижий тажриба ва мав-
комиссиясининг навбатдаги мажлиси кун ботида бу борада амалга оширилаётган жуд имкониятлардан келиб чиқиб, жорий
тартибидан ўрин олди. ишларга ижобий баҳо берилди. Ҳисоботда йилнинг 24 октябрь куни бўлиб ўтадиган
Марказий сайлов комиссияси томонидан Ўзбекистон Республикаси Президенти
Марказий сайлов комиссияси раиси барча сайлов комиссияларининг геолока- сайловида ҳар бир туман ва шаҳардаги
Зайниддин Низомхўжаевнинг қайд эти- цион маълумотларини ўз ичига олган ин- 1 тадан намунавий сайлов участкасида 2
шича, Олий Мажлис Қонунчилик палатаси терфаол мобиль илованинг ишлаб чиқил- тадан камера ва зарурий қурилмаларни
ва маҳаллий Кенгашларга 2019 йили ўт- гани, сайлов комиссиялари аъзоларининг ўрнатиш бўйича тегишли чора-тадбирлар
ган сайловларда синов тариқасида 60 та каскад усулида ўқитилиши ва сайлов куни амалга оширилмоқда. Рақамлар билан
сайлов участкасида 120 та кузатув видео­ «COVID-19»нинг олдини олиш бўйича қабул айтадиган бўлсак, 207 та туман ва шаҳарда
камераси ўрнатилган эди. Мазкур сайлов қилинган чоралар алоҳида қайд этилди. жами 414 та кузатув камераси ўрнатилиши
участкаларидаги овоз бериш жараёни белгиланган.
Марказий сайлов комиссиясининг расмий Овоз бериш куни мамлакатимиз ҳудуди-
веб-сайтида, Халқаро матбуот марказида да жойлашган 207 та сайлов участкасида Бугунги кунда кузатув камераларини
ва «Ўзбекистон 24» телеканалида реал сайлов жараёнлари онлайн видео-трансля- ўрнатиш ва онлайн эфирга узатиш бўй-
вақтда намойиш этилгани яхши самара ция қилинади. Видео-трансляция жараёни ича барча харажатлар «Хавфсиз шаҳар»
берган. Жорий йилда ушбу йўналишдаги Марказий сайлов комиссиясининг матбуот жамоат тартибига кўмаклашиш маркази
ишлар янада такомиллаштирилиши ва марказидаги катта ҳажмдаги экран орқа- мутахассислари билан биргаликда ҳи-
кўлами кенгайтирилиши зарур. ли, шунингек, «saylov2021.uz» портали соб-китоб қилинган ва тегишли шартнома
ҳамда Ўзбекистон Миллий телерадиоком- имзоланган.
Европада хавфсизлик ва ҳамкорлик паниясининг «Ўзбекистон 24» ва бошқа
ташкилоти Демократик институтлар ва телеканалларида онлайн тарзда узатиб бо- Нурилло НАСРИЕВ,
инсон ҳуқуқлари бўйича бюросининг Ўзбе- ЎзА

4 ila vaTABIAT № 41 // 2021 йил 14 октябрь
www.ekogazeta.uz

Ишончли вакиллар Жарқўрғонлик
сайловчилар билан мулоқот
сайловчилар
ҳузурида Сурхондарё вилояти Жарқўрғон
туманида Ўзбекистон Экологик пар-
Ўзбекистон Республикаси Президенти сайлови бўлиб ўтадиган тиясидан Президентликка номзод
кун – 24 октябрь санаси тобора яқинлашгани сари мамлакатимиз- Нарзулло Обломуродов ишончли ва-
нинг барча ҳудудларида сайловолди тарғибот тадбирлари ҳам авж кили Иброҳим Ёқубовнинг сайлов-
палласига кирган. Ўзбекистон Экологик партиясидан Ўзбекистон чилар билан учрашуви бўлиб ўтди.
Республикаси Президентлигига номзод Нарзулло Обломуродовнинг
ишончли вакиллари ҳам жойларда сайловчилар билан учрашмоқда. Сайловчиларга номзоднинг тар-
жимаи ҳоли, сайловолди дастури
Жалақудуқлик зарарни қоплашда «ифлослантирув- таъкидланди. ликни сақлаш, муҳофаза этиладиган ва ундан кўзланган устувор мақ-
сайловчилар ҳузурида чи тўлайди» тамойили тарафдори Учрашувда сайловда илк бор табиий ҳудудлар майдонини кен- садлар ҳақида атрофлича маълумот
ҳисобланади. гайтиришнинг имконини берувчи берилди.
Номзоднинг Андижон вилояти- иштирок этаётган ФарДУ талаба- мукаммал ҳуқуқий база яратилиши
даги ишончли вакили Ҳокимхон Ҳ.Максумов бу мақсад йўлида сай- си Шаҳноза Абдубаннопова сўзга ҳақидаги устувор йўналишлар сай- Сайловолди дастурида мамлакат-
Максумов иштирокида Жалақудуқ ловчиларни Нарзулло Обломуродовни чиқди. ловчилар томонидан қизғин кутиб нинг ривожланиши ва эртанги куни
туманидаги 13-Болалар мусиқа ва қўллаб-қувватлашга, экология ва олинди. билан боғлиқ бўлган муҳим ташаб­
санъат мактабида сайловчилар би- атроф муҳитни муҳофаза қилиш, – Экопартия номзодининг сайло- буслар илгари сурилаётгани, бирин-
лан учрашув бўлиб ўтди. табиатни асраб-авайлаш, яшил волди дастурида назарда тутилган Чиқиндиларни қайта ишлаш, бу чи навбатда экологик ҳолатни яхши-
тараққиётга эришиш йўлида овоз биз, ёшларнинг бахт-саодатимиз, бўйича янги технологияларни жалб лаш, халқимизнинг ҳаёт даражаси
Глобал иқлим ўзгаришлари, ҳаво беришга чорлади. муносиб турмуш шароитларида қилиш Нарзулло Обломуродовнинг ва сифатини ошириш ҳамда ижтимо-
ҳароратининг кўтарилиши, Орол ҳаёт кечиришимиз ва замонавий мақсадларидан ҳисобланади. Ҳар ий муаммоларни ҳал этиш учун янги
денгизининг қуриши, чўлланиш, Сайловолди тарғиботи таълим даргоҳларида сифатли йили миллионлаб тонна чиқинди- имкониятлардан фойдаланиш йўлла-
салбий метеорологик жараёнлар- Марғилонда таълим олишимизга йўналтирил- лар ер усти ва ер ости сувларини, ри таклиф қилинаётганлиги таъкид­
нинг такрорланиши, ер ҳамда сув ган мақсад-муддаоларни эътибор атмосфера ҳавосини ва тупроқни ланди. Мамлакатимизда экологик
ресурсларидан нооқилона фойдала- Президентликка номзод билан тингладим, – деди у. – Сайлов ифлослантиради. Бу эса юқумли хавфсизликни таъминлаш, юзага
ниш, биологик хилма-хилликнинг Нарзулло Обломуродовнинг сайло- ҳуқуқимдан фойдаланиб, муносиб касалликлар, шу жумладан, саратон келаётган экологик муаммоларни
қисқариши, ўсимлик ва ҳайвонот волди дастури билан халқимизни номзодга овоз бераман. касалликларининг сонини кўпай- тезкорлик билан, босқичма-босқич
дунёси генофондининг ёмонлашуви, таништириш мақсадида навбатдаги ишига, ичимлик сув сифатининг ҳал этиш ва иқтисодий тараққиётни
кўп миқдордаги саноат ва маиший учрашув Марғилон Маданият уйида Ишончли вакил ёмонлашишига, юзлаб гектар экин таъминлашда жамиятнинг барча
чиқиндиларнинг тўпланиши глобал ташкил этилди. Пастдарғомда майдонларини фойдаланишдан кучларини бирлаштиришга қаратил-
ва минтақавий экологик муаммо- чиқарилишига олиб келади. Глобал ган устувор йўналишлардан иборат
ларнинг кундан-кунга чуқурлашиб Учрашувда номзодни танлаш Нарзулло Обломуродовнинг Са- ривожланиш шароитида вужудга таклиф ҳамда ғоялар хусусида ҳам
бориши каби масалалар номзод учун еттита асосий сабаб – сайловол- марқанд вилоятидаги ишончли келган чиқинди муаммоларини сўз юритилди.
дастуридан батафсил ўрин олган. ди дастурининг устувор йўналишла- вакили М.Пўлатов иштирокида самарали ҳал этиш мақсадида маи-
ри мазмун-моҳияти сайловчиларга сайловолди тарғибот учрашуви ший чиқиндиларни қайта ишлаш Экологик партия «яшил» та-
Ушбу экологик муаммолар глобал атрофлича етказилди. Самарқанд вилояти Пастдарғом ҳажмини 40 фоизга, ҳосил бўлаёт- раққиёт ҳамда «яшил» иқтисодиётга
иқлим ўзгариши шароитида янада туманида ҳам ўтказилди. ган саноат чиқиндиларини қайта ўтишни жадаллаштириш тарафдори-
яққол намоён бўлиб, Ўзбекистон Экологик сиёсатни ишлаш миқдорини эса 20 фоизга дир. Бу тушунчалар биз учун ҳали
учун атроф муҳитни муҳофаза амалга ошириш ва Номзоднинг сайловолди дастури- етказиш кўзда тутилган. янгилик бўлса-да, қисқа фурсатда
қилиш ва экологик хавфсизликни сиё­сий ташаббуслар- дан ўрин олган қайта тикланувчи амалиётга татбиқ этилиши кўзда
таъминлашда устувор вазифалар ни татбиқ этиш, иқти- энергия манбаларидан фойдалан- Учрашув давомида «Биз келажак тутилган.
ҳисобланади. содиёт, ижтимоий ган ҳолда сувни чучуклаштирувчи учун жавобгармиз!» шиори остида
соҳа, атроф-муҳит ва локал қурилмалар барпо этиш сайловолди дастурининг бош мақ- Қайта тикланувчи энергия
Ишончли вакил номзоднинг фуқаролар соғлиғини орқали олис қишлоқ жойларда ҳам сади – мамлакатда экологик барқа- ҳамда ресурс тежамкор техноло-
сайловолди дастури билан сайлов- сақлаш, экологик му- сув таъминоти сезиларли даражада рорликни таъминлаш ҳамда табиий гиялар жорий этилган замонавий
чиларни таништирар экан, давлат аммоларни ҳал этиш, яхшиланиши, браконьерлик ҳамда ресурслардан оқилона фойдаланиш, рақобатбардош иқтисодиётни бар-
ва жамият бошқаруви, суд-ҳуқуқ ҳайвонот ва ўсимлик дунёси кон- яшил тараққиёт тамойилларини по этиш мақсад қилинган. Бу эса
тизимида ислоҳотлар самарадор- тизимли ўзгаришларга йўналтирил- трабанда савдосини чеклаш бўйича иқтисодиётни барча соҳаларига кенг айнан серқуёш воҳа учун айни
лигини ошириш бўйича жиддий ган амалий чораларни кўришда жа- кескин чоралар кўрилиши, экология жорий этиш орқали халқимиз ва муддаодир. Чунки Сурхондарё
ўзгаришлар бўлишини таъкидлади. миятнинг барча кучларини сафар- соҳасидаги сиёсатни амалга оши- келажак авлод учун муносиб турмуш қайта тикланувчи энергиядан фой-
Жисмоний ва юридик шахсларнинг бар этиш муҳим омил ҳисобланиши ришда депутатлик ва жамоатчилик шароитлари яратиш ҳамда фаровон даланиш учун катта салоҳиятга эга
ер, сув ва атмосфера ҳавосига сал- назорати институтини кучайти- жамият барпо этишдан иборат экани ҳудуд ҳисобланади. Шунинг учун
бий таъсири учун жавобгарлик чо- ришни ва такомиллаштиришни таъкидланди. ҳам воҳада қуёш энергиясидан оқи-
раларини кучайтириш, етказилган қўллаб-қувватлаш, биохилма-хил- лона фойдаланилса, муқобил энер-
гия манбалари ривожлантирилса,
ҳудудда энергия самарадорлиги
янада ошади ва аҳоли учун қулай-
ликлар яратилади.

Мамлакатимизнинг бошқа шаҳар
ва туманларида ҳам сайловолди
учрашувлари қизғин давом этмоқда.

