PPT หน่วยที่ 5

หน่วยท่ี 5
ตลาดและการกาหนดราคาสินค้าใน

ตลาดประเภทตา่ งๆ

อ.ศุภมาส อยู่อรยิ ะ ครู วทิ ยฐานะครูชานาญการ
วิทยาลัยชุมชนสงขลา

สาระสาคญั

ความหมายและประเภทของตลาดในระบบเศรษฐกิจ
ลกั ษณะและการกาหนดราคาของตลาดแขง่ ขันสมบูรณ์
ลักษณะและการกาหนดราคาของตลาดผูกขาด
ลกั ษณะและการกาหนดราคาของตลาดก่ึงแขง่ ก่งึ ผูข้ าด
ลกั ษณะและการกาหนดราคาของตลาดผู้ขายน้อยราย
การเปรียบเทยี บลกั ษณะของตลาดสนิ คา้ แต่ละประเภท

5.1 ความหมายและประเภทของตลาดในระบบเศรษฐกิจ

5.1.1 ความหมายของตลาด 5.1.2 ประเภทของตลาดในระบบเศรษฐกิจ

ตลาดของชาวบ้าน หมายถึง สถานที่ซึ่งมี 1) ตลาดทม่ี กี ารแขง่ ขันสมบูรณ์
(Perfectly Competitive Market)
การซื้อขายแลกเปล่ียนสินคา้ กัน 2) ตลาดที่มกี ารแข่งขนั ไม่สมบูรณ์
(Imperfectly Competitive Market)
วิชาเศรษฐศาสตร์ ตลาดหมายความถึง สามารถแบ่งได้เปน็ 3 ประเภทย่อยดงั น้ี

การตกลงซื้อขายสินค้าและบริการและปัจจัย (1) ตลาดผกู ขาดท่แี ทจ้ รงิ (Pure Monopoly)
การผลิต เม่ือมีการตกลงซ้ือขายสินค้าและ (2) ตลาดท่ีมีผขู้ ายนอ้ ยราย (Oligopoly)
บริการใด กเ็ รียกตลาดสินค้าและบริการน้ัน (3) ตลาดกง่ึ แข่งขนั กึ่งผูกขาด

(Monopolistic Competition)

5.2 ลกั ษณะและการกาหนดราคาของตลาดแขง่ ขันสมบรู ณ์

5.2.1 ลักษณะตลาดแข่งขันสมบรู ณ์

1. มผี ู้ซอ้ื และผ้ขู ายจานวนมาก ตลาดแขง่ ขนั สมบูรณ์จะมีผู้ซือ้ และผขู้ ายจานวน
มาก ไมส่ ามารถบอกจานวนได้ว่ามผี ู้ซอื้ และผขู้ ายมากแคไ่ หน

2. สนิ ค้ามลี กั ษณะและคุณภาพใกลเ้ คยี งกนั ไม่วา่ ผู้ซื้อจะซือ้ สนิ ค้าจากผู้ขายรายใด
ลักษณะสนิ คา้ และคณุ ภาพเม่ือนามาเปรียบเทียบกนั แล้วแทบจะไมม่ คี วาม แตกต่าง

3. ผูผ้ ลติ สามารถลม้ เลิกกิจการไดง้ ่าย ในตลาดแข่งขันสมบรู ณ์ไมม่ ขี ้อจากดั
ทางการคา้ หรือการเขา้ สู่ตลาด

4. สินค้าและปจั จยั การผลิตสามารถเคล่ือนย้ายไดอ้ ยา่ งเสรี คือ สินค้าหรือ
ปัจจัยการผลติ ทกุ ชนิดท่เี กยี่ วข้องกับการผลติ

5. ผซู้ ้ือและผขู้ ายมคี วามรใู้ นสภาพการณ์ของตลาดอย่างสมบรู ณ์ คือ ท้ังผู้ซ้อื และผูข้ าย ไมม่ ีใคร
สามารถเอารดั เอาเปรียบในตวั สนิ คา้ และการกาหนดราคาขายได้

5.2.2 การกาหนดราคาและปรมิ าณผลิตในตลาดแข่งขันสมบรู ณ์

จากลักษณะของตลาดแขง่ ขันสมบูรณ์ สง่ ผลทาใหเ้ ส้นอปุ สงคข์ องผู้บริโภคท่ีผ้ผู ลติ แต่ละ
รายจะตอ้ งเจอ จะมีลกั ษณะเป็นเสน้ ตรงขนานกับแกนนอน

โดยราคาสนิ ค้าในตลาดแขง่ ขนั สมบรู ณถ์ กู กาหนดโดยกลไกราคาหรือ จากภาพที่ 5.1 ราคาสินค้าในตลาดแข่งขันอย่าง
กลไกตลาด ดงั ภาพท่ี 5.1 สมบูรณ์จะถูกกาหนดโดยอุปสงค์และอุปทานของ
ตลาด ผู้ผลิตไม่สามารถขายสินค้าน้ันในราคาที่สูง
ราคา ราคา หรือต่ากว่าราคาตลาด เพราะจากข้อสมมติที่ว่า
S

P P D = AR = MR = P ผู้บริโภคทราบถึงความเป็นมาของตลาดเป็นอย่าง
ดี และสินค้ามีลักษณะเหมือนกันทุกประการ

