ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
ÇÀÄÓÆÁÈÍÅ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÏÐÂÎÃ
Ñòóäåíòñêè äîì Êðàšà Àëåêñàíäðà Ïðâîã
236. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÎËÀÆÅ ÊÀÌÅÍ ÒÅÌÅŠÀÖ ÑÒÓÄÅÍÒÑÊÎÃ ÄÎÌÀ
Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 9. ÌÀ£ 1926.
Äà áè ñòóäåíòè èìàëè ñâå óñëîâå çà ñòàíîâàœå è ó÷åœå êðàš ¼å îäëó÷èî äà ñà-
ãðàäè äîì è íà äàí Ñâåòîã Ñàâå 1926. î òîìå ¼å îáàâåñòèî ðåêòîðà. Ó ïèñìó
êðàš ¼å íàâåî: „Áðèãà î äîáðèì ñèðîìàøíèì àöèìà èç ñâè¼ó íàøèõ êðà¼åâà íà
Áåîãðàäñêîì óíèâåðçèòåòó, âîäè ìå êàä âàì ¼àâšàì î ñâî¼î¼ íàìåðè äà èì ïî-
äèãíåì êó ó ó áëèçèíè œèõîâèõ áóäó èõ øêîëà. Íàäà ìè ¼å, äà å îíè, îñëîáî åíè
íà ò༠íà÷èí ñâàêîäíåâíèõ ìàòåðè¼àëíèõ òåøêî à, äîáèòè âèøå ïðåãíó à äà
ñå òåìåšèòî ñïðåìå çà ïîñëîâå êî¼èìà ñå ìèñëå îäàòè... Êàä ñòóäåíòñêè äîì
áóäå ñàãðà åí, ïðåäà å ñå Óíèâåðçèòåòó.”
Äîì ¼å ñàãðàäèî èç ñðåäñòàâà ôîíäà êî¼è ¼å îñíîâàî íà äàí âåí÷àœà 8. ¼óíà
1922. ãîäèíå. Îïøòèíà ¼å Êðàšåâîì ôîíäó óñòóïèëà çåìšèøòå íà óãëó óëèöà
êðàšà Àëåêñàíäðà è êðàšèöå Ìàðè¼å çà èçãðàäœó Ñòóäåíòñêîã äîìà è îäëó÷è-
ëà äà ñå óáàøòèœåœå èçâðøè „íà èìå Œåãîâîã Âåëè÷àíñòâà êðàšà.”
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3
237. ÑÒÓÄÅÍÒÑÊÈ ÄÎÌ „ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ” Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ
Èçãðàäœà äîìà çàïî÷åëà ¼å ó ïðîëå å 1926, à ñâå÷àíî ¼å îñâå åí è îòâîðåí 8.
236 àïðèëà 1928. Äîì ¼å îìîãó àâàî ñìåøò༠çà 500 ñòóäåíàòà è ó œåìó ñó ñòàíîâà-
ëè ñòóäåíòè èç ñâèõ êðà¼åâà Êðàšåâèíå, à ìå ó œèìà ¼å áèî è èçâåñòàí áðî¼
êðàšåâèõ ñòèïåíäèñòà.
Ôîòîãðàôè¼à
£óãîñëàâè¼à íà òåõíè÷êîì ïîšó 1919–1920.
238. ÑÒÓÄÅÍÒÈ Ó ÀÓÄÈ£ÅÍÖÈ£È ÊÎÄ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ, 20. £ÓÍ 1933.
Ïîâîäîì ïåòîãîäèøœèöå Ñòóäåíòñêîã äîìà êðàš ¼å ó âåëèêî¼ äâîðàíè Ñòàðîã
äâîðà ïðèìèî 500 ñòóäåíàòà. Ó èìå ñòóäåíàòà êðàšà ¼å ïîçäðàâèî ñòóäåíò ïðà-
âà Æèâàí Ðàäî¼êîâè è ïðåäàî ìó ñïîìåíèöó ñà ïîòïèñèìà ñòóäåíàòà è óïðàâå
Äîìà ó çíàê çàõâàëíîñòè è îäàíîñòè. Ïðèìà¼ó è ñïîìåíèöó êðàš ñå çàõâàëèî
ðå÷èìà: „Ñðå àí ñàì äà ñó ñå ñâå íàäå è æåšå êî¼å ñàì èçðàçèî ïðèëèêîì ïîëàãà-
œà êàìåíà òåìåšöà âàøåì äîìó, ïîòïóíî îñòâàðèëå òå âàñ äàíàñ âèäèì çà-
äîâîšíå øòî ñå ìîæåòå áåç áðèãå ïîñâåòèòè íàóöè êàêî áè íàîðóæàíè çíà-
237 œåì è èñêóñòâîì êîðèñíî ïîñëóæèëè îòàŸáèíè.”
100
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
Ïîñëå ãîâîðà êðàš ¼å ðàçãîâàðàî ñà ñòóäåíòèìà èíòåðåñó¼ó è ñå îäàêëå ñó,
øòà ñòóäèðà¼ó è ãäå íàìåðàâà¼ó äà ðàäå ïî çàâðøåòêó ñòóäè¼à è ïðèðåäèî çàêóñêó.
Ôîòîãðàôè¼à
×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó. Ñïîìåí àëáóì ñëèêà èç æèâîòà
áëàæåíîïî÷èâøåã âèòåøêîã êðàšà Àëåêñàíäðà Ïðâîã Ó¼åäèíèòåšà,
Áåîãðàä 1935.
Äîì êðàšà Àëåêñàíäðà Ïðâîã çà ó÷åíèêå ñðåäœèõ øêîëà 240
239. ÏÈÑÌÎ ÎÏØÒÈÍÅ ÃÐÀÄÀ ÁÅÎÃÐÀÄÀ ÓÏÐÀÂÈ ÄÂÎÐÀ Î ÎÑËÎÁÀ€ÀŒÓ ÎÄ 101
ÏËÀ ÀŒÀ ÒÀÊÑÅ ÇÀ ÏÐÅÍÎÑ ÍÀ ÈÌÅ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÒÀÏÈ£Å
ÇÅÌŠÈØÒÀ ÇÀ ÏÎÄÈÇÀŒÅ ÄÎÌÀ ÇÀ ÑÐÅÄŒÎØÊÎËÑÊÓ ÎÌËÀÄÈÍÓ ÍÀ
ÒÎÏ×ÈÄÅÐÑÊÎÌ ÁÐÄÓ, 12. ÀÂÃÓÑÒ 1930.
Îïøòèíà ó ïèñìó íàâîäè äà ¼å çåìšèøòå íà êîìå ñå íàëàçè ëåòœè ëîãîð ïîäî-
ôèöèðñêå øêîëå íà Òîï÷èäåðñêîì áðäó èçìå ó Ñåœà÷êå, Šóáè êå è Òèòåëñêå
óëèöå, ïîâðøèíå îêî 14.000 ì ïîêëîíèëà çà ïîäèçàœå Äîìà çà ñðåäœîøêîë-
ñêó îìëàäèíó. Îáàâåøòàâà Óïðàâó äâîðà äà ¼å ïîòðåáíî êîä Ïðâîñòåïåíîã ñó-
äà íà èìå êðàšà Àëåêñàíäðà èçâðøèòè ïðåíîñ òàïè¼å îä óñòóïšåíîã çåìšè-
øòà è ìîëè Óïðàâó äâîðà äà „èçäå¼ñòâó¼å îä ãîñïîäèíà ìèíèñòðà ôèíàíñè¼à
îñëîáî åœå îïøòèíå è êðàšåâîã Äîìà ñðåäœîøêîëñêå îìëàäèíå îä ïëà àœà
ïðåíîñíå òàêñå çà ïðåíîñ èìàœà îïøòèíñêîã ïî òàïè¼è...íà ïîìåíóòè Äîì,
îäíîñíî, íà Œåãîâî Âåëè÷àíñòâî êðàšà.”
Ïèñìî
À£-74-339/616
240. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÎÑÂÅ ÅŒÓ ÊÀÌÅÍ ÒÅÌÅŠÖÀ ÄÎÌÀ
ÇÀ ÑÐÅÄŒÎØÊÎËÑÊÓ ÎÌËÀÄÈÍÓ, 5. £ÓË 1931.
Ïîñëå îñâå åœà êî¼å ¼å èçâðøèî ïðîòà Ìèõàèëî Ïîïîâè , êðàš ¼å óãðàäèî ïî-
âåšó è ïîëîæèî êàìåí òåìåšàö. Ó ïîâåšè ¼å íàïèñàî: „Ó èìå Îöà è Ñèíà è Ñâà¼-
òîãà Äóõà, Ìè Àëåêñàíäàð Ïðâè êðàš £óãîñëàâè¼å, ïîëîæèñìî äàíàñ òåìåš
îâîì äîìó, êî¼è íàìåœó¼åìî ìëàäè èìà èç ñâèõ êðà¼åâà íàøå îòàŸáèíå, àöè-
ìà ñðåäœèõ øêîëà äà ñå ó œåìó ñïðåìà¼ó çà ñëóæáó íàðîäíó. Àìèí. Ó íàøåì ïðå-
ñòîíîì ãðàäó Áåîãðàäó, íà äàí 5. ¼óëà 1931.” Ïîñëå ïîëàãàœà êàìåíà òåìåšöà
ïðîòà ñå çàõâàëèî êðàšó çà âèñîêî ñòàðàœå î ¼óãîñëîâåíñêî¼ øêîëñêî¼ îìëà-
äèíè.
Ôîòîãðàôè¼à
Ïîëèòèêà, 6. ¼óë 1931.
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
241 241. ÄÎÌ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÇÀ Ó×ÅÍÈÊÅ ÑÐÅÄŒÈÕ ØÊÎËÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ
Êðàšåâèì ñðåäñòâèìà èçãðàäœà Äîìà ñâå÷àíî ¼å îòïî÷åëà 5. ¼óëà 1931. êàäà ¼å
êðàš ïîëîæèî êàìåí òåìåšàö, à çàâðøåí ¼å ¼óëà 1933.
Ó Äîìó ¼å áèëî ìåñòà çà îêî 300 ó÷åíèêà èç ñâèõ êðà¼åâà äðæàâå. Ïîðåä ñîáà çà
ñïàâàœå, Äîì ¼å ðàñïîëàãàî áèáëèîòåêîì, äâîðàíîì çà öðòàœå, ó÷èîíèöàìà,
àìáóëàíòîì, ôèñêóëòóðíîì ñàëîì, áàçåíîì, êóõèœîì è ïåðèîíèöîì.
Çàäàòàê Äîìà ¼å áèî äà „ñâî¼å ïèòîìöå ðåäîâíå ó÷åíèêå ìóøêå ãèìíàçè¼å êðà-
šà Àëåêñàíäðà Ïðâîã âàñïèòà è ïðóæè èì äîáðî îïøòå îáðàçîâàœå ïðèìåœó-
¼ó è íà¼áîšå âàñïèòíå ìåòîäå è ðàçâè¼à¼ó è ó œèìà çäðàâî è ñíàæíî ¼óãîñëî-
âåíñêî íàöèîíàëíî îñå àœå.”
Ôîòîãðàôè¼à
Ïðîñïåêò Äîì êðàšà Àëåêñàíäðà Ïðâîã
çà ó÷åíèêå ñðåäœèõ øêîëà, Áåîãðàä 1934.
À£-66-1123-1446
242. ÎÄËÓÊÀ ÓÏÐÀÂÍÎà ÑÀÂÅÒÀ Î ÎÑÂÅ ÅŒÓ ÄÎÌÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ
ÏÐÂÎà ÇÀ Ó×ÅÍÈÊÅ ÑÐÅÄŒÈÕ ØÊÎËÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 18. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1933.
Óïðàâà Äîìà ¼å äîíåëà îäëóêó äà ñå îñâå åœå Äîìà îáàâè 17. äåöåìáðà 1933.
è ðåøèëà äà óçìå êðàšåâ ðî åíäàí çà ñëàâó Äîìà.
Îäëóêà
À£-74-339/709
Ñïîìåíèê Íåçíàíîì ¼óíàêó íà Àâàëè
243. ÑÒÀÐÈ ÑÏÎÌÅÍÈÊ ÍÅÇÍÀÍÎÌ £ÓÍÀÊÓ ÍÀ ÀÂÀËÈ ÏÎÄÈÃÍÓÒ 1922.
Ó çíàê çàõâàëíîñòè ðàòíèöèìà êî¼è ñó ïîãèíóëè çà ñëîáîäó æèòåšè ïîäàâàë-
ñêèõ ñåëà ïîäèãëè ñó ñïîìåíèê Íåçíàíîì ¼óíàêó íà Àâàëè, íà ìåñòó ãäå ¼å íà-
åí ãðîá íåïîçíàòîã ñðïñêîã âî¼íèêà òðå åã ïîçèâà, ïàëîã ó òîêó îäáðàíå Áåî-
ãðàäà 1915. ãîäèíå. Ñïîìåíèê ¼å 1. ¼óíà 1922. ó ïðèñóñòâó ÷ëàíîâà âëàäå è
èçàñëàíèêà êðàšà Àëåêñàíäðà, ãåíåðàëà Ñòåâàíà ÕàŸè à, îòêðèî ïðåäñåäíèê
Íàðîäíå ñêóïøòèíå Èâàí Ðèáàð êî¼è ¼å òîì ïðèëèêîì ðåêàî: „Íåçíàíè ¼óíà÷å!
Òâî¼ ãðîá è òâî¼å ìðòâî òåëî ëåæè îâäå íà âðõó ëåïå Àâàëå. Ó òâîì ãðîáó ñèì-
áîëèçîâàíà ¼å óñïîìåíà è ïîíîñ íà ñâå ïàëå íåçíàíå ¼óíàêå. Òâî¼ ãðîá çàñèïà å
öâå åì çàõâàëíî ïîòîìñòâî êî¼å å íàðî÷èòî çàòî ïîñå èâàòè Àâàëó è íà
òâîì ãðîáó íà è å âîšå è ñíàãå ó ðàäó çà äîáðî îòàŸáèíå è íàðîäà.”
Ïîñëå ïðåíîñà êîñòè¼ó ó êðèïòó íîâîã ñïîìåíèêà Íåçíàíîã ¼óíàêà 1938, ñòàðè
ñïîìåíèê ¼å ïðåíåò ó ïîðòó öðêâå ó Áåëîì Ïîòîêó.
Ôîòîãðàôè¼à
243 Ñ. Æèâàíîâè , Ñïîìåíèê íåçíàíîì ¼óíàêó íà Àâàëè, Áåîãðàä 1968.
102
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
244. ÊÐÀŠ ÁÎÐÈÑ È ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÎÄÀ£Ó ÏÎØÒÓ ÍÅÇÍÀÍÎÌ £ÓÍÀÊÓ 103
ÍÀ ÀÂÀËÈ, 12. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1933.
Òîêîì çâàíè÷íå ïîñåòå Áåîãðàäó áóãàðñêè êðàš ¼å ó ïðàòœè ¼óãîñëîâåíñêîã
êðàšà ïîëîæèî âåíàö íà ãðîá Íåçíàíîã ¼óíàêà.
Ñïîìåíèê ¼å ïðåäñòàâšàî ñèìáîëè÷íî ìåñòî îäàâàœà ïî÷àñòè ñâèì ðàòíèöè-
ìà ïàëèì çà ñëîáîäó è áèî ¼å ìåñòî õîäî÷àø à ãäå ñó äîëàçèëå ïîëèòè÷êå è
âî¼íå ìèñè¼å ñòðàíèõ äðæàâà, äåëåãàöè¼å ðàçíèõ äðóøòàâà, óäðóæåœà è óñòà-
íîâà, êàî è à÷êå åêñêóðçè¼å.
Ôîòîãðàôè¼à
Zeitblick, 16. äåöåìáàð 1933.
À£-38-752-931
245. ÑÐÅÄŒÎÂÅÊÎÂÈ ÃÐÀÄ ÆÐÍΠÍÀ ÀÂÀËÈ, 15. £ÓË 1929.
Òâð àâà ¼å ïîðóøåíà äà áè íà òîì ìåñòó êðàš Àëåêñàíäàð ïîäèãàî ñïîìåíèê
Íåçíàíîì ¼óíàêó. Ðóøåœå óòâð åœà ïî÷åëî ¼å 18. àïðèëà 1934. êàäà ¼å ó ïðèñó-
ñòâó êðàšà åêñïëîçèâ àêòèâèðàî êíåæåâè Àëåêñàíäàð, íà¼ñòàðè¼è ñèí êíåçà
Ïàâëà. Îä åêñïëîçè¼å „îñåòèî ñå ¼àê ïîòðåñ, à íåïîñðåäíî çàòèì ãóñò îáëàê
äèìà è ïðàøèíå îáàâè ðóøåâèíå. Çà âðåìå îâå ïî¼àâå êðàš ðå÷å ìëàäîì êíåçó:
Ãëåäà¼, ãëåä༠øòà ñè óðàäèî.”
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-8
246. ÈÇÂÅØÒÀ£ Î ÏÎËÀÃÀŒÓ ÊÀÌÅÍÀ ÒÅÌÅŠÖÀ ÑÏÎÌÅÍÈÊÀ ÍÅÇÍÀÍÎÌ
£ÓÍÀÊÓ ÍÀ ÀÂÀËÈ, 28. £ÓÍ 1934.
Ïîñëå îñâå åœà êðàš Àëåêñàíäàð ¼å óãðàäèî ïîâåšó è ñà òðè óäàðöà ñðåáð-
íèì ÷åêè åì ïîëîæèî êàìåí òåìåšàö. Ó ïîâåšè ¼å íàïèñàî: „Âî èì¼à îöà è ñè-
íà è ñâà¼òàãî äóõà, Ìè Àëåêñàíäàð I, ïîëîæèñìî íà Âèäîâäàí 28/15. ¼óíà 1934. êà-
ìåí òåìåšàö ñïîìåíèêà Ñðïñêîì íåçíàíîì ¼óíàêó ïîãèíóëîì ó ðàòîâèìà
1912. äî 1918. çà îñëîáî åœå è ó¼åäèœåœå £óæíèõ Ñëîâåíà. Îâ༠ñïîìåíèê êàî
ñâî¼ó çàäóæáèíó ïîäèæåìî ïî ïðî¼åêòó ñêóëïòîðà Èâàíà Ìåøòðîâè à çà âå-
÷àí ïîìåí èçãèíóëèì ðàòíèì äðóãîâèìà è çà ñâåòàî ïðèìåð áóäó èì ïîêîšå-
œèìà £óãîñëîâåíñêèì. Àìèí. Ó íàøåì ïðåñòîíîì ãðàäó Áåîãðàäó, ëåòà Ãîñïîä-
œåã 1934. íà Âèäîâäàí, Àëåêñàíäàð.”
Ïîòîì ñå ïðîòà Ïîïîâè îáðàòèî êðàšó, ñâèòè, âî¼íèöèìà è íàðîäó èñòàêàâøè
äà „êðàš Àëåêñàíäàð ïîäèæå ñïîìåíèê âå÷èòå çàõâàëíîñòè íàðîäíå íàøå Íå-
çíàíîì £óíàêó êàî ïðåäñòàâíèêó ñâèõ áîðàöà èçãèíóëèõ íà áî¼íèì ïîšèìà, ÷è¼è
ñó ãðîáîâè ðàñòóðåíè øèðîì öåëîã ñâåòà, èëè ïî÷èâà¼ó ó ïó÷èíàìà ìîðñêèì.”
Èçâåøòà¼
Íàðîäíå íîâèíå, 30. ¼óí 1934.
À£-335-9/6
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
247 247. ÀÂÈÎÍÑÊÈ ÑÍÈÌÀÊ ÃÐÀÄÈËÈØÒÀ ÑÏÎÌÅÍÈÊÀ ÍÅÇÍÀÍÎÌ £ÓÍÀÊÓ
ÍÀ ÀÂÀËÈ ÏÐÈËÈÊÎÌ ÎÑÂÅ ÅŒÀ ÊÀÌÅÍÀ ÒÅÌÅŠÖÀ, 28. £ÓÍ 1934.
Ïîñëå ðóøåœà Æðíîâà íèâåëèñàí ¼å òåðåí è ôîðìèðàíà òðàñà áóäó åã ñïîìå-
íèêà, à çàòèì ñó èñêîïàíè òåìåšè ÷è¼å ¼å áåòîíèðàœå îòïî÷åëî ïîñëå ïîëàãà-
œà êàìåíà òåìåšöà. Êðàš ¼å ó ïðàòœè êíåçà Ïàâëà 25. ñåïòåìáðà 1934. îáèøàî
ðàäîâå íà Àâàëè „è íàðî÷èòî ñå äóãî çàäðæàâà, ñâàêà ãà ñèòíèöà çàíèìà.”
Ñïîìåíèê ¼å çàâðøåí íåêîëèêî ãîäèíà ïîñëå ïîãèáè¼å êðàšà Àëåêñàíäðà è,
íà Âèäîâäàí1938, óç ó÷åø å âî¼ñêå è íàðîäà, ïðåíåòå ñó êîñòè Íåçíàíîã ¼óíàêà
èç ñòàðîã ãðîáà ó êðèïòó íîâîã ñïîìåíèêà, íà êîìå ¼å ñòà¼àî íàòïèñ „Àëåêñàí-
äàð I – êðàš £óãîñëàâè¼å Íåçíàíîì ¼óíàêó.”
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-8
Ïðèâàòíî âëàñíèøòâî
ÁÀËÊÀÍ ÁÀËÊÀÍÑÊÈÌ ÍÀÐÎÄÈÌÀ
Êîíôåðåíöè¼à ìèðà ó Ïàðèçó
248. ÆÎÐÆ ÊËÅÌÀÍÑÎ
Ïðåäñåäíèê ôðàíöóñêå âëàäå è ïðåäñåäàâà¼ó è Êîíôåðåíöè¼å ìèðà ó Ïàðèçó
Æîðæ Êëåìàíñî, çáîã óïîðíîñòè, æèëàâîñòè è ïðèìåíå îøòðèõ ìåòîäà ó äè-
ïëîìàòñêèì êðóãîâèìà áèî ¼å ïîçíàò êàî „òèãàð.”Êëåìàíñî êàî è âå èíà ôðàí-
öóñêèõ ïîëèòè÷àðà, äðæàî ñå ïðåìà Êðàšåâèíè ÑÕÑ ÷àñ áëàãîíàêëîíî, à ÷àñ
îøòðî. Ôðàíöóñêà, èàêî ðàòíè ñàâåçíèê Ñðáè¼å, íè¼å áèëà çàøòèòíèê Êðàšå-
âèíå ÑÕÑ íà Êîíôåðåíöè¼è ìèðà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-1
249. ÄÅËÅÃÀÖÈ£À ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ ÍÀ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖÈ£È ÌÈÐÀ Ó ÏÀÐÈÇÓ 1919.
Äåëåãàöè¼ó ñó ñà÷èœàâàëè: ïðîôåñîð Èâàí Æîãëåð, ìèíèñòàð èíîñòðàíèõ äå-
ëà Àíòå Òðóìáè , ãåíåðàë Ïåòàð Ïåøè , ïîñëàíèê ó Ïàðèçó Ìèëåíêî Âåñíè è
ïðåäñåäíèê Äåëåãàöè¼å Íèêîëà Ïàøè . Èìåíîâàœåì Æîãëåðà, êî¼è ¼å áèî ìè-
íèñòàð ó àóñòðîóãàðñêî¼ âëàäè, óãëåä Äåëåãàöè¼å ïðåä ñàâåçíèöèìà çíàòíî ¼å
óìàœåí.