Тақдимот

«Муштум» яна ҳаётга қайтди Ёнимиздан
йироқ ижодкор
Ўзбекистоннинг ягона ҳажв журнали дея эътироф этилган «Муштум» айрим сабабларга
кўра чоп этилмаётган эди. Хайрият, ташаббускорлар кўмаги билан журнал яна ҳаётга Ўзбекистон Журналистлар уюшмаси ва Ёзувчилари
қайтди, унинг янги сони нашрдан чиқди. уюшмаси ўзаро ҳамкорликда сўнгги пайтларда юртимизда
ижод қилиб, ўзидан муносиб маънавий мерос қолдирган
Кулгисевар халқимизга қарийб бир аср- Пойтахтимиздаги Миллий матбуот марка- истеъдодли журналистлар ва салоҳиятли адиблар хоти-
дан буён ҳамроҳ бўлиб келаётган «Муштум»- зида куни кеча қайта чоп этила бошланган расини абадийлаштириш мақсадида қатор лойиҳаларни
ни матбуот дўконидан сўраётганлар бор. «Муштум» журналининг тақдимоти бўлиб амалга оширмоқда. Таниқли журналист ва шоир, марҳум Тоҳир Шомуродовнинг
Сабаби бу журнал ўз номи билан муштум-да, ўтди. Унда журнал оммабоплиги жиҳатидан «Мен ёнингдан йироқман» номли китоби тақдимоти ҳам ана шу хайрли ишнинг
жамиятдаги иллатларга қарши муросасиз рекорд ўрнатгани, нашр энг гуллаган дав- мантиқий давоми бўлди.
бўлишни ҳам, одамларга табассум улашиш- рида ойга 1 миллион 700 минг, ҳар ўн беш Моҳир журналист, иқтидорли ижодкор Тоҳир Шомуродов агар ҳаёт бўлганида
ни ҳам билади. «Муштум» журнали 1923 кунда эса, 850 минг нусхада чоп этилгани бу йил 43 баҳорни қарши олган бўлар эди. Ижодкор ҳаёти давомида эълон қилган
йили ташкил топган бўлиб, журналга халқи- алоҳида таъкидлаб ўтилди. Журналда ўз ма- юзлаб мақолаларида сиёсий-ижтимоий ҳаётнинг оғриқли нуқталарини, оддий одам-
мизнинг ифтихори бўлган ёзувчи Абдулла териаллари билан халқ эътиборига тушган ларнинг мураккаб муаммоларини чуқур таҳлилий-танқидий тарзда акс эттирган.
Қодирий асос солган. журналист-ижодкорлар унинг фаолияти У ҳар доим ҳаётнинг синчков кузатувчиси эди. Кичик ишдан ҳам катта фалсафий
қайта тикланганидан ниҳоятда мамнунли- мақолалар чиқара олар эди.
гини билдиришди. Тоҳир Шомуродов қаламига мансуб ва «Янги китоб» нашриётида чоп этилган
«Мен ёнингдан йироқман» тўпламида турли йилларда журналистнинг матбуот
«Жаҳон адабиёти» журнали бош муҳар- нашрларида чоп этилган туркум мақолалари саралаб киритилган. Китобдан қўлёз-
рири Аҳмаджон Мелибоев «Журнал фаоли- ма шаклида сақланган айрим шеърлари ва ҳикоялари ҳам ўрин олди. Шунингдек,
яти қайта тикланаётганини эшитиб, ёшим «Ўзбеккино» томонидан «Тузоқ» бадиий фильми, «Тулкивойнинг тавбаси» мульт-
бир жойга бориб қолган бўлса-да, фарзанд фильмлари, «Суянч», «Рефери», «Ярашув институти», «Тошкент – ислом маданияти
кўрган каби қувондим», – дея ўз шодлигини пойтахти» номли ўнлаб ҳужжатли фильмлари ҳам киритилди. Рус шеъриятидан
ифода этди. таржималари тўпламнинг мазмунан бойитишга хизмат қилди.
Содда ва равон тилда ёзилган ижод намуналари ёшларда ватанпарварлик ва
Журнал тақдимотида оммавий ахборот эл-юртига садоқат ҳиссини уйғотиши, маърифий савияси билан ҳам таъсирчан
воситалари ходимлари, ўқитувчи ва тала- аҳамиятга эгадир.
балар ҳамда кенг жамоатчилик ўзларини
қизиқтирган саволларга жавоб олишди.

Мансурбек ЖАББОРОВ,
«Оила ва табиат» мухбири

САЙЛОВОЛДИ УЧРАШУВЛАР № 41 // 2021 йил 14 октябрь 5ila vaTABIAT
www.ekogazeta.uz

Хоразмнинг
олтин замини

улкан табиий имкониятлар манбаидир

Азалдан Хоразм воҳасининг тупроғи ҳар хил даражада шўрланиб турган. Лекин аҳамият касб этиши керак, – деди энергиясида ишлайдиган, тартибга
Амударёдан оқиб келадиган лойқа сув воҳанинг барча майдонларига таралиб, тупроқ Нарзулло­Обломуродов. – Шунинг­ солувчи чироқларни ўрнатиш ва
шўрлигини меъёрга келтириш билан бир қаторда, унинг таркибини ҳам яхшилаган, дек чиқиндиларни қайта ишлашга таъмирлаш, ички ёнув двигателли
тиклаган, дарё томондан лойқа билан келган турли микроминерал моддалар озуқа эътиборни кучайтиришимиз, бу автомобилларга электр двигател-
билан бойитган. Шу сабабли, Хоразм воҳасининг тупроғи минг-минг йиллар давомида соҳага инвестицияларни жалб этиб, лари, электр батареялар ўрнатиб
юқори ҳосил берган, бу ерларда тилими тилни ёрар мазали қовун-тарвузлар, олма-узум- чиқиндидан даромад олишни йўлга гибрид усулида, электр ҳамда бен-
лар етиштирилган. қўйишимиз керак. зинда ишлашга мослаштиради. Шу-
нингдек, автомашиналарни электр
Хоразм ўсимлик ва ҳайвонот ҳусн қўшиб турганини таъкид- фалокати оқибатларини юмша- Учрашув давомида сўзга чиққан- энергиясида ишлашга мослашти-
оламининг турли-туманлиги лади. Хоразм вилоят Экология ва тишга қаратилган инновацион лар номзоднинг сайловолди дас­ риш билан шуғулланади.
билан ҳам бошқа ҳудудлардан атроф-муҳитни муҳофаза қилиш лойиҳаларни амалга ошириш, тури бўйича ўз муносабатларини
ажралиб туради. Амударёнинг бошқармаси вакиллари, Беруний Оролбўйи минтақасида экологик билдирди. Жумладан, Урганч дав- Корхона чўл ҳудудларидаги
вилоят чегараси бўйлаб ўтгани меъморий мажмуаси ишчи-ходим- ва ижтимоий-иқтисодий вази- лат университети кафедра муди- чўпонлар ва ўрмончилар учун қуёш
дарё бўйида ўзига хос тўқайзор- лари билан суҳбат қилиб, бир неча ятни, аҳолининг яшаш шароит- ри, доцент Адамбой Машарипов қозонлари етказиб бермоқда.
ларни ҳосил қилган. Бу ерларда йиллар олдин бу ерга кўпайтириш ларини яхшилаш учун амалий номзод дастуридаги экологик ма-
ўсган жийда, юлғун ва туронғи- учун олиб келинган ноёб турлардан ишлар қилинишини таъкидлади. салаларнинг ечими учун берилган «St-Energy» масъулияти чеклан-
лардан ҳосил бўлган чакалак- бири – Бухоро буғуси (Хонгули)нинг таклифлар ҳақида тўхталди. ган жамияти бугунги кунда барча
зор, тўқайзорлар ёввойи тўнғиз, Хоразм иқлим шароитига мослаш- – Бунинг учун қишлоқ хўжа- замонавий маҳсулотларни дунё­
тўқай мушуги, бўрсиқ, чиябўри гани билан ҳам қизиқди. лигида сув тежовчи технология­ – Номзод дастуридаги атмос- нинг етакчи компаниялари ҳамда
каби қатор сут эмизувчилар, ларни жорий этиш, сув тозалаш фера ҳавоси ифлосланишининг мамлакатимиздаги ишлаб чиқа-
қирғовул, қизилиштон, зарғалдоқ, Орол денгизи Судочье кўлидаги иншоотларини модернизация олдини олишга қаратилган ғоялар, рувчилардан харид қилади. Ис-
ҳаққуш каби қушлар ва турли ноёб ва гўзал қушлар – пушти қилиш, мавжуд сув захираларидан атроф муҳит муҳофазасини таъ- тиқболда эса, маҳаллийлаштириш
судралиб юрувчилар учун табиий фламинголар ва уларни асраб-­ унумли фойдаланиш ишлари ҳам минлаш ҳақиқатдан ўта долзарб дастури доирасида камида 65 фоиз
масканга айланган. Вилоятнинг авайлаш ҳақида сўзлаб, Хоразм галдаги муҳим вазифа ҳисоблана- аҳамият касб этади, – деди Адам- маҳсулотни ўзимизда ишлаб чиқа-
Қорақум чўлига туташ экани эса ҳудудига ҳам шундай ноёб қуш ва ди, – деди Нарзулло Обломуродов. бой Машарипов. – Соғлом муҳитни риш мақсад қилинган.
бу ҳудудларда тамомила ўзгача ҳайвонларнинг кўпайишига мос – Айниқса, Нукус, Бухоро, Урганч, яратиш, инсон саломатлигини
манзара ҳосил қилади. келадиган табиий иқлим шароит- Хива, Навоий, Мўйноқ каби аҳоли сақлаш, Н.Обломуродов энергия ресурс­
ларини ўрганиш, бу борада илмий яшаш пунктлари атрофида «яшил ларидан унумли фойдаланиш, аҳо-
Ўзбекистон Экологик партия- изланишлар олиб бориш борасида белбоғлар» барпо этиш ҳамда маз- ер деградацияси- ли бандлигини таъминлаш, соҳада
сидан Ўзбекистон Республикаси ҳам тавсиялар бериб ўтди. Шундан кур ҳудудлардаги истироҳат боғла- нинг олдини олишга малакали мутахассисларни тайёр-
Президентлигига номзод Нарзулло сўнг номзод анъанага кўра мажмуа ри майдонларини кенгайтириш, қаратилган турли лаш ва аҳолига экологик тоза ҳамда
Обломуродовнинг сайловчилар ҳудудида дарахт кўчати ўтқазди. яшилликни кўпайтириб экологик лойиҳаларни амал- сифатли маҳсулотларни тайёрлаш
билан навбатдаги учрашуви ана муҳитни барқарорлаштириш ҳам га ошириш, иқлим бўйича ўз тавсияларини берди.
шу тарихий ва бетакрор заминда Урганч ва Хива учун кун тартибидаги долзарб вазифа- ўзгаришларига
бўлиб ўтди. «яшил белбоғлар» лардандир. мослашиш, таълим- Ҳар бир ташкилотда
Номзод ўз сайловолди дасту- ни интеграция қи- экологик назорат
Хоразмнинг ўзига Президентликка номзод Урганч рининг хоразмликлар ҳаётидаги лиш сингари устувор
хос кўрки шаҳридаги Маънавият ва маъри- аҳамияти, унда белгиланган йўна- вазифаларнинг ўрин Номзод Урганч давлат универ-
фат маркази мажлислар залида лиш ва муҳим устувор вазифалар олгани муҳим аҳами- ситетида профессор-ўқитувчилар
Нарзулло Обломуродов дастлаб сайловчилар билан учрашди. Унда ҳамда уларни амалга оширишдаги ятга эга. ҳамда талаба-ёшлар билан учраш-
Урганч шаҳридаги Ал-Беруний Экопартия фаоллари, депутатлар, тавсия ва таклифлар борасидаги ди. Бу ерда замон талабларига мос
меъморий мажмуасида бўлди. Ушбу оммавий ахборот воситалари хо- фикр-мулоҳазаларини ҳам батаф- Экологик инновациялар малакали экологларни тайёрлаш,
мажмуа 2000 йилда барпо этилган димлари, кенг жамоатчилик вакил- сил билдириб ўтди. асосида ташкилот ва корхоналарда назорат,
бўлиб, майдони 20 гектар боғдан лари иштирок этди. – Бугунги кунда барча соҳалар- аудит бўлимлари бўлгани каби эко-
иборат. да ҳар томонлама тежамкор техно- Нарзулло Обломуродов Хоразм логик назорат бўлими ҳам фаолият
Нарзулло Обломуродовнинг логиялардан унумли фойдаланиш вилоятига сафари чоғида Урганч кўрсатиши кераклиги таъкидланди.
Мажмуа Урганч халқаро аэ- сайловолди дастури мамлакатнинг биз учун янги имкониятлар эшиги- шаҳридаги «St-Еnergy» маъсулияти
ропорти яқинида, Ал-Хоразмий янада ривожланиши ва эртанги ни очади. Амалда инновацион тех- чекланган жамиятига борди. Жами- – Кўп корхоналарда бўлганимда,
мажмуаси рўпарасида бунёд этил- куни билан боғлиқ бўлган муҳим нологияларни жорий қилиш вақти ят ишчи-ходимларининг ташаббуси мавжуд лабораториялар фаолияти
ган. Бу ерда қад кўтарган мақбара ташаббуслар илгари сурилаётга- етган. Экология соҳасида қабул билан ташкил қилинган мазкур билан танишдим. У ерда ишлаш-
хоразмшоҳлар даври меъморий ни, биринчи навбатда экологик қилинаётган ҳар қандай қонун ва учрашув самимий мулоқотларга нинг ўзи катта бир шараф бўлиши
услубида гумбазли қилиб барпо ҳолатни яхшилаш ҳамда ижтимоий қарорлар, дастурларда аввалам- бой бўлди. керак, – деди Н.Обломуродов.
этилган бўлиб, гумбаз ва пештоқи муаммоларни ҳал этиш учун янги бор, инсон саломатлиги ва атроф – Шундай корхоналарни кўпайти-
кошин билан қопланган. имкониятлардан фойдаланиш йўл- муҳит муҳофазаси энг устувор Айни пайтда мазкур корхона ришимиз зарур. Шунда бу соҳага
лари таклиф қилинаётгани билан пиёдалар йўлакчаларида хавфсиз- талаб ҳам, кадрларнинг малакаси
Маълумки бобокалонимиз Абу аҳамиятлидир. ликни таъминлаш мақсадида қуёш ва рағбати ҳам ошади. Бундай та-
Райҳон Беруний 154 та асар ёзган лабларга жавоб берадиган ёшларни
улуғ қомусий олим бўлиб, Ер шари- Номзод учрашувда иқлим ўзга- сизлар етказиб берасизлар. Ўқи-
нинг кичик намунаси – глобусни риши масаласига алоҳида тўхталиб тувчиларимиз ҳар доим ўз устида
кашф қилган. Хоразмликлар боғ ўтди. Орол денгизининг экологик ишлаши лозим. Кечаги билимлар
ва меъморий мажмуани улуғ олим бугунги кун талабларига жавоб
ҳурмати учун барпо этишган. бермаяпти ҳозир. Шунинг учун
Мемориал мажмуада Ал-Беруний ҳам ўқитувчининг касби оғир ва
ҳаёти ва фаолияти ҳақидаги экспо- машаққатли.
зиция ҳам мавжуд.
Самимий суҳбат давомида Пре-
Боғ ҳудудида турли мамла- зидентликка номзод илмий иш
катлардан олиб келинган турфа билан шуғулланаётган бир гуруҳ
дарахтлар экилган. Нарзулло ёшларга ўз тавсияларини берди.
­Обломуродов Оролбўйи ҳудудига Илм-фан билан машғул хотин-қиз-
яқин бўлишига қармасдан, вилоят- ларни доим қўллаб-қувватлашини
нинг кўркам боғлари, яшнаб турган билдириб ўтди.
яшил масканлари унинг ҳуснига
Ўзбекистон Экологик партияси
Марказий кенгаши
матбуот хизмати