D รวมถงึ มีผผู้ ลิตจานวนมากในตลาด

O Q ปรมิ าณผลติ ปรมิ าณผลิต

ภาพท่ี 5.1 ลกั ษณะของเสน้ อุปสงค์ เสน้ MR AR และเสน้ ราคาในตลาดแข่งขนั สมบรู ณ์

5.2.3 ดุลยภาพของผ้ผู ลติ ในระยะสน้ั ในตลาดแขง่ ขนั อย่างสมบรู ณ์

ดุลยภาพของผู้ผลิต หมายถึง ผ้ผู ลติ ทีท่ าการผลติ และขายสนิ ค้าในตลาดทม่ี กี าร
แข่งขันโดยสมบูรณ์อาจตกอยู่ในสถานการณ์ได้
ภาวะที่ผู้ผลิตได้กาไรสูงสุด (หรือขาดทุน 3 แบบ คือ
น้อยท่ีสุด) จากการขายผลผลิต จะอยู่
ณ จดุ ท่ี MR = MC 1) กรณกี าไรเกนิ ปกติ
2) กรณีกาไรปกติ
3) กรณขี าดทนุ

1) กรณกี าไรเกนิ ปกติ คือ การ ที่รายรับรวม (TR) สงู กวา่ ตน้ ทนุ รวม (TC) ทาใหก้ าไรมีค่ามากกวา่
ศนู ย์ ดังภาพที่ 5.2

ราคา,รายรบั จากภาพท่ี 5.2 ท่ีจุด E คือ จุดดุลยภาพ ท่ี

กาไรเกินปกติ MC เส้น MC = MR จะเหน็ ว่า ณ จุดนี้เส้นราคาขาย
(P) และเส้นรายรับเฉลี่ย (AR) อยู่เหนือเส้นต้นทุน
AC รวมเฉล่ีย (AC) รายรับท้ังหมด (TR) หาได้จาก

P E D = AR = MR PxQ ห รื อ เ ท่ า กั บ พ้ื น ที่ สี่ เ ห ลี่ ย ม OPEQ

AB ต้นทุนทั้งหมดหาได้จาก BxQ หรือเท่ากับพื้นท่ี
สี่เหลี่ยมOABQ กาไรทั้งหมดหาได้จากพื้นที่

O ส่ีเหล่ียม PAEB ซ่ึงรายรับรวมมากกว่าต้นทุนรวม
Q ปรมิ าณผลิต เป็นกาไรเกินปกติ เมื่อผู้ขายได้กาไรเกินปกติก็จะ

ภาพที่ 5.2 ดุลยภาพระยะสั้นของผู้ผลติ (กรณีกาไรเกนิ ปกต)ิ ดงึ ดูดผขู้ ายรายอ่ืน ๆ ใหเ้ ข้ามาแขง่ ขนั ในตลาด

2) กรณีกาไรปกติ

คือการทีร่ ายรบั รวม(TR) = ต้นทนุ รวม (TC) ทาง
เศรษฐศาสตร์ทาใหก้ าไรทางเศรษฐศาสตร์มีคา่ เทา่ กบั ศนู ย์

ตัวอย่าง

หนว่ ยธุรกจิ แห่งหนง่ึ มีรายรับ = 10,000 บาท
มตี น้ ทุนทางบัญช(ี จา่ ยจริง) = 8,000 บาท
คา่ เสยี โอกาส(ไมไ่ ดจ้ ่ายจริง) = 2,000 บาท

ดังนั้น

ต้นทนุ ทางเศรษฐศาสตร์ = 8,000 + 2,000 = 10,000 บาท
กาไรทางเศรษฐศาสตร์ = 10,000 - 10,000 = 0 บาท

กาไรทางบัญชี = 10,000 - 8,000 = 2,000 บาท

ราคา,รายรับ MC จากภาพที่ 5.3 ท่ีจุด E คือ จุดดุลยภาพ ท่ีเส้น
กาไรปกติ MC = MR จะเหน็ วา่ ณ จดุ นี้ เสน้ ราคาขาย (P)
AC และเสน้ รายรับเฉล่ีย (AR) อยู่ในระดับเดียวกันกับ
เส้นต้นทุนรวมเฉล่ีย (ATC) รายรับท้ังหมด (TR)
E และต้นทุนทั้งหมด (TC) หาได้จาก P x Q หรอื
P D = AR = MR เท่ากับพ้ืนที่สเ่ี หลย่ี ม OPEQ ซึ่งเปน็ พื้นท่ีเดียวกนั
รายรับรวม (TR) เท่ากบั ตน้ ทุนรวม (TC) กาไรที่
O ปริมาณผลติ ได้เทา่ กบั ศูนย์ ถอื เป็นกาไรปกติ
Q

ภาพที่ 5.3 ดุลยภาพระยะสั้นของผผู้ ลติ (กรณีกาไรปกต)ิ

3) กรณขี าดทุน ความหมายของการขาดทนุ คอื การที่รายรับรวม (TR) มคี า่ นอ้ ยกวา่ ตน้ ทนุ รวม (TC)

ดงั ภาพท่ี 5.3

ราคา,รายรบั MC AC

ขาดทุน B D = AR = MR จากภาพท่ี 5.4 จะเห็นว่า เสน้ ราคา (P) และเส้น
A E ปริมาณผลติ รายรับเฉลย่ี (AR) อยู่ต่ากวา่ เส้นต้นทนุ เฉล่ยี
P (ATC) เราสามารถหารายรบั ทง้ั หมด (TR) ไดจ้ าก
O Q การหาพน้ื ท่ีสเี่ หลย่ี ม OPEQ และสามารถหา
ตน้ ทนุ ทงั้ หมด (TC) ได้จากพน้ื ท่สี เี่ หล่ยี ม OABQ
เม่อื นาผลการคานวณมาหกั ลบกนั จะได้ขาดทนุ
ท้ังหมด เท่ากับ พ้ืนทีส่ ีเ่ หลย่ี ม PBAE

