การสร้างคำสมาส-สนธิ

การสร้างคำ BY ครูบี ศิริวิมล สมาส : ชน สนธิ : เชื่อม

คำ บาลี/ คำ สันสกฤต คำ บาลี/ คำ สันสกฤต คือ คำ ที่เกิดจากการนำ คำ บาลีและสันสกฤตมารวมกัน โดยนำ คำ มาเรียง ชิดกันให้เกิดเป็นคำ ใหม่ อ่านออกเสียงต่อเนื่องกัน ส่วนมากมีความหมายตรงกับคำ เหล่านั้นรวมกัน หรืออาจมีความหมายใหม่ หรือมีเค้าโครงเดิม เพื่อให้มีคำ ใช้มากขึ้น คำ สมาส คำ สมาส

คือ คำ ที่เกิดจากการนำ คำ ในภาษาบาลีและสันสกฤตมารวมเข้าด้วยกัน โดยวิธีการเรียงต่อกัน เพื่อให้เกิดคำ ที่มีความหมายใหม่โดยมีเค้าโครง ความหมายเดิม คำ สมาส แบบสมาส วิธีสมาส : นำ คำ มาชนกัน - ไม่มีการกลืนเสียงระหว่างคำ หลักการสังเกตคำ สมาส ๑. ต้องเป็นคำ ที่เกิดจากคำ ยืมภาษาบาลีและสันสกฤตเท่านั้น ๒. ต้องแปลความหมายจากข้างหลังไปข้างหน้า เช่น อุบัติ (เกิดขึ้น) + เหตุ (เหตุ) ทศ + พร = คติ (สอนใจ) + พจน์ (คำ พูด) สาร + คดี =

หลักการสังเกตคำ สมาส ๓. อ่านออกเสียงระหว่างคำ ที่สมาสกันจะอ่านออกเสียงสระต่อเนื่องกัน เช่น ศิลปกรรม อ่านว่า สิน-ละ-ปะ-กำ พิพิธภัณฑ์ อ่านว่า อิทธิฤทธิ์ อ่านว่า ๔. คำ สมาสที่นำ คำ ภาษาบาลี/สันสกฤตมาเรียงต่อกัน ไม่มีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการเขียน เช่น วัฒน + ธรรม = วัฒนธรรม คณิต + ศาสตร์ = วาต + ภัย = ๕. คำ สมาสที่เกิดจากการตัดวิสรรชนีย์พยางค์ท้ายของคำ หน้า (ไม่ประวิสรรชนีย์ระหว่างคำ ) เช่น ธุระ + กิจ = ธุรกิจ กาละ + เทศะ = ศิลปะ + กรรม =

หลักการสังเกตคำ สมาส ๖. คำ สมาสที่เกิดจากการตัดทัณฑฆาตของพยางค์หน้าออก (ไม่มีทัณฑฆาตระหว่างคำ ) เช่น เยาว์ + ราช อ่านว่า เยา-วะ-ราช สิทธิ์ + บัตร อ่านว่า เจดีย์ + สถาน อ่านว่า ๗. คำ สมาสที่เกิดจากการนำ คำ บาลีสันสกฤตไปสมาสกับคำ ว่า ศาสตร์ กรรม ภาพ ภัย เช่น ครุ + ศาสตร์ = ครุศาสตร์ แพทย์ + ศาสตร์ = อักษร + ศาสตร์ = จิตร + กรรม = จิตรกรรม วจี + กรรม = อสัญ + กรรม =

หลักการสังเกตคำ สมาส ๗. คำ สมาสที่เกิดจากการนำ คำ บาลีสันสกฤตไปสมาสกับคำ ว่า ศาสตร์ กรรม ภาพ ภัย เช่น มโน + ภาพ = มโนภาพ สถานะ + ภาพ = สันติ + ภาพ = อุทก + ภัย = อุทกภัย อัคคี + ภัย = ฉาตก + ภัย = ทุพภิกข + ภัย = มหา + ภัย = ๘. คำ สมาสที่เกิดจากคำ บาลีสันสกฤตที่มีคำ ว่า “พระ” นำ หน้าเป็นคำ สมาส เช่น พระหัตถ์ พระบาท พระเนตร พระสงฆ์ พระชันษา พระมารดา