6 ila vaTABIAT № 41 // 2021 йил 14 октябрь САЙЛОВОЛДИ УЧРАШУВЛАР
www.ekogazeta.uz

Оролбўйида тикланаётган

Ўзбекистон Экологик партиясининг

Орол ва Оролбўйи минтақаси сўнгги беш йилда бутунлай ўзгарди. Денгиз қуриши Қорақалпоқ Мўйноқ Экология
туфайли бу ерда юзага келган оғир экологик муаммоларни юмшатиш, унинг бутун мин­ ёшларининг шижоати музейида
тақага салбий таъсирини камайтириш борасида мисли кўрилмаган тажрибага қўл урил­
ди. Маълумотларга кўра, Орол денгизининг қуриган майдонини ўрмонзорга айлантириш Экопартиядан Президентликка Маълумот ўрнида айтиш керак-
учун 2018-2021 йиллар давомида 1 миллион 567 минг гектар майдонга саксовул, юлғун, номзод Нарзулло Обломуродов ки, Мўйноқ Экология музейи 1984
қорабарақ ва чўлга чидамли бошқа ўсимликлар экилди. Асрлар давомида бажарилиши Қорақалпоғистон Республикасига йилда Мўйноқдан 20 километр
мумкин бўлган ишлар эндиликда атиги 4-5 йилда якунига етказилиши режалаштирил­ ташрифи давомида Мўйноқ тума- узоқликдаги овулда асос солин-
ган ва бу саъй-ҳаракатлар аллоқачон ўз натижасини кўрсата бошлади. ни ёшлари билан учрашди. Эколо- ган. 1989 йилда туман марказига
гик партиянинг йирик лойиҳаси кўчирилган.
Ўзбекистон Экологик партия- омил бўлган атмосфера ҳавосини магистранти Аллаёр Дарменов, бўлган «Мўйноққа мадад» хайрия
сидан Ўзбекистон Республикаси муҳофаза қилиш, унинг сифат Мўйноқ туманидаги Алиовул веломарафонида ёшларнинг фаол Бу ерда қорақалпоқ халқининг
Президентлигига номзод кўрсаткичларини экологик нор- қишлоғи оқсоқоли Баҳодир иштирок этганини эътироф этиб тарихи ва миллий қадриятларини
Нарзулло Обломуродовнинг қо- мативларга мувофиқлигини таъ- Дўсмуродов ва бошқалар сўзга ўтди. ифодаловчи экспонатлар ўрин
рақалпоғистонлик сайловчилар минлаш стратегик мақсадимиз чиқиб, номзоднинг сайловолди олган. Музей экспозицияси этно-
билан учрашуви олис Мўйноқ бўлиб қолади. Хабарингиз бор, дастури юзасидан ўз фикр-му- Мўйноқ ёшлари аждодлари графия, табиат, археология ҳамда
туманида бўлиб ўтди. Номзод жаҳоннинг энг илғор мамлакат- лоҳазаларини баён этди. каби тиришқоқ, меҳнатсевар, янги тарих бўлимларидан иборат.
сайловчилар билан учрашувдан лари «яшил» иқтисодиётга ўтиш матонатли. Ҳаттоки уларнинг
ташқари, ҳудуднинг бир қанча ишларини аллақачон бошлаб – Ўзбекистон Экологик парти- шижоатини ноқулай чўл шаро- Табиат бўлимида Орол ден-
манзилларига борди. Орол ва юборган. яси кўпгина ташаббуслар билан ити ҳам, муаммоли экологик гизининг ҳайвонот ва наботот
Оролбўйи минтақасида экологик чиқиб халқимизнинг меҳрини вазият ҳам синдиролгани йўқ. оламига оид экспонатлар мавжуд.
вазиятни яхшилаш борасида Чунки дунёнинг қозонмоқда, – деди Мўйноқ тума- Мўйноқликл­ арнинг ҳар йили ис- Бундан ташқари мўйноқликлар-
амалга оширалаётган ишлар бугунги қиёфаси, нидаги Алиовул қишлоғи оқсоқо- сиқхона тадбиркорлигидан ола- нинг ов қуроллари, қайиқларни
билан танишиб, жараёнларда тиклаб бўлмас эко- ли Баҳодир Дўсмуродов. – Мам- ётган юқори даромадлари ҳам учратасиз. Шунингдек, Орол ден-
бевосита иштирок этди. логик фалокатлар лакатимиз мустақиллигининг 30 шундан далолат беради. Албатта, гизининг ҳолатини акс эттирувчи
ва атроф муҳитга ет- йиллигига бағишлаб ўтказилган бунга кўпчилик ишонмаслиги NASA томонидан тасвирга олин-
Мўйноқда сайловолди казилаётган улкан «Мўйноққа мадад» экологик хай- мумкин. Ахир Мўйноқнинг ёзда ган фотосуратлар ҳам ўрин олган.
учрашуви зарарлар мана шуни рия веломарафони бунинг ёрқин олов пуркайдиган жазирамасию,
тақозо этади. мисолидир. Энг муҳим жиҳати қишда вужудингни қақшата- Нарзулло Обломуродов музей-
Мўйноқ туманидаги Маданият шундаки, марафон доирасида диган совуғида, камига қуриб ни бугунги Мўйноқ табиатига
саройида қорақалпоғистонлик Шундан сўнг Қорақалпоқ жалб этилган ҳомийлик ва хайрия қолган Орол денгизидан мерос оид экспонатлар билан бойитиш
сайловчилар Экопартиядан кўр- давлат университети ҳузу- маблағлари Мўйноқ туманида- шўрхок тупроқда замонавий ҳақида таклифларини билдирди.
сатилган номзодни илиқ кутиб ридаги фан доктори илмий ги Алиовул қишлоғини ободон- иссиқхоналардан ҳосил олиш
олишди. Учрашув самимий руҳда, даражасини берувчи илмий лаштириш, суғориш-ирригация баъзиларга эртак бўлиб туюли- Н.Обломуродов музейнинг ар-
қизғин савол-жавобларга, ўринли Кенгаш раиси, Қорақалпоғи- тизимларини яхшилаш, тоза ши мумкин. Аммо ислоҳотлар хеология бўлимида ХIX-XX асрга
таклиф ва мулоҳазаларга бой стон Республ­ икаси Жўқорғи ичимлик сув тармоғини тортиш, амалиётга кўчгач, мўйноқлик тегишли лойдан ишланган кўза-
тарзда ўтди. Кенгеси депутати Шамшетдин иш ўринлари яратиш сингари ёшлар ҳам саҳро инжиқликлари- ларни кўздан кечирди. Музей хо-
Абдиназимов, Хўжайли тума- аҳоли фаровонлигини оширишга га қарамасдан даромад топишни димларининг айтишича, бу буюм-
Н.Обломуродов ўз сайловолди нидаги 23-умумий ўрта таълим қаратилган хайрли саъй-ҳаракат- уддалашмоқда. лардан қадимда ота-боболаримиз
дастури билан йиғилганларни мактаби директори Клара Ка- лар учун йўналтирилди. сут-қатиқларни ёзнинг иссиғида
батафсил таништирди. закбаева, Болалар ва оилани Яна бир ибратли жиҳати шун- ҳам муздек сақлашда фойдалан-
қўллаб-қувватлаш ассоциация­ Учрашув сўнгида Н.Обломуродов даки, Мўйноқ ёшлари ўз қўлла- ган. Музейда шунингдек, Мўй-
Оролбўйи минтақасидаги эко- си Қорақалпоғистон Респуб­ матонатли қорақалпоқ халқига ри билан етиштирган сабзавот ноқда ўтказилган симпозиумда
логик ҳолат бугун жаҳон миқёси- ликаси ҳудудий бошқармаси келгусида амалга оширилажак маҳсулотлари билан «Саховат иштирок этган рассомларнинг
да эътибор қаратилаётган маса- раиси Шолпан Асанова, ҚДУ ишларида мувафаққиятлар тилаб, ва кўмак» умумхалқ ҳаракати- ижод намуналари ўрин олган.
лага айланган. Орол денгизининг «яшил тараққиёт» дастурини га ҳам ҳисса қўшиб келмоқда.
қуриши оқибатида пайдо бўлган амалга оширишда уларнинг ҳам Албатта, санаб ўтганларимиз – Музейлар – кечамиз, бугу-
5,5 миллион гектардан ортиқ алоҳида ўрни борлигини таъкид- мўйноқлик ёшлар ривожидаги нимиз ва эртамиз. Музейларни
майдонни эгаллаган «Оролқум» лаб ўтди. бошланғич қадамлар десак хато асрашимиз, уларни янада бой-
саҳроси Оролбўйи ҳудуди ва бўлмайди. итишимиз, ёшларнинг бу ма-
нафақат Ўзбекистон, балки бу- сканларга келишларини кўпай-
тун Марказий Осиё минтақаси Нарзулло Обломуродов ёшлар тиришимиз лозим. Айниқса,
атмосферасига салбий таъсир билан бўлган самимий мулоқот- тарихдан сўзлайдиган бу каби
кўрсатмоқда. Маълумотларга да бир неча йиллардан бери ўз маданият ўчоқлари миллий
кўра, «Оролқум»дан зарарли деҳқонини кутиб ётган Мўйноқ ғурур, ифтихор туйғуларини
кимёвий унсурлар, туз ва тупроқ тупроғидан, ерости сувларидан оширишда муҳим аҳамият касб
заррачаларидан иборат чанг унумли фойдаланиш, ихчам этади, – деди Н.Обломуродов.
ҳавога кўтарилиб, шамол билан иссиқхоналар барпо қилиш
ер юзидаги жуда катта ҳудудга ҳаракатини янада ривожланти- Мўйноқ Экология музейи юрти-
тарқалмоқда. Охирги йилларда риш ҳамда кенгайтириш зарур- миздаги энг ноёб масканлар сира-
Оролбўйи минтақасида илк бор лигини таъкидлаб, бу ишларда сига киради. Экология мавзусига
пайдо бўлган «туз ёмғирлар» ай- ёшларга барча шароитлар яра- бағишланган бундай музейлар
нан шу муаммонинг ўта долзарб­ тилишини айтиб ўтди. ташкил қилиниши ёш авлодда эко-
лигини яна бир бор кўрсатди. логик маданият ва атроф муҳитни
Инсоният ҳаёти учун энг муҳим Келажакда мўйноқлик ёшлар- асраш туйғуларини шаклланти-
нинг таълим олишида ҳам кенг ришда муҳим аҳамият касб этади.
имкониятлар яратилиши, қў-
шимча имтиёзлар берилиши, Нарзулло Обломуродов ўз анъ-
мўйноқлик истеъдодларни юзага анасига мувофиқ музей ҳовлисига
чиқариш йўлида амалий чора-тад- кўчат ўтқазди.
бирлар кўрилиши ҳақидаги фикр-
лар ёшларнинг кўзларидаги мам- «Тик ўзак»дан
нунлик оловини, юракларидаги таралаётган яшиллик
шижоатни янада кучайтиргандек
бўлди. Ўзбекистон Республикаси Пре-
зидентлигига номзод Нарзулло
Очиқ ва самимий руҳда ўтган Обломуродов Мўйноқ тумани-
ёшлар билан учрашувдан сўнг даги «Тик ўзак» овул фуқаролар
Нарзулло Обломуродов Қорақал- йиғинидаги Оролбўйи инновация
поғистон тарихи ва маданияти марказига қарашли «Оролдаги
музейининг филиали – Мўйноқ боғим»да бўлди.
Экология музейига борди. Бу
ерда номзод музейнинг тарихи «Оролдаги боғим» лойиҳаси
ва бугуни ҳақида ходимлар билан 2020 йилда амалга оширилган.
суҳбатлашди. Лойиҳадан асосий мақсад Орол
денгизининг қуриши оқибатла-
рини бартараф этиш ҳамда бу
ерга келувчи сайёҳлар сонини
оширишга қаратилган. Лойиҳа