ภาพท่ี 5.4 ดุลยภาพระยะสัน้ ของผูผ้ ลติ (กรณีขาดทุน)

5.2.4 ดลุ ยภาพของผผู้ ลิตในระยะยาวในตลาดแข่งขันอย่างสมบรู ณ์

ดุลยภาพการผลติ ในระยะยาวในตลาดที่มกี ารแขง่ ขนั โดยสมบรณู ์ ผูผ้ ลติ สามารถเปลี่ยนแปลงขนาดการผลติ
และจานวนปจั จัยการผลติ ทกุ ชนิดเพิม่ ข้นึ หรอื ลดลง และทาใหไ้ ด้ปรมิ าณการผลติ ทเี่ หมาะสมในระยะยาวโดย
เงอ่ื นไขปรมิ าณการผลติ ทีเ่ หมาะสม

ราคา,รายรับ LMC LAC จากภาพท่ี 5.5 ปรมิ าณผลิตทีเ่ หมาะสม = OQ เนือ่ งจากเปน็
P E AR = MR ระดบั การผลิตทร่ี ายรบั สว่ นเพม่ิ (MR) เท่ากับต้นทนุ สว่ นเพมิ่ ใน
ระยะยาว (LMC) พอดี ท่ีระดับการผลติ OQ น้ี
O Q ปรมิ าณผลิต
ภาพท่ี 5.5 ดุลยภาพระยะยาวของผู้ผลิต รายรับเฉลีย่ (AR) = ระยะ EQ
ตน้ ทุนเฉลย่ี ระยะยาว (LAC) = ระยะ EQ
รายรับเฉลย่ี = ตน้ ทุนเฉล่ีย
ดงั นัน้ กาไร = 0 หรือ มเี พียงกาไรปกติ

5.3 ลักษณะและการกาหนดราคาของตลาดผกู ขาด

5.3.1 ลักษณะตลาดผูกขาด
1. มผี ู้ผลิตหรอื ผ้ขู ายเพยี งรายเดียว

2. สินคา้ มคี ณุ สมบัติพเิ ศษไม่เหมอื นใคร
3. ผผู้ ลติ สามารถกีดกนั ไมใ่ หผ้ ้อู ืน่ เขา้ มาผลิตแขง่ ขนั ได้

5.3.2. สาเหตขุ องการผกู ขาด

1. ผ้ผู ลิตหลายรายรวมตัวกนั ผกู ขาด
2. รัฐบาลออกกฎหมายใหผ้ ูกขาดการผลิต
3. ขนาดของกิจการใหญม่ าก ใช้เงนิ ลงทนุ สงู
4. เป็นเจ้าของวตั ถดุ ิบทสี่ าคญั เพยี งผู้เดียว
5. การจดทะเบียนลขิ สิทธติ์ ามกฎหมาย

5.3.3 ดลุ ยภาพของผ้ผู ลิตแในระยะสน้ั ของตลาดผูกขาด

ในการวิเคราะห์ภาวะดุลยภาพของผ้ผู ลติ เป็นการวิเคราะหส์ ถานการณ์ท่ผี ผู้ ลติ จะไดก้ าไรสงู สดุ ดังนน้ั ในการ
วเิ คราะห์จึงตอ้ งเกี่ยวขอ้ งกบั รายรับและตน้ ทุน ลักษณะของเสน้ ต้นทนุ ในตลาดผกู ขาดจะไม่แตกตา่ งจากเส้นต้นทนุ
ในตลาดทีม่ กี ารแขง่ ขนั อย่างสมบูรณ์ ดังน้นั สงิ่ ตอ้ งพิจารณากอ่ นในการวเิ คราะหด์ ลุ ยภาพของตลาดผกู ขาด

ราคา , รายรบั จากภาพที่ 5.6 เส้นอปุ สงค์คอื เสน้ D = AR เสน้ MR
จะอย่ตู า่ กวา่ เส้น AR และมีความชันเปน็ 2 เท่าของ
M เสน้ AR ในระยะสน้ั ผู้ผลติ ท่ีทาการผลิตและขายสนิ คา้
P ในตลาดอาจตกอยูใ่ นสถานการณไ์ ด้ 3 แบบ คือ

MR D = AR 1) กรณกี าไรเกินปกติ
O ปรมิ าณผลิต 2) กรณกี าไรปกติ
3) กรณีขาดทุน
Q
ภาพท่ี 5.6 เส้นอุปสงคแ์ ละรายรับส่วนเพ่ิมในตลาดผกู ขาด

1) กรณกี าไรเกนิ ปกติ ผ้ผู ลิตในตลาดผูกขาดจะมีโอกาสไดร้ บั กาไรเกิน

ปกติ คือรายรบั (TR) สูง กวา่ ตน้ ทนุ รวม (TC) ดงั ภาพท่ี 5.7

ราคา , รายรบั MC จากภาพที่ 5.7 ปริมาณการผลติ ทเ่ี หมาะสมอยู่
ณ ระดับท่ี MR = MC ดงั นน้ั จะผลิตเทา่ กบั OQ
กาไรเกนิ ปกติ AC ณ ระดบั การผลติ OQ น้ี รายรบั เฉล่ีย (AR)
เทา่ กบั AQ ตน้ ทนุ เฉล่ีย (AC) เท่ากับ BQ ดังนน้ั
PA กาไรต่อหน่วย จะเท่ากับ AB กาไรทง้ั หมดจะ
CB เท่ากบั AB x OQ = AB x CB เท่ากับพนื้ ท่ี
สเ่ี หล่ียม PABC
E D = AR