Äåëåãàöè¼à ¼å íà Êîíôåðåíöè¼è, äî êðà¼à ìà¼à 1919, áèëà ñà îãðàíè÷åíèì ìàí-
äàòîì, ò¼. êàî äåëåãàöè¼à Ñðáè¼å. Êîíôåðåíöè¼à ¼å äåëåãàöè¼ó íàçèâàëà ñðï-
ñêîì, à îâà ñå ïîíàøàëà è ðàäèëà êàî Äåëåãàöè¼à ÊÑÕÑ. Ó òîêó ïðèïðåìà çà ïîò-
248 ïèñèâàœå Âåðñà¼ñêîã óãîâîðà Êîíôåðåíöè¼à ìèðà ïðèçíàëà ¼å ïðèñóñòâî
104
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
äåëåãàöè¼å ÊÑÕÑ. Äåëåãàöè¼à ¼å äåëèëà ñóäáèíó ñâèõ ìàëèõ äðæàâà, áåç îáçèðà 249
íà òî øòî ¼å ÊÑÕÑ áèëà ïðèçíàòà êàî ñàâåçíèöà. Âðõîâíè ñàâåò îäëó÷èâàî ¼å
ñâå ñàì, à çà ðåøàâàœå ïî¼åäèíèõ ïèòàœà ôîðìèðàíå ñó êîìèñè¼å êî¼å ñó ñà- 250
ñëóøàâàëå çàõòåâå ïî¼åäèíèõ äåëåãàöè¼à.
105
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 4, 5. ìàðò 1919.
250. ÂÓÄÐÎ ÂÈËÑÎÍ
Ïðåäñåäíèê ÑÀÄ è øåô àìåðè÷êå äåëåãàöè¼å, àíãàæîâàî ñå íà Êîíôåðåíöè¼è
ìèðà ó ðåøàâàœó ñïîðíèõ ïèòàœà, àëè íè¼å èñòðà¼àî íà ñâî¼èì íà÷åëèìà è ïîä
ïðèòèñêîì Èòàëè¼å ïîïóñòèî ¼å ïðè ðåøàâàœó ¼àäðàíñêîã ïèòàœà. Äîê ¼å ÊÑÕÑ
ó ïðâî¼ ïîëîâèíè 1919. èìàëà çàøòèòíèêà ó ëè÷íîñòè ïðåäñåäíèêà è Äåëåãà-
öè¼å ÑÀÄ, ó äðóãî¼ ïîëîâèíè òå ãîäèíå äîøëî ¼å äî óäàšàâàœà, à ïî÷åòêîì
1920. ÊÑÕÑ ¼å îñòàëà áåç çàøòèòíèêà íà Êîíôåðåíöè¼è ìèðà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-94-1-27
251. ÐÅÃÅÍÒ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ Ó ÀÓÄÈ£ÅÍÖÈ£È ÊÎÄ ÂÈËÑÎÍÀ,
ÏÀÐÈÇ 10. ÔÅÁÐÓÀÐ 1919.
Ïðèëèêîì àóäè¼åíöè¼å ðåãåíò ñå çàõâàëèî ïðåäñåäíèêó øòî ñó Ѽåäèœåíå
Àìåðè÷êå Äðæàâå áèëå ïðâà âåëèêà ñèëà êî¼à ¼å ïðèçíàëà Êðàšåâñòâî ÑÕÑ êàî
è íà ìîðàëíî¼ è ìàòåðè¼àëíî¼ ïîìî è.
Ïîñëå ðàçãîâîðà ïðåñòîëîíàñëåäíèêà Àëåêñàíäðà ñà àìåðè÷êèì ïðåäñåäíè-
êîì Âèëñîíîì ÑÀÄ ñó è çâàíè÷íî 10. ôåáðóàðà 1919. ïðèçíàëå Êðàšåâèíó ÑÕÑ.
Êðàšåâèíó ÑÕÑ ïðèçíàëå ñó Ãð÷êà, Øâà¼öàðñêà, Íîðâåøêà, ×åõîñëîâà÷êà. Âåëè-
êà Áðèòàíè¼à ïðèçíàëà ¼å ÊÑÕÑ 1. à Ôðàíöóñêà 6. ¼óíà 1919. Êîëåêòèâíî ïðèçíà-
œå ÊÑÕÑ ñòèãëî ¼å ïîòïèñèâàœåì Âåðñà¼ñêîã óãîâîðà. Àóñòðè¼à ¼å ïðèçíàëà
ÊÑÕÑ Ñåíæåðìåíñêèì óãîâîðîì, Áóãàðñêà Íå¼ñêèì óãîâîðîì, Âàòèêàí ó íîâåì-
áðó 1919, Ìà àðñêà Òðè¼àíîíñêèì óãîâîðîì, à Èòàëè¼à Ðàïàëñêèì óãîâîðîì.
Òåëåãðàì
À£-80-10-48/862
252. £ÓÃÎÑËÎÂÅÍÑÊÈ ÇÀÕÒÅÂÈ ÍÀ ÌÈÐÎÂÍΣ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖÈ£È
Ó ÏÀÐÈÇÓ, 1919
Ïðåìà êîíöåïöè¼è ãåíåðàëà Ïåòðà Ïåøè à ãðàíèöó ïðåìà Áóãàðñêî¼ òðåáàëî
¼å ïîìåðèòè íà èñòîê çà 6 äî 60 êì òàêî äà ó ñàñòàâ ÊÑÕÑ ó ó äîëèíà Ñòðóìå ñà
ëåâîì îáàëîì îâå ðåêå è ãðàäîâè Ïåðíèê, Ïåòðè÷, Äðàãîìàí, Àðà÷ è Âèäèí.
Ãðàíèöà ïðåìà Ðóìóíè¼è òðåáàëî ¼å äà òå÷å îêî 25 êì èñòî÷íî îä Áåëå Öðêâå è
íåøòî âèøå îä 30 êì èñòî÷íî îä Âðøöà è Òåìèøâàðà, à è Àðàä áè îñòàî ÊÑÕÑ.
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
106 Ãðàíèöà ïðåìà Ìà àðñêî¼ òðåáàëî ¼å äà ñå îäðåäè òàêî äà Ñåãåäèí, Áà¼à, Ïå÷ó¼,
Ñèãåò è Ïðåêîìóð¼å ïðèïàäíó ÊÑÕÑ. Ïðåìà Àóñòðè¼è ãðàíèöà ¼å òðåáàëî äà èäå
Ìóðîì, à çàòèì ëèíè¼îì êî¼à Êîðóøêó è Øòà¼åðñêó ñà Öåëîâöåì è Áåšàêîì
îñòàâšà ÊÑÕÑ. Ïðåìà Èòàëè¼è ãðàíèöà áè èøëà 10 äî 30 êì çàïàäíî îä Ñî÷å è
Ãîðèöå, Òðæè÷ è Òðñò ïðèïàëè áè ÊÑÕÑ. Ïðåìà Àëáàíè¼è ãðàíèöó áè ÷èíèëè
Äðèì è Öðíè Äðèì, Ñêàäàð è öåëî Îõðèäñêî ¼åçåðî òðåáàëî ¼å äà ïðèïàäíå
ÊÑÕÑ. Ïðåìà Ãð÷êî¼ ãðàíèöó ¼å òðåáàëî îäðåäèòè òàêî äà öåëî Ïðåñïàíñêî ¼å-
çåðî ïðèïàäíå ÊÑÕÑ. Ãåíåðàë Ïåøè ¼å ñâî¼å ñòàâîâå îáðàçëàãàî åòíè÷êèì,
èñòîðè¼ñêèì, ñòðàòåãè¼ñêèì è ïîëèòè÷êèì ðàçëîçèìà.
Ïèòàœå ðàçãðàíè÷åœà ÊÑÕÑ ñà ñóñåäíèì äðæàâàìà ðåøåíî ¼å ìèðîâíèì óãî-
âîðèìà è ñïîðàçóìèìà – ñà Àóñòðè¼îì Ñåíæåðìåíñêèì óãîâîðîì 10. ñåïòåì-
áðà 1919, Áóãàðñêîì Íå¼ñêèì óãîâîðîì 27. íîâåìáðà 1919, Ìà àðñêîì Òðè¼à-
íîíñêèì óãîâîðîì 4. ¼óíà 1920, Ðóìóíè¼îì îäëóêîì Òàðäè¼åîâå êîìèñè¼å î
ïîäåëè Áàíàòà è Ïðîòîêîëîì îä 24. íîâåìáðà 1923, Àëáàíè¼îì Ïàðèñêèì çà-
êšó÷öèìà 9. íîâåìáðà 1921. è áèëàòåðàëíèì ñïîðàçóìîì 6. àâãóñòà 1925.
Êàðòà
Èâàí Áîæè , Ñèìà èðêîâè , Ìèëîðàä Åêìå÷è , Âëàäèìèð Äåäè¼åð,
Èñòîðè¼à £óãîñëàâè¼å, Áåîãðàä 1972.
253. ÇÀÏÈÑÍÈÊ ÑÀ ÑÅÄÍÈÖÅ ÌÈÍÈÑÒÀÐÑÊÎà ÑÀÂÅÒÀ ÍÀ ÊΣΣ £Å
ÐÀÑÏÐÀŠÀÍÎ ÏÈÒÀŒÅ Î ÏÎÒÏÈÑÈÂÀŒÓ ÑÅÍÆÅÐÌÅÍÑÊÎà ÓÃÎÂÎÐÀ
Î ÌÈÐÓ È ÓÃÎÂÎÐÀ Î ÌÀŒÈÍÀÌÀ, 20. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1919.
Çáîã îäðåäáè î çàøòèòè ìàœèíà âëàäà Êðàšåâèíå ÑÕÑ íàëîæèëà ¼å Äåëåãàöè-
¼è äà íå ïîòïèøå Ñåíæåðìåíñêè óãîâîð è óãîâîð î ìàœèíàìà, ïîäíåëà îñòàâ-
êó è óïóòèëà Äåëåãàöè¼è òåëåãðàì: „Íàñëåäíèê ïðåñòîëà æåëè äà ãîñïîäà Ïà-
øè è Òðóìáè îäìàõ äî ó ó Áåîãðàä íà ðåôåðèñàœå.”
Ïîä ïðåäñåäíèøòâîì ðåãåíòà Àëåêñàíäðà îäðæàíå ñó 20. è 21. ñåïòåìáðà
1919. ñåäíèöå âëàäå íà êî¼èìà ¼å ðàñïðàâšàíî î ïîòïèñèâàœó Ñåíæåðìåíñêîã
óãîâîðà. Ïàøè ¼å èçëîæèî ñâå ôàçå êðîç êî¼å ¼å ïðîøëî ïèòàœå î ïîòïèñèâàœó
Óãîâîðà î ìèðó ñà Àóñòðè¼îì. Íà ïèòàœå ðåãåíòà Àëåêñàíäðà „Øòà íàñ î÷åêó¼å,
àêî óãîâîð íå áè ïîòïèñàëè, ã. Ïàøè îäãîâàðà äà áè íàì ñå îíäà íàïàêîñòèëî
íà äðóãèì ìåñòèìà, íà¼âèøå ó ¼àäðàíñêîì ïèòàœó, ìàœå ó ïèòàœó ãðàíèöà ïðå-
ìà Ìà àðñêî¼, ìîæåìî ëàêî áèòè óöåœåíè êîä Àëáàíè¼å ãäå áè íàñ ó íàøèì çàõ-
òåâèìà ñà÷åêàëè (¼åð ìè òðàæèìî êàî ãðàíèöó Äðèì, ¼åäàí è äðóãè, ñ íåêèì ìà-
ëèì èñïðàâêàìà) è îíäà áè íàì ðåêëè äà ìè íå îñèãóðàâàìî ìàœèíå è äà íàì çáîã
òîãà íå äàäó òî ãäå æèâå Àëáàíöè, à óç òî ¼îø êîä ïèòàœà Öðíå Ãîðå ìîæåìî áè-
òè óöåœåíè îä Èòàëè¼å.”Ïîñëå Ïàøè à Òðóìáè ¼å „èçëîæèî óîïøòå íàø ïîëî-
æ༠ó Ïàðèçó ó êàêâèì ïðèëèêàìà è êàêâî¼ àòìîñôåðè ñå òàìî ðàäè.”
Çàïèñíèê
À£-138-20/102–105
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
254. ÇÀÏÈÑÍÈÊ ÑÀ ÑÅÄÍÈÖÅ ÌÈÍÈÑÒÀÐÑÊÎà ÑÀÂÅÒÀ ÍÀ ÊΣΣ £Å 255
ÍÀÑÒÀŠÅÍÀ ÐÀÑÏÐÀÂÀ Î ÏÎÒÏÈÑÈÂÀŒÓ ÑÅÍÆÅÐÌÅÍÑÊÎà ÓÃÎÂÎÐÀ
Î ÌÈÐÓ È ÓÃÎÂÎÐÀ Î ÌÀŒÈÍÀÌÀ, 21. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1919. 107
Íà ñåäíèöè îäðæàíî¼ 21. ñåïòåìáðà ïîä ïðåäñåäíèøòâîì ðåãåíòà Òðóìáè ¼å
çàâðøèî ðåôåðèñàœå, à çàòèì ñó ñâî¼å ñòàâîâå ó âåçè ïîòïèñèâàœà Ñåíæåð-
ìåíñêîã óãîâîðà èçíåëè Ðèáàðæ, Ñëîáîäàí £îâàíîâè , Ñìîäëàêà è ó äèñêóñè¼è
ó÷åñòâîâàëè ìèíèñòðè Ñâåòîçàð Ïðèáè åâè , Ïàâëå Ìàðèíêîâè è äð Êðà-
ìåð.
Ïîâîäîì îäðåäáè î çàøòèòè ìàœèíà Íèêîëà Ïàøè , ïðåäñåäíèê Äåëåãàöè¼å
ÑÕÑ, óïóòèî ¼å ïèñìî ïðåäñåäíèêó Êîíôåðåíöè¼å. Ó îäãîâîðó Æîðæ Êëåìàíñî
¼å 12. íîâåìáðà ñàîïøòèî äà ñå òåêñò óãîâîðà íå ìîæå ìåœàòè, ¼åð ¼å ïîòïèñàí
îä ãëàâíèõ ñèëà è äà ñå óãîâîðîì î çàøòèòè ìàœèíà èñöðïšó¼å öèš ÷ëàíà 51
Ñåíæåðìåíñêîã óãîâîðà. Çàõòåâ âëàäå ÑÕÑ î èçóçå ó òåðèòîðè¼å Êðàšåâèíå
Ñðáè¼å îä îäðåäàáà îâîã óãîâîðà Âðõîâíè ñàâåò íè¼å óñâî¼èî.
Çàïèñíèê
À£-138-20/122–130
255. ÐÅÃÅÍÒ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ
Ïðåñòîëîíàñëåäíèê ¼å ó ñâàêîäíåâíî¼ îôèöèðñêî¼ óíèôîðìè: øà¼êà÷à ñà øèð-
ìîì, øèœåë, áëóçà, ÷àêøèðå, ñàášà è ðóêàâèöå.
Íîâîñòâîðåíî¼ äðæàâè Êðàšåâèíå ÑÕÑ ïîðåä äèïëîìàòñêå áîðáå çà ìå óíà-
ðîäíî ïðèçíàœå ïðåäñòî¼àëî ¼å ðàçãðàíè÷åœå ñà ñóñåäèìà è ðåøàâàœå äðó-
ãèõ ñïîðíèõ ïèòàœà ðàäè êî¼èõ ¼å ðåãåíò äâà ïóòà äîëàçèî ó Ïàðèç çà âðåìå
Êîíôåðåíöè¼å ìèðà. Ó ôåáðóàðó 1919. ðàçãîâàðàî ¼å ñà Êëåìàíñîîì, Âèëñî-
íîì, Ïîåíêàðåîì, Ïèøîíîì, Âåíèçåëîñîì, Áåíåøîì è äðóãèìà.
£åäíî îä ïèòàœà çà êî¼å ðåøàâàœå ¼å ÊÑÕÑ áèëà çàèíòåðåñîâàíà áèëî ¼å íàïëà-
òà ðàòíå øòåòå. Íà ñåäíèöè âëàäå 28. íîâåìáðà 1919. îäëó÷åíî ¼å äà ó Ïàðèç
îòïóòó¼å ïðåñòîëîíàñëåäíèê „Òå äà îí ëè÷íî äå¼ñòâó¼å äà ñå ïèòàœå î ðàòíî¼
øòåòè Ñðáè¼å ðåøè ïðàâè÷íè¼å.” Ïî äîëàñêó ó Ïàðèç, ðåãåíò ¼å èç¼àâèî: „Ìî¼à
âëàäà èñòî êîëèêî è ¼àâíî ìíåœå çåìšå, ñìàòðàëè ñó äà ¼å ïîòðåáíî, ïîðåä
îíîãà øòî ñó âëàäà è äåëåãàöè¼à ó÷èíèëè çà ìèð, äà è ¼à ñà ñâî¼å ñòðàíå è ñâî¼èì
íåïîñðåäíèì ïðèñóñòâîì îá¼àñíèì ïðè¼àòåšèìà è ñàâåçíèöèìà äà íå òðåáà
çàõòåâàòè îä íàðîäà íîâîã êðàšåâñòâà äà ïîòïèøå îáàâåçå, êî¼å ñó èçíåòå ó
ïîñëåäœåì òðåíóòêó çà íàø ïîòïèñ. Ìå ó œèìà ïîñòî¼è ¼åäíî î ðåïàðàöè¼à-
ìà êî¼å íåïîñðåäíî èìà ò༠êàðàêòåð.”
Êîíôåðåíöè¼à ìèðà ó Ïàðèçó ¼å äåëèìè÷íî óáëàæèëà îäðåäáå ó âåçè ñà íàêíà-
äîì øòåòà è êîíòðèáóöè¼îì. Êðàšåâèíè ÑÕÑ îäîáðåí ¼å àâàíñíè çà¼àì.
Äåëåãàöè¼à Êðàšåâèíå ÑÕÑ ¼å 5. äåöåìáðà 1919. ïîòïèñàëà Ñåíæåðìåíñêè óãî-
âîð î ìèðó, Ïðîòîêîë è Äåêëàðàöè¼ó, Óãîâîð èçìå ó ãëàâíèõ ñèëà ñàâåçíè÷êèõ
è äðæàâå Ñðáà, Õðâàòà è Ñëîâåíàöà (î ìàœèíàìà), Ïîãîäáó î îáðà÷óíàâàœó
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
íàêíàäà øòåòà, óêîëèêî ñå òè÷å Èòàëè¼å, êàî è Ïîãîäáó î êîíòðèáóöè¼è çà òðî-
øêîâå îêî îñëîáî åœà òåðèòîðè¼à íåêàäàøœå Àóñòðîóãàðñêå ìîíàðõè¼å. Òðè
äàíà êàñíè¼å ïîòïèñàíà ¼å Äåêëàðàöè¼à î èçìåíàìà ïîãîäáå î êîíòðèáóöè¼è è
Äåêëàðàöè¼à î èçìåíè ïîãîäáå î îáðà÷óíàâàœó íàêíàäå øòåòà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-1
Ìàëà Àíòàíòà
256. CONVENTION D’ALLIANCE DEFENSIVE ENTRE LA ROUMANIE ET LE ROYAUME
DES SERBES, CROATES ET SLOVENES SIGNEE A BELGRADE, LE 7 JUIN 1921.
Çàêšó÷èâàœåì Êîíâåíöè¼å î îäáðàìáåíîì ñàâåçó èçìå ó Êðàšåâèíå Ðóìó-
íè¼å è Êðàšåâèíå ÑÕÑ ó Áåîãðàäó 7. ¼óíà 1921. çàâðøåíî ¼å ôîðìèðàœå Ìàëå
Àíòàíòå. Íàñòàëà ¼å íà îñíîâó áèëàòåðàëíèõ îäáðàìáåíèõ êîíâåíöè¼à êî¼å ñó
Êðàšåâèíà ÑÕÑ, Ðåïóáëèêà ×åõîñëîâà÷êà è Êðàšåâèíà Ðóìóíè¼à çàêšó÷èëå
1920. è 1921. ãîäèíå. Ãëàâíè öèš Ìàëå Àíòàíòå ¼å áèî äà ñå îäðæå ìèð è ñòàœå
ñòâîðåíè Òðè¼àíîíñêèì óãîâîðîì è ñïðå÷àâàœå ðåñòàóðàöè¼å Õàáçáóðøêå
ìîíàðõè¼å.
Êîíâåíöè¼à
À£-334-17-48/12-13
257. ÌÈÒÈÍÃ ÁÅÎÃÐÀÄÑÊÈÕ ÑÒÓÄÅÍÀÒÀ ÏÐÎÒÈÂ ÊÀÐËÀ ÕÀÁÇÁÓÐÃØÊÎÃ,
26. ÎÊÒÎÁÀÐ 1921.
Ïðåä Çàãðåáà÷êèì óíèâåðçèòåòîì îäðæàí ¼å 23. îêòîáðà 1921. âåëèêè ïðî-
òåñòíè çáîð àêàäåìñêå îìëàäèíå íà êîìå ñó ãîâîðíèöè òðàæèëè åíåðãè÷íå
ìåðå âëàäå ïðîòèâ Õàáçáóðãîâàöà. Íà êðà¼ó çáîðà äîíåòà ¼å ðåçîëóöè¼à ó êî¼î¼
ñå íàãëàøàâà äà çàãðåáà÷êè ñòóäåíòè âèäå ó ïîâðàòêó Õàáçáóðãîâàöà ó Ìà àð-
ñêó íàïàä íà Êðàšåâèíó ÑÕÑ è òðàæèëè ñó îä âëàäå äà íà¼åíåðãè÷íè¼èì ìåðà-
ìà îñó¼åòè îñòâàðåœå íîâå Êàðëîâå ïóñòîëîâèíå. Ïîñëå çáîðà ñòóäåíòè ñó ó
ïîâîðöè ïðîøëè çàãðåáà÷êèì óëèöàìà è äîøëè ïðåä ÷åõîñëîâà÷êè êîíçóëàò
ãäå èì ñå îáðàòèî êîíçóë Ïàðà. Ïîòîì ñó ñòóäåíòè îòèøëè ïðåä àìåðè÷êè è
èòàëè¼àíñêè êîíçóëàò.
Ìèòèíã íà Òåðàçè¼àìà îäðæàí ¼å 26. îêòîáðà ïðåä îãðîìíèì áðî¼åì ñòóäåíàòà
è ãðà àíà. Ó äîíåòî¼ ðåçîëóöè¼è ñå îñó ó¼ó çëî÷èíà÷êå àâàíòóðå Êàðëà Õàá-
çáóðøêîã, ïðîòåñòó¼å ïðîòèâ ãàæåœà ìå óíàðîäíèõ óãîâîðà êî¼è ñó îñíîâà
ñòàœà ó Åâðîïè è òðàæè åíåðãè÷íà àêöè¼à âëàäå. Ïîñëå ìèòèíãà âåëèêà ïîâîð-
êà ñòóäåíàòà îòèøëà ¼å äî ÷åõîñëîâà÷êîã è ðóìóíñêîã ïîñëàíñòâà. Óíèâåðçè-
108
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
òåòñêà îìëàäèíà ó Áåîãðàäó êàòåãîðè÷êè ¼å çàõòåâàëà äà ñå Ìà àðñêà ðàçîðó- 257
æà è ñïðå÷å íîâè èñïàäè Õàáçáóðãîâàöà.