САЙЛОВОЛДИ УЧРАШУВЛАР № 41 // 2021 йил 14 октябрь 7ila vaTABIAT
www.ekogazeta.uz

экологик мувозанат

мақсадларига муштаракдир

доирасида Мўйноқ туманида экотизим шаклланади, ҳудуд- мақсадида 20,3 гектар ер майдони Марказ олимларининг айти- кўп янгилик ва инновациялар
20,3 гектар майдонда «Мўйноқ» га ҳайвонот дунёси қайтади, ажратиб берилди. Участкада 14,7 шича, Оролнинг қуриши ўсимлик қилиш имкони бор. Илмий излани-
тажриба-синов майдони, Нукус яшиллик тикланади. гектар майдонда шўрга ва чўлга дунёсининг йўқ бўлиб кетишига шларимиз ва халқаро тажрибалар-
туманида 20 гектар майдонда чидамли, кенг баргли, бута ҳамда олиб келмади. ни қўллаб катта ютуқларни қўлга
«Саманбой» тажриба-синов май- Нарзулло Обломуродов лойиҳа мойли ўсимликлардан иборат киритишимиз мумкин.
дони ташкил этилган, шўрланиш фаолияти, эришилган ютуқлар ва жами 24 турдаги ҳар хил ўсим- Аксинча табиат
ва қурғоқчиликка чидамли чўл ва кутилаётган янгиликлар ҳақида ликларнинг уруғлари, кўчатлари ўзини тиклаб янги Нарзулло Обломуродов мута-
манзарали ўсимликлар генофонди мутахассислар билан суҳбатлаш- ва қаламчалари экилиб, яхши флора ва фаунанинг хассислар билан фикр-мулоҳаза-
шакллантирилиб, унда 13 турдаги ди. натижаларга эришилди. пайдо бўлишига лар алмашди, таклифлар сўради.
ўсимлик дунёси объектлари си- эришди. Бу ҳолат Олимларнинг берган таклифлари
новдан ўтказилган. – Марказимиз томонидан Шунингдек, Оролбўйи халқаро табиатнинг чексиз орасида экологик муҳитни янги-
амалга оширилаётган «Оролдаги инновация маркази томонидан бағрикенглиги ва лаш ва Орол ҳудудининг иқлим
Олимларнинг ҳи- боғим» агро ва экотуризм ло­ Хитой билан ҳамкорликда ер имкониятларини шароитларини яхшилаш бўйича
соб-китобига кўра, йиҳасининг асосий мақсади бутун остидан суғориш тизими йўлга кўрсатмоқда. ўринли ташаббуслар бор.
Орол денгизининг дунё вакиллари ва маҳаллий аҳо- қўйилган. Бунда намлик илдизга
қуриган тубида лининг Орол денгизининг қури- қадар етиб бориши аҳамиятли. – Мен Яқин Шарқнинг, Хи- Оролбўйидаги учрашувлар
ўсимликлар тўлиқ ши оқибатларини енгиб ўтишда Сув тежамкорлиги эса икки баро- той ва бошқа мамлакатларнинг қизғин муҳокамаларга бой ўтди.
тикланиши ва унинг бевосита иштирок этиш ҳиссини баргача етади. тупроғини кўрганман, лекин Ўзбекистон Экологик партиясидан
туби тўлиқ қоплани- уйғотиш ва шу орқали Оролбўйи уларнинг тупроғи бизнинг замини- Ўзбекистон Республикаси Пре-
ши учун камида 40- аҳолиси турмуш даражасини Яна бир хайрли ташаббус мизчалик ҳосилдор эмас. Серҳосил зидентлигига номзод Нарзулло
45 йил вақт керак янада оширишга ҳисса қўшиш- Туниснинг доктор Чамбанис тех- туп­роқ бизнинг энг катта ютуғи- Обломуродов лойиҳани янада
бўлади. дир, – деди Оролбўйи халқаро нологияси лойиҳаси бўлиб, БМТ миз. Шундай ерлар борки, ҳеч кенгайтириш, молиялаштириш
инновация маркази директори томонидан молиялаштириляпти. қандай ўсимлик унмайди, – деди ишларини сусайтирмаслик ҳамда
Лекин шу вақт ичида ден- Нурлибек Мирзамуратов. – Шу Лойиҳанинг афзаллиги мевали Нарзулло Обломуродов. – Орол унинг аҳолига, табиатга ман-
гизнинг қуриган тубидан кўта- мақсадда Ўзбекистон учун ноёб дарахтлар ва иссиқхоналарни денгизи қуриган ерларда ҳам ҳали фаатини ошириш зарурлигини
рилган чанглар бошқа ҳудуд- бўлган аҳоли томонидан кўкалам- суғориш учун қўлланилади. таъкидлаб ўтди.
ларга тарқалиши, у ердаги зорлаштириш лойиҳаси яратилди
аҳоли ижтимоий-иқтисодий ва дарахтларни экиш учун маблағ Оролбўйи халқаро инновация Саида ИБОДИНОВА,
ҳолатининг ёмонлашиши ва йиғиладиган краудфандинг (аҳо- маркази мутахассислари БАА- «Оила ва табиат» мухбири
бошқа шу каби салбий оқибат- ли молиялаштируви) платформа- нинг Дубай шаҳрида шўрланган
ларга сабаб бўлиши мумкин. си ишга туширилмоқда. ерларда биотехнологияларни
Бу ерга турли ўсимликл­ арни ривожлантириш марказининг
ўтқазиш орқали эса ўзига хос Мўйноқ туманининг «Тик қурғоқчиликка ва шўрга чидамли
ўзак» овул фуқаролар йиғини ўсимликларни экиш бўйича экс-
ҳудудидан Оролбўйи иқлимига перементларни амалга оширган.
мослашган, шўрхок ерга чидамли Бу ҳам марказ фаолиятининг янги
ўсимликларни экиш ва тажриба босқичга чиқаётганидан далолат
синов майдончасини ташкил этиш беради.

Ихтисослаштирилган прокуратура –

Экотизим муҳофазасида

муҳим тузилма

Она табиатга муносабат бугунги кунда ҳар кимнинг ихтиёрий ҳаракати
эмас, аниқ қонуний меъёрлар билан тартибга солинадиган ижтимоий фаоли-
ят сифатида қаралмоқда. Шу йўл билан экотизимга етказиладиган зарарлар
олдини олишда кутилган самараларга эришиш мумкин.

Табиатга кўрсатилаётган тажо- да 10 та бошқарув ходимлари штат ҳолатлари юзасидан 9 та жиноят дарахтини қонунга хилоф равишда 14 та тадбиркорлик субъекти томо-
вузкорона муносабат учун нафақат бирлигидан иборат Тошкент табиат- иши қўзғатилган. кесган Бекобод шаҳар экология нидан 13,1 млрд. сўм миқдордаги
маъмурий, балки жиноий жавоб- ни муҳофаза қилиш прокуратураси инспекицияси инспектори ЖКнинг ер ости бойликлари қонунга зид
гарлик ҳам кўзда тутилган. Бу ўз фаолият кўрсатмоқда. Сув ресурслари ва улардан оқи- тегишли моддаларига асосан судга равишда қазиб олингани аниқла-
навбатида жисмоний ва юридик лона фойдаланиш жуда муҳим берилган. ниб, жиноят ишлари қўзғатилди.
шахсларнинг атроф муҳитга бўлган Ихтисослаштирилган прокура- аҳамият касб этади. Бу соҳадаги Жисмоний ва юридик шахслардан
муносабатини тартибга солишга тура томонидан ўтган даврда ерга фаолият ҳам доимий диққат марка- «Чиқиндилар тўғрисида»ги қо- 91 та мурожаатлар келиб тушган
хизмат қилади. оид қонунлар бўйича ўтказилган зимизда турибди. Назорат тадбирла- нун ижроси Бўстонлиқ, Оҳангарон бўлиб, шундан 83 таси бевосита
назорат тадбирларида 510 та ҳо- рида сувдан нооқилона фойдаланиш ва Янгийўл туманларида ўрганилиб, прокуратура томонидан кўриб
Ўзбекистон Республикаси Пре- латда 102,2 гектар ер майдони ўз- ҳолатлари ҳам кузатилди. Сув иншо- ноқонуний ҳужжатларга нисбатан чиқилган, шундан, 77 тасига ту-
зидентининг 2020 йил 27 август- бошимчалик билан эгаллангани ва отларининг муҳофаза ҳудудларида 49 та протест келтирилган, 10 на- шунтириш берилган, 6 таси қано-
даги «Бўстонлиқ туманида бош­ ноқонуний қурилмалар қурилгани 51 та ноқонуний бино қурилгани, 18 фар мансабдор шахслар интизомий атлантирилди.
қарувнинг алоҳида тартибини аниқланиб, 123 та ҳолатда ўзбо- та ҳолатда чиқиндиларни утилиза- ва маъмурий жавобгарликка тор-
жорий этиш орқали туризмни жадал шимчалик билан эгалланган 43,2 ция қилишга оид қонун нормалари тилган, қонунбузилиш ҳолатларини Унутмаслик керакки, атрофимиз-
ривожл­ антириш чора-тадбирлари гектар ер майдонидаги ноқонуний бузилгани аниқланди. 13 нафар бартараф этиш ҳақида 2 та тақдим- даги ҳар бир фаолият муайян қонун-
тўғрисида»ги Фармонида Тошкент қурилмалар бартараф этилган. ҳуқуқбузар маъмурий жавобгарлик- нома киритилган. лар орқали тартибга солинади. Буни
вилояти табиатини муҳофаза қи- ка тортилди. инобатга олмасдан қилинган ҳар
лиш, ер ва табиий ресурслардан Ҳокимларнинг ер ажратиш би- «Табиатни муҳофаза қилиш қандай ноқонуний фаолият учун
оқилона фойдаланиш, ҳудуднинг лан боғлиқ қонунга зид 51 та қа- «Ўсимлик дунёсини муҳофаза тўғрисида»ги қонун ижроси Беко- жазо муқаррар. Қонун муҳофазаси-
экологик ҳолатини янада яхшилаш рорига протест келтирилиб, 131,9 қилиш ва ундан фойдаланиш тўғри- бод, Оҳангарон шаҳарлари, Бекобод, даги ҳолатларга қатъий риоя қилиш
ҳамда экотуризмни ривожлан- гектар ер майдони захирага қай- сида»ги қонун қабул қилинган Бўстонлиқ, Оҳангарон, Қибрай, атроф муҳит ва экотизим мусаф-
тиришга оид қонун ҳужжатлари тарилган. Шунингдек, 2,3 гектар бўлса-да, жойлардаги айрим фуқа- Юқоричирчиқ ва Тошкент туман- фолигига, мавжуд табиий ресурс­
ижроси устидан самарали назорат- ер майдонидаги ноқонуний қурил- ролар бу масалага панжа ортидан ларида ўрганилиб, қонунбузилиш лардан келажакни кўзлаб оқилона
ни ташкил этиш мақсадида ихтисо- маларни буздириш юзасидан судга қараяпти. Юқоридаги қонун ижроси ҳолатлари юзасидан 9 нафар ман- фойдаланишга хизмат қилади.
слаштирилган прокуратура ташкил киритилган 30 та даъво аризалари- бўйича ўтказилган тадбирларда сабдор шахслар маъмурий жавоб-
этилиши белгиланган эди. Шунга нинг 21 таси қаноатлантирилган, 9 дарахтларни ноқонуний кесиш гарликка тортилган. Бобур НАРКУЗИЕВ,
мувофиқ, бугунги кунда Тошкент таси кўриб чиқилмоқда. Ерлардан ҳолатлари аниқланиб, 4 та жиноят Тошкент табиатни муҳофаза
вилояти прокуратураси тузилмаси- самарали фойдаланиш соҳасида ишлари қўзғатилган. Жумладан, «Ер ости бойликлари тўғри- қилиш прокурорининг ўринбосари
аниқланган қўпол қонунбузилиши Бекобод туманида 51 туп қайрағоч сида»ги Қонун ижроси юзасидан
ўтказилган назорат тадбирларида