O MR ปริมาณ
Q ผลิต

ภาพที่ 5.7 ดลุ ยภาพระยะสั้นของผผู้ ลิต (กรณกี าไรเกินปกต)ิ

2) กรณีกาไรปกติ แมจ้ ะเป็นผผู้ ลติ ในตลาดผกู ขาด แตก่ ็มีโอกาสท่ีจะได้กาไรเพียงแค่กาไรปกติ

(กาไรทางเศรษฐศาสตร์เทา่ กบั ศนู ย์) เท่านั้น ทัง้ นเี้ น่ืองจากประสิทธภิ าพการผลติ ต่าทาให้ต้นทุนตอ่
หน่วยสูงเกนิ ไป ดงั ภาพที่ 5.8

ราคา , รายรบั กาไร MC จากภาพท่ี 5.8 ปรมิ าณการผลิตท่ีเหมาะสมอยู่
ปกติ AC ณ ระดับที่ MR = MC ดังน้ันจะผลติ เท่ากบั OQ
ณ ระดับการผลติ OQ นี้ รายรับเฉลีย่ (AR)
PA เทา่ กับ AQ ต้นทนุ เฉล่ยี (AC) เท่ากับ AQ
ดังนนั้ รายรับเฉลย่ี เท่ากบั ต้นทนุ เฉลี่ย
E D = AR ดังนน้ั กาไรจะมคี ่าเทา่ กับศนู ย์ (เป็นเพียงกาไร
ปกติ)
O MR ปรมิ าณ
Q ผลิต

ภาพที่ 5.8 ดลุ ยภาพระยะสั้นของผู้ผลิต (กรณีกาไรปกต)ิ

3) กรณีขาดทนุ ผผู้ ลติ จะมโี อกาสท่จี ะขาดทุนไดแ้ ม้วา่ จะทาการผลติ ในตลาด

ผูกขาด ซงึ่ โดยทวั่ ไปเป็นเพราะต้นทนุ ต่อหน่วยทสี่ ูงเกินไป ดังภาพท่ี 5.9

ราคา , รายรับ MC จากภาพที่ 5.9 ปริมาณการผลิตท่ีเหมาะสมอยู่
ขาดทนุ AC ณ ระดบั ที่ MR = MC ดงั น้ันจะผลติ เท่ากบั OQ
ณ ระดับการผลิต OQ นี้ รายรับเฉลี่ย (AR) เทา่ กับ
CB AQ ต้นทนุ เฉลย่ี (AC) เทา่ กบั BQ
PA ดงั น้ัน ขาดทนุ ต่อหน่วยเท่ากับ BA และขาดทนุ
ทง้ั หมดจะเท่ากบั BA x OQ = BA x PA เทา่ กับ
E D = AR พื้นท่สี ีเ่ หลยี่ ม PCBA

O MR ปรมิ าณผลิต
Q

ภาพที่ 5.9 ดุลยภาพระยะส้นั ของผู้ผลติ (กรณขี าดทนุ )

5.3.4ดุลยภาพของผู้ผลติ ในระยะยาวของตลาดผกู ขาด

ในการผลิตระยะยาวผู้ผลิตไม่จาเปน็ ตอ้ งเลอื กใชโ้ รงงานทท่ี าให้ต้นทนุ เฉล่ียในระยะยาวตา่ สุด เหมอื น
ในตลาดแขง่ ขนั อยา่ งสมบรู ณ์ แต่จะเลือกใช้ขนาดของโรงงานทท่ี าใหไ้ ดก้ าไรสงู สดุ ในระยะยาว

ราคา , รายรับ LMC จากภาพท่ี 5.10 ปรมิ าณการผลติ ท่เี หมาะสมอยู่
ณ ระดบั ท่ี MR = LMC ดงั นั้น จะผลติ เทา่ กบั OQ
กาไรเกนิ ปกติ LAC ณ ระดบั การผลิต OQ นี้ รายรับเฉล่ีย (AR) เทา่ กบั
AQ ต้นทุนเฉลย่ี (LAC) เทา่ กบั BQ
PA ดังน้ัน กาไรต่อหนว่ ยจะเท่ากบั AB กาไรทงั้ หมดจะ
CB เท่ากับ AB x OQ = AB x CB เท่ากบั พนื้ ทสี่ ี่เหล่ยี ม
PABC
E D = AR

MR ปรมิ าณผลิต
OQ

ภาพท5ี่ .10ดลุ ยภาพระยะยาวของผ้ผู ลิต(กรณกี าไรเกนิ ปกต)ิ

5.4 ลกั ษณะและการกาหนดราคาของตลาดกง่ึ แข่งขนั ก่งึ ผูกขาด
5.4.1 ลกั ษณะตลาดกึ่งแขง่ ขนั กึ่งผกู ขาด

1. จานวนผขู้ ายมมี ากราย
2. การเข้ามาขายในตลาด
3. ขาดการรวมตวั กนั ระหว่างผูซ้ ้อื หรอื ผูข้ าย
4. สนิ คา้ ของผูผ้ ลติ แตล่ ะรายมีความแตกต่างกัน
5. ผผู้ ลติ บางรายสามารถทาให้ผ้บู รโิ ภคพอใจสินคา้ ของตนเปน็ พเิ ศษได้

5.4.2 เสน้ อปุ สงคต์ ่อสินคา้ ของผู้ผลติ แตล่ ะรายในตลาดกงึ่ แขง่ ขนั ก่งึ ผูกขาด