109
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 45, 10. íîâåìáàð 1921.
258. ÒÅËÅÃÐÀÌ Î ÌÅÐÀÌÀ ÇÀ ÑÏÐÅ×ÀÂÀŒÅ
ÐÅÑÒÀÓÐÀÖȣŠÕÀÁÇÁÓÐÃÀ,
26. ÎÊÒÎÁÀÐ 1921.
Çàñòóïíèê ïðåäñåäíèêà âëàäå Ìàðêî
Òðèôêîâè îáàâåøòàâà ïðåäñåäíèêà Íè-
êîëó Ïàøè à î çà¼åäíè÷êî¼ àêöè¼è çåìà-
šà Ìàëå Àíòàíòå è ìåðàìà êî¼å òðåáà äà
ïðåäóçìå Ìà àðñêà êàêî áè ñå ñïðå÷èëà
ðåñòàóðàöè¼à Õàáçáóðãîâàöà.
Ïîøòî ñå Ôðàíöóñêà íè¼å ïðîòèâèëà ðå-
ñòàóðàöè¼è Õàáçáóðøêå ìîíàðõè¼å, àó-
ñòðè¼ñêè öàð è ìà àðñêè êðàš Êàðëî IV
Õàáçáóðøêè, îõðàáðåí òàêâèì ñòàâîì,
òîêîì 1921. äâà ïóòà ¼å äîëàçèî ó Ìà àð-
ñêó ñ íàìåðîì äà ïðåóçìå âëàñò. Âëàäå
çåìàšà Ìàëå Àíòàíòå ñó ðåàãîâàëå
åíåðãè÷íî, èçâðøèëå äåëèìè÷íó ìîáè-
ëèçàöè¼ó è îáàâåñòèëå âåëèêå ñèëå äà å
ïðåäóçåòè âî¼íó èíòåðâåíöè¼ó àêî Êàðëî
IV ïîáåäè ñà ñâî¼èì ïðèñòàëèöàìà è ïðå-
óçìå âëàñò ó Ìà àðñêî¼.
Òåëåãðàì
À£-138-22-90/560-561
259. Ó×ÅÑÍÈÖÈ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖȣŠÌÀËÅ ÀÍÒÀÍÒÅ ÊÎÍÑÒÀÍÒÈÍÅÑÊÓ, ÄÓÊÀ,
ÍÈÍ×È , ÁÅÍÅØ, ÏÈËÖ È ÃÈÐÑ Ó ÏÐÀÃÓ, 26–28. ÀÂÃÓÑÒ 1922.
Ïðâîì ðåäîâíîì çàñåäàœó Ìàëå Àíòàíòå ïðèñóñòâîâàëè ñó ìèíèñòðè èíî-
ñòðàíèõ ïîñëîâà Ðóìóíè¼å, ÊÑÕÑ è ×åõîñëîâà÷êå. Äîãîâîðèëè ñó ñå äà íà Ñêóï-
øòèíè Äðóøòâà íàðîäà ïîäðæå ïðåäëîã çà ïîáîšøàœå åêîíîìñêîã ñòàœà Àó-
ñòðè¼å, àëè äà íå äîçâîëå öàðèíñêó óíè¼ó èçìå ó œå è Èòàëè¼å èëè œåíî
ó¼åäèœåœå ñà Íåìà÷êîì, êàî è äà ïðèõâàòå ïðåäëîã çà ïðè¼åì Ìà àðñêå ó Äðó-
øòâî íàðîäà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 38, 5. îêòîáàð 1922.
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
260. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ×ÅÕÎÑËÎÂÀ×ÊÈ ÏÐÅÄÑÅÄÍÈÊ ÌÀÑÀÐÈÊ Ó ÏÀÐÊÓ
ÇÀÌÊÀ ËÀËÈ, 1. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1922.
Ïîñëå Êîíôåðåíöè¼å Ìàëå Àíòàíòå Áåíåø è Ïàøè ñó 31. àâãóñòà 1922. ó Ìàðè-
¼àíñêèì Ëàçíàìà ïîòïèñàëè óãîâîð î ñàâåçó èçìå ó ÊÑÕÑ è Ðåïóáëèêå ×åõî-
ñëîâà÷êå, êî¼è ¼å ïîðåä âî¼íå ïðåäâè àî ïîëèòè÷êó è äèïëîìàòñêó ñàðàäœó è
ïðîøèðåœå åêîíîìñêî-ôèíàíñè¼ñêèõ âåçà.
Òîêîì îäìîðà ó Ìàðè¼àíñêèì Ëàçíàìà êðàš Àëåêñàíäàð è êðàšèöà Ìàðè¼à
áèëè ñó 1. è 2. ñåïòåìáðà ó ãîñòèìà êîä ÷åõîñëîâà÷êîã ïðåäñåäíèêà Òîìàøà
Ìàñàðèêà, à îí èì ¼å 8. ñåïòåìáðà óçâðàòèî ïîñåòó ó Ìàðè¼àíñêèì Ëàçíàìà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 38, 5. îêòîáàð 1922.
261. £ÓÃÎÑËÎÂÅÍÑÊÈ ÌÈÍÈÑÒÀÐ ÈÍÎÑÒÐÀÍÈÕ ÏÎÑËÎÂÀ ÂΣÈÑËÀÂ
ÌÀÐÈÍÊÎÂÈ È ×ÅÕÎÑËÎÂÀ×ÊÈ ÌÈÍÈÑÒÀÐ ÈÍÎÑÒÐÀÍÈÕ ÏÎÑËÎÂÀ
ÅÄÓÀÐÄ ÁÅÍÅØ Ó ØÒÐÁÑÊÎÌ ÏËÅÑÓ, £ÓÍ 1930.
Íà Êîíôåðåíöè¼è ó Øòðáñêîì Ïëåñó, îäðæàíî¼ îä 25. äî 27. ¼óíà 1930, ïîòïè-
260 ñàí ¼å Äîïóíñêè ñïîðàçóì Óãîâîðà î ïðè¼àòåšñòâó è ñàâåçó èçìå ó äðæàâà Ìà-
ëå Àíòàíòå è îíà ¼å ó îðãàíèçàöèîíîì ñìèñëó äîáèëà íîâó ôîðìó. Ñïîðàçóìîì
¼å ðåãóëèñàí íà÷èí ðàäà è îäëó÷èâàœà è îäðå åíî äà ñàâåç èñòóïà ¼åäèíñòâå-
íî íà ñïîšíîïîëèòè÷êîì ïëàíó, ÷èìå ñó çåìšå Ìàëå Àíòàíòå íàñòî¼àëå äà ïî-
¼à÷à¼ó âåçå è óïîòïóíå ïîëèòè÷êó ñàðàäœó è îäáðàíó çà¼åäíè÷êèõ èíòåðåñà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ì. Âàíêó, Ìàëà Àíòàíòà 1920-1938, Òèòîâî Óæèöå 1969.
262. £ÓÃÎÑËÎÂÅÍÑÊÈ ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÐÓÌÓÍÑÊÈ ÊÐÀŠ ÊÀÐÎË
ÍÀ ÁÐÎÄÓ ÄÐÀÃÎÐ ÊÎÄ ÎÐØÀÂÅ, 4. ÌÀ£ 1931.
Ó âðåìå çàñåäàœà Ìàëå Àíòàíòå ó Áóêóðåøòó, êî¼à ¼å îä 3. äî 5. ìà¼à 1931. ðàç-
ìàòðàëà ìå óíàðîäíó ïîëèòè÷êó ñèòóàöè¼ó, ïèòàœå àóñòðè¼ñêî-íåìà÷êå öà-
ðèíñêå óíè¼å è ñïðîâî åœå ñèñòåìà ïðåôåðåíöè¼àëíèõ öàðèíà ðàäè óáëàæà-
âàœà åêîíîìñêå êðèçå, ¼óãîñëîâåíñêè è ðóìóíñêè âëàäàð ñàñòàëè ñó ñå íà
Äóíàâó è ðàçãîâàðàëè î àêòóåëíèì ïèòàœèìà.
Ïîñëå Êîíôåðåíöè¼å, ó Áóêóðåøòó ¼å 11. ìà¼à çàêšó÷åíà Âî¼íà êîíâåíöè¼à èç-
ìå ó êðàšåâèíà Ðóìóíè¼å è £óãîñëàâè¼å è Ðåïóáëèêå ×åõîñëîâà÷êå ó öèšó îð-
ãàíèçàöèîíîã ó÷âðø åœà ñàâåçà ó ¼åäèíñòâåíó îðãàíèçàöè¼ó.
Ôîòîãðàôè¼à
262 Ñâè¼åò, ãîä. 6, êœ. 11, áð. 21, 23. ì༠1931.
110
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
263. ÌÈÍÈÑÒÐÈ ÈÍÎÑÒÐÀÍÈÕ ÏÎÑËÎÂÀ ÅÄÓÀÐÄ ÁÅÍÅØ, ÁÎÃΊÓÁ £ÅÂÒÈ 264
È ÍÈÊÎËÀÅ ÒÈÒÓËÅÑÊÓ Ó ÂÐÅÌÅ ÊÎÍÔÅÐÅÍÖȣŠÌÀËÅ ÀÍÒÀÍÒÅ Ó
ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 18–19. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1932. 266
Ìèíèñòðè Åäóàðä Áåíåø, Áîãîšóá £åâòè è Íèêîëàå Òèòóëåñêó ñà äèïëîìàòà-
ìà è íîâèíàðèìà ó ðóìóíñêîì ïîñëàíñòâó çà âðåìå Êîíôåðåíöè¼å. Ñàñòàíàê ó 111
Áåîãðàäó èíèöèðàî ¼å êðàš Àëåêñàíäàð. Ìèíèñòðè ñó ðàçìàòðàëè îïøòó ïî-
ëèòè÷êó ñèòóàöè¼ó, ïðîáëåì ðàçîðóæàœà è îäðæàâàœà ìèðà. Äîíåëè ñó îäëó-
êó äà Ìàëà Àíòàíòà óáóäó å íàñòóïà êàî ¼åäèíñòâåíà ïîëèòè÷êà çà¼åäíèöà áåç
êî¼å ñå âèøå íå ìîæå ðåøàâàòè íè¼åäíî ïèòàœå ó Ñðåäœî¼ Åâðîïè è îäëó÷èëè
äà óñàâðøå îðãàíèçàöèîíó ôîðìó è äîíåñó ñòàòóò Ìàëå Àíòàíòå.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 8, êœ. 15, áð. 1, 1. ¼àíóàð 1933.
264. ÌÈÍÈÑÒÐÈ ÈÍÎÑÒÐÀÍÈÕ ÏÎÑËÎÂÀ ÍÈÊÎËÀÅ ÒÈÒÓËÅÑÊÓ, ÅÄÓÀÐÄ ÁÅÍÅØ
È ÁÎÃΊÓÁ £ÅÂÒÈ ÏÎÒÏÈÑÓ£Ó ÏÀÊÒ Î ÎÐÃÀÍÈÇÀÖÈ£È ÌÀËÅ ÀÍÒÀÍÒÅ Ó
ÆÅÍÅÂÈ, 16. ÔÅÁÐÓÀÐ 1933.
Ïàêò ñó ïîòïèñàëè ðóìóíñêè, ÷åõîñëîâà÷êè è ¼óãîñëîâåíñêè ìèíèñòðè èíî-
ñòðàíèõ ïîñëîâà: Íèêîëàå Òèòóëåñêó, Åäóàðä Áåíåø è Áîãîšóá £åâòè . Òðè äð-
æàâå ñó îáðàçîâàëå „¼åäíó âèøó ìå óíàðîäíó çà¼åäíèöó” ðàäè î÷óâàœà ìèðà è
¼à÷àœà åêîíîìñêèõ îäíîñà ñà ñâèì, à íàðî÷èòî ñà ñðåäœîåâðîïñêèì äðæàâàìà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ì. Âàíêó, Ìàëà Àíòàíòà 1920–1938, Òèòîâî Óæèöå 1969.
265. ÇÀÊÎÍ Î ÏÀÊÒÓ Î ÎÐÃÀÍÈÇÀÖÈ£È ÌÀËÅ ÀÍÒÀÍÒÅ, 29. ÌÀÐÒ 1933.
Ïîòïèñèâàœåì Ïàêòà î îðãàíèçàöè¼è Ìàëå Àíòàíòå, 16. ôåáðóàðà 1933. ó Æå-
íåâè, íàñòóïèî ¼å íîâ ïåðèîä ó ìå óíàðîäíîì äåëîâàœó ÷ëàíèöà ñàâåçà êî¼è
¼å ïîñòàî ïîëèòè÷êà óíè¼à äðæàâà ñà öèšåì îäðæàâàœà îïøòåã ìèðà è ñòàáè-
ëèçàöè¼å ïðèëèêà ó Ñðåäœî¼ Åâðîïè. Ðàäè ñïîâî åœà òå ïîëèòèêå óñòàíî-
âšåí ¼å Ñòàëíè ñàâåò êàî óïðàâíè îðãàí è îñíîâàí ¼å Ïðèâðåäíè ñàâåò ñà çà-
äàòêîì äà „óñêëà ó¼å ïðèâðåäíå èíòåðåñå” òðè¼ó äðæàâà.
Çàêîí
À£-72-40-159
266. ÂÅËÈÊÈ ÌÈÒÈÍà ÏÐÎÒÈ ÐÅÂÈÇȣŠÓÃÎÂÎÐÀ Î ÌÈÐÓ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ
ÊÎÄ ÊÍÅÆÅÂÎÃ ÑÏÎÌÅÍÈÊÀ, 29. ÌÀ£ 1933.
Ó âðåìå ïðåãîâîðà âåëèêèõ ñèëà Èòàëè¼å è Íåìà÷êå, Ôðàíöóñêå è Âåëèêå Áðè-
òàíè¼å î ïîòïèñèâàœó ×åòâîðíîã ïàêòà, ó Áåîãðàäó ¼å Íàðîäíà îäáðàíà îðãà-
íèçîâàëà ìèòèíã íà êîìå ñó ãîâîðíèöè èç £óãîñëàâè¼å, Ðóìóíè¼å è ×åõîñëîâà÷-
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
êå èñòàêëè ëîøå ñòðàíå ðåâèçèîíèñòè÷êå ïîëèòèêå âåëèêèõ ñèëà è èçëîæèëè
ñòàíîâèøòå äà ñå ãðàíèöå íå ìîãó ìåœàòè áåç ðàòà.
Íà çàñåäàœó ó Ïðàãó îä 29. ìà¼à äî 1. ¼óíà 1933. Ìàëà Àíòàíòà ¼å çàóçåëà ñòàâ äà
×åòâîðíè ïàêò èìà âàæíîñò ñàìî çà ñèëå ïîòïèñíèöå è íàãëàñèëà äà çà œó ïè-
òàœå ðåâèçè¼å ãðàíèöå íå ïîñòî¼è.
Àíòèðåâèçèîíèñòè÷êè çáîð ó îðãàíèçàöè¼è Íàðîäíå îäáðàíå óïóòèî ¼å ïî-
çäðàâíå òåëåãðàìå êðàšó Àëåêñàíäðó, ðóìóíñêîì êðàšó Êàðîëó Äðóãîì è ÷å-
õîñëîâà÷êîì ïðåäñåäíèêó Òîìàøó Ìàñàðèêó. Çáîð ¼å äîíåî ðåçîëóöè¼ó ó êî¼î¼
¼å èñòàêíóòî äà ¼å ¼óãîñëîâåíñêè íàðîä ïîáîðíèê ìèðà è äà ñó ãðàíèöå êî¼å ¼å
ñåáè îñèãóðàî îãðîìíèì æðòâàìà íåïðèêîñíîâåíå è íåîòó èâå, ïðîòèâè ñå
ñâàêî¼ ïðîìåíè óãîâîðà î ìèðó è ðåøåí ¼å äà ñâî¼å è ãðàíèöå ñâî¼èõ ñàâåçíèêà
áðàíè íå ñàìî ïðîòèâ îðóæàíîã íàïàäà íåãî è ïðîòèâ ñâàêå äèïëîìàòñêå èí-
òðèãå, îäëó÷íî îäáè¼à ñâàêè ïîêóø༠òóòîðñòâà è íå å ïðèñòàòè äà ñå î œåìó
îäëó÷ó¼å áåç œåãà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 8, êœ. 15, áð. 24, 10. ¼óí 1933.
Áàëêàíñêè ñïîðàçóì
267. ÏÓÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÁÓÊÓÐÅØÒ, ÅÂÑÊÈÍÎÃÐÀÄ, ÖÀÐÈÃÐÀÄ È ÊÐÔ,
ÊÐÀ£ÅÌ ÑÅÏÒÅÌÁÐÀ È ÏÎ×ÅÒÊÎÌ ÎÊÒÎÁÐÀ 1933.
×ëàíàê ÖÏÁ-à î ïèñàœó äîìà å è ñòðàíå øòàìïå ïîâîäîì êðàšåâå áàëêàíñêå
òóðíå¼å ó öèšó çáëèæàâàœà áàëêàíñêèõ çåìàšà. Ðàäè ïðèïðåìå òåðåíà çà
ñêëàïàœå ñïîðàçóìà êðàš ¼å ðàçãîâàðàî ñà ðóìóíñêèì êðàšåì Êàðîëîì è ñà
œèì ïðèñóñòâîâàî ñàñòàíêó Ñòàëíîã ñàâåòà Ìàëå Àíòàíòå ó Ñèíà¼è îäðæàíîì
îä 24. äî 27. ñåïòåìáðà 1933. Ïîñëå Ñèíà¼å ïîñåòèî ¼å áóãàðñêîã êðàšà Áîðèñà
3. îêòîáðà, òóðñêîã ïðåäñåäíèêà Êåìàë-ïàøó Àòàòóðêà 4. îêòîáðà, à 7. îêòîáðà
ïîòïðåäñåäíèêà ãð÷êå âëàäå Êîíäèëèñà è ìèíèñòðà èíîñòðàíèõ ïîñëîâà Ìàê-
ñèìîñà. Òèì ñàñòàíöèìà øòàìïà ¼å äàëà âåëèêè çíà÷༠è ñâè ñó èíèöè¼àòèâó
êðàšà Àëåêñàíäðà îöåíèëè êàî ïðâîêëàñíè àêò çà îáåçáå åœå ìèðà íà Áàëêàíó.
×ëàíàê
À£-38-99-233
268. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÅÌÀË-ÏÀØÀ ÀÒÀÒÓÐÊ Ó ÖÀÐÈÃÐÀÄÓ,
4. ÎÊÒÎÁÀÐ 1933.
Òóðñêè ïðåäñåäíèê ó äðóøòâó êðàšà, ìèíèñòðà £àíêîâè à (ëåâî), Òåôèê Ðóæäè
Áå¼à (äåñíî) è îñòàëèõ, îäëàçè èç ïàëàòå Äîëìà Áàã÷å íà áðîä „Äóáðîâíèê” äà
ïîçäðàâè êðàšèöó Ìàðè¼ó. Øåô Òóðñêå ¼å „ïðâè ïóò îä êàäà ¼å íà óïðàâè ñòó-
268 ïèî íà ñòðàíó òåðèòîðè¼ó è òî íà òåðèòîðè¼ó £óãîñëàâè¼å ïîïåâøè ñå íà íàø
112
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
áðîä”. £óãîñëîâåíñêîì êðàšåâñêîì ïàðó ïðèðå åí ¼å ñðäà÷àí äî÷åê è „òóðñêè 113
çâàíè÷íè êðóãîâè è ¼àâíîñò óîïøòå èìàëè ñó ñòàëíî áðèãó äà íå ó÷èíå ñóâèøå
ìàëî çà ëè÷íîñò Œ. Â. êðàšà, ïðåìà êîìå îâäå ñâè áåç ðàçëèêå èìà¼ó íà¼äóášå
óâàæàâàœå è äèâšåœå.” £óãîñëîâåíñêè êðàš ïîñåòèî ¼å Öàðèãðàä íà ïóòó ïî
áàëêàíñêèì çåìšàìà ðàäè ïîñòèçàœà ñïîðàçóìà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 8, êœ. 16, áð. 17, 21. îêòîáàð 1933.
269. ÑÀÑÒÀÍÀÊ ÌÀËÅ ÀÍÒÀÍÒÅ Ó ÇÀÃÐÅÁÓ, 22. £ÀÍÓÀÐ 1934.
Íà òîì ñàñòàíêó Ñòàëíè ñàâåò ¼å äîíåî îäëóêó î çàêšó÷èâàœó Ïàêòà Áàëêàí-
ñêîã ñïîðàçóìà. Äîãîâîðåíî ¼å äà ñå Áóãàðñêà èíôîðìèøå î òîêó ðàçãîâîðà è
ñàçíà¼ó óñëîâè ïîä êî¼èì áè îíà ïðèñòóïèëà Ïàêòó. Ïîêóø༠¼å äîæèâåî íåó-
ñïåõ çáîã íåñïðåìíîñòè Áóãàðñêå äà íàïóñòè ðåâèçèîíèñòè÷êà î÷åêèâàœà.
Ïîñëå ñàñòàíêà ó Çàãðåáó ìèíèñòðè Áåíåø, £åâòè è Òèòóëåñêó ñó 23. ¼àíóàðà
1934. áèëè ó àóäè¼åíöè¼è êîä êðàšà. Êðàš ¼å ïðåäëîæèî äà Ïàêò Áàëêàíñêîã
ñïîðàçóìà ñàäðæè îäðåäáó î ñêëàïàœó âî¼íèõ êîíâåíöè¼à è äà ñå âàæíîñò ïàê-
òà îãðàíè÷è íà ïåò ãîäèíà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ì. Âàíêó, Ìàëà Àíòàíòà 1920–1938, Òèòîâî Óæèöå 1969.
270. ÌÀÊÑÈÌÎÑ, ÐÓÆÄÈ ÁÅ£, ÒÈÒÓËÅÑÊÓ È £ÅÂÒÈ ÏÎÒÏÈÑÓ£Ó ÏÀÊT
ÁÀËÊÀÍÑÊÎÃ ÑÏÎÐÀÇÓÌÀ Ó ÀÒÈÍÈ, 9. ÔÅÁÐÓÀÐ 1934.
Êàäà ñó îáàâšåíå ïðèïðåìå, óñàãëàøåíà ñïîðíà ïèòàœà è áèëî ¼àñíî äà Áó-
ãàðñêà íå å ïîòïèñàòè, à íà Àëáàíè¼ó ñå íè¼å ðà÷óíàëî, ìèíèñòðè èíîñòðàíèõ
ïîñëîâà Ãð÷êå, Òóðñêå, Ðóìóíè¼å è £óãîñëàâè¼å ïîòïèñàëè ñó Ïàêò. Öèš çåìàšà
ïîòïèñíèöà ¼å áèî ó÷âðø èâàœå ìèðà íà Áàëêàíó è îäðæàâàœå òåðèòîðè¼àë-
íîã ïîðåòêà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 9, êœ. 17, áð. 9, 24. ôåáðóàð 1934.