8 ila vaTABIAT № 41 // 2021 йил 14 октябрь САЙЛОВОЛДИ УЧРАШУВЛАР
www.ekogazeta.uz

Жиззах – экотуризм

улкан имкониятларга эга

Жиззах вилояти ўзининг бетакрор табиати, бой флора ва фаунаси, ажойиб табиати билан етти иқ- лотларни ишлаб чиқаришдан ол- Ободлик ва озодалик аввало, ҳар
лимга машҳур. Зомин тоғларининг мусаффо, дилларга дармон бўлувчи ҳавосию, Бахмалнинг нақш дин ва кейин ўтказиладиган лабо- бир инсоннинг кўнглидан бошлана-
олмалари билан қадим-қадимдан шоир ва ёзувчилар ижодида алоҳида тараннум этилган. Бу диёрда ратория текширувлари, қадоқлаш ди, – деди Нарзулло Обломуродов.
туғилиб ўсган Ҳамид Олимжон, Назир Сафаров, Шукур Саъдулла, Сарвар Азимов каби адиблар, жараёни ва маҳсулотнинг сифат – Оддий бир деворни таъмирлаш
Ш­ ароф Рашидов сингари давлат ва жамоат арбоблари юртимиз номини ҳамиша сарбаланд тутган. таркиби билан ҳам қизиқди. ва бўяш ёки кўчат ўтқазиш ҳам
хонадонимизга ўзгача бир кўрк
Қолаверса, вилоятда юртимиз- ҳам ҳақиқат. Шунинг учун шаҳар нингдек «Ўрда» боғида «Сало- Мазкур қандолатчилик маҳсу- бериб, файз бағишлайди.
га ташриф буюрган сайёҳларнинг аҳолиси боғни озода асрашга матлик учун беш минг қадам» лотлари сифат даражаси жиҳати-
кўнгилли ҳордиқ чиқаришлари, астойдил ҳаракат қилмоқда. лойиҳаси ўтказилганини эслаб, дан хорижда ишлаб чиқарилган Сайловчилар
наботот ва ҳайвонот дунёси би- бу каби тадбирларни кўпроқ ширинликлар билан бемалол билан учрашув
лан яқиндан танишишлари учун Бир неча йиллар аввал бу боғ ташкил этиш, унда аҳолининг рақобатлаша олади. Бугунги кун-
барча қулайликлар яратилган. ҳудудининг қаровсиз, чиқинди- барча қатлами иштирок этиши да ушбу лаззатли маҳсулотлар Жиззах вилояти Маданият
Айниқса, Зомин миллий табиат хона бўлганига ишониш қийин. ҳам экология ва атроф-муҳит бир қатор хорижий давлатларга саройида Ўзбекистон Экологик
боғи, ноёб ўсимлик дунёсига ва Бугун обод масканга айланган мусаффолигига, ҳам халқимиз экспорт қилинмоқда. Номзод эко- партиясидан Ўзбекистон Респуб­
«Қизил китоб»га киритилган «Ўрда» боғи ҳар куни оилавий саломатлиги учун муҳим аҳамият логик тоза табиий қўшимчалар- ликаси Президентлигига номзод
турлар яшайдиган ўрмон ҳудуди, сайрга чиққан ёшу кексалар би- касб этишини таъкидлади. дан фойдаланган ҳолда маҳсулот Нарзулло Обломуродовнинг сай-
Бахмал ва Фориш тоғлари, Қи- лан гавжум. ишлаб чиқариш таклифини ҳам ловчилар билан учрашуви бўлиб
зилқум чўллари, Айдар-Арнасой Нарзулло Обломуродовнинг бериб ўтди. ўтди.
кўллари тизими экотуризмга Жиззах шаҳрига ташриф буюр- «Ўрда» боғига ташрифи унинг
қизиқувчи сайёҳлар орасида ган Нарзулло Обломуродов ушбу яшил ҳудудларни кўпайтириш Кексалар эъзоз ва Номзод ўз сайловолди дастури
анчайин машҳур. Жиззах вилоят яшил масканда бўлиб, ишчилар ва сақлашга қаратилган эътибо- эътиборда билан иштирокчиларни батафсил
ҳудудидаги ўрмонлар, тоғли мас­ билан суҳбатлашди. Боғдаги ридан далолат беради. У бошқа таништирди ва глобал иқлим ўз-
канлар мамлакатимиз иқлим ху- ўзгаришлар билан атрофлича вилоятларда ҳам экологик тизим, Нуронийларга эҳтиром кўр- гаришлари, йилдан-йилга камай-
сусиятларида муҳим ўрин тутади. танишиб, дарахтларни янада тоза ҳаво, яшил ҳудудлар ма- сатиш халқимизнинг азалий иб бораётган табиий ресурслар,
кўпайтириш, аҳолига қулайлик­ саласига алоҳида тўхталмоқда. қад­риятларидан. Мамлакати- чиқиндилар муаммоси ва айнан
Ўзбекистон Экологик партия- лар яратиш ва яшил майдонларни Албатта, бу каби ҳудудларнинг мизда ёши улуғларга муносиб Жиззах вилоятида бу соҳада қили-
сидан Ўзбекистон Республикаси сақлашга алоҳида эътибор қа- ободлиги аввало аҳоли саломатли- ҳурмат, ғамхўрлик ва иззат-­ ниши керак бўлган вазифаларга
Президентлигига номзод Нарзулло­ ратиш хусусида фикр алмашди. ги ва халқ манфаатларига хизмат икром ифодаси бугун янада ҳам тўхталиб ўтди.
Обломуродовнинг навбатдаги Нарзулло Обломуродов «Ўрда» қилади. юксак даражага кўтарилмоқда.
сайловолди учрашуви Жиззах боғида бир гуруҳ фаоллар ва иш- Экопартиядан кўрсатилган ном- – Юртимизнинг ҳар бир ҳуду-
вилоятида бўлиб ўтди. чилар билан биргаликда янги кў- Маҳсулотга экологик зод Нарзулло Обломуродов юр- дида яшилликни сақлаш ниҳоят-
чатларни экишда иштирок этди. тоза қўшимча тимизда бўлиб ўтган «Кексалар да муҳим. Чунки иқлим ўзгариши
«Ўрда» – ҳафталиги» доирасида Дўстлик оқибатида ёзнинг иссиқ кели-
ҳақиқий экобоғ Ушбу боғда ҳеч қандай чиқин- Жиззах вилоятига сафари да- тумани «Наврўз» маҳалла фуқа- ши, аномал иқлим ўзгаришлари
ди тўпланмаслиги учун зарур вомида Нарзулло Обломуродов ролар йиғинида кексалар ва нуро- инсонлар соғлиғига, қишлоқ
Номзоднинг Жиззахга сафари шароитлар яратилиши, етарлича «Deya» савдо маркаси билан нийлар билан учрашди ва дилдан хўжалиги ҳосилдорлигига, бир
«Ўрда» экологик боғидан бошлан- чиқинди қутилари ҳамда контей- танилган «Бону ширинликлари» суҳбатлашди. сўз билан айтганда, бутун ер
ди. Боғ ҳудуди 37 гектардан ибо- нерлар билан таъминлаш долзарб қандолат фабрикасидаги иш юзидаги ҳаётий жараёнларга
рат бўлиб, бу ерда кўплаб турдаги аҳамиятга эга. Мана шундай жараёни билан танишди. Ушбу Н.Обломуродов маҳалла аҳли- салбий таъсир кўрсатади, – деди
минглаб дарахтларни учратиш экологик тоза ва озода боғларда қандолат фабрикаси замонавий, нинг кайфияти, яшаш шароит­ Н.Обломуродов. – Бу йилги Но-
мумкин. Нарзулло Обломуродов одамлар кўпроқ сайр қилиши Европа стандартларига мувофиқ лари билан яқиндан танишди. бель мукофоти совриндорлари
таъкидлаганидек, боғ Жиззах уларда экологик маданиятни ишлаб чиқарилган технологиялар Қолаверса, маҳалла ободонлиги қаторида иқлим ўзгаришлари
шаҳри учун ўзига хос «кислород юксалтириш, фарзандларимизда билан таъминланган бўлиб, уску- борасида ҳам ўз фикр-мулоҳаза- бўйича тадқиқотлар олиб борган
фабрикаси» вазифасини бажара- атроф муҳитга эҳтиёткорона му- налар Россия, Украина ва Польша ларини билдириб ўтди. бир неча олимларнинг борлиги
ди. Мазкур боғ бераётган кисло- носабатни тарбиялашга хизмат давлатларидан олиб келинган. ҳам дунё миқёсида ушбу муам-
род бутун шаҳарни қамраб олиши қилади. – Биз ўзгаришларни, ободликни монинг қанчалик долзарблигини
Нарзулло Обломуродов маҳсу- бировлардан кутишимиз керак эмас. исботлаб турибди.
Президентликка номзод шу- Ҳаммамиз ўзгаришларни ўз хона-
донимиздан бошлашимиз керак. Шунингдек, номзод учрашув

Парда ШУКУРОВ, Шароф Севинч БАХТИЁРО- Санобар СУЯРОВА, «Умид» мак-
Рашидов тумани Маҳалла ва ВА, ёш сайловчи: таб-интернати директори, Олий Маж-
оилани қўллаб-қувватлаш бўлими лис Сенати аъзоси, халқ депутатлари
бошлиғининг ўринбосари: – Мана шундай юк- Жиззах вилоят Кенгаши депутати:
сак минбарда туриб,
– Эътироф этиш жоизки, Ўзбе- партиямиз номзоди, – Таъкидлаш жоиз, партиямиз ном-
кистон Республикаси Президент- менга таълим ва зодининг дастурида таълим соҳасини
лигига номзоднинг дастурида тарбия берган устоз­ ривожлантиришга алоҳида эътибор қа-
мамлакатнинг барқарор ривожла- ларим, партиямиз ратилган. Жумладан, дастурда таълим
ниши учун «яшил тараққиёт – жонкуярлари олдида тизимининг илк босқичи – мактабгача
фаровонлик асоси!» шиори остида ўз фикрларимни бил- таълим қамровини 100 фоизга, шунинг­
экологик барқарор ривожланишга йўналтирилган дириш мен учун катта шарафдир. Партия- дек, олий таълим билан қамров даражасини 40 фоизга
«яшил» сиёсат ғояси илгари сурилган. Ушбу сиёсатнинг миз илгари сураётган экологик масалалар етказиш аниқ белгиланган.
ҳаётга татбиқ этилиши, ўз навбатида, жамиятнинг жамиятимизнинг бугуни ва эртанги куни Экологик таълим соҳасида экология ва атроф муҳит
ривожланиш, халқнинг фаровон ҳаёт имкониятларини учун бирдек аҳамиятли. муҳофазаси борасида узлуксиз экологик таълим сиёсатини
кенгайтиради. Бугунги кунда нафақат ривожланган олиб бориш устувор вазифа сифатида белгиланган. Дастур-
Шу сабабли, мен Президентликка номзоднинг сай- давлатларнинг барчаси, балки бутун дунё да узлуксиз экологик таълим стратегиясини ишлаб чиқиш
ловолди дастурида эътибор қаратилган барча ижтимо- экологик муаммолар ва уларнинг ечими борасида ҳам аниқ вазифалар кўрсатиб берилган.
ий-иқтисодий йўналишлардаги масалаларнинг долзар- устида бош қотиришмокда. Чунки эколо- Дастурда илгари сурилаётган экологик таълим сиёсати
блигини англаган ҳолда номзоднинг дастурини тўла гия инсоният олдида турган энг муҳим нафақат воҳанинг балки мамлакатимиз, минтақамиздаги
қўллаб-қувватлайман ва барчани Ўзбекистон Экологик масаладир. Шунинг учун ҳам мен Нарзулло­ экологик муаммоларнинг олдини олиш ва бартараф этиш
партияси номзодига овоз беришга чақираман. Обломуродовга овоз бермоқчиман. имконини беради.