ลักษณะคล้ายเส้นอปุ สงค์หรือเสน้ รายรบั เฉลย่ี (AR) และเสน้ รายรบั หน่วยสุดท้าย (MR) ในตลาดผูกขาด แต่
มคี วามลาดเอียงมากกวา่ เพราะเส้นอปุ สงคต์ อ่ สินค้าในตลาดกงึ่ แขง่ ขันก่งึ ผกู ขาด มคี วามยดื หยุ่นต่อราคา
มากกวา่ ดังภาพท่ี 5.11

ราคา , รายรบั

M
P

D = AR

OQ MR ปริมาณผลิต

ภาพท่ี 5.11 เสน้ อุปสงค์ของผ้ผู ลติ ในตลาดกึ่งแข่งขนั ก่งึ ผกู ขาด

5.4.3 ดลุ ยภาพของผผู้ ลติ ในระยะสน้ั ของตลาดกึ่งแขง่ ขนั กึ่งผูกขาด

1) กรณกี าไรเกินปกติ ผู้ผลติ ในตลาดก่ึงแขง่ ขนั กึง่ ผกู ขาดจะมโี อกาสได้รับกาไรเกนิ ปกติ

คือรายรบั (TR) สูง กวา่ ตน้ ทุนรวม (TC)

ราคา , รายรบั MC จากภาพท่ี 5.12 ปริมาณการผลิตที่เหมาะสมอยู่
กาไรเกินปกติ AC ณ ระดบั ที่ MR = MC ดงั น้ันจะผลิตเท่ากบั OQ

P A ณ ระดับการผลติ OQ น้ี รายรับเฉล่ีย (AR)
C เทา่ กับ AQ ตน้ ทนุ เฉล่ยี (AC) เท่ากบั BQ
B ดงั น้ัน กาไรตอ่ หนว่ ยจะเทา่ กับ AB
กาไรทง้ั หมดจะเท่ากับ AB x OQ = AB x CB
E D = AR เท่ากับพนื้ ที่สเ่ี หลย่ี ม PABC
MR

OQ ปริมาณผลิต

ภาพท่ี 5.12 ดลุ ยภาพระยะส้ันของผ้ผู ลติ (กรณกี าไรเกินปกต)ิ

2) กรณกี าไรปกติ ผ้ผู ลติ ในตลาดกง่ึ แขง่ ขันกึ่งผกู ขาด อาจทาการผลิตและได้กาไรทาง

เศรษฐศาสตร์เทา่ กบั ศนู ย์ หรอื ไดเ้ พียงกาไรปกตเิ ท่านนั้ ในระยะสน้ั ดังภาพท่ี 5.13

ราคา , รายรับ MC
กาไรปกติ
AC จากภาพที่ 5.13 ปริมาณการผลิตทเี่ หมาะสม

อยู่ ณ ระดับที่ MR = MC ดงั นนั้ จะผลติ

PA เทา่ กับ OQ ณ ระดบั การผลิต OQ น้ี
รายรบั เฉล่ยี (AR) เทา่ กบั AQ ตน้ ทุนเฉลย่ี
E D = AR (AC) เทา่ กับ AQ ดังน้ัน รายรบั เฉลยี่ เทา่ กบั
MR ตน้ ทนุ เฉลย่ี ดังนัน้ กาไรจะมีค่าเทา่ กับศูนย์

OQ ปริมาณผลติ (เป็นเพยี งกาไรปกติ)

ภาพที่ 5.13 ดุลยภาพระยะสั้นของผผู้ ลติ (กรณกี าไรปกต)ิ

3) กรณีขาดทุน ผผู้ ลิตจะมโี อกาสทจี่ ะขาดทนุ ได้แมว้ า่ จะทาการผลติ ในตลาดผกู ขาด ซง่ึ

โดยทวั่ ไปเป็นเพราะตน้ ทนุ ตอ่ หน่วยทีส่ ูงเกินไป

ราคา , รายรบั MC
ขาดทุน
AC จากภาพท่ี 5.14 ปริมาณการผลติ ท่เี หมาะสมอยู่
C
P B ณ ระดับท่ี MR = MC ดังน้นั จะผลติ เท่ากบั OQ

A ณ ระดบั การผลติ OQ น้ี รายรับเฉลีย่ (AR) เทา่ กับ

E D = AR AQ ตน้ ทุนเฉลยี่ (AC) เท่ากับ BQ
ดงั น้นั ขาดทุนต่อหน่วย เทา่ กบั BA และขาดทุน
MR ทัง้ หมด จะเท่ากบั BA x OQ = BA x PAเทา่ กบั

OQ ปริมาณผลติ พน้ื ท่ีส่เี หลี่ยม PCBA

ภาพท่ี 5.14 ดลุ ยภาพระยะสั้นของผผู้ ลิต (กรณีขาดทนุ )

5.4.3 ดุลยภาพของผผู้ ลิตในระยะยาวของตลาดก่ึงแขง่ ขนั ก่งึ ผูกขาด

เป็นการผลิตระยะยาวผูผ้ ลติ ในตลาดก่งึ แขง่ ขันกึ่งผกู ขาดจะมีแตก่ าไรปกตเิ ทา่ นั้น เพราะถา้ เกดิ กาไรเกนิ
ปกตจิ ะดึงดดู ใหม้ ีผู้ผลิตรายอืน่ เข้ามาแขง่ ขันมากข้ึน ทาให้ราคาและกาไรลดลงจนเหลอื กาไรปกติ