271. PACTE D’ENTENTE BALKANIQUE PROTOCOLE ENTRE LA GRECE, LA ROMANIE,
LA TURQUIE ET LA YOUGOSLAVIE, SIGNE A ATHENS, LE 9. FEVRIER 1934.
Ïàêòîì Áàëêàíñêîã ñïîðàçóìà Ãð÷êà, Ðóìóíè¼à, Òóðñêà è £óãîñëàâè¼à ñó ãàðàí-
òîâàëå áåçáåäíîñò ñâî¼èõ áàëêàíñêèõ ãðàíèöà. Îáàâåçàëå ñó ñå äà íå ïðåäóçè-
ìà¼ó íèêàêâå ìåðå ïðåìà áèëî êî¼î¼ áàëêàíñêî¼ çåìšè êî¼à íè¼å ÷ëàíèöà Ñïî-
ðàçóìà. Ïàêò ¼å îñòàâšàî ìîãó íîñò óêšó÷èâàœà îñòàëèõ áàëêàíñêèõ äðæàâà,
àëè ïîä óñëîâîì ïóíå ñàãëàñíîñòè ïðâîáèòíèõ ÷ëàíèöà. Ïîñëîâå ñàâåçà îáà-
âšàëè ñó Ñàâåò ìèíèñòàðà ñïîšíèõ ïîñëîâà, Ñòàëíè ñåêðåòàðè¼àò è Åêîíîì-
ñêè ñàâåò êàî êîíñóëòàòèâíî òåëî.
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
114 Óç Ïàêò ñó ïîòïèñàíà òðè äîïóíñêà ïðîòîêîëà êî¼è îá¼àøœàâà¼ó, äåôèíèøó è
ïðåöèçèðà¼ó ïî¼åäèíå ñòàâîâå.
Ïàêò
À£-370-43/177-191
272. ÈÍÒÅÐÂ£Ó ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÏÓÁËÈÖÈÑÒÈ ÍÈÊÅÐÁÎÊÅÐÓ Î ÏÀÊÒÓ
ÁÀËÊÀÍÑÊÎÃ ÑÏÎÐÀÇÓÌÀ, 22. ÔÅÁÐÓÀÐ 1934.
Íåêîëèêî äàíà ïîñëå ïîòïèñèâàœà Ïàêòà Áàëêàíñêîã ñïîðàçóìà êðàš ¼å äîïè-
ñíèêó ëèñòà Œó¼îðê Ÿåðíàë ðåêàî äà „ñïîšíè óòèöà¼è íà Áàëêàíó ïðåäñòà-
âšà¼ó ðàòíó îïàñíîñò. Îä ñâåãà íà¼âàæíè¼å ¼å òî äà Áàëêàí áóäå îñëîáî åí îä
ñòðàíèõ óòèöà¼à. Ïðåïóøòåí ïîòïóíî ñàìîì ñåáè îí ìîæå ïîòïóíî ñèãóðíî
îñòâàðèòè íà¼âå å æåšå ñâî¼èõ íàðîäà – îñèãóðàœå ìèðà. Òèì áè äàî ñâî¼ ïðè-
ëîã íåîïõîäíî ïîòðåáíîì ìèðó Åâðîïå óîïøòå. Àêî âåëèêå ñèëå áóäó õòåëå äà
íàñ íà Áàëêàíó ïóñòå ñàìå èñ÷åçëà áè èçìå ó íàñ ñâàêà ñåíêà íåìèðà.”
×ëàíàê
À£-38-99-233
Àëáàíè¼à
273. ÈÇÂÅØÒÀ£ Î ÑÒÀŒÓ Ó ÀËÁÀÍÈ£È, 13. ÔÅÁÐÓÀÐ 1922.
Íà÷åëíèê Šóìñêîã ñðåçà èçâåøòàâà ïðåäñåäíèêà Ìèíèñòàðñêîã ñàâåòà î ñòà-
œó ó Àëáàíè¼è, âî àìà îäìåòíèêà è íàâîäè èç¼àâó Áà¼ðàìà Öóðè¼à êî¼è ¼å èðî-
íè÷íî ðåêàî: „Ñðáè¼à ìèñëè äà ¼å è Àõìåä áåã Ìàòñêè îíî èñòî øòî ¼å áèî Åñàä
ïàøà Òîïòàíè, àëè âðëî áðçî å ñå óâåðèòè äà ñå šóòî ïðåâàðèëà.”
Èçâåøòà¼
À£-138-21/6-9
274. ÊÀ×À×ÊÀ ÎÒÌÈÖÀ ×ÎÁÀÍÀ È ÎÂÀÖÀ ÈÇ ÆÓÐÀ ÊÎÄ ÏÐÈÇÐÅÍÀ,
8. ÀÂÃÓÑÒ 1924.
Ìèíèñòàðñòâî èíîñòðàíèõ äåëà ÊÑÕÑ îáàâåøòàâà äèïëîìàòñêà ïðåäñòàâíè-
øòâà î êà÷à÷êî¼ îòìèöè êî¼ó ñó ïî÷èíèëè íåïîçíàòè ðàçáî¼íèöè èç Àëáàíè¼å.
Ïðâèõ ãîäèíà ïîñëå Ïðâîã ñâåòñêîã ðàòà ó çàïàäíî¼ Ìàêåäîíè¼è, íà Êîñîâó è
Ìåòîõè¼è è ó èñòî÷íèì äåëîâèìà Öðíå Ãîðå êà÷àöè ñó ïšà÷êàëè, ïàëèëè, óáè-
¼àëè è îòèìàëè šóäå, æåíå è äåöó. Ëîêàëíå âëàñòè ó òèì ïîäðó÷¼èìà èìàëå ñó
âåëèêèõ ïðîáëåìà ñâå äî ëåòà 1924. êàäà ¼å ëèêâèäèðàíî óñòàíè÷êî æàðèøòå ó
Äðåíèöè è êà÷à÷êè âî à Àçèì Áå¼òà Ãàëèöà.
Öèðêóëàð
À£-395-11/494
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
275. ÑÒÀ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ ÏÐÅÌÀ ÏÐÈÇÍÀÂÀŒÓ ÂËÀÄÅ ÀÕÌÅÄ-ÁÅÃÀ ÇÎÃÓÀ, 115
21. £ÀÍÓÀÐ 1925.
Ìèíèñòàð Ì. Íèí÷è îáàâåøòàâà ïîñëàíèêà ó Áóêóðåøòó äà ¼å âëàäà Àõìåä-
áåãà çà ÊÑÕÑ ëåãàëíà âëàäà. Âëàäà ó Áåîãðàäó ¼å ðóøåœå âëàäå Ôàí Íîëè¼à è
ïîâðàòàê íà âëàñò Àõìåä-áåãà Çîãóà ñìàòðàëà óñïåõîì è íåêîì âðñòîì ãàðàí-
öè¼å çà ó÷âðø èâàœå ñâîã óòèöà¼à ó Àëáàíè¼è. Àõìåä-áåã Çîãó âðàòèî ñå íà
âëàñò êðà¼åì äåöåìáðà 1924. óç ïîìî è ïîäðøêó ÊÑÕÑ.
Çîãó ¼å Àëáàíè¼ó ïðîãëàñèî Ðåïóáëèêîì 31. ¼àíóàðà 1925.
Òåëåãðàì
À£-395-13/541
276. ÏÐÅÊÈÄ ÄÈÏËÎÌÀÒÑÊÈÕ ÎÄÍÎÑÀ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ È ÀËÁÀÍÈ£Å,
4. £ÓÍ 1927.
Ìèíèñòàð Âî¼èñëàâ Ìàðèíêîâè îáàâåøòàâà Ïîñëàíñòâî ó Ëîíäîíó äà ¼å îò-
ïðàâíèê ïîñëîâà ñà îñîášåì Ïîñëàíñòâà ÊÑÕÑ íàïóñòèî Òèðàíó. Äî ïðåêèäà
äèïëîìàòñêèõ îäíîñà äîøëî ¼å çàòî øòî ñó àëáàíñêå âëàñòè óõàïñèëå Âóêà €ó-
ðàøêîâè à, äðàãîìàíà (òóìà÷à) Ïîñëàíñòâà ó Òèðàíè, êîä êîãà ñó ïðîíàøëå
êîìïðîìèòó¼ó à ïèñìà Öåíå-áåãà Êðè¼åçè¼à (Öðíîãëàâè à), àëáàíñêîã ïîñëà-
íèêà ó Áåîãðàäó.
Òåëåãðàì
À£-341– ïîâ. àðõèâà 1927/I, ïîâ. áð. 387, 7. ¼óí 1927.
277. ÈÇÂÅØÒÀ£ ÌÈËÎÑÀÂÀ £ÅËÈ À Î ÏÎÐÓÊÀÌÀ ÊÐÀŠÀ ÀÕÌÅÄ-ÁÅà ÇÎÃÓÀ
ÊÐÀŠÓ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÓ, 13. ÔÅÁÐÓÀÐ 1929.
Ñà Àõìåä-áåãîì Çîãóîì êî¼è ñå 3. ñåïòåìáðà 1938. ïðîãëàñèî çà êðàšà ñâèõ Àë-
áàíàöà, øòî çíà÷è è îíèõ íà Êîñîâó è Ìåòîõè¼è, ðàçãîâàðàî ¼å Ìèëîñàâ £åëè ,
êœèæåâíèê èç Ñêîïšà. Àëáàíñêè êðàš ¼å çàìîëèî £åëè à äà ïîçäðàâè êðàšà
Àëåêñàíäðà, çàõâàëè ìó ñå çà ïîìî ó ïðîøëîñòè è ïðåíåñå ìó äà ¼å „Åíãëåñêà
çíàëà çà ïðîãëàøåœå êðàšåâñòâà íà ïåò ìåñåöè ðàíè¼å, à Èòàëè¼à ¼å òî ñàçíà-
ëà äîöíè¼å è íè¼å áèëà ëè÷íî ðàñïîëîæåíà ó ïðâè ìàõ.” Èñòàêàî ¼å äà æåëè „íà¼-
áîšå îäíîñå ñà £óãîñëàâè¼îì” è äà ¼å çáîã òîãà ðàñòåðàî áóãàðñêå êîìèòå. Ìî-
ëèî ¼å äà ñå ïðèõâàòå Òðãîâèíñêè óãîâîð è Êîíâåíöè¼à è íà ò༠íà÷èí äî å äî
ïîñòåïåíîã ïðèáëèæàâàœà äâå¼ó äðæàâà. Íàïîìåíóî ¼å äà íå ñìå îä¼åäíîì äà
ïðåêèíå ñà Èòàëè¼îì, ¼åð áè ðèçèêîâàî äà ïðîïàäíå, âå ñàìî ìîæå ïîñòåïåíî
äà ¼å ñóçáè¼à. Ïîâîäîì ïðè÷à äà æåëè Êîñîâî ðåêàî ¼å „òî ¼å íåìîãó å áàø è äà
¼å ñâå äðóãî çà òî. Ìè íåìàìî ÷èíîâíèêà çà îâó, à êàìîëè çà óâå àíó òåðèòîðè¼ó.”
Èçâåøòà¼
À£-335-15/1
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
Ãð÷êà
278. ÐÅÃÅÍÒ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ Ó ÏÎÃÐÅÁÍΣ ÏÎÂÎÐÖÈ ÃÐ×ÊÎà ÊÐÀŠÀ
ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÀÒÈÍÈ, 29. ÎÊÒÎÁÀÐ 1920.
Ðåãåíò Àëåêñàíäàð è øâåäñêè íàñëåäíèê ïðåñòîëà êî¼è ñå ñëó÷à¼íî çàòåêàî ó
Àòèíè áèëè ñó ¼åäèíè ïðåäñòàâíèöè ñòðàíèõ âëàäà¼ó èõ êó à íà ïîãðåáó ãð÷-
êîã êðàšà Àëåêñàíäðà. Ïðåñòîëîíàñëåäíèê Àëåêñàíäàð ¼å âðëî ñðäà÷íî äî÷å-
êàí ó ãð÷êî¼ ïðåñòîíèöè, ñâåò ãà ¼å ñâóäà ïîçäðàâšàî, à ïðåäñåäíèê âëàäå Âå-
íèçåëîñ ïðèðåäèî ¼å ñâå÷àíè ðó÷àê ó œåãîâó ÷àñò.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 23, 2. äåöåìáàð 1920.
279. ÇÀÊÎÍ Î ÊÎÍÂÅÍÖÈ£È ÇÀÊŠÓ×ÅÍΣ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ
278 È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ È ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÃÐ×ÊÅ ÐÀÄÈ ÓÐŀŌÀ ÒÐÀÍÇÈÒÀ ÏÐÅÊÎ
ÑÎËÓÍÀ, 29. ÔÅÁÐÓÀÐ 1924.
Êîíâåíöè¼îì ñà ïðîòîêîëèìà, êî¼à ¼å çàêšó÷åíà ó Áåîãðàäó 10. ìà¼à 1923, ãð÷-
êà âëàäà óñòóïèëà ¼å Êðàšåâèíè ÑÕÑ íà âðåìå îä 50 ãîäèíà ïðîñòîð „Ñëîáîä-
íà ñðïñêà çîíà”ó Ñîëóíñêîì ïðèñòàíèøòó. Êðàšåâèíà ÊÑÕÑ ¼å ó Ñëîáîäíî¼ çî-
íè èìàëà ïðàâî óïîòðåáå öàðèíñêå óïðàâå. Ïîëèöè¼ñêå è ñóäñêå âëàñòè ñó
îñòàëå ó íàäëåæíîñòè Ãð÷êå, ¼åð ¼å òåðèòîðè¼à çîíå îñòàëà ñàñòàâíè äåî Ãð÷êå.
Òðàíçèò íà ïðóçè Ñîëóí–€åâ åëè¼à è äðóãà ñïîðíà ïèòàœà ðåøåíà ñó òåê êàäà
¼å ó Æåíåâè 17. ìàðòà 1929. ïîòïèñàí äåôèíèòèâíè ïðîòîêîë. Æåëåçíè÷êà àä-
ìèíèñòðàöè¼à ¼å áèëà ïîä ¼óðèñäèêöè¼îì ÊÑÕÑ è Ãð÷êà íè¼å èìàëà ïðàâî êîí-
òðîëå èçâîçà ðîáå ó çîíè.
Çàêîí
À£-72-45-184
280. ÅËÅÔÒÅÐÈÎÑ ÂÅÍÈÇÅËÎÑ
Ïðåäñåäíèê âëàäå Ãð÷êå ðàçãîâàðàî ¼å ñà êðàšåì Àëåêñàíäðîì 9. îêòîáðà
1928, à äâà äàíà êàñíè¼å ïîòïèñàî ¼å Ïðîòîêîë ñà ìèíèñòðîì Øóìåíêîâè åì
êî¼èì ¼å ïðåäâè åí ðîê çà ðåøàâàœå ñïîðíèõ ïèòàœà è ïîòïèñèâàœå Ïàêòà
ïðè¼àòåšñòâà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 15, 3. ñåïòåìáàð 1920.
281. ÏÀÊÒ ÏÐÈ£ÀÒÅŠÑÒÂÀ, ÌÈÐÅŒÀ È ÑÓÄÑÊÎà ÐÀÑÏÐÀŠÀŒÀ ÈÇÌÅ€Ó
ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ È ÃÐ×ÊÅ, 27. ÌÀÐÒ 1929.
Ïîñëå íèçà ïîñòóïàêà ãð÷êèõ âëàñòè (îíåìîãó àâàœà ñàîáðà à¼à íà ïðóçè
€åâ åëè¼à–Ñîëóí, óãðîæàâàœà ìåòîõà ìàíàñòèðà Õèëàíäàðà) âëàäà Êðàšåâè-
116
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
íå ÑÕÑ ¼å áèëà ïðèìîðàíà äà 14. íîâåìáðà 1924. ¼åäíîñòðàíî îòêàæå óãîâîð î
ñàâåçíèøòâó èç 1913. ãîäèíå. Êðàšåâèíà ÑÕÑ è Ãð÷êà ïîòïèñàëå ñó Ïàêò ïðè¼à-
òåšñòâà òåê 1929. ó æåšè äà äîïðèíåñó îïøòåì ìèðó, ïîëèòè÷êî¼ ñòàáèëíîñòè
è ìèðîšóáèâîì ðåøàâàœó ìå óíàðîäíèõ ñïîðîâà.
Ïàêò
À£-370-28/532-545
Áóãàðñêà 282
282. ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÑÒÀÌÁÎËÈ£ÑÊÈ 117
Çà âðåìå ïîñåòå Áåîãðàäó íîâåìáðà 1922. äàâàî ¼å èç¼àâå äà ñå œåãîâà çåìšà
îäðè÷å ïðåòåíçè¼à íà Ìàêåäîíè¼ó, à äà îí ëè÷íî „íå ñàìî äà íå å íèøòà ðàäè-
òè çà Ìàêåäîíè¼ó, íåãî íå å î œî¼ âèøå íè äà ìèñëè.” Î ïðèñòàëèöàìà ÂÌÐÎ
ãîâîðèî ¼å êàî î òåðîðèñòèìà íàçèâà¼ó è èõ ñëîâåíñêèì Èðöèìà.
Ïðèëèêîì àóäè¼åíöè¼å êîä êðàšà Àëåêñàíäðà 10. íîâåìáðà èçíåî ¼å êîíöåïò î
ñòâàðàœó ¼óæíîñëîâåíñêå çà¼åäíèöå êî¼ó áè ñà÷èœàâàëå Áóãàðñêà è ÊÑÕÑ ó îá-
ëèêó ïåðñîíàëíå óíè¼å íà ÷åëó ñà äèíàñòè¼îì Êàðà îð åâè , „¼åäèíîì ÷èñòî
Ñëîâåíñêîì äèíàñòè¼îì êî¼à ïîòè÷å èç íàðîäà.” Äåñåòàê ãîäèíà êàñíè¼å êðàš
¼å î Ñòàìáîëè¼ñêîì ãîâîðèî êàî î äðæàâíèêó âåëèêèõ èäå¼à êî¼å äî òàäà íèêî
íè¼å çàñòóïàî è ðåêàî äà ¼å Ñòàìáîëè¼ñêè „æåëåî äà ñå Áóãàðñêà îäìàõ ó¼åäèíè ñà
íàøîì äðæàâîì, ïðèçíà¼ó è ìåíå êàî êðàšà òå íîâå äðæàâå.”
Ïîñëå ïîñåòå Ñòàìáîëè¼ñêîã Áåîãðàäó îäíîñè äâå çåìšå îäâè¼àëè ñó ñå óçëà-
çíîì ëèíè¼îì. Ó àïðèëó 1923. ïîòïèñàí ¼å íèøêè ñïîðàçóì êî¼èì ñó äîãîâîðå-
íå çà¼åäíè÷êå ìåðå çà ÷óâàœå ãðàíèöå è ñðå èâàœå ïîãðàíè÷íèõ îäíîñà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñ. Âóêî¼åâè , Êðàš Àëåêñàíäàð Ïðâè, òâîðàö äðæàâå è ó¼åäèíèòåš,
Áåîãðàä 1937.
283. ÑÒÀ ÂËÀÄÅ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ ÏÐÅÌÀ ÄÅÂÅÒΣÓÍÑÊÎÌ ÏÐÅÂÐÀÒÓ 1923.
Ó ÁÓÃÀÐÑÊΣ
Îðóæàíîì àêöè¼îì áóãàðñêà îïîçèöè¼à ¼å 9. ¼óíà 1923. èçâåëà ïó÷, ïðåóçåëà
âëàñò, à 14. ¼óíà óáèëà ïðåäñåäíèêà âëàäå Àëåêñàíäðà Ñòàìáîëè¼ñêîã êî¼è ¼å
âîäèî ïîëèòèêó çáëèæàâàœà ñà Êðàšåâèíîì ÑÕÑ. Âëàäà ó Áåîãðàäó îöåíèëà ¼å
ïðåâðàò ó Áóãàðñêî¼ êàî ïîâðàòàê ñòàðîã ðåâàíøèñòè÷êîã ðåæèìà êî¼è „íîñè ó
ñåáè êëèöå íîâèõ çàïëåòà è êîìïëèêàöè¼à íà Áàëêàíó.”
Çàóçèìà¼ó è ñòàâ ïðåìà ïðåâðàòó ó Áóãàðñêî¼ âëàäà ÊÑÕÑ ¼å óïóòèëà ìåìîàð
âëàäàìà âåëèêèõ ñèëà è ÷ëàíèöàìà Ìàëå Àíòàíòå ó êî¼åì ¼å êàî óñëîâ çà ïî-
áîšøàœå îäíîñà ñà Áóãàðñêîì ïîñòàâèëà çàõòåâ äà âëàäà Öàíêîâà ñïðå÷è äå-
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
ëàòíîñò èëåãàëíèõ è ðåâîëóöèîíàðíèõ ìàêåäîíñêèõ îðãàíèçàöè¼à íà ñâî¼î¼
òåðèòîðè¼è.
Ìåìîàð
À£-395-9/239-272
284. ÇÃÀÐÈØÒÅ ÊÓ Å Ó ÊÎØÅÂÓ ÊÎÄ ØÒÈÏÀ, 1922.
Áóãàðñêå êîìèòå ñó 23. àâãóñòà 1922. çàïàëèëå äåâåò êó à, ëåòèíó è óáèëå òðè
ëèöà ó ñåëó êîä Øòèïà. Áèëà ¼å òî ¼åäíà ó íèçó çëî÷èíà÷êèõ àêöè¼à êîìèòà êî¼è
ñó ãîäèíàìà óáè¼àëè, ïšà÷êàëè, ïàëèëè è òåðîðèñàëè íàðîä ó ïîãðàíè÷íèì
êðà¼åâèìà.
Îä 1920. äî 1934. êîìèòñêè îäðåäè ñó íà òåðèòîðè¼ó Êðàšåâèíå óïàëè 460 ïó-
òà, óáèëè 185 îñîáà, à 435 ¼å ìàëòðåòèðàíî èëè ðàœåíî. Âðõóíàö òåðîðèñòè÷êå
àêòèâíîñòè ÂÌÐÎ-à áèëî ¼å óáèñòâî ãåíåðàëà Êîâà÷åâè à ó Øòèïó 7. îêòîáðà
1927. ïîñëå êî¼åã ¼å âëàäà îäëó÷èëà äà çàòâîðè ãðàíèöó ïðåìà Áóãàðñêî¼.
284 Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 39, 12. îêòîáàð 1922.
285. ÑÓÑÐÅÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÑÀ ÁÓÃÀÐÑÊÈÌ ÊÐÀŠÅÌ ÁÎÐÈÑÎÌ
ÍÀ ÁÅÎÃÐÀÄÑÊΣ ÆÅËÅÇÍÈ×ÊΣ ÑÒÀÍÈÖÈ, 18. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1933.
Ìèíèñòàð £åâòè îáàâåøòàâà ïîñëàíèêà ó Áóêóðåøòó î ñóñðåòó ¼óãîñëîâåí-
ñêîã è áóãàðñêîã ñóâåðåíà, íàãëàøàâà¼ó è äà ¼å ñóñðåò èìàî „ïðèâàòíè êàðàê-
òåð” è äà ìîæå èìàòè çíà÷༠êàî ìîãó íîñò çáëèæàâàœà äâå çåìšå „àêî ñå Áó-
ãàðñêà ëî¼àëíî è äåôèíèòèâíî ïîìèðè ñà ïîñòî¼å èì ñòàœåì.”