ДАВР НАФАСИ № 41 // 2021 йил 14 октябрь 9ila vaTABIAT
www.ekogazeta.uz
учун
Фарғона ҳақида гап кетганда дилбар табиатли, гўзал ва мафтукор қиёфада акс этган жаннат-
ноёб ҳудуд монанд гўзал гўша кўз олдимизда гавдаланади. Фарғона водийсида азалдан дарахт экиш, боғ
яратиш хайрли анънага айланган. Фарзанд туғилиши билан унга атаб кўчат экиш фарғоналик
миришкорларнинг қон-қонига сингиб кетган. Қуванинг анорзорлари, Қувасойнинг беҳизор боғла-
ри, Олтиариқнинг токзор боғлари, Бағдоднинг шафтолизорлари, Ёзёвоннинг қовун-тарвузлари
етти иқлимга машҳур. Хуллас, тупроғига таёқ суқсанг дарахт бўлиб, мева тугади бу заминнинг.

Тупроғига таёқ суқсанг

дарахт бўлур

давомида соғлиқни сақлаш хизмати Экотуристик Бир вақтлар Фарғонага саёҳат- кўз қорачиғидек асраб-авай- кибида кислород миқдори етарли
борасида истиқболда амалга оши- масканга сафар га келган сайёҳлар унинг азим лаш, умрини узайтириш ва даражада бўлса узоқ умр кўради.
рилиши керак бўлган вазифалар чинорларидан ўзгача баҳраманд авлодларга мерос сифатида Бунинг учун эса муҳофазаланади-
ҳақида ҳам айтиб ўтди. Сайловчилар билан учрашувдан бўлгани рост. Ўша дарахтлар- қолдиришдир. Бу каби табиат ган табиий ҳудудларни кенгайти-
сўнг Нарзулло Обломуродов Мир- нинг қуюқ соясида қанча-қанча ёдгорликларини асраб қолиш риш муҳим аҳамиятга эга.
– Аҳолига тиббий хизмат кўр- зачўл туманидаги «Етти хазина» одам ҳордиқ чиқарган, тоза ва бўйича Ўзбекистон Экологик пар-
сатиш сифати ва соғлиқни сақлаш экотуристик масканида бўлди. мусаффо ҳаводан тўйиб-тўйиб тияси Фарғона вилоят кенгаши Жорий йилда Фарғона вило-
тизими такомиллаштирилади, – Номзод у ердаги шарт-шароитлар нафас олган. томонидан мунтазам равишда яти шаҳар ва туманларида 73
деди номзод. билан яқиндан танишди ҳамда эко- ёшлар ва аҳоли орасида тарғибот минг тупдан зиёд дарахтлар
туристик маскан раҳбари Бахтиёр Маълумотларга қараганда ўша тадбирлари, дарахтларни асраш экиш режалаштирилган. Бу бо-
– Бундан ташқари Кунаров билан суҳбатлашди. вақтларда Фарғонада 60 минг бўйича экологик рейдлар ташкил рада лола, эман, каштан, элдор
тиббий суғурта, ху­ туп чинор етиштирилган. Аммо этилмоқда. қарағайи, можевел арчаси, қи-
сусий тиббий ёрдам – Мирзачўлда шундай инфра- вақтлар силсиласида бугунгача рим арчаси, япон сафораси, чи-
кўрсатиш ва фар­ тузилманинг бўлиши улкан ютуқ-
мацевтика саноати дир. Чўл ҳудудида сув ҳавзаси- уларнинг айримларигина Она табиатни асраб-авай- нор, клён сингари манзарали
ривожлантирилади, нинг яратилиши катта меҳнат ва сақланиб қолган. Ҳозир ҳам лаш, экологик муаммоларни дарахт кўчатлари экилиб,
дори воситалари машаққат талаб қилади. Бу ерда баъзи чинорли кўчаларда бартараф этиш борасида мам- уларнинг парваришига катта
сифати ва нархи ҳам балиқчилик, ҳам туячилик дил ором олади. Айни вақтда лакатимизда кўплаб қонун ва эътибор қаратиб келинмоқда.
барқарорлиги таъ­ ва экологик туризмнинг бошқа Фарғонанинг кўркамлиги, бошқа меъёрий ҳужжатлар
минланади. йў­налишларини ривожлантириш яшил оламини сақлаш, уни қабул қилинган. Уларнинг из- Фарғоналик тадбиркор
жуда муҳим ҳисобланади, – келгуси авлодларга етказиш чил ижроси туфайли бир қатор Асқар Қодиров яқинда бир та-
Жиззах вилоятининг ҳам та- деди Нарзулло Обломуродов. – Бу борасида алоҳида эътибор ва экологик муаммолар бартараф шаббус билан чиқди. У ўз маб­
биатига бевосита алоқадор бўл- ишларни изчил давом эттириш, саъй-ҳаракатлар бошланмоқда. этилмоқда. лағи ҳисобидан Қўқон шаҳри
ган Оролбўйи ва бошқа экологик сайёҳлар оқимини кўпайтириш ва кўчаларига 15 минг туп манзарали
номақбул ҳудудларда экологик уларга барча қулай шароитларни Хусусан, манзарали дар­ ахт­ Айни пайтда дарахт экишни ният қилган.
ҳолатни тубдан яхшилаш бўйича яратиш зарур. Ноёб ҳудуд бўлган лар экиш, парваришлаш, уларни халқмизда экологик – Сайёрамизда глобал исиш
санитар-эпидемиологик монито- Мирзачўлни обод қилишда мана қуритиб юбормаслик, зарарку- маданият юксалиб муаммоси туфайли дунёнинг
ринг тизими ривожлантирилади. шундай фидокорона меҳнат қилаёт- нанда ва турли касалликлардан бораётгани, дарахт­ барча ҳудудлари ҳусусан, Фарғо-
ган инсонлар сафи кенгайиши учун асраш бўйича тизимли ишлар ларни асрашда кенг на вилоятида ҳам дарахтларнинг
Вилоятдаги ноёб Зомин мил- бор кучимиз билан ҳаракат қиламиз. амалга оширилмоқда. Ҳудудларда жамоатчилик фаол иссиқ совуққа чидамлилиги
лий табиат боғини асраб-авайлаш яшил боғлар, эко боғлар яратиш, иштирок этаётгани камайиб бораётгани кўп кузатил­
ҳақида алоҳида тўхталди. У ердаги Бахтиёр Кунаров бир йилда ўр- дарахтлар ва ўсимликлар турини қувонарли. япти, – дейд­ и Фарғона давлат
ўт-ўландан тортиб юз йиллик дарах- тача беш юз миллион сўмга яқин кўпайтиришга эришилмоқда. университети ўқитувчиси, эко-
тларгача, чумолидан тортиб қўнғир даромадга эга бўлаётгани ҳамда Шунингдек, ноёб дарахтларни Эндиликда ҳар бир маҳалла, лог олим Нозима Ҳожиболаева.
айиқларгача – ҳамма-ҳаммаси бета- олти юз нафардан ортиқ сайёҳлар- асрашга жиддий аҳамият қара- кўчалар ва хонадонлар атрофига – Фарғона шароитида кўпроқ
крор табиатимизнинг кам­ёб турла- ни кутиб олишини мамнуният тилмоқда. манзарали ва мевали дарахтлар эман эккан маъқул. Мисол учун
ри эканини асло унутмаслигимиз билан айтиб ўтди. экиш акциясига барча бирдек чинор 30-35 метр, эман эса 50-55
кераклигини қайд этди. Фарғона шаҳридаги театр ва қўшилмоқда. Экологик партия метргача ўсади. Япон сафораси,
Суҳбат якунида Нарзулло Обло- концерт саройи ҳудуди ҳам кенг Фарғона вилоят кенгаши ҳам бу каштан дарахтлари соя бериш-
Учрашув якунида Нарзулло муродов экотуристик масканнинг кўламда ободонлаштирилиб, бу жараёнда фаоллик кўрсатиб, юр- дан кўра табиат фусункорлигини
Обломуродов меҳнаткаш ва танти фаолиятини ривожлантириш, ке- ерда йирик экобоғ яратилган. тимизнинг обод ва янада кўркам оширади.
жиззахликларга миннатдорлик бил- лажакда туристик хизмат турла- Ҳозирда 35 гектар майдондан масканга айлантиришда ўзига Фарғона табиатининг ўзига хос
дириб, уларнинг илмни севишини рини кўпайтириш, экотуризмни иборат бўлган ушбу боғда беш хос кўприк бўлиб хизмат қиляпти. рамзи бўлган осмонўпар дарахт­
ва экологияни асраш учун ҳамиша ривожлантириш бўйича ўз тавсия мингдан зиёд манзарали дарахт­ Зеро, дарахтлар кўп юрт яши- лар сони ва сифатини ошириш,
интилишини эътироф этди. ва таклифларини берди. лар парвариш қилиб келин- ликка бурканади, олам яшаради. хусусан соя берадиган дарахтлар
моқда. Ушбу боғ ҳудудида ноёб Яшил ва мусаффо масканларда экишни кўпайтириш учун аниқ
Саида ИБОДИНОВА, дарахт турлари кўп. Улардан яшаган инсонлар ҳар томонлама тизим ва режа асосида иш ташкил
Фотима ЧОРИЕВА бири – узоқ йиллик қадимий соғлом бўлади. этиш лозим.
қора кипарис ҳозирга қадар Фарғона экологияси ўзига
Берикбой МАВЛОНОВ, Дўстлик туман сақланган. Маълумотларга қар- Инсон ва табиат тақдири хослиги билан бежиз ажралиб
«Манас» маҳалла фуқаролар йиғини раиси ганда мазкур дарахт 1945 йилда бир-бири билан чамбарчас боғлиқ. турмайди. Табиатнинг ушбу гўзал-
ўринбосари: экилган бўлиб, ҳозиргача яшнаб, Инсон нафас олаётган ҳаво тар- ликларини асаб-авайлаш борасида
ўзгача чирой очиб турибди. эса экопартия Фарғона вилоят
– Ўзбекистон Экологик партиясидан Фарғона шаҳридаги кичик ҳалқа кенгаши ўз олдига муҳим вази-
Ўзбекис­тон Республикаси Президентлигига йўлидаги яна бир дарахт Аме- фаларни қўйган бўлиб, ҳозирда
номзоднинг сайловолди дастурида халқи- рика ботқоқ кипарийси бўлиб, уларнинг барчаси изчиллик билан
мизнинг озиқ-овқат хавфсизлигини таъмин- ушбу дарахт 1895 йили экилган ҳаётга татбиқ этилмоқда.
лашда муҳим бўлган ер ва сув ресурлари ва ҳамон баравж ўсмоқда. Ушбу
муҳофазасига алоҳида эътибор қаратилган. ноёб дарахтлар қурилишлар, Фотима ЎКТАМОВА,
Айтиш жоизки, иқлим ўзгариши ва антропоген таъсир остида бутун эврилишлар, зилзилаю бошқа Ўзбекистон Экологик партияси
дунёда ушбу табиий неъматларга катта зиён етмоқда. Ерлар таназзулга ҳодисалар таъсиридан-да омон
учрамоқда, сув ресурслари қисқариб бормоқда, деҳқончилик қилиш, қолиб, асрлар давомида сақла- Фарғона вилоят кенгаши
унда озиқ-овқат маҳсулотларини етиштириш имкониятлари чеклан- ниб, авлодларга етиб келяпти. матбуот котиби
моқда. Энди бизнинг вазифамиз уларни
Дастурда ушбу соҳада аниқ мақсадли вазифалар кўрсатиб берилган,
хусусан, ерни хусусий мулк сифатида бериш, «ақлли» қишлоқ хўжалиги Эълон!
тамойилларини такомиллаштириш, «органик» қишлоқ хўжалиги маҳ-
сулотлари етиштиришни ривожлантириш ва соҳани давлат томонидан 2003 йилда Ўзбекистон Давлат жаҳон тиллари университети томонидан Шукуров Олимхон
қўллаб-қувватлаш назарда тутилган. Абидовичга берилган 559/03-сон билан рўйхатга олинган В № 127133 рақамли диплом

йўқолгани сабабли БЕКОР ҚИЛИНАДИ.

10 ila vaTABIAT № 41 // 2021 йил 14 октябрь ТАБИАТ ВА БИЗ
www.ekogazeta.uz

Юртимизнинг қир-адирли мин-
тақалари ва текисликларида ер
ости ва сизот сувларидан нооқилона
ҳамда тартибсиз фойдаланилиши
натижасида сув режими тиклаб
бўлмас даражада ўзгариб кетиши
мумкин. Бу ҳолат булоқларнинг
кўзи ёпилиб кетиши, табиий ҳав-
заларнинг йўқолиши, ноёб турдаги
табиий ўсимликларнинг қуриши ва
иқлимнинг кескин ўзгаришига сабаб
бўлмоқда.