ราคา , รายรับ LMC จากภาพที่ 5.10 ปริมาณการผลิตที่เหมาะสมอยู่
กาไรปกติ LAC ณ ระดับท่ี MR = LMC ดังนั้นจะผลิตเท่ากบั OQ
ณ ระดบั การผลิต OQ นี้รายรับเฉลี่ย (AR) เท่ากับ
PA AQ ต้นทุนเฉลี่ย (LAC) เท่ากบั AQ รายรับเฉลี่ย
เท่ากบั ตน้ ทนุ เฉลีย่ ดังนั้น กาไรเทา่ กับศูนย์
D = AR (มีเพียงกาไรปกติ)

E

MR

OQ ปริมาณผลิต

ภาพที่ 5.15 ดลุ ยภาพระยะยาวของผู้ผลติ

5.5 ลกั ษณะและการกาหนดราคาของตลาดผขู้ ายน้อยราย ประเภทของตลาดผู้ขายน้อย

5.5.1 ลกั ษณะตลาดผู้ขายน้อยราย 1. ผู้ผลิตแต่ละรายผลิตสินคา้ เหมอื นกัน
เรยี กว่า Pure Oligopoly เช่น กระเบ้ือง
1. มอี ปุ สรรคในการเข้าออกจากตลาด ปูนซีเมนต์ โค้ก กบั เป็ปซี่
2. พฤติกรรมของผู้ผลติ แต่ละรายทเ่ี ปลยี่ นแปลงไป
2. ผู้ผลิตแตล่ ะรายผลติ สินคา้ แตกต่างกนั
3. จานวนผซู้ ้ือและผูข้ ายจานวนมาก เรียกว่า Differentiated Oligopoly เชน่
4. สนิ คา้ ท่ขี ายใช้ทดแทนกันไดด้ ี สบู่ก้อน กับ สบู่เหลว เป็นตน้

5.5.2 เสน้ อปุ สงคต์ ่อสนิ คา้ ของผู้ผลติ ในตลาดผ้ขู ายนอ้ ยราย

เส้นอปุ สงค์ในตลาดผ้ขู ายน้อยรายจะมลี ักษณะเป็นเสน้ อุปสงคห์ ักมุม
(Kinked Demand Curve) โดยจะหกั มุม ณ ราคาตลาดขณะนัน้

ราคา , รายรบั B จากภาพที่ 5.16 จุด P บนเส้นอุปสงค์ ABC คือ ราคาตลาดใน
ขณะนัน้ เส้นอุปสงค์จึงหักมุมตรงจุดซึ่งเป็นราคาตลาดพอดี ถ้าผ้ผู ลิตรายใด
A รายหน่ึงลดราคาผลติ สนิ คา้ ผผู้ ลิตรายอื่นจะลดลงตาม ผลคือจานวนขายจะ
เพิ่มไม่มากนัก สาหรับเส้นอุปสงค์ในช่วงล่าง เมื่อราคาต่ากว่าราคาตลาด
P (ชว่ ง BC) จงึ มีความยืดหยุ่นน้อย ในทางตรงกนั ข้ามถา้ ผู้ผลิตรายใดรายหน่ึง
ข้ึนราคาสินค้า ผู้ผลิตรายอ่ืนไม่ข้ึนตาม จานวนขายจะลดลงอย่างมาก เส้น
C อุปสงค์ในช่วงบนเมื่อราคาสูงกว่าราคาตลาด (ช่วงBA) จึงมีความยืดหยุ่น
มาก และทร่ี ะดบั ราคาตลาดเสน้ อุปสงคจ์ ะไม่มีความยดื หยุ่นเลย
O ปริมาณผลติ
MR เน่ืองจากเส้นอุปสงค์หรือเส้นรายรับเฉลี่ย (AR) เป็นเส้นหักมุม
ณ ราคาตลาด ดังนั้น ทาให้เส้นรายรับส่วนเพิ่ม (MR) จะขาดตอน ณ ระดับ
ภาพท่ี 5.16 เส้นอุปสงคใ์ นตลาดผขู้ ายน้อยราย ราคาตลาดขณะนั้น

5.5.3 ดุลยภาพของผ้ผู ลติ ในตลาดผู้ขายนอ้ ยราย

เง่อื นไขที่ทาให้ผู้ผลติ ในตลาดผ้ขู ายน้อยรายอยู่ในภาวะดลุ ยภาพ คอื จะตอ้ ง
ทาการผลิต ณ ระดับ MR = MC แต่เน่อื งจากว่าผผู้ ลิตจะกาหนดราคาไมแ่ ตกตา่ งไป
จากราคาตลาดในขณะนน้ั MC จึงเทา่ กับ MR ตรงช่วงท่ี MR ขาดตอนเสมอ ซ่ึงจะทา
ให้ราคา (AR) อย่ทู ร่ี าคาตลาดขณะน้ันพอดี

** ถึงแม้ว่าผ้ผู ลติ ท่ีทาการผลติ ในตลาดผขู้ ายน้อยรายมักจะมแี นวโนม้ ทีจ่ ะได้
กาไรเกนิ ปกติ แตก่ เ็ ปน็ ไปไดท้ จี่ ะได้เพยี งกาไรปกติหรือขาดทนุ ได้

1) กรณีกาไรเกนิ ปกติ ผ้ผู ลติ ในตลาดผขู้ ายน้อยราย จะได้รบั กาไรเกินปกติ ณ ระดับการผลติ

ดลุ ยภาพนั้นคอื รายรับเฉลยี่ (และรายรบั รวม) จะมีค่ามากกว่าตน้ ทุนเฉล่ีย (และตน้ ทุนรวม)