Òåëåãðàì
À£-395-29/98
286. ÕÈÑÒÎÐÈ£ÑÊÅ ÐÈ£Å×È ÑÓÂÅÐÅÍÀ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å È ÁÓÃÀÐÑÊÅ – ÈÇÂÅØÒÀ£
Î ÁÎÐÀÂÊÓ ÁÓÃÀÐÑÊÎà ÊÐÀŠÀ ÁÎÐÈÑÀ È ÊÐÀŠÈÖÅ £ÎÀÍÅ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ,
ÄÅÖÅÌÁÐÀ 1933.
Áóãàðñêè êðàšåâñêè ïàð áîðàâèî ¼å ó çâàíè÷íî¼ ïîñåòè ó Áåîãðàäó îä 10. äî 13.
äåöåìáðà 1933. Ïðèðå åí èì ¼å äî÷åê, îðãàíèçîâàí ëîâ ó Äîáàíîâöèìà, ïîñå-
òå Àâàëè è Òîïîëè ãäå ¼å áóãàðñêè êðàš ïîëîæèî âåíöå íà ãðîá Íåçíàíîã ¼óíà-
êà è êðàšà Ïåòðà Ïðâîã Êàðà îð åâè à.
Íà ñâå÷àíî¼ âå÷åðè ó Ñòàðîì äâîðó êðàš Àëåêñàíäàð ïîçäðàâèî ¼å áóãàðñêîã
êðàšà ðå÷èìà: „Âàøå âåëè÷àíñòâî âåîìà ñàì ñðåòàí øòî ìè ñå ïðóæèëà èç-
âàíðåäíà ïðèëèêà äà ó ìîì ïðåñòîíîì ãðàäó è ó ìîì äîìó äî÷åêàì è ñðäà÷íîì
äîáðîäîøëèöîì ïîçäðàâèì Âàøà âåëè÷àíñòâà, íàøå óçâèøåíå ðî àêå... Äóáî-
êî óâåðåí, äà ñàìî ïîëèòèêà ìèðà è òðà¼íà êîíñîëèäàöè¼à ïðèëèêà ìîæå óè-
ñòèíó ïðóæèòè íàøèì íàðîäèìà ïóíî ¼åìñòâî çà áîšó áóäó íîñò.” Êðàš Áî-
118
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
ðèñ ñå çàõâàëèî ðåêàâøè: „Äåëèì èç ñâåã ñðöà ðàäîñò Âàøåã âåëè÷àíñòâà çáîã 287
íàøåã ñóñðåòà ïîøòî ¼à è Áóãàðñêè íàðîä âèñîêî öåíèìî áëàãîðîäíå íàïîðå,
êî¼å Âàøå âåëè÷àíñòâî óëàæå ó ñëóæáè ìèðà, ñïîðàçóìà è äîáðèõ îäíîñà ìå ó 119
íàøèì íàðîäèìà. £à ñàì ïðè òîì äóáîêî äèðíóò óáå åœåì, äà ¼åäíà òàêâà ïî-
ëèòèêà ñïîðàçóìà, ìèðà è êîíñîëèäîâàœà äîáðèõ îäíîñà èçìå ó íàñ ìîæå äà
áóäå çàëîãà çà ñðåòíè¼ó áóäó íîñò äâà¼ó áðàòñêèõ íàðîäà. Îñòà¼ó è óáå åíè
ïîáîðíèöè îâèõ èäå¼à ó÷èíè åìî çà¼åäíè÷êè ñà Âàøèì âåëè÷àíñòâîì ñâå íàïî-
ðå çà œèõîâî îñòâàðåœå. Òàêî åìî îäãîâîðèòè ïðàâèì æåšàìà è æèâîòíèì
ïîòðåáàìà äâà¼ó íàøèõ íàðîäà è äîáðî åìî ïîñëóæèòè ìèðó íà Áàëêàíó.”
Èçâåøòà¼
Íàðîäíå íîâèíå, 12. äåöåìáàð 1933.
À£-38-753-932
287. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ÊÐÀŠ ÁÎÐÈÑ Ó ÑÎÔÈ£È
27. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1934.
Êðàš Àëåêñàíäàð è êðàšèöà Ìàðè¼à ñó îä 27. äî 30. ñåïòåìáðà 1934. çâàíè÷íî
ïîñåòèëè Áóãàðñêó. £óãîñëîâåíñêè êðàšåâñêè ïàð äî÷åêàëè ñó áóãàðñêà êðà-
šåâñêà ïîðîäèöà, ÷ëàíîâè âëàäå, ãåíåðàëèòåò, ñîôè¼ñêè ìèòðîïîëèòè, îñî-
ášå ¼óãîñëîâåíñêîã ïîñëàíñòâà, ¼óãîñëîâåíñêà êîëîíè¼à ó Áóãàðñêî¼ è 150.000
šóäè. Ïîñåòà Ñîôè¼è ïðåäñòàâšàëà
¼å èñòèíñêè òðè¼óìô áàëêàíñêå ïîëè-
òèêå êðàšà Àëåêñàíäðà.
Ðàçãîâîðè èçìå ó ñóâåðåíà ñó ïðî-
øëè ñðäà÷íî, à íà êðà¼ó ðó÷êà ó Äâîðó
Âðàíà Áîðèñ ¼å òàïøó è „ñâîã ðî àêà”
ïî ëå èìà ðåêàî: „Íèêàä íå ó çàáîðà-
âèòè øòà ñè òè ó÷èíèî çà ìåíå, íè
òî äà ñè ìè ïðâè ïðóæèî ðóêó.”
Ñóâåðåíè ñó îäâî¼åíî, à çàòèì çà¼åä-
íî ïðèìèëè ïðåäñåäíèêà áóãàðñêå
âëàäå Ãåîðãè¼åâà è ìèíèñòðå èíî-
ñòðàíèõ ïîñëîâà Áàòàëîâà è £åâòè à.
Íà ãàëà âå÷åðè ðàçìåíèëè ñó çäðàâè-
öå. Áóãàðñêè êðàš ¼å ðåêàî: „Èçðàæà-
âà¼ó è îñå à¼å Áóãàðñêîã íàðîäà, ¼à âàñ
ìîãó óâåðèòè äà å îâà ïîñåòà âàøåã
âåëè÷àíñòâà, êî¼à ¼å íîâ äðàãîöåí
ïðèíîñ íàïîðèìà £óãîñëàâè¼å è Áóãàð-
ñêå çà ó÷âðø åœå ìå óíàðîäíîã è
Áàëêàíñêîã ìèðà, íà è äóáîêîã îä¼åêà
êîä íàñ è äàòè ïîëåòà äà å äåëî
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
çáëèæåœà ìå ó íàøèì çåìšàìà óñïåòè è äîïðèíåòè œèõîâîì ñïîêî¼íîì ðàç-
âèòêó è ìèðíîì íàïðåòêó.” Êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ó îäãîâîðó èñòàêàî: „Áóãàðñêà
è £óãîñëàâè¼à äîïðèíå å ó÷âðø åœó ìå óíàðîäíîã è Áàëêàíñêîã ìèðà, ïî¼à÷à å
èäå¼ó ìå óíàðîäíå ñàðàäœå è îñèãóðà å ñâî¼èì íàðîäèìà ìèð è íàïðåäàí ðàç-
âèòàê óç ïóíî ïîøòîâàœå è ïîâåðåœå äðóãèõ íàðîäà.”Ïîñëå âå÷åðå ïðèðå åí
¼å áàë, à ñóòðàäàí 29. ñåïòåìáðà ñóâåðåíè ñó èøëè ó ëîâ ó îêîëèíè ñåëà Êð÷èí
êîä Ïëîâäèâà.
Íà ïèòàœå åíãëåñêîã ïîñëàíèêà äà ëè ñå ïëàøèî àòåíòàòà, êðàš Àëåêñàíäàð ¼å
îäãîâîðèî: „Íèêàä íà òî íèñàì íè ïîìèñëèî äîê ñàì áèî ó Áóãàðñêî¼. Òàêâà ìè
ñå ñòâàð ïðå ìîæå äîãîäèòè ó Ôðàíöóñêî¼”.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3
Òóðñêà
288. ÒÅÔÈÊ ÐÓÆÄÈ ÁÅ£ ÀÐÀÑ È ÁÎÃΊÓÁ £ÅÂÒÈ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ,
27. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1933.
Òóðñêè è ¼óãîñëîâåíñêè ìèíèñòàð èíîñòðàíèõ ïîñëîâà ïîòïèñàëè ñó Óãîâîð î
ïðè¼àòåšñòâó, íåíàïàäàœó, ñóäñêîì ðàñïðàâšàœó, àðáèòðàæè è êîíöèëè¼àöè-
¼è èçìå ó Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å è Ðåïóáëèêå Òóðñêå 27. íîâåìáðà 1933. Òî-
êîì áîðàâêà ó Áåîãðàäó Ðóæäè áå¼ Àðàñ ¼å áèî ãîñò êðàšà Àëåêñàíäðà è âëàäå.
Ôîòîãðàôè¼à
Ìèëàí Âàíêó, Ìàëà Àíòàíòà 1920-1938, Òèòîâî Óæèöå 1969.
289. ÄÀÍÀØŒÈ ÓÃÎÂÎÐ ÏÐÈ£ÀÒÅŠÑÒÂÀ ÑÀ ÒÓÐÑÊÎÌ ÏÐÈÏÐÅÌŠÅÍ £Å £ÎØ
ÏÐÅ £ÅÄÀÍÀÅÑÒ ÃÎÄÈÍÀ, 27. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1933.
Àíäðà Ìèëîñàâšåâè ó óâîäíèêó ïîâîäîì ïîòïèñèâàœà Ïàêòà Êðàšåâèíå £ó-
ãîñëàâè¼å ñà Òóðñêîì 27. íîâåìáðà 1933. ïîäñå à äà êðàš Àëåêñàíäàð 1922.
íè¼å ïðèõâàòèî ïðåäëîã Âåëèêå Áðèòàíè¼å äà î òðîøêó, àëè è çà ðà÷óí âåëèêèõ
ñèëà, ó÷åñòâó¼å ó ïîõîäó íà Öàðèãðàä è äà ¼å íà ò༠íà÷èí îìîãó èî êîíñîëèäî-
âàœå Òóðñêå.
Óâîäíèê
Ïîëèòèêà, 27. íîâåìáàð 1933.
À£-37-94/176
120
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
290. ÏÓÍÎÌÎ £Å ÏÎÑËÀÍÈÊÓ ÌÈÐÎÑËÀÂÓ £ÀÍÊÎÂÈ Ó ÇÀ ÏÎÒÏÈÑÈÂÀŒÅ
ÒÐÃÎÂÈÍÑÊÎà ÑÏÎÐÀÇÓÌÀ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÈ
ÐÅÏÓÁËÈÊÅ ÒÓÐÑÊÅ, 29. £ÓÍ 1934.
Ñïîðàçóì ¼å ïîòïèñàí ó Àíêàðè 3. ¼óëà 1934. íà øåñò ìåñåöè, à ïîñëå ¼å ïðîäó-
æàâàí êîíâåíöè¼àìà î òðãîâèíè è ïëîâèäáè. Œèìå ¼å ïðåäâè åí ñëîáîäàí èç-
âîç îäðå åíèõ ¼óãîñëîâåíñêèõ ïðîèçâîäà ó Òóðñêó. Êëèðèíøêèì ñïîðàçóìîì
ïðåäâè åíî ¼å ïðåáè¼àœå óçà¼àìíèõ ïîòðàæèâàœà êî¼à ïðîèñòè÷ó íå ñàìî îä
èçâîçà ðîáå íåãî è îä îáîñòðàíîã ñàîáðà à¼à šóäè è êàïèòàëà. Ïðèâðåìåíèì
òðãîâèíñêèì ñïîðàçóìîì îêîí÷àíè ñó íåóãîâîðíè òðãîâèíñêè îäíîñè ñà Òóð-
ñêîì.
Ïóíîìî ¼å
À£-370-7-162
Íåìà÷êà
291. ÐÀÇÃÎÂÎÐ ÁÀËÓÃ È À ÑÀ ÕÈÒËÅÐÎÌ, 9. ÌÀÐÒ 1934.
Ìèíèñòàð £åâòè îáàâåøòàâà ïîñëàíèêà ó Ëîíäîíó äà ¼å íåìà÷êè êàíöåëàð ó
ðàçãîâîðó ñà ¼óãîñëîâåíñêèì ïîñëàíèêîì ó Áåðëèíó ïîíóäèî £óãîñëàâè¼è åêî-
íîìñêå êîíöåñè¼å, óñïðîòèâèî ñå ðåñòàóðàöè¼è Õàáçáóðãà è ñòâàðàœó èòàëè-
¼àíñêîã áëîêà ó Ïîäóíàâšó.
£åäíîì ïðèëèêîì êðàš Àëåêñàíäàð ¼å èç¼àâèî äà íåìà íèêàêâèõ íåðåøåíèõ
ïðîáëåìà ñà Íåìà÷êîì ïà ïðåìà òîìå è äà íå ãà¼è íèìàëî íåïðè¼àòåšñêè ñòàâ
ïðåìà œî¼.
Öèðêóëàð
À£-341-ïîâ. àðõèâà 1934-I/1
292. ÆÈÂΣÈÍ ÁÀËÓà È
Ïîâåðšèâà ëè÷íîñò êðàšà Ïåòðà è êðàšà Àëåêñàíäðà, äóãîãîäèøœè „êàïó å-
õà¼à” – ïîñëàíèê ó Àòèíè, Ðèìó, Áåðëèíó è êîìåíòàòîð Ïîëèòèêå.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 52, 30. äåöåìáàð 1923.
293. ÕÅÐÌÀÍ ÃÅÐÈÍÃ ÍÀ ÀÅÐÎÄÐÎÌÓ Ó ÇÅÌÓÍÓ, 16. ÌÀ£ 1934.
Ïðåäñåäíèê ïðóñêå âëàäå è ìèíèñòàð âàçäóõîïëîâñòâà Ðà¼õà íà ïóòó çà Àòèíó
áîðàâèî ¼å ó Áåîãðàäó. Íà àåðîäðîìó ñó ãà ïîçäðàâèëè íåìà÷êè ïîñëàíèê ôîí
Õåðåí, ó èìå ¼óãîñëîâåíñêîã ìèíèñòðà èíîñòðàíèõ ïîñëîâà Ìà¼äàíàö, ó èìå
âàçäóõîïëîâíå êîìàíäå ïóêîâíèê Áîðà Ìèðêîâè è íåìà÷êà êîëîíè¼à. Ãåðèíã
¼å èç¼àâèî íîâèíàðèìà äà ¼å œåãîâà ïîñåòà Áåîãðàäó „÷èñòî ïðèâàòíîã êàðàê-
121
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
òåðà”è äîäàî äà £óãîñëàâè¼ó íå ïîçíà¼å, àëè äà ¼å „ïðå íåêîëèêî äàíà î œî¼ ãîâî-
ðèî ñà ïîñëàíèêîì ÁàëóãŸè åì.” Ñóòðàäàí ¼å ïîñåòèî ìèíèñòðà £åâòè à, ó Êî-
øóòœàêó ïîëîæèî âåíàö íà ãðîá íåìà÷êîã è ñðïñêîã âî¼íèêà è äàî èíòåðâ¼ó
íîâèíàðó Ïîëèòèêå.
Ôîòîãðàôè¼à
Ìèëàí Âàíêó, Ìàëà Àíòàíòà 1920–1938, Òèòîâî Óæèöå 1969.
293
294. ÒÐÃÎÂÈÍÑÊÈ ÓÃÎÂÎÐ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å È ÍÅÌÀ×ÊÅ,
1. ÌÀ£ 1934.
Óãîâîðîì ¼å Íåìà÷êà ïðåóçåëà îáàâåçó êóïîâàœà ¼óãîñëîâåíñêèõ ïîšîïðè-
âðåäíèõ ïðîèçâîäà ïî âèøèì öåíàìà îä îíèõ íà ñâåòñêîì òðæèøòó ñ òèì äà èõ
íå ïëà à äåâèçàìà íåãî ïóòåì êëèðèíãà, èçâîçîì íåìà÷êå èíäóñòðè¼ñêå ðîáå
óç ñìàœåœå öàðèíå. Êðàšåâèíà £óãîñëàâè¼à ¼å áèëà ïðâà çåìšà Ìàëå Àíòàíòå
ñà êî¼îì ¼å Íåìà÷êà çàêšó÷èëà ïðèâðåäíè óãîâîð øòî ¼å áèëî îä èçóçåòíå âà-
æíîñòè çà êàñíè¼è ðàçâî¼ îäíîñà ó Ïîäóíàâšó è íà Áàëêàíó. Ó âðåìå ïîòïèñè-
122
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
âàœà òðãîâèíñêîã ñïîðàçóìà ñà £óãîñëàâè¼îì Íåìà÷êà ¼å ïî¼à÷àëà ñâî¼ó ïðîïà-
ãàíäó, ïîñëàëà ¼å äèðèæàáë „Õèíäåíáóðã” êî¼è ¼å âèøå äàíà íàäëåòàî Áåîãðàä
è îñòàâèî ñíàæàí óòèñàê íà íàðîä.
Óãîâîð
À£-334 Êîíçóëàðíî-ïðèâðåäíî îäåšåœå – 1934/ VII-5
Èòàëè¼à
295. ÏÐÅÄËÎÃ ÇÀÊÎÍÀ Î ÓÃÎÂÎÐÓ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÐÁÀ, ÕÐÂÀÒÀ
È ÑËÎÂÅÍÀÖÀ È ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÈÒÀËÈ£Å, ÏÎÒÏÈÑÀÍ Ó ÐÀÏÀËÓ,
12. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1920.
Ïîøòî íèñó óñïåëå äà ãà ðåøå íà Êîíôåðåíöè¼è ìèðà ó Ïàðèçó, âåëèêå ñèëå ñó
¼àäðàíñêî ïèòàœå ïðåïóñòèëå Èòàëè¼è è Êðàšåâèíè ÑÕÑ äà ãà ðåøå ó äèðåêò-
íèì ïðåãîâîðèìà. Òîêîì 1920. ïðåãîâîðè ñó íàñòàâšåíè è çáîã ñòàœà ó çåìšè
è íåïîñðåäíîì îêðóæåœó êàî è „îçáèšíèõ óïîçîðåœà” îä ñòðàíå Ôðàíöóñêå,
ÊÑÕÑ ¼å 12. íîâåìáðà 1920. ïîòïèñàëà Ðàïàëñêè óãîâîð. Òèì óãîâîðîì Èòàëè¼à
¼å ïðèçíàëà Êðàšåâèíó ÑÕÑ, îäðå åíà ¼å ãðàíèöà è ñòâîðåíà äðæàâà Ðè¼åêà
(Ôèóìå).
Ïðåñòîëîíàñëåäíèê è âëàäà ïîòïèñàëè ñó 26. ¼óíà 1921. ãîäèíå Ïðåäëîã çàêî-
íà ñà îäðåäáîì äà îí îñòà¼å „ó âàæíîñòè äîê ãà Íàðîäíî ïðåäñòàâíèøòâî íå
ðåøè ðåäîâíèì ïóòåì”.
Óãîâîð
À£-74-1/21
296. ÃÐÀÍÈÖÀ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ È ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÈÒÀËÈ£Å, 1923.
Íà êàðòè ¼å óöðòàíà ëèíè¼à: êî¼ó ¼å Èòàëè¼à òðàæèëà îä Àóñòðè¼å 1915; ïî Ëîí-
äîíñêîì óãîâîðó; îêóïàöèîíà èòàëè¼àíñêà; Âèëñîíîâà ïî ìåìîðàíäóìó îä
1919; Âèëñîíîâà êîðèãîâàíà ïî íîòè îä 27. îêòîáðà 1919. óíåñåíà ó ìåìîðàí-
äóì îä 9. äåöåìáðà 1919; Ëî¼äà îðŸà îä 14. ¼àíóàðà 1920; Øàëî¼à-Íèòè îä 2.
ìàðòà è 13. è 14. àïðèëà 1920; ïî Ðàïàëñêîì óãîâîðó; ñòàðå äðæàâíå ãðàíèöå
(Èòàëè¼à ïðå ðàòà); Êðàšåâèíå ÑÕÑ ó íîâèì ãðàíèöàìà è Ðè¼å÷êå äðæàâå.
Êàðòà
Áèáëèîòåêà Àðõèâà ÑÖÃ
297. ÏÐÎÒÅÑÒÍÈ ÇÁÎÐ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ ÇÁÎà ÈÒÀËÈ£ÀÍÑÊÅ ÎÊÓÏÀÖȣŠÐÈ£ÅÊÅ,
12. ÌÀÐÒ 1922.
Ìèòèíã ó îðãàíèçàöè¼è ðàòíè÷êå îìëàäèíå Íàðîäíå îäáðàíå äîíåî ¼å ðåçîëó-
öè¼ó ó êî¼î¼ ¼å èñòàêíóòî „Äà ñå ó èìå öåëå íàøå íàöè¼å ïîñëåäœè ïóò óìîëè íà-
123
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
øà êðàšåâñêà âëàäà äà íà¼îäëó÷íè¼å çàõòåâà îä êðàšåâñêå èòàëè¼àíñêå âëàäå
äà ó èíòåðåñó äîáðèõ ñóñåäñêèõ îäíîñà, êî¼è ñó ïðâè è ãëàâíè óñëîâ çà íîðìàëíî
ðàçâè¼àœå îáå êðàšåâèíå, îäìàõ è áåç èêàêâà îäëàãàœà óêëîíè ôàøèñòè÷êå
áàíäå ñà Ðè¼åêå è ïðèñòóïè èçâðøåœó Ðàïàëñêîã óãîâîðà; äà êðàšåâñêà âëàäà
ÑÕÑ òðàæè è äîáè¼å ñèãóðíå ãàðàíöè¼å îä èòàëè¼àíñêå âëàäå äà ñå ïðåñòàíå ñà
èòàëè¼àíñêèì ôàøèñòè÷êèì íàñèšèìà ïðåìà íàøèì ñóíàðîäíèöèìà ó îêóïè-
ðàíèì äåëîâèìà Äàëìàöè¼å, Èñòðå è Ñëîâåíà÷êå.”
Ó÷åñíèöè çáîðà ñó ñå óïóòèëè äî Ïðåäñåäíèøòâà âëàäå äà ðåçîëóöè¼ó ïðåäà¼ó
Íèêîëè Ïàøè ó. Ïðåä äâîðîì ïîâîðêà ¼å îòïåâàëà õèìíó, íåêîëèêî ïàòðèîò-
ñêèõ ïåñàìà, óïóòèëà ïîçäðàâå êðàšó, à çàòèì ïðåäàëà ðåçîëóöè¼ó ó Ïðåäñåä-
íèøòâî âëàäå.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 12, 23. ìàðò 1922.