Ер бор, тупроқ

аммо яроқсиз,
Чўллашиш ва
Тупроқ ва унинг суғорилиш таъсирида ҳосил бўладиган ўтлоқ, қилади. Шунинг учун гидроморф ланмаган гидроморф тупроқлар гидроморф тупроқлари бир-би-
мақоми, тупроқ ва сув муносабат- ботқоқ, ботқоқ-ўтлоқ тупроқлар тупроқлар уларнинг намланиш ҳосил бўлади. Ер ости сувлари кам ридан фарқ қилади. Чунки бу
лари борасида айрим ҳудудларда ва шўрхоклар киради. шароитларига қараб ажратилади. оқиб кетадиган жойларда сизот тупроқларнинг ривожланишига
юзага келган экологик вазият Аллювиал режим дарё водийлари- сувларининг минераллашуви сизот сувларидан ташқари ҳар
алоҳида эътибор ва амалий ҳа- Гидроморф тупроқларнинг хос- да сизот сувлари барқарор бўлма- юқори бўлгани сабабли, чўл зо- бир зонанинг табиий шароитлари
ракатлар талаб этмоқда. Узоқ салари сизот сувларининг сатҳи, ган шароитда юзага келади. Саз насидаги ва қисман тоғолди бўз — иқлими, тупроқ пайдо қилувчи
йиллардан бери шу масалани минераллашганлик даражаси ва режими тоғолди қия текислик­ тупроқларининг қуйи зоналари- она жинслар таркиби, ўсимли-
илмий ва амалий жиҳатдан ўр- даврий равишда бўлиб турадиган ларда ва ёйилмаларда тоғлардан даги гидроморф тупроқлар турли клар қоплами ва бошқалар катта
ганиб келаётган бир мутахассис тошқин сувлари режимига боғ- сизиб оқаётган босимли сизот даражада шўрлангандир. Суғо- таъсир етади. Шунинг учун ҳам
сифатида масаланинг Самарқанд лиқ. Тупроқнинг намланиб туриш сувларининг барқарор бўлган ша- риб деҳқончилик қилинадиган зонал жойлашувига кўра, чўл зо-
вилоятининг айрим ҳудудларида ҳолати, шу ердаги тупроқ пайдо роитида ҳосил бўлади. Ҳар иккала майдонларда, суғориш сувлари насининг ва бўз тупроқлар зона-
таҳлилий ўрганиб чиқишга ҳара- қилувчи она жинсларнинг меха- режимда ҳам ўтлоқ, ботқоқ-ўтлоқ, таъсирида ер ости сизот сувлари- сининг гидроморф тупроқларига
кат қилдик. ник таркиби ва физикавий хос- ботқоқ тупроқлар ва шўрхоклар нинг қайта кўтарилиши ва кам ажратилади.
саларига ҳам боғлиқ. Жумладан, ҳосил бўлади. оқиб кетиши рўй берадиган ша-
Ўзбекистоннинг тупроқ-иқ- ер ости сувлари лёссларда 3-4 роитда автоморф тупроқлардан Ҳар иккала зонанинг гидро-
лим шароитлари турли-туман. метр бўлганида, гилли қатламли Ер ости сувлари гидроморф тупроқлар ҳам ҳосил морф тупроқлари намланиш
Улардан қишлоқ хўжалигида грунтларда 1,5-3 метрда тупроқ яхши оқиб кетади- бўлади. Бунда бўз тупроқларнинг шароитига кўра қайир аллювиал,
самарали фойдаланишда, сувга горизонти доимий капилляр ган шароитда сизот ўтлоқ тупроқларга ўтиши учун аллювиал ва саз режимли бўлиши
бўлган талаб-эҳтиёжларини таъ- намланиб туради. сувлари одатда кам анча узоқ вақт керак бўлади. Ер мумкин.
минлашда ер ости сувлари ҳамда минераллашган бў- ости сувлари пасайган шароитда
сизот сувлар сатҳи ва уларнинг Гидроморф тупроқлар чўл либ, бўз тупроқлар- гидроморф тупроқлар зонал – Чўл зонасининг гидроморф
минералогик таркиби катта аҳа- ва бўз тупроқлар зоналарида нинг юқори қисмла- тақир ва бўз тупроқлар сингари- тупр­ оқлари дарё водийлари ва
миятга эга. Ер ости сувлари ва тарқалган бўлиб, дарёларнинг ри ва тоғ вилоятла- ларга айланади. Бу ҳам узоқ да- ирмоқларида кенг тарқалган
сизот сувлар сатҳига бир қатор қуйи оқимлари, чўкмаларда – кўл рига хосдир. вом этадиган жараён бўлиб, гид­ бўлиб, уларнинг асосий қисми
омиллар кескин таъсир қилади. атрофи, дарё ва кўлларнинг қуриб роморф тупроқлардан автоморф аллювиал режимли тупроқлар
қолган пастликлари ва тоғ олди Одатда бундай шароитда шўр- тупроқларга ўтувчи тупроқлар жумласига киради. Чўл зонаси
Одатда сизот сувларнинг жой- қия текисликлари ҳамда тоғолди жумласига ўтлоқ-бўз, ўтлоқ-тақир гидроморф тупроқлари Аму-
лашишига кўра, тупроқлар авто- ёйилмаларида катта майдонлар- тупроқ кабилар киради. Демак ер дарё, Сирдарё, Зарафшон, Атрек
морф (сизот сувлар сатҳи 10 ме- ни эгаллайди. ости ва сизот сувларининг режи- дарёларининг водийларида ва
трдан пастда жойлашади) ва ги- ми биринчидан йил давомидаги делталарида, шунингдек, Чу дарё-
дроморф режимдаги тупроқларга Сизот сувлар режими ёғингарчилик миқдорига, иккин- сининг қуйи оқимларида катта
бўлинади. Гидроморф тупроқлар чидан воҳадаги дарёларнинг сув майдонларни егаллайди Чўл зо-
жумласига сизот сувлар ер юзаси- Тупроқдаги сув шароитга қа- сатҳига, сув омборларига ва ҳатто насининг саз режимли гидроморф
га яқин (0,5-3,0 метр) бўлган ша- раб сизот сувларининг режими, балиқхоналарнинг мавжудлигига тупроқлари асосан Зарафшон,
роитда, доимий капилляр намлик минералланиши ва тупроқлар- ҳам боғлиқ бўлади. Дарҳақиқат, Мурғоб, Тажанг ва Сўх дарёлари-
нинг туз режимлари кескин фарқ дарё ўзанларининг чуқурлашиб нинг ёйилмаларида учрайди.
кетиши ва кўр-кўрона артезиан-
ларнинг қурилиши ер ости сув- Бўз тупроқлар ҳудуди
ларидан тартибсиз фойдаланиш
ҳолатлари тупроқ сув режими- Саз режимли ўтлоқи тупроқлар
нинг бузилишига олиб келади. унча кенг тарқалмаган. Чўл зона-
Бунинг натижасида сизот сувлари сида улар Сўх ва Исфара дарёлари
сатҳи камайиши кузатилади ва тўпланиш конусларининг, пролю-
табиийки экинларнинг қуриши виал – аллювиал ётқизиқларидан
ва охир-оқибат чўлланишга олиб ташкил топган, четки қисмларида
келиши мумкин. учрайди. Ушбу тупроқлар пай-
до бўлишининг қатъий шарти,
Турли тупроқ зоналарининг тупроқ профилининг жадал ка-
пилляр намланишини белгилай-

ТАБИАТ ВА БИЗ № 41 // 2021 йил 14 октябрь 11il a vaTA BI AT
www.ekogazeta.uz

бор... тупроқлар билан алмашинади. миқдорий ва сифат ўзгаришлар
Сизот сувлари ер бетига чиққан қонуниятларини ўрганмасдан
нега? жойларда ботқоқ тупроқлар ҳо- туриб, сизот сувларини керакли
сил бўлади. йўналишда бошқариб бўлмайди,
ҳамда турли хил мелиоратив
Экинларнинг ўсиш даврида тадбирларни амалга ошириб ҳам
суғориш натижасида ва суғориш бўлмайди.
тармоқларидан сизиб ўтадиган
сувлар, шунингдек, ернинг шўри- Сизот сувлари-
ни ювиш даврида қўшиладиган нинг режими деб
сувлар ҳисобига, сизот сувлари вақт бирлиги ичида
ҳатто куз мавсумида ҳам юқори турли табиий ва
ҳолатда бўлиб туради. Натижада сунъий омиллар
аллювиал гидроморф тупроқлар- таъсирида уларнинг
дан фарқ қиладиган ва ўзига хос сатҳ, ҳарорати, ми-
намланиш режимига эга туп­ нерализацияси, газ
роқлар ҳосил бўлади. Шунинг таркиби ва ҳаракат-
учун ҳам алоҳида қаторга кира- ланиш тезлигининг
диган саз режимли тупроқлар қонуний ўзгаришла-
ажратилади. рига айтилади.