ข้ข้ข้ อข้ ควรสัสัสังสั เกต คำ ประสมและวลีบางคำมีลักษณะคล้ายคำ สมาสแต่ไม่ใช่คำ สมาสเนื่องจากไม่ได้เกิดจาก คำ ที่มาจากภาษาบาลีสันสกฤต พระเจ้าพลเมืองพระดำ ริพระดำ ริ

คำ สมาส แบบวิธี “สนธิ” วิธีสนธิ : นำ คำ มาเชื่อมกัน

แบ่งออกเป็น ๓ ชนิด คือ คำ ที่เกิดจากการนำ คำ ในภาษาบาลีและสันสกฤตมารวมเข้าด้วยกัน โดยวิธี การกลืนเสียงกัน เพื่อให้เกิดคำ ที่มีความหมายใหม่โดยมีเค้าโครงความหมายเดิม คำ สมาส แบบสนธิ วิธีสมาส : นำ คำ มาเชื่อมกัน - มีการกลืนเสียงกัน สระสนธิ พยัญชนะสนธิ นฤคหิตสนธิ

๑. ตัดสระพยางค์ท้ายของคำ หน้า แล้วใช้สระพยางค์หน้าของคำ หลัง เช่น สระสนธิ มหา + อัศจรรย์ มหา + อาลัย ชล + อาลัย ฐานะ + อันดร จินตน + อาการ มหัศจรรย์

๒. ตัดสระพยางค์ท้ายของคำ หน้า แล้วใช้สระพยางค์หน้าของคำ หลัง โดยเปลี่ยนแปลงสระ เช่น สระสนธิ ๒.๑ เปลี่ยนสระ อะ เป็น อา ประชา + อธิปไตย = ประชาธิปไตย เทศ + อภิบาล = พงศ + อวตาร = เลข + อนุการ = ๒.๒ เปลี่ยนสระ อิ เป็น เอ คช + อินทร์ = คเชนทร์ ปรม + อินทร์ = ภูมิ + อินทร์ = เทว + อิศวร = ๒.๓ เปลี่ยนสระ อุ เป็น อู / โอ สุข + อุทัย = สุโขทัย มหา + อุฬาร = อรุณ + อุทัย = ดนุ + อุปถัมภ์ =

๑. คำ ที่ลงท้ายด้วย “ส” สนธิกับพยัญชนะ ให้เปลี่ยน “ส” เป็น “โ” เช่น พยัญ ยั ชนะสนธิ รหส + ฐาน = รโหฐาน มนส + รมย = มนส + มัย = มนส + รถ = มนส + คติ = มนส + ภาพ = ๒. คำ ที่ลงท้ายด้วย “ทุส” และ “นิส” สนธิกับพยัญชนะ ให้เปลี่ยน “ส” เป็น “ร” เช่น ทุส + ชน = ทุรชน ทุส + กันดาร = ทุส + พล = นิส + ภัย = นิรภัย นิส + มิต = ทุส + ทุกข =

๑. นฤคหิตสนธิกับคำ ที่พยางค์หน้าเป็นสระ เปลี่ยน นฤคหิตเป็น “ม“ เช่น นฤคหิตสนธิ สํ + อาทาน เปลี่ยนเป็น ม สํ + อาคม = สํ + อุทัย = สํ + อาจารย = สม + อาทาน = สมาทาน

๒. นฤคหิตสนธิกับพยัญชนะวรรค เปลี่ยน นฤคหิตเป็นพยัญชนะตัวสุดท้ายของวรรค นฤคหิตสนธิ สํ + เวช เปลี่ยนเป็น ง เช่น สํ + ขาร = สํ + กร = สํ + คราม = สง + เวช = สังเวช