297
124
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
298. ÏÎÒÏÈÑÈÂÀŒÅ ÐÈÌÑÊÈÕ ÓÃÎÂÎÐÀ, 27. £ÀÍÓÀÐ 1924. 298
Ñåäå: ïîìî íèê ìèíèñòðà èíîñòðàíèõ ïîñëîâà Êîíòàðèíè, ïðåäñåäíèê âëàäå 125
Ïàøè , ïðåäñåäíèê âëàäå Ìóñîëèíè, ìèíèñòàð èíîñòðàíèõ äåëà Íèí÷è , ïî-
ñëàíèê ó Áåîãðàäó Áîäðåðî; ñòî¼å èçìå ó Ïàøè à è Ìóñîëèíè¼à: øåô Ïàøè å-
âîã êàáèíåòà Õðèñòè è øåô Ïðåñáèðîà Ìèëàí Èâêîâè .
Îâëàø åíè ïðåäñòàâíèöè èòàëè¼àíñêîã êðàšà Âèêòîðà Åìàíóåëà è êðàšà
Àëåêñàíäðà, Áåíèòî Ìóñîëèíè, Íèêîëà Ïàøè è Ìîì÷èëî Íèí÷è ïîòïèñàëè
ñó ó Ðèìó Ïàêò î ïðè¼àòåšñòâó è ñàðàäœè ñ äîïóíñêèì ïðîòîêîëîì è Ñïîðàçóì
î Ðè¼åöè.
Ïàêòîì ïðè¼àòåšñòâà è ñðäà÷íå ñàðàäœå Êðàšåâèíà Èòàëè¼à è Êðàšåâèíà
ÑÕÑ ñó ñå îáàâåçàëå äà å ¼åäíà äðóãî¼ ïðóæàòè ïîìî è ñàðà èâàòè ó îäðæà-
âàœó ïîðåòêà è ñòàœà ñòâîðåíîã ìèðîâíèì óãîâîðèìà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 7, 17. ôåáðóàð 1924.
299. ÇÀÊÎÍ Î ÑÏÎÐÀÇÓÌÓ Î ÐÈ£ÅÖÈ ÇÀÊŠÓ×ÅÍ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ
È ÈÒÀËÈ£Å È ÄÎÏÓÍÈÌ ÊÎÍÂÅÍÖÈ£ÀÌÀ ÑÏÎÐÀÇÓÌÀ, 5. ÌÀÐÒ 1924.
Óâèäåâøè äà îä íåóòðàëíîñòè è ñàìîñòàëíîñòè Ðè¼åêå íåìà íèøòà, à ó æåšè äà
ñà Èòàëè¼îì óñïîñòàâè äîáðîñóñåäñêå îäíîñå Êðàšåâèíà ÑÕÑ ¼å ïîòïèñàëà
Ñïîðàçóì î Ðè¼åöè, 27. ¼àíóàðà 1924. êî¼èì ¼å Èòàëè¼à äîáèëà Ðè¼åêó, à Êðàšå-
âèíà ÑÕÑ ïðèñòàíèøòà Áàðîø è Äåëòó. Äîãîâîðåíî ¼å äà öåíòðàëíà æåëåçíè÷-
êà ñòàíèöà íà Ðè¼åöè áóäå èíòåðíàöèîíàëèçîâàíà êàî ãðàíè÷íà è äà ¼óãîñëî-
âåíñêå ìàœèíå íà Ðè¼åöè óæèâà¼ó èñòà ïðàâà êàî è èòàëè¼àíñêå ìàœèíå ó
Äàëìàöè¼è.
Ó äîïóíèì êîíâåíöè¼àìà ñïîðàçóìà íàëàçå ñå îäðåäáå êî¼å ñå îäíîñå íà åêî-
íîìñêå âåçå èçìå ó ïîãðàíè÷íèõ çîíà, çàêóï áàñåíà Òàîí äå Ðåâåë ó Ðè¼å÷êîì
„Âåëèêîì ïðèñòàíèøòó ìåøîâèòà ñëóæáà èòàëè¼àíñêà è ñðïñêî-õðâàòñêî-
-ñëîâåíà÷êà ó Ðè¼å÷êî¼ æåëåçíè÷êî¼ ñòàíèöè è çà¼åäíè÷êè ïðîìåò ó Ìðòâîì êà-
íàëó”.
Ñïîðàçóì
À£-72-46-189
300. ÌÓÑÎËÈÍȣŠÈÄÅ£ÍÈ ÍÀÖÐÒ ÑÏÎÐÀÇÓÌÀ ÈÇÌÅ€Ó ÈÒÀËÈ£Å
È £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å, ÐÈÌ 1. ÌÀÐÒ 1932.
Ïî÷åòêîì 1929. èñòåêàî ¼å ðîê Ïàêòà ïðè¼àòåšñòâà è Ìóñîëèíè ¼å îäáèî äà ãà
ïðîäóæè. Ïîñëå èçâåñíîã çàòèø¼à, 1930. íàñòàâšåíè ñó ïðåãîâîðè î ñðå èâà-
œó ¼óãîñëîâåíñêî - èòàëè¼àíñêèõ îäíîñà. Êàìåí ñïîòèöàœà áèëà ¼å Àëáàíè¼à.
Ìóñîëèíè ¼å ñìàòðàî äà ¼å òî èòàëè¼àíñêà èíòåðåñíà ñôåðà, à êðàš Àëåêñàíäàð
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
ñå çàëàãàî çà œåíó íåóòðàëíîñò. Ïðåêî ïîñðåäíèêà âîäèëè ñó ïðåãîâîðå êî¼è
ñó ïðîïàëè.
Ãâèäî Ìàëàãîëà Êàïè ïðåäàî ¼å 5. ìàðòà 1932. Ìóñîëèíè¼åâ îäãîâîð íà êðàšå-
âó ïîðóêó ó âåçè ñà ñêëàïàœåì ñïîðàçóìà èçìå ó Èòàëè¼å è £óãîñëàâè¼å. Ìóñî-
ëèíè ¼å íàâåî äà „£óãîñëàâè¼à ïðèçíà¼å äà ó Àëáàíè¼è ïðåîâëà ó¼ó èòàëè¼àíñêè
èíòåðåñè.”
Ïèñìî
À£-335-68/14
301. ÏÈÑÌÎ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÌÓÑÎËÈÍÈ£Ó, 15. ÌÀÐÒ 1932.
£óãîñëîâåíñêè âëàäàð ñå çàõâàëèî ïðåäñåäíèêó èòàëè¼àíñêå âëàäå íà „¼àñíî è
ìèñëè è ëî¼àëíîñòè ñà êî¼îì ¼å ãîâîðèî î áèòíèì åëåìåíòèìà ¼åäíîã òðà¼íîã
ñïîðàçóìà” è êîíñòàòîâàî äà ó ñêëàäó ñà íà÷åëîì íåçàâèñíîñòè è íåïîâðåäè-
âîñòè Àëáàíè¼å Êðàšåâèíà £óãîñëàâè¼à íå áè ìîãëà „ó íà÷åëó ïðèçíàòè ïðå-
ìî èòàëè¼àíñêèõ èíòåðåñà ó Àëáàíè¼è.”
Äà áè ñà Èòàëè¼îì ðåøèî ñïîðíà ïèòàœà è óñïîñòàâèî íå ñàìî êîðåêòíå, âå è
ïðè¼àòåšñêå îäíîñå, êðàš è äåî šóäè îêî œåãà áèëè ñó ñïðåìàíè íà êîìïðî-
ìèñå è ïîïóøòàœà ñâå äî íèâîà êî¼è íå áè óãðîæàâàî æèâîòíå èíòåðåñå Êðà-
šåâèíå ÑÕÑ. Ïîâîäîì êðèçå ó Àóñòðè¼è 1934. ïîñëå óáèñòâà êàíöåëàðà Äîëôó-
ñà è íàãîâåøòà¼à äà å Èòàëè¼à ó è ó Àóñòðè¼ó, êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ðåêàî:
„Ïîðó÷èòå Èòàëè¼àíèìà äà àêî áóäó óøëè ó Àóñòðè¼ó äà å è ìåíå òàìî íà è”.
Ïèñìî
À£-335-68/14
302. ÐÀÇÃÎÂÎÐ ÄÐÀÃÎÌÈÐÀ ÊÀÑÈÄÎËÖÀ ÑÀ ÊÀÐËÎÌ ÃÀËÈ£ÅÌ, 11. £ÓÍ 1932.
Èòàëè¼àíñêè ïîñëàíèê ó Áåîãðàäó ðåêàî ¼å øåôó îäñåêà Ïîëèòè÷êîã îäåšåœà
ÌÈÏ-à Êðàšåâèíå £óãîñëàâè¼å äà Ìóñîëèíè îáóñòàâšà ïðåãîâîðå èçìå ó äâå
çåìšå çáîã óíóòðàøœå ñèòóàöè¼å ó £óãîñëàâè¼è, êî¼à íè¼å äîâîšíî ñèãóðíà çà
ñêëàïàœå ïîëèòè÷êèõ óãîâîðà.
Çàáåëåøêà
À£-335-15/3
Ôðàíöóñêà
303. ÐÅ£ÌÎÍ ÏÎÅÍÊÀÐÅ
Çà ðàçëèêó îä îñòàëèõ ôðàíöóñêèõ ïîëèòè÷àðà ïðåäñåäíèê Ïîåíêàðå ¼å ïîêà-
çèâàî âèøå ðàçóìåâàœà çà ïðîáëåìå Êðàšåâèíå ÑÕÑ.
126
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
Ôðàíöóñêè ïðåäñåäíèê ¼å äî÷åêèâàî, ïðèìàî ó àóäè¼åíöè¼å, ïðèðå èâàî ðó÷-
êîâå è èñïðà àî ðåãåíòà Àëåêñàíäðà ó âðåìå œåãîâèõ ïîñåòà Ïàðèçó 1919. è
ïî÷åòêîì 1920. ãîäèíå.
Ôîòîãðàôè¼à
Relation officielle de la reception a l`hotel de vile du president Wilson, Ïàðèç 1919,
Çâàíè÷íè ïðè¼åì ó ãðàäñêî¼ êó è ïðåäñåäíèêà Âèëñîíà ó Ïàðèçó,
16. äåöåìáàð 1918.
À£-94-1/27
304. ÐÅÃÅÍÒ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÍÀ ÒÐÃÓ ÊËÅÁÅÐ Ó ÑÒÐÀÇÁÓÐÓ, 5. £ÀÍÓÀÐ 1920. 303
Íà ïîçèâ ïðåäñåäíèêà âëàäå Ìèëåðàíà ðåãåíò ¼å áîðàâèî ó Ñòðàçáóðó îä 5. äî 127
7. ¼àíóàðà 1920. è îáèøàî äðóãà ìåñòà ãäå ¼å îäóøåâšåíî äî÷åêàí.
Íà òðãó Êëåáåð ïðèðå åíà ¼å ðåâè¼à òðóïà êî¼î¼ ñó ïðèñóñòâîâàëè ðåãåíò,
ïðåäñåäíèê ôðàíöóñêå âëàäå Ìèëåðàí, ìèíèñòàð äâîðà £àíêîâè , ìàðøàë
äâîðà Äàì¼àíîâè , ôðàíöóñêè ïîñëàíèê ó Áåîãðàäó Ôîíòíå¼ è îñòàëè âåëèêî-
äîñòî¼íèöè ñà íàðîäîì.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-ÎÇÔ-74-3
305. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÅÄ £ÅËÈÑÅ£ÑÊÎÌ ÏÀËÀÒÎÌ, 27. ÑÅÏÒÅÌÁÀÐ 1926.
Ïîñëå ïîñåòå ôðàíöóñêîì ïðåäñåäíèêó Äóìåðãó êðàš ñå îïðàøòà îä îñîášà
ïðîòîêîëà.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò Íåäåšà, áð. 400, 4. íîâåìáàð 1934.
306. ÎÊÎ ÏÀÊÒÀ ÏÐÈ£ÀÒÅŠÑÒÂÀ ÑÀ ÔÐÀÍÖÓÑÊÎÌ,
6. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1927.
„Ïîëèòèêà”èçâåøòàâà î ïîñåòè ôðàíöóñêîã ïîñëàíèêà Äàðà ìèíèñòðó Ìàðèí-
êîâè ó è ìèíèñòðîâî¼ àóäè¼åíöè¼è êîä êðàšà Àëåêñàíäðà ïðèëèêîì êî¼å ¼å
ðåôåðèñàî âëàäàðó î ñêîðîì ïîòïèñèâàœó ïàêòà ñà Ôðàíöóñêîì.
×ëàíàê
Ïîëèòèêà, 6. íîâåìáàð 1927.
À£-334-7/839
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
307 307. ÂΣÈÑËÀ ÌÀÐÈÍÊÎÂÈ È ÀÐÈÑÒÈÄ ÁÐÈ£ÀÍ ÏÎÒÏÈÑÓ£Ó ÓÃÎÂÎÐ
Î ÏÐÈ£ÀÒÅŠÑÊÎÌ ÑÏÎÐÀÇÓÌÅÂÀŒÓ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ
È ÔÐÀÍÖÓÑÊÅ Ó ÏÀÐÈÇÓ, 11. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1927.
Óãîâîð, Êîíâåíöè¼ó î àðáèòðàæè è òà¼íè òåõíè÷êè âî¼íè ñïîðàçóì ïîòïèñàëè
ñó ìèíèñòðè èíîñòðàíèõ ïîñëîâà ó ïðèñóñòâó Ïåëèâàíîâè à, äð Âóê÷åâè à,
Áåðòëà è Ñïàëà¼êîâè à.
Óãîâîðîì ¼å ïðåäâè åíà âî¼íà ïîìî ó ñëó÷à¼ó áèëî êàêâîã íàïàäà êî¼è áè äî-
âåî äî ïðîìåíå ãðàíèöà óòâð åíèõ óãîâîðèìà î ìèðó. Âëàäà Êðàšåâèíå ÑÕÑ
ñå îáàâåçàëà äà å êîíñóëòîâàòè ôðàíöóñêó âëàäó ó ñëó÷à¼ó ìå óíàðîäíèõ
êðèçà êàî è äà å ïðèõâàòèòè ñàâåòå èç Ïàðèçà.
Ñïîðàçóìîì ñà Ôðàíöóñêîì Êðàšåâèíà ÑÕÑ íè¼å ìíîãî äîáèëà à èçãóáèëà ¼å
ìîãó íîñò äèïëîìàòñêîã ìàíåâðèñàœà ó îäíîñó íà äðóãå çåìšå ¼åð ¼å ñàâåç ñà
Ôðàíöóñêîì îçëîâîšèî Åíãëåñêó, íè¼å äîáðî ïðèìšåí íè ó Íåìà÷êî¼, à ðàæå-
ñòèî ¼å Ìóñîëèíè¼à.
Ôîòîãðàôè¼à
Èëóñòðîâàíè ëèñò, áð. 47, 27. íîâåìáàð 1927.
308. „ÏÀÐÈÑÊÈ ÏÀÊÒ ÏÎÒÏÈÑÀÍ” – ÏÈÑÀŒÅ ÏÀÐÈÑÊÅ ØÒÀÌÏÅ
Î ÏÎÒÏÈÑÈÂÀŒÓ ÏÀÊÒÀ ÏÐÈ£ÀÒÅŠÑÒÂÀ ÈÇÌÅ€Ó ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ ÑÕÑ
È ÔÐÀÍÖÓÑÊÅ, 12. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1927.
Äîïèñíèê Ïîëèòèêå èçâåøòàâà äà ¼å ëèñò Åâð ïèñàî: „Èçâåñíè íàøè íàöèîíà-
ëèñòè ïðîòåñòó¼ó ïðîòèâ ïîòïèñèâàœà óãîâîðà ñà Ñðáè¼îì ¼åð áè ñå òî ìî-
ãëî íå äîïàñòè Èòàëè¼è”. Äíåâíèê Ïòè Ïàðèçè¼åí èñòèöàî ¼å ÷èœåíèöó äà ñå íà
äàí ïðèìèð¼à ïîòïèñó¼å óãîâîð „êî¼è îñâåøòàâà ôðàíöóñêî-ñðïñêî áðàòñòâî
ïî îðóæ¼ó è êî¼èì ñå æåëå ìèðíî çà¼åì÷èòè ðåçóëòàòè çà¼åäíè÷êå ïîáåäå.” Íî-
âèíàð ëèñòà Åêî äå Ïàðè ÷óäè ñå êàêî ¼å óãîâîð ìîãàî äà èçàçîâå ïðàâó ãàëàìó
ó ìå óíàðîäíî¼ øòàìïè è ïðèìå ó¼å äà Ôðàíöóñêà èìà ïðàâî äà ó÷èíè îíî
øòî ¼å Ìóñîëèíè ó÷èíèî 1924, îäíîñíî äà ïîòïèøå ïàêò ñà ÊÑÕÑ.
×ëàíàê
Ïîëèòèêà, 12. íîâåìáàð 1927.
À£-334-7/835
309. ÑÏÎÌÅÍÈÊ ÇÀÕÂÀËÍÎÑÒÈ ÔÐÀÍÖÓÑÊΣ ÍÀ ÊÀËÅÌÅÃÄÀÍÓ
ÍÀ ÄÀÍ ÎÒÊÐÈÂÀŒÀ, 11. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1930.
Íà Êàëåìåãäàíó, íà ìåñòó ãäå ¼å 1913. ïîäèãíóò ñïîìåíèê âîæäó Êàðà îð ó êî-
¼è ¼å îêóïàòîð ïîðóøèî 1915, ïîäèãíóò ¼å Ñïîìåíèê çàõâàëíîñòè Ôðàíöóñêî¼
çà ïîìî ïðóæåíó Ñðáè¼è ó Ïðâîì ñâåòñêîì ðàòó.
Ñïîìåíèê ñà áðîíçàíîì ôèãóðîì æåíå, êî¼à ïðåäñòàâšà Ôðàíöóñêó êî¼à ó ðàò-
íîì çàìàõó ñà ìà÷åì ó ðóöè ïðèòè÷å ó ïîìî Ñðáè¼è, óêðàøàâà¼ó äâà ôðèçà.
309 Êîìïîçèöè¼à „Ðàòíèê” ïðèêàçó¼å ãðóïó ôðàíöóñêèõ è ¼óãîñëîâåíñêèõ âî¼íèêà
128
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
êî¼è ñòî¼å ðàìå óç ðàìå è ïóöà¼ó íà íåâèäšèâîã çà¼åäíè÷êîã íåïðè¼àòåšà, à
„Ñîðáîíà” ïðåäñòàâšà æåíó ñà äåöîì êî¼à ïåðñîíèôèêó¼å ïðîñâåòíó ïîìî
ñðïñêî¼ îìëàäèíè òîêîì è ïîñëå Ïðâîã ñâåòñêîã ðàòà.
Ôîòîãðàôè¼à
L'Illustration, áð. 4577, 22. íîâåìáàð 1930.
310. ÊÍÅÇ ÏÀÂËÅ, ÊÍÅÃÈŒÀ ÎËÃÀ, ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À, ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ,
ÔÐÀÍÖÓÑÊÈ ÌÈÍÈÑÒÀÐ ØÀÌÏÅңŠÄÅ ÐÈÁÎ, ÃÅÍÅÐÀË ØÀÐÏ, ÀÄÌÈÐÀË
ÐÎÁÅÐ ÍÀ ÎÒÊÐÈÂÀŒÓ ÑÏÎÌÅÍÈÊÀ ÇÀÕÂÀËÍÎÑÒÈ ÔÐÀÍÖÓÑÊΣ Ó
ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 11. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1930.
Ñïîìåíèê êî¼è ñó ïîäèãëè Äðóøòâî ïðè¼àòåšà Ôðàíöóñêå è Äðóøòâî íåêàäà-
øœèõ ó÷åíèêà ôðàíöóñêèõ øêîëà ó ñïîìåí ïðè¼àòåšñòâà è ïîìî è Ôðàíöóñêå
è Ñðáè¼å ó Ïðâîì ñâåòñêîì ðàòó, îòêðèî ¼å Íèêî Ìèšàíè , ïðåäñåäíèê Îäáî-
ðà çà ïîäèçàœå ñïîìåíèêà ó ïðèñóñòâó ÷ëàíîâà Êðàšåâñêîã äîìà, ôðàíöóñêå
è äðóãèõ äåëåãàöè¼à è íàðîäà.
Ôîòîãðàôè¼à
L'Illustration, áð. 4577, 22. íîâåìáàð 1930.
310
129
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
311. ÔÐÀÍÖÓÑÊÀ ÄÅËÅÃÀÖÈ£À È ÊÐÀŠÅÂÑÊÀ ÏÎÐÎÄÈÖÀ ÏÎÑËÅ ÏÐÅÄÀ£Å
ÊÐÑÒÀ ËÅÃȣŠ×ÀÑÒÈ ÏÐÅÑÒÎËÎÍÀÑËÅÄÍÈÊÓ ÏÅÒÐÓ, 11. ÍÎÂÅÌÁÀÐ 1930.
Ïîâîäîì ñâå÷àíîñòè îòêðèâàœà Ñïîìåíèêà çàõâàëíîñòè Ôðàíöóñêî¼ ó Áåî-
ãðàäó ìèíèñòàð ó ïåíçè¼è Øåìïåò¼å äå Ðèáî ïðåäàî ¼å, ó ïðèñóñòâó êðàšèöå
Ìàðè¼å, êðàšà Àëåêñàíäðà è ÷ëàíîâà ôðàíöóñêå äåëåãàöè¼å, ïðåñòîëîíàñëåä-
íèêó íà¼âèøè ôðàíöóñêè îðäåí.
Ôîòîãðàôè¼à
×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó: Ñïîìåí-àëáóì ñëèêà èç æèâîòà
áëàæåíîïî÷èâøåã âèòåøêîã êðàšà Àëåêñàíäà Ïðâîã Ó¼åäèíèòåšà,
Áåîãðàä 1935.
312. ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À È ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÅÄ £ÅËÈÑÅ£ÑÊÎÌ ÏÀËÀÒÎÌ,
21. ÄÅÖÅÌÁÀÐ 1931.
Ïðè äîëàñêó ó ïîñåòó ïðåäñåäíèêó Äóìåðó, êðàš Àëåêñàíäàð èçëàçè èç àóòî-
ìîáèëà äîê øåô ïðîòîêîëà šóáè ðóêó êðàšèöè Ìàðè¼è. Ôðàíöóñêè ïðåäñåä-
íèê ïðèðåäèî ¼å ðó÷àê êî¼åì ñó ïðèñóñòâîâàëè êðàš è êðàšèöà, êíåç Ïàâëå è
êíåãèœà Îëãà, ìèíèñòàð £åâòè , ïîñëàíèê Ñïàëà¼êîâè , ïðåäñåäíèê ôðàíöó-
ñêå âëàäå Ïîë Ëàâàë, Áðè¼àí, Ðîëåí, Øàìïåò¼å è äðóãå âèñîêå çâàíèöå.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 7, êœ. 13, áð. 2, 9. ¼àíóàð 1931.
313. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÐÀÇÃÎÂÀÐÀ ÑÀ ÓÏÐÀÂÍÈÖÎÌ ÔÐÀÍÖÓÑÊÅ ØÊÎËÅ
Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ ÏÎÑËÅ ÏÎÌÅÍÀ ÏÎËÓ ÄÓÌÅÐÓ, 12. ÌÀ£ 1932.