ราคา , รายรับ กาไรเกนิ ปกติ MC AC จากภาพที่ 5.17 ปริมาณการผลติ ทเ่ี หมาะสมอยู่ ณ ระดับ
ท่ี MR = MC ดังน้ันจะผลิตเท่ากับ OQ ณ ระดับการผลติ
P A OQ น้ี รายรับเฉลยี่ (AR) เทา่ กับ AQ ต้นทนุ เฉลย่ี (AC)
C BE เท่ากบั BQ ดังนั้นกาไรต่อหน่วย จะเท่ากับ AB
กาไรทั้งหมดจะเท่ากับ AB x OQ = AB x CB เทา่ กับพน้ื ท่ี
D=AR ส่เี หล่ยี ม PABC
O ปริมาณผลติ

Q MR

ภาพที่ 5.17 ดลุ ยภาพของผผู้ ลติ (กรณกี าไรเกนิ ปกต)ิ

2) กรณีกาไรปกติ ผผู้ ลติ ในตลาดผขู้ ายน้อยราย จะได้รับกาไรเพียงกาไรปกติ ถ้าหากการผลติ ณ ระดบั

การผลติ ดุลยภาพน้นั คอื รายรบั เฉลีย่ (และรายรับรวม) จะมคี า่ เทา่ กับตน้ ทนุ เฉลีย่ (และตน้ ทนุ รวม) พอดี

ราคา , รายรบั MC
P
กาไรปกติ AC จากภาพที่ 5.18 ปริมาณการผลิตที่เหมาะสมอยู่
ณ ระดบั ที่ MR = MC ดังนัน้ จะผลติ เทา่ กบั OQ
A ณ ระดับการผลิต OQ นี้ รายรบั เฉลี่ย (AR)
E เทา่ กับ AQ ต้นทุนเฉล่ีย (AC) เทา่ กับ AQ ดังนน้ั
กาไรตอ่ หนว่ ยจะมคี ่าเท่ากับศูนย์ (เปน็ เพยี งกาไร
D=AR ปกติ)

O ปรมิ าณผลิต
Q MR

ภาพท่ี 5.18 ดุลยภาพของผ้ผู ลติ (กรณีกาไรปกต)ิ

3) กรณีขาดทนุ ผผู้ ลติ ในตลาดท่ีมผี ้ขู ายนอ้ ยรายจะมโี อกาสทีจ่ ะขาดทนุ ได้ ถา้ หาก ณ ระดับการ

ผลติ ดลุ ยภาพนนั้ รายรับเฉลย่ี (และรายรบั รวม) ตา่ กวา่ ต้นทุนเฉลี่ย (และต้นทนุ รวม)

ราคา , รายรับ MC จากภาพที่ 5.19 ปริมาณการผลิตที่เหมาะสมอยู่
ณ ระดบั ที่ MR=MC ดังนั้นจะผลิตเทา่ กบั OQ
ขาดทนุ AC ณ ระดบั การผลิต OQ นี้ รายรับเฉลี่ย (AR) เท่ากับ
AQ ต้นทุนเฉลย่ี (AC) เท่ากบั BQ
C BE
PA ดังนน้ั ขาดทนุ ตอ่ หนว่ ย เทา่ กบั BA และขาดทุน
ทงั้ หมดจะเทา่ กบั BA x OQ = BA x PA เท่ากบั
O D=AR ปริมาณผลิต พ้ืนที่ส่ีเหลยี่ ม PCBA
Q MR

ภาพท่ี 5.19 ดลุ ยภาพของผู้ผลติ (กรณขี าดทนุ )

5.5.4 พฤติกรรมการกาหนดราคาในตลาด

เนอื่ งจากในตลาดมีผู้ขายน้อยราย การแขง่ ขนั ด้านราคาจะสง่ ผลกระทบทางลบตอ่ ผู้ผลิตทกุ ราย ทาใหผ้ ูผ้ ลติ ใน
ตลาดที่มีผู้ขายนอ้ ยรายไม่นิยมแขง่ ขนั กนั ทางด้านราคา และมักใช้วธิ ีต่อไปนใ้ี นการกาหนดราคาตลาด ซึง่ ผู้ผลติ ใน
ตลาดจะใช้เป็นหลกั ในการตดั สินใจ

1) ถ้าผู้ผลิตในตลาดผู้ขายน้อยรายมีขนาด 2) ถ้าผู้ผลิตบางรายในตลาดมีขนาดใหญ่
ใกลเ้ คียงกัน การกาหนดราคาตลาดมกั จะนยิ มใช้
กว่า หรือมีส่วนแบ่งตลาดมากกว่ารายอื่นอย่างชัด
วิธีการรวมหัวกนั ตกลงราคา (Collusion) หรอื รวม
หัวกันผูกขาด ท้ังโดยเปิดเผยและไม่เปิดเผย ซึ่ง แจ้ง การกาหนดราคาตลาดมักจะเป็นการตั้งราคา
นอกจากตกลงกนั เรื่องราคาแล้ว จาเป็นต้องต้องตก ตามผู้นา โดยการท่ีผู้ผลิตรายย่อยจะถือว่าผู้ผลิตราย
ลงเร่ืองการจากัดปริมาณผลิตด้วย เพ่ือให้ราคาอยู่ ใหญน่ ้ันเป็นผนู้ าดา้ นราคา (Price Leader) ถา้ ผ้ผู ลติ
ในระดบั สูงได้ รายใหญ่ต้ังราคาอย่างไร ผู้ผลิตรายย่อยก็จะต้ังราคา
ตามนนั้

5.6 การเปรยี บเทยี บลักษณะของตลาดสินค้าแตล่ ะประเภท

สามารถเปรยี บเทยี บลกั ษณะของสนิ คา้ แตล่ ะประเภทโดยเปรียบเทยี บตามลกั ษณะดงั ตารางท่ี 5.1