Саз тупроқлар ўзининг туз Қурғоқчил ҳудудларда жой-
режими билан ҳам кескин фарқ лашган суғориш майдонлари-
қилади. Тоғ олдида чуқурроқ нинг ер юзига яқин жойлаш-
жойлашган, кам минераллашган ган сизот сувлари тупроқларни
(0,2-0,5г/л) ер ости сувлари тоғ- шўрлантирувчи ва ботқоқликка
дан узоқлашган сайин ер бетига айлантирувчи асосий манба ҳи-
яқинлашиб келади ва буғланиб, собланади. Бу ҳодисалар сизот
унинг минераллашиш даражаси сувларининг фасллар, йиллар
(2-3г/л дан ҳатто 5-10г/л гача) мобайнида тутган ўрни ва ми-
ортади. Натижада туз таркиби нерализациясига боғлиқ. Юқори
ҳам ўзгаради. Ёйилмаларнинг ҳарорат эса бу жараёнларнинг
юқори зоналаридаги гидрокарбо- тезлашишига таъсир кўрсата-
натли сизот сувлари сулфатли ги- ди. Суғориладиган ҳудудларда
дрокарбонатли, гидрокарбонатли тарқалган сизот сувларининг
– сулфатли, хлоридли – сулфатли, режими ҳар хил бўлади. Унинг
баъзи жойларда сулфатли хлорид­ шаклланиши эса турли омиллар
ли таркибидаги сувлар билан билан белгиланади.
алмашинади.
Бўз тупроқлар зонасининг гид­
Зарафшон ва Фарғона водий- роморф ва афтоморф тупроқлари
ларидаги саз режимли гидроморф ўзига хос сув режимига эга. Ер
тупроқларда карбонатларнинг ости сувлари пасайган шароитда
гидроморф тупроқлар зонал –
шўрланиш муаммоси тақир ва бўз тупроқлар сингари-
ларга айланади. Бу ҳам узоқ да-
диган босимли типдаги сизот тан, барқарор намланиш режими қияликларда яхлит минтақани кўп тўпланиши характерли. Гид­ вом этадиган жараён бўлиб, гид­
сувларининг яқин жойлашуви билан характерланади. Бу ерда ҳосил қилиб, тарқалган. рокарбонатли сизот сувлари роморф тупроқлардан автоморф
ҳисобланади. сизот сувларнинг сатҳи мавсум аста-секин ер бетига яқинлашиб тупроқларга ўтувчи тупроқлар
давомида кескин ўзгармайди, шу Ўтлоқ саз тупроқларнинг ҳо- чиқиши натижасида ва сув ҳа- жумласига ўтлоқ-бўз, ўтлоқ-тақир
Тоғ ости текисликлари ва сабабли тупроқнинг нам режими сил бўлиш жараёнлари, тоғли роратининг ўзгариши билан, тупроқ кабилар киради
тўпланиш конусларининг ён ҳам кам ўзгаради. Сизот сувлари- шароитда анча босим билан пастқам жойлардаги тупроқларда
бағирлари пастки четига борган нинг минераллашиш даражаси сизиб оқиб келаётган сизот сув- калций-карбонат ва магний-кар- Демак, ер ости ва сизот сувла-
сари текисланади, сизот сувлари паст, чўл зонасига яқин жойлаш- ларнинг ер юзасига яқинлашиб бонат тузлари кўпайиб, ўзига рининг режими биринчидан йил
тарқалади, уларнинг сатҳи паса- ган оч тусли бўз тупроқлар мин- келиши ва баъзан булоқлар (қора хос карбонатли шўрхоклар юзага давомидаги ва кўп йиллик ёғади-
яди, босими камаяди, шу сабабли тақасининг гидроморф тупроқла- сув) шаклида ер бетига чиқиши келади. ган ёғингарчилик миқдорига, ик-
тупроқнинг гидротермик режими ри анча шўрланган бўлиб, типик билан боғлиқ. Тоғлардан сизиб кинчидан воҳадаги дарёларнинг
ўзгаради – гидрокарбонатли сув- ва тўқ тусли бўз тупроқлар мин- келаётган ер ости сувлари дарё- Маълумки суғориладиган май- сув сатҳига, сув омборларига ва
лар гидрокарбонат – сулфатлига, тақасида жуда кам шўрланган. лардан филтрланиб келаётган ва донларнинг гидрогеологик мели- ҳатто балиқхоналарнинг мав-
сўнгра хлорид – сулфатлига тўп­ суғориш сувлари ҳисобига ҳосил оратив шароити сизот сувларида жудлигига ҳам боғлиқ бўлади.
ланиш ёйилмаларининг четки Бу ердаги гидроморф туп­ бўладиган ер ости сувлари билан содир бўладиган ўзгаришларга Дарҳақиқат, дарё ўзанларининг
қисми ва тоғости қияликларида роқларда суғориладиган деҳқон- қўшилиб, катта гидростатик бо- боғлиқдир. Шунинг учун сизот тош-қумларини аёвсиз қазиб оли-
сулфат – хлоридлига ўтади. чилик яхши ривожланган. Бўз сим билан пролювиал ва аллюви- сувларини гидрогеологияси билан ниши натижасида чуқурлашиб
тупроқлар зонасидаги гидроморф ал жинслар орқали оқиб келади. бирга мелиорациясини ҳам ўрга- кетиши ва кўр-кўрона артезиан-
Сизот сувлари тупроқлар ҳам аллювиал ва Тоғлардан узоқлашган сайин ниш долзарб масаладир. ларнинг қурилиши ер ости сувла-
минераллашиш кўпроқ саз режимли намланиш дағал таркибли келтирилмалар ридан тартибсиз фойдаланиш ҳо-
­даражасининг шароитида ҳосил бўлади. ўрнини камроқ сув ўтқазувчи Муаммонинг латлари тупроқ-сув режимининг
ошиши тупроқ қумли майда заррачали жинслар ечими қандай? бузилишига олиб келади. Бунинг
шўрланишининг Заҳарли қора сувлар эгаллайди. Натижада сизот сув- натижасида сизот сувлари сатҳи
шўрхоклар, кўпинча лари оқими секинлашиб, улар бо- Бу ишни бажариш учун «Геоло- кескин камайиши кузатилади ва
гипсли тупроқлар Ўтлоқ саз тупроқлар бўз туп­ сим билан ер бетига яқинлашиб гия ва гидрогеология асослари» табиийки кўп йиллик дарахтлар,
пайдо бўлишигача роқлар зонасида кўпроқ тарқал- келади. Сизот сувлари 1-3 метр фани дастурига киритилган, қишлоқ хўжалиги экинлари-
давом этишига олиб ган бўлиб, ўзининг ҳосил бўлиш чуқурликда бўлганда, тупроқ сизот сувларининг режими ва нинг қуриши ва охир-оқибатда
к­ елади. шароитлари ва хоссалари билан капиллярлар орқали намланиб баланси масалалари билан яқин- минтақанинг чўлланишига олиб
аллювиал ўтлоқ тупроқлардан туради. Натижада автоморф дан танишиш лозим. Чунки сизот келиши мумкин.
Бўз тупроқлар зонасининг анча фарқ қилади. Бу тупроқлар (бўз) тупроқлар гидроморф туп­ сувларида бўлиб ўтадиган турли
гидроморф тупроқлари ўзига хос Фарғона, Зарафшон водийларида, роқлари- ўтлоқ ва ботқоқ-ўтлоқ табиий ва сунъий омиллар таъ- Ўзбекистон Экологик партия-
сув режимига эга. Бўз тупроқлар Чу дарёси водийсидаги тоғ ости сири остида содир бўладиган си ўз олдига «Биз келажак учун
зонасида аллювиал ўтлоқ, саз ўт- жавобгармиз» деган шиорни
лоқ, аллювиал ботқоқ, саз ботқоқ, юксак даражада кўтариб, аҳо-
тупроқ типлари тарқалган. Ушбу лини соғлом атроф-муҳит билан
тупроқлар дарёларнинг қуйи таъминлашни мақсад қилиб олган
террасаларида, ёйилмаларининг эканмиз, юқорида келтирилган
чеккаларида, ёйилмалар ораси- салбий оқибатларнинг олдини
даги пастликларда ва тоғ олди олишда жонкуярлик қилишимиз
қияликларининг қуйи қисмлари- керак. Зеро табиатни асраш – на-
да кенг тарқалган. Бўз тупроқлар фақат ўзимизни, балки келажак-
зонасидаги гидроморф тупроқлар ни ҳам асраш демакдир.
ўзининг қатор хусусиятлари
билан, жумладан чўл зонасидаги Бахтиёр АБДУЛЛАЕВ,
ана шундай тупроқларга нисба- Ўзбекистон Экологик партияси

Самарқанд вилоят
кенгаши раиси

12 ila vaTABIAT № 41 // 2021 йил 14 октябрь ... АНА ШУНАҚА ГАПЛАР
www.ekogazeta.uz

Тўқсонинчи Уч киши тўқсонинчи қаватга зинапоядан Шифобахш табиат
қаватда... кўтарила бошлашди. Лифт душанбагача ишла-
мас экан, дам олиш кунлари Сэмга у-бу ҳужжат- Фойдага бой
лари керак бўлиб қолганди. Қаватма-қават кўта- сабзавот
рилишаркан, вақтни ўлдириш ҳамда зерикиб
қолмаслик учун галма-гал турли-туман – қувноқ Сабзини илк маротаба Афғо-
ва қайғули ҳикояларни айтиб беришга келишиб нистонда истеъмол қилишган
олишди. Ниҳоят, тўқсонинчи қаватга чиқишган- бўлиб, у ерда 4000 йил олдин
да, энг қайғули ҳикояни Сэм айтиб берди. ёввойи кўринишда ўсган. Сабзи
аввал бинафшарангда бўлган,
– Пастда калитни унутиб қолдирибман, – де- 400 йил олдин у сунъий равишда,
ди-ю, беҳуш бўлиб йиқилди. биз ўрганган апельсин рангга
келтирилган. «Қизил сабзи» илк
Норман ва Бен Лир маротаба Голландияда пайдо бўл-
ган ва ундан фақатгина қироллар
Энг зарур эҳтиёж оиласи истеъмол қилишган.

Бир аёл шундай ҳикоя қи- берардим. анча ёш кўринарди. Шубҳасиз, Сабзи ажойиб парҳезбоп маҳсулот. организмга яхши сингиши учун кич-
лади: Шундай қилиб, гўё қандай- бунинг сабаби эримнинг менга Унда кўп витаминлар бўлиб, 90 фои- кина қошиқда қаймоқ ёки хоҳлаган
бўлган эътибори деб ўйлайман. зини сув ташкил қилади ва бу унинг ўсимлик ёғидан солишни унутманг.
«Бўйим етгач, отам олти дир мўъжиза юз бердию отам калорияси жуда пастлигидан далолат
йил мобайнида қўлимни сўраб келганларнинг бирига розилик Отам қазо қилди... беради. Сабзининг 100 грамми 35 Сабзини нима учун
келганларнинг барига рад берди ва тўйимиз бўлиб ўтди. Таъзиялар тугагач, эрим килокалорияни ташкил қилиб, 1,3 кўп истеъмол қилиб
жавобини берарди. У киши ҳар Аммо куёв менга қанча маҳр ёнимга келиб: «Кичкинагинам, грамми оқсиллар, 0,1 грамми ёғлар
бир эшик қоқиб келган совчи берганини отам бизга билдир- хафа бўлма!» деди. Унинг «кич- ва 6,9 грамми углеводлардан иборат. бўлмайди?
йигит билан меҳмонхонамизда мади. кинагинам» деган сўзидан ҳай-
ўзи алоҳида суҳбатлашарди. рон бўлдим. У менга қараб, яна: Калориясининг пастлиги сабаб Агар сиз тўхтовсиз ҳар ҳафта
Суҳбатлари одатда ярим соатга Ҳайрон қоларлиси, турмуш «Ҳа, кичкинагинам, ўшанда ҳам сабзи жуда фойдали бўлиб, у соч, сабзили шарбат ичсангиз, шунда
бориб-бормасди. Совчи йигит ўртоғим ўзидан олдинги совчи- қўлингни сўраб сизларникига тирноқ ва тишларни мустаҳкам қи- терингизнинг сарғаяётганига кў-
кетиши биланоқ онам шошган- ларга нисбатан ўртаҳол, балки борганимда раҳматли отанг: лади, терини эса тиниқлаштиради. зингиз тушади. Бу сабзининг ножўя
ча: «Бу сафар нима бўлди?» деб камбағалроқ ҳам эди. У киши «Қизимга уйланиш учун қандай Сабзи таркибида кўпгина антиок- таъсири бўлиб, каротинли сариқ
сўрардилар. Отам эса: «Менга ҳам қанча маҳр берганини маҳр бера оласиз?» – деб сўра- сидантлар мавжуд. Улар организм касаллиги деб номланади. Вирусли
унинг маҳри маъқул келмади, менга айтмади. ган эди. Мен бироз ўйланиб: ёшлигини сақлаб қолиб, иммуни- гепатитдан фарқли равишда, бунда
насибаси бизнинг оиламизда- «Эй, амаки, менинг бойлигим тетни ҳам мустаҳкамлайди. Шуниси кўз сарғаймай, тери ва юзда сарғиш
масакан», деб жавоб қайтарар- Орадан ўн йил ўтди. Эрим- кўп эмас, лекин қасам ичиб қизиқки, антиоксидантлар миқдори доғлар пайдо бўлади. Шунинг учун
дилар. дан бирор ёмонлик ёки зулм айтаманки, қизингиз ҳаттоки хом сабзига нисбатан қайнатилга- ҳам сабзини кунлик меъёри 250-
кўрмадим. Аксинча, у менга сизни йўқотиб қўйса ҳам етим- нида 35 фоизга кўпроқ бўлиб, улар 300 граммни ташкил қилиб, ундан
Тўғриси, вақт ўтгани сайин фақат меҳр ва муҳаббат ула- ликни ҳис қилмайди, унга худди пишириш жараёнида камаймасдан, ортиқ истеъмол қилиш тавсия қи-
отамнинг бу гапларидан каттиқ шарди. Ёшим катталашаётган балки кўпайиб борар экан. линмайди.
қайғуга туша бошладим, бўлишига қарамай, кўринишим отанинг ўз қизига меҳр
гўёки бахтимга тўғаноқ бергандек меҳр беришга Сабзи шарбати ўзида кўпгина фу- Манбалар асосида
бўлаётганидан ичимда у ваъда бераман», – деб тонсидларни сақлаб, улар организмга Мансурбек ЖАББОРОВ
кишига нисбатан бир алам жавоб бердим. вирусларга қарши курашишда ёрдам
пайдо бўла бошлади. беради. Унда кўп миқдорда калий ва тайёрлади.
Шунда у кишининг минерал тузлар бўлгани сабаб ҳам
Ўзимча: «Одам шу дара- юзига табассум югуриб: юрак ва томирларни мустаҳкамлай-
жада ҳам моддиятпараст «Қизимни сенга бер- ди. Ҳафта мобайнида ичилган бир
бўладими, биргина қизи- дим», деган эдилар ...» неча стакан сабзи шарбати инфаркт
нинг бахтини ўйлаган одам – деди». ва инсультнинг олдини олишда
куёвдан имконсиз миқдор- яхши профилактика бўла олади. Энг
да маҳр талаб қилиш ақл- Умму Билол асосийси, ундаги каротин моддаси
данми?!» деб ўзимга савол таржимаси

ila vaTABIAT Таҳрир ҳайъати: Бош муҳаррир: Газета 2021 йил 14 июлда Ўзбекистон Республикаси Президенти Буюртма: г-1027 123456
Ijtimoiy-siyosiy, ekologik gazeta Нарзулло ОБЛОМУРОДОВ Ҳусниддин БЕРДИЕВ Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар ISSN 2181-6190
Ўзбекистон Экологик Низомиддин БАКИРОВ агентлигида қайта рўйхатдан ўтказилган. Гувоҳнома рақами: № 0814. Обуна индекси — 193
партияси Марказий Абдулло ХУРСАНОВ Таҳририят манзили: Муассис: Адади: 21 351 нусха.
Кенгаши нашри Улуғбек МУСТАФОЕВ Тошкент шаҳри, 100000. «Оила даврасида» газетаси таҳририяти» масъулияти чекланган жамияти Нархи: келишув асосида.
Жусипбек КАЗБЕКОВ Амир Темур 1-тор кўчаси, «Шарқ» нашриёт-матбаа акциядорлик компанияси б­ осмахонасида чоп Қоғоз бичими А-3, ҳажми
Камол ЖУМАНИЁЗОВ 2-уй. этилди. Босмахона манзили: Тошкент шаҳри, Буюк Турон кўчаси, 41. 3 босма табоқ.
Тел/факс: 71 234-83-45. Офсет усулида босилган.
E-mail: [email protected]