Ïîìåíó ôðàíöóñêîì ïðåäñåäíèêó êî¼è ¼å óìðî îä ïîñëåäèöà àòåíòàòà ïðèñó-
ñòâîâàëè ñó, ïîðåä êðàšà, ¼óãîñëîâåíñêà êðàšèöà Ìàðè¼à è ðóìóíñêà êðàšè-
öà Ìàðè¼à.
Ôîòîãðàôè¼à
Ñâè¼åò, ãîä. 7, êœ. 13, áð. 22, 28. ì༠1932.
314. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ËÓ£ ÁÀÐÒÓ ÈÑÏÐÅÄ ÄÂÎÐÀ ÍÀ ÄÅÄÈŒÓ,
25. £ÓÍ 1934.
Çáîã íîâèõ òåíäåíöè¼à ó ñïîšíî¼ ïîëèòèöè âåëèêèõ ñèëà ôðàíöóñêè ìèíèñòàð
èíîñòðàíèõ ïîñëîâà ïîñåòèî ¼å Âàðøàâó, Ïðàã, Áóêóðåøò è Áåîãðàä. Ó ¼óãîñëî-
âåíñêî¼ ïðåñòîíèöè Áàðòó ¼å ðàçãîâàðàî ñà ìèíèñòðîì £åâòè åì, ïðåäñåäíè-
êîì âëàäå Óçóíîâè åì, ïîëîæèî âåíàö íà ãðîá Íåçíàíîã ¼óíàêà íà Àâàëè, îäð-
æàî ãîâîð íà ñåäíèöè Íàðîäíîã ïðåäñòàâíèøòâà è áèî ó àóäè¼åíöè¼è êîä
êðàšà êî¼è ãà ¼å îäëèêîâàî îðäåíîì Áåëîã îðëà I ðåäà. Çà âðåìå ðó÷êà ó äâîðó
314 íà Äåäèœó Áàðòó ¼å óïèòàî êðàšà: „Õî å ëè Âàøå Âåëè÷àíñòâî äà äî å ó Ïàðèç?
130
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
Äà ëè òî îáå àâà?” £óãîñëîâåíñêè âëàäàð ¼å îäãîâîðèî: „£à âàì òî îáå àâàì.
Âèäå åìî ñå ó Ïàðèçó.”
Íà êðà¼ó ïîñåòå Áàðòó ¼å ó èç¼àâè íîâèíàðèìà èñòàêàî äà ¼å „ïðèëèêîì ðàçíèõ
ñóñðåòà è ðàçãîâîðà ó Áåîãðàäó ðàçìîòðåí ñòàâ äâå¼ó äðæàâà ïðåìà íà¼àêòóåë-
íè¼èì ïðîáëåìèìà è äà ¼å òîì ïðèëèêîì äîøëî äî èçðàæà¼à âåëèêî ìå óñîáíî
ïðè¼àòåšñêî è óçà¼àìíî ïîâåðåœå.”
Ôîòîãðàôè¼à
À£-335-70/II
ÌÀÐÑÅ£ÑÊÈ ÀÒÅÍÒÀÒ 316
Àòåíòàò 131
315. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ, ÔÐÀÍÖÓÑÊÈ ÌÈÍÈÑÒÀРϣÅÒÐÈ È ÑÂÈÒÀ ÍÀ ÏÀËÓÁÈ
ÁÐÎÄÀ „ÄÓÁÐÎÂÍÈÊ” Ó ÌÀÐÑÅ£ÑÊΣ ËÓÖÈ, 9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Óî÷è ïóòà ó Ôðàíöóñêó „êðàš ¼å áèî íåðâîçàí... œåãîâî çäðàâšå íè¼å ñàñâèì äî-
áðî... èìàî ¼å ñàìî 49 êèëîãðàìà, áèî ¼å ïðåìîðåí”. Êíåçó Ïàâëó ¼å ðåêàî: „Âîëåî
áèõ äà ñàì ñå âå âðàòèî.” Ïîçäðàâšà¼ó è ñå ñà êðàšåì êíåç Ïàâëå ¼å ðåêàî:
„Äî ñêîðîã âè åœà”. Êðàš ¼å îäãîâîðèî: „Êî çíà”. Ñêèíóâøè ñ ðóêå ¼åäàí ãëîìà-
çàí ïðñòåí êî¼è ¼å ïðåìà ïðåäàœó ïðèïàäàî öàðó Äóøàíó, êðàš ãà ¼å ïðóæèî
êðàšèöè è ðåêàî: „Óçìè îâî, ñìåòà ìè”. Ïðè÷àëî ñå ¼îø äà ¼å ïîçíàòà ðóñêà
ïðîðî÷èöà Íà à ãîâîðèëà: „Êðàšà âðåáà ñìðò íà òî÷êîâèìà, à êðàšèöà íèêà-
êî íå òðåáà äà ïóòó¼å âîäîì”.
Ó Ìàðñå¼ ¼å ñòèãàî áðîäîì „Äóáðîâíèê” äà áè ïîêàçàî äà £àäðàí ïðèïàäà è £ó-
ãîñëàâè¼è. Ïîñëå óïëîâšàâàœà „Äóáðîâíèêà” ó ñòàðó ìàðñå¼ñêó ëóêó, íà áðîä
ñå ïîïåî ìàðøàë äâîðà Äèìèòðè¼åâè è ðàïîðòèðàî êðàšó äà ¼å ñâå ó ðåäó, à
çàòèì ïðåäñòàâèî ìèíèñòðà ôðàíöóñêå ìîðíàðèöå ϼåòðèà êî¼è ¼å ïîçäðàâèî
êðàšà ó èìå ôðàíöóñêîã ïðåäñåäíèêà è ìîðíàðèöå è çàìîëèî ãà äà ñå èñêðöà.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.
316. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÑÅ ÏÎÇÄÐÀŠÀ ÑÀ ËÓ£ÎÌ ÁÀÐÒÓÎÌ Ó ÌÀÐÑÅ£Ó,
9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Êðàš ¼å ó ñâå÷àíî¼ óíèôîðìè îôèöèðà ìîðíàðèöå: äâîðîãè øåøèð, ðåäåíãîò
ñà åïîëåòàìà, åøàðïà è ëåíòa ëåãè¼å ÷àñòè ïðåêî ãðóäè. Êðàš ¼å ãîâîðèî äà ìó
¼å òà óíèôîðìà íåóäîáíà è äà ãà åïîëåòå òåðà¼ó äà èñòåæå âðàò. Íåêîëèêî íåäå-
šà ïîñëå àòåíòàòà êðàšèöà Ìàðè¼à ¼å ðåêëà äà ¼å êðàšó àäìèðàëñêà óíèôîðìà
„ñòà¼àëà êàî ñàëèâåíà àëè îí ñå óãîäíî îñå àî ñàìî ó âî¼íè÷êî¼, ðàòíî¼ óíèôîð-
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
132 ìè”. Êðàš íè¼å ïðèõâàòèî ñàâåòå êðàšèöå Ìàðè¼å è ñëóãå Âèòîìèðà Çå÷åâè à
äà ïðè èñêðöàâàœó îáó÷å „÷åëè÷íó êîøóšó”.
Ó ñòàðî¼ ìàðñå¼ñêî¼ ëóöè „êðàš ñå èñêðöàî íà îáàëó ãóñòî ïîñåäíóòîì ìíîãî-
áðî¼íèì ñâåòîì, àëè ïîðåä óçâèêà „Æèâåî” ÷óëå ñó ñå è áó÷íå äåìîíñòðàöè¼å
ìàðñå¼ñêèõ ðàäíèêà, ñîöè¼àëèñòà è êîìóíèñòà êî¼è ñó äåìîíñòðèðàëè ïðîòèâ
êðàšà – äèêòàòîðà”. £óãîñëîâåíñêîã êðàšà ïðèëèêîì œåãîâå ïðâå çâàíè÷íå
ïîñåòå Ôðàíöóñêî¼ (ñâå ïðåòõîäíå ñó áèëå èíêîãíèòå), äî÷åêàî ¼å íà Áåëãè¼-
ñêîì êå¼ó ôðàíöóñêè ìèíèñòàð èíîñòðàíèõ ïîñëîâà ñà ôðàíöóñêèì è ¼óãîñëî-
âåíñêèì âåëèêîäîñòî¼íèöèìà ãðà àíñêîã è âî¼íîã ðåäà.
Ïîñëå îáèëàñêà ïî÷àñíå ÷åòå êðàš ¼å êðåíóî äà ó Ìàðñå¼ó ïîëîæè âåíàö íà
ñïîìåíèê Ïàëèìà íà Èñòîêó. Ïðîãðàìîì ¼å áèëà ïðåäâè åíà ïîñåòà Ïàðèçó,
ñàñòàíàê ñà ïðåäñåäíèêîì Ëåáðåíîì è äðóãè ñóñðåòè.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.
317. ÑÂÅ×ÀÍÀ ÏÎÂÎÐÊÀ ÀÓÒÎÌÎÁÈËÀ Ó ÓËÈÖÈ ÊÀÍÀÁÈ£ÅÐ Ó ÌÀÐÑÅ£Ó,
9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Èñïðåä ïîâîðêå èøàî ¼å îäðåä ðåïóáëèêàíñêå ãàðäå íà êîœèìà. Ó ïðâèì êî-
ëèìà áèëè ñó êðàš Àëåêñàíäàð, Ëó¼ Áàðòó è ãåíåðàë Æîçåô Æîðæ, à ó îñòàëèì
ôðàíöóñêè è ¼óãîñëîâåíñêè âåëèêîäîñòî¼íèöè. Ïîðåä êðàšåâîã àóòîìîáèëà
èøëà ñó äâà îôèöèðà ñà èçâó÷åíîì ñàášîì ó ðóöè íà êîœèìà, ñ äåñíå ñòðàíå
ïóêîâíèê Ïèîëå èç 141. ïåøàäè¼ñêîã ïóêà è ñ ëåâå ñòðàíå ìà¼îð Âèæóðó èç ìî-
áèëíå ãàðäå.
Ó ïîñëåäœåì òðåíóòêó îäáè¼åí ¼å ïðåäëîã äà ó îáåçáå åœó áóäó ïîëèöà¼öè íà
ìîòîöèêëèìà ñà îáå ñòðàíå êðàšåâîã àóòîìîáèëà. „Áèöèêëèñòè áè ñàìî ïî-
êâàðèëè ñïåêòàêë, íåêà íàðîä ñëîáîäíî ãëåäà êðàšà” ðåêàî ¼å Äå Ôóêè¼åð,
ãëàâíè öåðåìîíè¼àë ìà¼ñòîð ïðåäñåäíèêà Ëåáðåíà. £óãîñëîâåíñêó ïîíóäó äà
çàøòèòå ñâîã âëàäàðà Àíðè Áåðòåëåìè ¼å îõîëî îäáàöèî ðåêàâøè: „Ïà ìè ñìî
âåëèêà çåìšà.” Áàðòó ¼å èíñèñòèðàî äà êðàš áóäå ó îòâîðåíèì êîëèìà, à íà
ïðèìåäáå ó âåçè ñà êðàšåâîì áåçáåäíîø ó ðåêàî ¼å Ñïàëà¼êîâè ó: „Çàð å
âàø ñóâåðåí èìàòè áîšåã ÷óâàðà îä ìåíå. Áè ó ïîðåä œåãà öåëî âðåìå áîðàâêà
ó Ôðàíöóñêî¼.”
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.
318. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ËÓ£ ÁÀÐÒÓ ÍÅÊÎËÈÊÎ ÒÐÅÍÓÒÀÊÀ ÏÐÅ ÀÒÅÍÒÀÒÀ
Ó ÌÀÐÑÅ£Ó, 9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Òðîòîàðè ñó áèëè ïðåïóíè íàðîäà êî¼è ¼å ïîçäðàâšàî êðàšà, à îí èì ¼å ïîäèã-
íóòîì ðóêîì è ñìåøå è ñå îòïîçäðàâšàî. £óãîñëîâåíñêè êðàš, ôðàíöóñêè
ìèíèñòàð èíîñòðàíèõ ïîñëîâà è ãåíåðàë áèëè ñó ó àóòîìîáèëó äåëàæ òèï êóïå
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
è „ òî ¼å áèî âåðîâàòíî íà¼ñòàðè¼è ìîäåë òå âðñòå ó Ìàðñå¼ó”, íà êî¼åì ¼å êðîâ
áèî ñïóøòåí èçíàä çàäœåã ñåäèøòà. „Êîëà ñó áèëà íåäàâíî çíàòíî îøòå åíà,
àëè ¼å ñâå óçîðíî ïîïðàâšåíî” è íà œèìà íè¼å áèëî òðàãà îä „îïàñíîã ñóäàðà ó
êî¼åì ¼å ïîãèíóî ¼åäàí ïóòíèê.” Íà ò༠ëîø çíàê, èçãëåäà, äà íèêî íè¼å îáðà àî
ïàæœó.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.
318
133
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
319. ÌÀÐÑÅ£ÑÊÈ ÀÒÅÍÒÀÒ 9. ÎÊÒÎÁÐÀ 1934. Ó 16.10 ×ÀÑÎÂÀ
Êàäà ¼å àóòîìîáèë áèî ïðåêî ïóòà Áåðçå, íà óãëó óëèöà Êàíåáè¼åð è Ðà¼ñêå,
àòåíòàòîð Âåëè÷êî Äèìèòðîâ Êåðèí èçäâî¼èî ñå èç íàðîäà è âè÷ó è „Æèâåî
êðàš” ïðèòð÷àî àóòîìîáèëó, ñêî÷èî íà ïàïó÷èöó è èñïàëèî íåêîëèêî õèòàöà
íà êðàšà Àëåêñàíäðà. Ãåíåðàë Æîðæ, à çàòèì øîôåð Ôîàñàê ïîêóøàëè ñó äà
ñïðå÷å àòåíòàòîðà, êî¼è ¼å íàñòàâèî äà ïóöà ðàíèâøè Áàðòóà è ãåíåðàëà. Àíðè
Áåðòåëåìè ñåäè ïîðåä âîçà÷à è ïîñìàòðà øòà ñå äîãà à, à ïîòïóêîâíèê Ïèîëå
îêðå å ñå íà êîœó äà âèäè øòà ñå äåøàâà.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.
319
134
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
320. ÎÁÐÀ×ÓÍ ÑÀ ÀÒÅÍÒÀÒÎÐÎÌ ÏÐÅÄ ÁÅÐÇÎÌ Ó ÌÀÐÑÅ£Ó, 9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Äîê ìèíèñòàð £åâòè òð÷è äà âèäè øòà ñå äåñèëî, ïîòïóêîâíèê Ïèîëå óäàðà
ñàášîì àòåíòàòîðà Êåðèíà, à èç ðåâîëâåðà ïóöà¼ó ïîëèöà¼öè Ïîë è Äåáèîí êî-
¼è ¼å ïîãîäèî óáèöó ó ãëàâó è ñëàáèíó è îí ¼å ïàî íà ïëî÷íèê. Ó ïóáëèöè ¼å íàñòà-
ëà ñòðàõîâèòà ïàíèêà è ãóæâà. Ïîëèöà¼öè ñó ïðåòó÷åíîã è îíåñâåø åíîã àòåí-
òàòîðà ñêëîíèëè ó êèîñê, îäàêëå ñó ãà àóòîìîáèëîì ïðåíåëè ó çãðàäó
ïîëèöè¼å, ãäå ¼å óìðî ïîñëå íåêîëèêî ñàòè. Ó îïøòåì ìåòåæó è ïóöœàâè ðàœå-
íî ¼å äåñåòàê ëèöà, îä êî¼èõ ñó óìðëå äâå æåíå, à ïîñëå íåêîëèêî ìåñåöè è ïî-
ëèöà¼àö Ãàëè.
Ôîòîãðàôè¼à
Pestry tyden, Praha, prosinci 1934.
320
135
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
136 321. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ Ó ÀÃÎÍÈ£È ÏÎÑËÅ ÀÒÅÍÒÀÒÀ Ó ÌÀÐÑÅ£Ó,
9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Ïîãî åí ñà íåêîëèêî õèòàöà êðàš ëåæè íà çàäœåì ñåäèøòó ñà îòâîðåíèì
óñòèìà è óêî÷åíèì ïîãëåäîì. Ïóêîâíèê Ïàâëîâè , ìèíèñòàð £åâòè è à óòàíò
Ðàäîâè ïîêóøàëè ñó äà ìó ïðóæå ïîìî . Ïîëèöè¼à è âî¼íèöè ìîáèëíå ãàðäå
ñó ïîñëå ìíîãî ìóêà óñïåëè äà ïîòèñíó ìàñó êî¼à ¼å îïêîëèëà êðàšåâà êîëà è
óðëàëà îä çàïðåïàø åœà. Êðàš ¼å îäâåçåí ó ìàðñå¼ñêó ïðåôåêòóðó ãäå ïðîôå-
ñîðè Áåðòðàí è Àíðè ñà äðóãà äâà âî¼íà ëåêàðà „êîíñòàòó¼ó ñìðò ó 16,45 òà÷íî
íà ïîëà ñàòà ïîñëå àòåíòàòà”.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.
322. ÊÐÀŠ ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ È ËÓ£ ÁÀÐÒÓ ÍÀ ÎÄÐÓ Ó ÌÀÐÑÅ£ÑÊΣ ÏÐÅÔÅÊÒÓÐÈ,
10. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Ïî æåšè êðàšèöå Ìàðè¼å, êî¼à ¼å çà òðàãè÷íó âåñò ÷óëà ó âîçó íà ïóòó çà Ïàðèç
è ïðåêî Ëèîíà ñòèãëà ó Ìàðñå¼, êðàš ¼å îáó÷åí ó ïîõîäíó ãåíåðàëñêó óíèôîð-
ìó. Ïðåêî êðàšà ïðåáà÷åíà ¼å ¼óãîñëîâåíñêà çàñòàâà è ñòàâšåíå êàïà, ñàášà,
ðóêàâèöå è åøàðïà.
Íà êðàšåâ êàòàôàëê âåíöå ñó ïîëîæèëè êðàšèöà Ìàðè¼à, ïðåäñåäíèê Ëåáðåí,
ìèíèñòðè Òàðäè¼å è Åðèî, ïîñëàíèê Íàæè¼åð è äðóãè. Ïîøòó ñó îäàëè è Ëó¼ó
Áàðòóó, êî¼è ¼å ðàœåí ó ðóêó è ïðåìèíóî îä ïîñëåäèöà êðâàðåœà ó ìàðñå¼ñêî¼
áîëíèöè ñàò è ïî ïîñëå àòåíòàòà.
Ôîòîãðàôè¼à
Pestry tyden, Praha, prosinci 1934.
323. ÏÎÌÅÍ ÊÐÀŠÓ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÓ ÍÀ ÁÐÎÄÓ „ÄÓÁÐÎÂÍÈÊ” Ó ÑÒÀÐΣ
ÌÀÐÑÅ£ÑÊΣ ËÓÖÈ, 10. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Ôðàíöóñêè ïðåäëîã î îðãàíèçîâàœó âåëèêå ïîñìðòíå ñâå÷àíîñòè ó Ìàðñå¼ó
¼óãîñëîâåíñêè ïðåäñòàâíèöè íèñó ïðèõâàòèëè. Êðàšåâ êîâ÷åã ¼å ó ïðàòœè
êðàšèöå Ìàðè¼å, ïðåäñåäíèêà Ëåáðåíà è îñòàëèõ ôðàíöóñêèõ è ¼óãîñëîâåí-
ñêèõ âåëèêîäîñòî¼íèêà ïðåíåò èç ïðåôåêòóðå äî ñòàðå ìàðñå¼ñêå ëóêå, óç ¼àêå
ìåðå îáåçáå åœà. Äâîñòðóêè êîðäîí æàíäàðìåðè¼å „äðæàî ¼å ïîñìàòðà÷å íà
òðîòîàðèìà çíàòíî äàšå îä ïîâîðêå íåãî øòî ¼å ó÷èœåíî ïðåòõîäíîã äàíà.”
Ïîñëå îäàâàœà ïî÷àñòè íà Áåëãè¼ñêîì êå¼ó êðàšåâè ïîñìðòíè îñòàöè ïðåíåòè
ñó íà áðîä „Äóáðîâíèê” ãäå ¼å, ïî êðàšè÷èíî¼ æåšè, ðóñêè ñâåøòåíèê Ëóêè¼àí
îäðæàî êðàòàê ïîìåí, à çàòèì ñó ñå îä êðàšà îïðîñòèëè êðàšèöà Ìàðè¼à,
ïðåäñåäíèê Ëåáðåí, êíåç Àðñåí, ïîñëàíèê Ñïàëà¼êîâè , ìèíèñòðè Åðèî, Òàð-
äè¼å è îñòàëè.
Ïîñëå ïîøòå êî¼ó ¼å êðàšó îäàî ôðàíöóñêè áàòàšîí „Äóáðîâíèê” ¼å èñïëîâèî,
èñïðà åí ñà Áåëãè¼ñêîã êå¼à îä îáè÷íîã, âå èíîì ñèðîìàøíîã, íàðîäà êî¼è ¼å ó
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
òèøèíè ïîñìàòðàî îäëàçàê áðîäà. Ïî èçëàñêó èç ìàðñå¼ñêå ëóêå ¼óãîñëîâåí-
ñêî¼ êðñòàðèöè ñó ñå ïðèêšó÷èëè ôðàíöóñêè ðàçàðà÷è è êðñòàðèöå êî¼è ñó
ïðàòèëè êðàšåâå ïîñìðòíå îñòàòêå äî Ñïëèòà.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-335-70/II
324. ÈÇÂÅØÒÀ£ ÏÓÊÎÂÍÈÊÀ £ÎÂÀÍÀ ÏÀÂËÎÂÈ À Î ÌÀÐÑÅ£ÑÊÎÌ ÀÒÅÍÒÀÒÓ
Óïðàâíèêà äâîðà áèî ¼å ó ñâèòè ïðèëèêîì êðàšåâîã ïóòà ó Ôðàíöóñêó è î òîìå
¼å 25. îêòîáðà 1934. èçâåñòèî êðàšåâîã ïðâîã à óòàíòà ãåíåðàëà Ìèëàíà £å÷ìå-
íè à. Îïèñàî ¼å ïóò êî¼è ¼å çàìîðèî êðàšà Àëåêñàíäðà „è ôèçè÷êè è äóøåâíî” è
îí ¼å áèî „èçìó÷åíîã ëèöà, íåèñïàâàí, îñëàáåî - âèäíî íàïðåæó è ñå, äà áóäå ðàñ-
ïîëîæåí,” äî÷åê íà Áåëãè¼ñêîì êå¼ó, àòåíòàò, ïðóæàœå ïîìî è êðàšó, èñïðà à¼
êðàšåâèõ ïîñìðòíèõ îñòàòàêà èç Ìàðñå¼à è äîëàçàê áðîäà „Äóáðîâíèê”ó Ñïëèò.