ตารางท่ี 5.1 เปรยี บเทยี บลกั ษณะของตลาดสนิ ค้าแตล่ ะประเภท

ลักษณะทเี่ ปรยี บเทยี บ ตลาดแข่งขนั ตลาดผูกขาด ตลาดกึ่งแขง่ ขัน ตลาดผู้ขายน้อยราย
อยา่ งสมบรู ณ์ มีผขู้ ายเพียงรายเดียว กง่ึ ผกู ขาด มีผู้ขายจานวน 2-3 ราย

1. จานวนของผู้ซ้ือและผูข้ าย มีทงั้ ผซู้ ือ้ และผูข้ ายจานวนมาก มผี ู้ขายเป็นจานวนมาก

2. ลกั ษณะสินค้าของผ้ผู ลติ ผลิตสนิ คา้ เหมอื นกนั ทุกประการ สินค้าเป็นเอกลักษณ์(หาแทนได้ แตกตา่ งกัน เหมือนกนั
แตล่ ะราย ทาได้อย่างเสรี มีขอ้ จากดั มาก
3. การเขา้ ออกตลาด ยาก)
4. การกาหนดราคาสินค้า
5. ตัวอย่างชนดิ ของสนิ ค้า มีขอ้ จากัด ทาไดอ้ ยา่ งเสรี

6. จานวนคู่แขง่ กลไกราคา ผู้ขายกาหนดเอง ขึ้นอยู่กับตราย่หี ้อ ไมแ่ ขง่ ขนั ดา้ นราคา
7. กาไรที่ไดร้ ับ
สินค้าเกษตรกรรม เช่น ข้าว มัน กิจการสาธารณูปโภค ไฟฟ้า ผงซักฟอก สบู่ ยาสฟี นั สบู่กอ้ น กบั สบู่เหลว
นา้ อัดลม
สาปะหลัง หนุ้ รถไฟ

มจี านวนมาก ไมม่ เี ลย มจี านวนมาก มจี านวนนอ้ ย

มีกาไรเกินปกติ ในระยะส้ัน และใน มีกาไรปกติในระยะส้ันและมี มีกาไรเกินปกติในระยะส้ัน มีกาไรเกนิ ปกติในระยะยาว

ระยะยาวมเี พยี งกาไรปกติ กาไรเกินปกตใิ นระยะยาว และในระยะยาวมีเพียงกาไร

ปกติ

สรปุ

ตลาดมอี ยู่ด้วยกัน 2 ความหมาย ความหมายท่บี คุ คลทว่ั ไปเข้าใจ คอื ตลาดเป็นสถานทท่ี ่ี
ผซู้ ้ือและผ้ขู ายมาพบปะกันเพ่ือทาการติดต่อซอื้ ขายแลกเปล่ยี นสนิ คา้ และบริการระหว่างกนั
สว่ นตลาดในทางเศรษฐศาสตร์จะเป็นภาวการณท์ ี่เอือ้ อานวยให้ผู้ซอื้ สามารถซอื้ และผู้ขาย
สามารถขายสนิ คา้ และบริการระหว่างกนั ได้ ทัง้ นี้จะมีหรือไม่มสี ถานทแี่ น่นอนกไ็ ด้

ทางทฤษฎเี ศรษฐศาสตรจ์ ะแบ่งประเภทของตลาดโดยอาศัยหลักเกณฑโ์ ครงสรา้ งของ
ตลาดออกเป็น 2 ประเภท คอื ตลาดแขง่ ขันอย่างสมบรู ณ์ และตลาดแข่งขันไม่สมบูรณ์ โดยใน
ตลาดแข่งไม่สมบรู ณย์ ังสามารถแบ่งออกเปน็ ตลาดผกู ขาด ตลาดกงึ่ แข่งขนั ก่ึงผูกขาด และ
ตลาดผู้ขายนอ้ ยราย ดงั น้ันผู้ผลติ ในแตล่ ะตลาดตา่ งตดั สินใจทาการผลิตเพ่อื มงุ่ แสวงหากาไร
สูงสุด

สรปุ ตอ่

หลักเกณฑ์ในการหาระดับของผลผลิตท่ีทาให้ผู้ผลิตได้รับกาไรสูงสุดจะ
เหมือนกันทุกตลาด คือ ผู้ผลิตจะแสวงหากาไรสูงสุดจะเลือกทาการผลิต ณ จุดที่มี
ความแตกต่างกันระหว่างรายรับรวมกับต้นทุนรวมมีค่าสูงสุด หรือรายรับเพ่ิมเท่ากับ
ต้นทนุ เพิ่ม (MR = MC) หรือจดุ ทเ่ี ส้น MR ตดั กบั เสน้ MC เพียงแต่ว่าเสน้ MC และ
เส้น MR ของผู้ผลิตในตลาดแต่ละประเภทจะแตกต่างกันตามโครงสร้างตลาดแต่ละ
ประเภท และหากเราพิจารณาในเร่ืองของประสิทธิภาพในการจัดสรรทรัพยากร
(ปริมาณการผลิตสูง ต้นทุนการผลิตต่า) ของแต่ละตลาด จะเห็นได้ว่าประสิทธิภาพ
ในการจัดสรรทรัพยากรเรียงจากมากไปน้อย คือ ตลาดแข่งขันอย่างสมบูรณ์

ตลาดก่ึงแขง่ ขันกง่ึ ผกู ขาด ตลาดผูข้ ายนอ้ ยราย และตลาดผกู ขาด ตามลาดบั