Ïàâëîâè ¼å ó èçâåøòà¼ó íàâåî: „£à ñàì óç ïðèïîìî êàïåòàíà Âóêîòè à òðè
ïóòà ñâëà÷èî è îáëà÷èî ïîêî¼íîã êðàšà è òà÷íî ñàì óòâðäèî äà ¼å ïîêî¼íè
êðàš èìàî ÷åòèðè ðàíå: à) ïðâà ðàíà ¼å óëàçèëà êîä äåñíå ìèøêå ó âèñèíè äåñíå
ñèñå è èçàøëà èñïîä ëåâå ïëå êå. Îâà ¼å ðàíà ñìðòîíîñíà. Îíà ¼å ïðåñåêëà ¼åäíó
âåíó, ¼åð äîöíè¼å êàäà ¼å âðøåíî êîíçåðâèðàœå òåëà ôîðìàëèíîì, ñâå ñó âåíå
ïðèìàëå ñâó êîëè÷èíó ôîðìàëèíà, ñàìî ëåâà ãîðœà âåíà íè¼å ìîãëà äà çàäðæè
ôîðìàëèí, íåãî ¼å èñòè òåêàî íà óñòà; á) äðóãà ðàíà ¼å íèæà îä ïðâå, óëàçè äå-
ñíî îä ïóïêà è èçëàçè ó âèñèíè ëåâîã áóáðåãà; â) òðå å çðíî ¼å óäàðèëî ó ëåâó ìè-
øèöó çàäðæàëî ñå ó êîñòè è íè¼å èçàøëî; ã) ÷åòâðòî çðíî èëè ¼åäíî îä ïðâà òðè
íà¼âåðîâàòíè¼å òðå å îêðçíóëî ¼å ïàëàö äåñíå ðóêå ñà óíóòðàøœå ñòðàíå”.
Èçâåøòà¼
À£-335-15/6
Äî÷åê ïîñìðòíèõ îñòàòàêà êðàšà Àëåêñàíäðà
325. £ÓÃÎÑËÎÂÅÍÑÊÎÌ ÍÀÐÎÄÓ, ÏÐÎÃËÀÑ ÂËÀÄÅ ÊÐÀŠÅÂÈÍÅ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å,
9. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Âëàäå ¼å îá¼àâèëà íàðîäó äà ¼å ó Ìàðñå¼ó „êðàš Àëåêñàíäàð Ïðâè ïàî êàî æðòâà
ìó÷êîã àòåíòàòà”, íà ïðåñòî ñòóïèî ìàëîëåòíè êðàš Ïåòàð Äðóãè, âëàäà, âî¼-
ñêà è ìîðíàðèöà ïîëîæèëè çàêëåòâó âåðíîñòè êðàšó Ïåòðó Äðóãîì, âëàäà âð-
øå è ïðèâðåìåíî êðàšåâñêó âëàñò ñàçâàëà Íàðîäíî ïðåäñòàâíèøòâî ðàäè
ïîëàãàœà çàêëåòâå, äà ñó êðàšåâå ïîñëåäœå ðå÷è áèëå „×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó”è
ïîçâàëà íàðîä äà âåðíî è äîñòî¼àíñòâåíî èñïóíè êðàšåâ àìàíåò.
Ïðîãëàñ
À£-74-23-40
137
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
326. ÒÅÑÒÀÌÅÍÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Î ÎÄÐÅ€ÈÂÀŒÓ ÍÀÌÅÑÍÈÊÀ,
ÁËÅÄ, 5. £ÀÍÓÀÐ 1934.
Ñàìî íåêîëèêî íåäåšà ïîñëå îòêðèâàœà àòåíòàòà êî¼è ñó ïðèïðåìàëè Îðåá è
îñòàëå óñòàøå ïðèëèêîì œåãîâîã äîëàñêà ó Çàãðåá 16. äåöåìáðà 1933, êðàš ¼å
íàïèñàî òåñòàìåíò. Ó òåñòàìåíòó ¼å íàâåî äà: „Ïî ñâî¼î¼ âîšè è ñâîì íà¼áîšåì
óâåðåœó äà îâèì ñëóæèì íà¼áîšå èíòåðåñèìà ìî¼å ìèëå îòàŸáèíå Êðàšåâèíå
£óãîñëàâè¼å, ìîã íàðîäà êàî è ìîã Êðàšåâñêîã äîìà”, îäðå ó¼å, ó ñëó÷à¼ó äà ïðå-
ñòîëîíàñëåäíèê íå ìîæå âðøèòè êðàšåâñêó âëàñò, íàìåñíè÷êó âëàñò âðøå:
êíåç Ïàâëå, äð Ðàäåíêî Ñòàíêîâè , ñåíàòîð è ìèíèñòàð ïðîñâåòå è äð Èâî Ïå-
ðîâè , áàí Ñàâñêå áàíîâèíå. Êàî œèõîâå çàìåíèêå îäðåäèî ¼å: êîìàíäàíòà Áå-
îãðàäà ãåíåðàëà Âî¼èñëàâà Òîìè à è ñåíàòîðå £îâó Áàœàíèíà è äð Ïåòðà Çåöà.
Êðàš ¼å òåñòàìåíò „Íàïèñàî ñàì è ïîòïèñàî ñâî¼åðó÷íî ó äâà îðèãèíàëíà ïðè-
ìåðêà îä êî¼èõ ¼å ¼åäàí ïðåäàò Œ.Â. êðàšèöè, à äðóãè ïðåäñåäíèêó Ìèíèñòàð-
ñêîã ñàâåòà. Ñâà äâà ïðèìåðêà îâîã àêòà êîâåðòîâàíà ñó è çàïå÷à åíà ñó ìî-
¼èì ïå÷àòîì” .
Òåñòàìåíò
À£-74-23-40
327. ÒÅÑÒÀÌÅÍÒ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Î ÎÄÐÅ€ÈÂÀŒÓ ÑÒÀÐÀÒÅŠÀ ŒÅÃÎÂÅ
ÌÀËÎËÅÒÍΣ ÄÅÖÈ, ÁËÅÄ, 5. £ÀÍÓÀÐ 1934.
Çà ñòàðàòåšà çà ïðèâàòíî èìàœå ñâî¼å ìàëîëåòíå äåöå, êðàš ¼å îäðåäèî êíåçà
Ïàâëà. Ó òåñòàìåíòó ¼å èçðàçèî æåšå äà ñå ñâèì íàìåñíèöèìà îäðåäè „ïî ïåäå-
ñåò õèšàäà ìåñå÷íî – èç öèâèë ëèñòå”, œåãîâîì ñëóãè Çå÷åâè ó „ïðèñòî¼íà
326 ïåíçè¼à” è äà œåãîâ „ñïðîâîä áóäå ñêðîìàí – ÷èñòî âî¼íè÷êè – áåç ñòðàíàöà”.
Òåñòàìåíò
À£-74-23-40
328. ÎÄËÓÊÀ Î ÄÐÆÀÂÍΣ ÆÀËÎÑÒÈ ÇÀ ÊÐÀŠÅÌ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÎÌ,
10. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
£óãîñëîâåíñêà âëàäà îäëó÷èëà ¼å äà äðæàâíà æàëîñò çà êðàšåì òðà¼å øåñò ìå-
ñåöè îä 9. îêòîáðà 1934. äî 9. àïðèëà 1935. îä êî¼èõ øåñò íåäåšà äóáîêå æàëî-
ñòè, îä 9. îêòîáðà äî 21. íîâåìáðà 1934. Çà âðåìå äóáîêå æàëîñòè íèñó ñå ìî-
ãëà îäðæàâàòè ¼àâíà âåñåšà è èãðàíêå, à äî ñàõðàíå è òðè äàíà ïîñëå ñàõðàíå -
íà¼äóášà æàëîñò, íè¼å áèëî àïñîëóòíî íèêàêâå çàáàâå. Íà ñâèì äðæàâíèì è
ñàìîóïðàâíèì óñòàíîâàìà èñòàêíóòå ñó öðíå çàñòàâå. ×èíîâíèøòâî ¼å íîñèëî
öðíè ôëîð íà ëåâî¼ ðóöè, äîê ñó àêòà äðæàâíèõ íàäëåøòàâà èìàëà öðíè îêâèð
è ïå÷à åíà ñó öðíèì âîñêîì.
Îäëóêà
À£-74-273/221
138
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
329. ÑÅÄÍÈÖÀ ÍÀÐÎÄÍÎÃ ÏÐÅÄÑÒÀÂÍÈØÒÂÀ, 11. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934. 139
Ó ñàëè ãäå ¼å îäðæàíà ñåäíèöà, íà çèäó èçà ïðåäñåäíè÷êîã ñòîëà ¼å ñëèêà êðà-
šà Ïåòðà óîêâèðåíà äðæàâíîì òðîáî¼êîì, ñ ëåâå ñòðàíå ñëèêà êðàšà Àëåê-
ñàíäðà îïòî÷åíà öðíèì ôëîðîì, à ñà äåñíå ñëèêà êðàšèöå Ìàðè¼å.
Ïðåäñåäíèê Ñåíàòà Ñâåòîçàð Òîìàøè îòâîðèî ¼å çà¼åäíè÷êó ñåäíèöó Ñåíàòà
è Íàðîäíå ñêóïøòèíå òîêîì êî¼å ñó ñâè íàðîäíè ïðåäñòàâíèöè ñòà¼àëè. Íà
ñåäíèöè ñó ñåíàòîðè, íàðîäíè ïîñëàíèöè è íàìåñíèöè ïîëîæèëè çàêëåòâó
âåðíîñòè êðàšó Ïåòðó Äðóãîì è ïîêî¼íè êðàš ¼å íàçâàí „Âèòåøêè êðàš Àëåê-
ñàíäàð Ïðâè Ó¼åäèíèòåš”.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.
330. ÍÀÌÅÑÍÈÖÈ ÐÀÄÅÍÊÎ ÑÒÀÍÊÎÂÈ , ÈÂÎ ÏÅÐÎÂÈ È ÊÍÅÇ ÏÀÂËÅ
ÏÎËÀÆÓ ÇÀÊËÅÒÂÓ ÊÐÀŠÓ ÏÅÒÐÓ ÄÐÓÃÎÌ ÊÀÐÀ€ÎЀÅÂÈ Ó,
11. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Ïðåä Íàðîäíèì ïðåäñòàâíèøòâîì íàìåñíèöè ñó ïîëîæèëè çàêëåòâó âåðíî-
ñòè êðàšó Ïåòðó Äðóãîì. Ïðèëèêîì äîëàñêà è îäëàñêà ñà ñåäíèöå êàðàêòåðè-
ñòè÷íå ñó áèëå àêëàìàöè¼å ïðèðå åíå êíåçó Ïàâëó è ãîòîâî ïîòïóíà ðàâíîäó-
øíîñò êî¼îì ñó äî÷åêàíà îñòàëà äâà íàìåñíèêà. Ó ðóêàìà ïðâîã íàìåñíèêà
ïðàêòè÷íî ñå íàøëà ñâà âëàñò, à îñòàëà äâà íàìåñíèêà òðåòèðàíà ñó êàî „ïðè-
ñóòíè ãðà àíè”.
Ôîòîãðàôè¼à
£óãîñëîâåíñêå èëóñòðîâàíå íîâèíå, á.á., íîâåìáàð 1934.
331. ÊÐÀŠ ÏÅÒÀÐ ÄÐÓÃÈ ÏÎÇÄÐÀŠÀ ÃÅÍÅÐÀËÈÒÅÒ ÍÀ ÁÅÎÃÐÀÄÑÊΣ
ÆÅËÅÇÍÈ×ÊΣ ÑÒÀÍÈÖÈ, 13. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Íà î÷åâó ñàõðàíó, êðàš Ïåòàð ¼å äîøàî èç Ëîíäîíà ãäå ñå íàëàçèî íà øêîëîâà-
œó ó êîëåŸó Ñåíäðî¼ä. Ó Áåîãðàä ¼å äîïóòîâàî ïðåêî Ïàðèçà ó ïðàòœè êðàšè-
öå Ìàðè¼å, ðóìóíñêå êðàšèöå Ìàðè¼å, êíåçà Àðñåíà è îñòàëèõ. Íà æåëåçíè÷êî¼
ñòàíèöè äî÷åêàëè ñó ãà êíåç Ïàâëå, êíåãèœà Îëãà, ïðåäñòàâíèöè âëàäå, Íàðîä-
íîã ïðåäñòàâíèøòâà, ãåíåðàëèòåòà, áåîãðàäñêå îïøòèíå è ìíîøòâî íàðîäà.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.
332. ÎÔÈÖÈÐÈ ÌÎÐÍÀÐÈÖÅ Ó ÏÐÀÒŒÈ ÊÍÅÇÀ ÀÐÑÅÍÀ ÈÇÍÎÑÅ ÊÎÂ×Åà ÊÐÀŠÀ
ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÑÀ ÁÐÎÄÀ „ÄÓÁÐÎÂÍÈÊ” Ó ÑÏËÈÒÑÊΣ ËÓÖÈ,
14. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Èñïðåä Ñïëèòà Åñêàäðà êðàšåâñêå ìîðíàðèöå è Õèäðîïëàíñêà êîìàíäà èç
Äèâóšà îäàëå ñó ïîñëåäœó ïî÷àñò êðàšåâèì ïîñìðòíèì îñòàöèìà è äîïðàòè-
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
140 ëå êðñòàðèöó „Äóáðîâíèê”äî ëóêå. Ïðåä ñïëèòñêèì ëóêîáðàíîì áðîäîâè áðè-
òàíñêå Ñðåäîçåìíå ôëîòå îäàëè ñó ïîøòó êðàšó.
Ó ñïëèòñêî¼ ëóöè íà ãàòó ìà¼îðà Ñòî¼àíà áðîä ñà êðàšåâèì ïîñìðòíèì îñòàöè-
ìà äî÷åêàëè ñó êíåç Àðñåí, ìàðøàë äâîðà Äèìèòðè¼åâè , ÷ëàíîâè âëàäå, Íà-
ðîäíîã ïðåäñòàâíèøòâà, áàí Ïðèìîðñêå áàíîâèíå, ãðàäîíà÷åëíèê Ñïëèòà è
äðóãè. Íà ðàçàðà÷ó „Äóáðîâíèê” ïðåäñòàâíèöè Íàðîäíîã ïðåäñòàâíèøòâà è
Êðàšåâñêå âëàäå îòâîðèëè ñó „êîâ÷åã è óòâðäèëè äà ñå ó œåìó íàëàçè ìðòâî
òåëî Áëàæåíîïî÷èâøåã âèòåøêîã êðàšà Àëåêñàíäðà Ïðâîã Ó¼åäèíèòåšà, èçà
òîãà ñó ïîíîâî çàòâîðèëè êîâ÷åã ... è çàëåìèëè ãà ñà ñâå ÷åòèðè ñòðàíå”. Çàòèì
¼å êîìàíäàíò áðîäà „Äóáðîâíèê” Àðìèí Ïàâè ïðåäàî êîâ÷åã ïðåäñòàâíèöè-
ìà Íàðîäíîã ïðåäñòàâíèøòâà è âëàäå.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934.
333. ÎÏÅËÎ ÊÐÀŠÓ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÓ ÍÀ ÊÀÒÀÔÀËÊÓ Ó ÑÏËÈÒÑÊΣ ËÓÖÈ,
14. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Åïèñêîï äàëìàòèíñêè Èðèíå¼
(€îð åâè ) óç ñàñëóæåœå àðõè-
ìàíäðèòà Á¼åäîâà, ïàðîõà ñïëèò-
ñêîã Óðóêàëà è îñòàëèõ ñâåøòåíè-
êà îäðæàî ¼å îïåëî, à çàòèì ñó
÷åòèðè êàòîëè÷êà áèñêóïà î÷èòà-
ëà ìîëèòâó.
Ïîðåä êàòàôàëêà ñà âèñîêèì ñòó-
áîâèìà íà êî¼èìà ñó ãîðåëå áàêšå,
ïîëîæåíî ¼å ïðåêî 200 âåíàöà îä
òîãà 5 îä ñðåáðà, à ñîêîëè ñà Êîð-
÷óëå òðíîâ âåíàö, äðóøòâî Ìàð¼àí
âåíàö îãðîìíèõ äèìåíçè¼à, ïðåêî
8 ì âèñîê ó îáëèêó Êàðà îð åâå
çâåçäå, èñïëåòåí îä ìëàäèõ áîðî-
âèõ ãðàí÷èöà, ¼åëà, ëîâîðîâîã ëè-
ø à, ðóçìàðèíà, ñìðåêå è ìèðè-
ñíå êàäóšå.
£åäèíî ¼å âåíàö êîìàíäàíòà Ñðå-
äîçåìíå ôëîòå Ôèøåðà íà „èçðè-
÷èò çàõòåâ ¼óãîñëîâåíñêèõ âëàñòè
ïîñòàâšåí óç êîâ÷åã.” Ïîñëå ïîëà-
ãàœà âåíàöà ïîøòó êðàšó îäàëî ¼å
âèøå õèšàäà, à ïî íåêèìà 50.000
333 Äàëìàòèíàöà. Ìå ó ïðâèìà êî¼è ¼å
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
äîøàî äà ñå ïîêëîíè áèî ¼å äð Êîðîøåö êî¼è ¼å òîì ïðèëèêîì èç¼àâèî: „Ñàä ¼å 335
äîøàî òðåíóòàê äà çàáîðàâèìî îíî øòî íàñ ¼å ó ïðîøëîñòè äåëèëî è äà ñâè
ñëîæíî ðàäèìî çà áîšó áóäó íîñò £óãîñëàâè¼å”. Ïîñëå äåôèëåà êðàšåâ êîâ÷åã 141
¼å ó ïîâîðöè ïðåíåò äî æåëåçíè÷êå ñòàíèöå ãäå ñó ãà ãàðäèñòè óíåëè ó äâîðñêè
âîç êî¼è ¼å îêî 10.15 ÷àñîâà êðåíóî çà Çàãðåá.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934.
334. ÊÎÂ×Åà ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÏÐÅÄ ÆÅËÅÇÍÈ×ÊÎÌ ÑÒÀÍÈÖÎÌ Ó ÇÀÃÐÅÁÓ,
15. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Äîëàçàê äâîðñêîã âîçà ñà ïîñìðòíèì îñòàöèìà ¼óãîñëîâåíñêîã êðàšà ó Çàãðåá
14. îêòîáðà 1934. îêî 23.15 ÷àñîâà îá¼àâèëè ñó òîïîâè ñà ñòàðîã ãðàäà. Ïî÷àñíó
ñòðàæó êîä êîâ÷åãà, íà êî¼è ñó ïîëîæåíè ¼åâàí åšå, çëàòàí êðñò, êðàšåâà ãå-
íåðàëñêà øà¼êà÷à, åøàðïà è ðóêàâèöå, à ïîðåä êîâ÷åãà âåíöè, äðæàëî ¼å îñàì
îôèöèðà èç ñâèõ ðîäîâà âî¼ñêå è ¼åäèíèöà çàãðåáà÷êîã ãàðíèçîíà. Ïîøòó êðà-
šó îäàëî ¼å ïî íåêèì èçâåøòà÷èìà îêî 200.000 šóäè. Âå èíà ¼å áèëà ó ñóçàìà,
à ïî ðå÷èìà êîìàíäàíòà áðèòàíñêå Ñðåäîçåìíå ôëîòå „ñóçå íè¼å ìîãó å ñèìó-
ëèðàòè.”Èíòåðåñàíòíî ¼å äà îôèöèðè ó èçâåøòà¼èìà êðàšåâîì ïðâîì à óòàí-
òó ãåíåðàëó Ìèëàíó £å÷ìåíè ó íå ñïîìèœó äî÷åê êðàšåâîã êîâ÷åãà ó Çàãðåáó,
à íà òî ñå íå îñâð å íè Ìèëàí Ñòî¼àäèíîâè ó ìåìîàðèìà.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934.
335. ÄÂÎÐÑÊÈ ÂÎÇ ÑÀ ÊÎÂ×ÅÃÎÌ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÏÎËÀÇÈ ÈÇ ÇÀÃÐÅÁÀ ÇÀ
ÁÅÎÃÐÀÄ, 15. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Êðàšåâå ïîñìðòíå îñòàòêå èñïðåä æåëåçíè÷êå ñòàíèöå ïðåíåëî ¼å 12 ñåšàêà
èç Øåñòèíà è îñòàëèõ õðâàòñêèõ ìåñòà äî äâîðñêîã âîçà êî¼è ¼å îêî 13 ÷àñîâà
êðåíóî çà Áåîãðàä. Íà ÷åëó ëîêîìîòèâå íàëàçèî ñå íàòïèñ „×óâà¼òå ìè £óãîñëà-
âè¼ó.” Íàâîäíî, òî ñó áèëå ïîñëåäœå ðå÷è êî¼å ¼å êðàš Àëåêñàíäàð èçãîâîðèî
íåïîñðåäíî ïîñëå àòåíòàòà ïðåìà òâð åœó ìèíèñòðà Áîãîšóáà £åâòè à. Ñâå
÷èœåíèöå óêàçó¼ó äà êðàš ïîñëå àòåíòàòà íèøòà íè¼å ðåêàî, ¼åð ¼å ñìðòíî ïî-
ãî åí îäìàõ êëîíóî è îñòàî áåç ñâåñòè.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934.
336. ÎÄÀÐ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÑÒÀÐÎÌ ÄÂÎÐÓ, 16. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Êðàšåâè ïîñìðòíè îñòàöè áèëè ñó èçëîæåíè ó âåëèêî¼ äâîðàíè Ñòàðîã äâîðà
êî¼à ¼å ïðåòâîðåíà ó êàïåëó. Ñâè çèäîâè è òàâàíèöà ïðåêðèâåíè ñó öðíîì äðà-
ïåðè¼îì. Íà ñðåäèíè äâîðàíå èñïðåä áåëîã êðñòà ïîñòàâšåí ¼å êàòàôàëê ñà
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
336 ïîñìðòíèì îñòàöèìà êðàšà Àëåêñàíäðà. Èçà êðñòà è ñà ñòðàíà ñó ãîðåëå ïî
òðè ñâå å çà ïîêî¼ äóøå. Íà êîâ÷åãó êîä ãëàâå ñòà¼àëè ñó çíàöè êðàšåâñêîã äî-
ñòî¼àíñòâà, êðóíà, êîï÷à, ¼àáóêà ñ êðñòîì è ïàëèöà. Êîâ÷åã ¼å ïðåêðèâåí çàñòà-
âîì êðàšåâñêîã äîìà äèíàñòè¼å Êàðà îð åâè ïðåêî êî¼å ñó ñòàâšåíå êðàšå-
âà êàïà è ñàášà. Ñ ëåâå ñòðàíå, èñïîä êðóíå ñó áèëå èêîíå Èñóñà Õðèñòà è
Ñâåòå Áîãîðîäèöå, à èçà êðóíå çëàòàí êðñò èç äâîðñêå êàïåëå. Íà ñòî÷è ó, ïðå-
êðèâåíèì öðíèì ïëèøîì, íàëàçèëà ñó ñå ìíîãîáðî¼íà ¼óãîñëîâåíñêà è ñòðàíà
îäëèêîâàœà. Îêî êàòàôàëêà ñó áåëå õðèçàíòåìå, ñðåáðíè è çëàòíè âåíöè. Ïðà-
âîñëàâíè ñâåøòåíèöè íåïðåêèäíî ñó ïîëóãëàñíî ÷èòàëè ìîëèòâå è ¼åâàí å-
šà. Ãàðäè¼ñêè îôèöèðè è îôèöèðè ðàçíèõ ðîäîâà ñà èñóêàíèì ñàášàìà, îáî-
ðåíèì äîëå, ó çíàê ïîçäðàâà, äàâàëè ñó ïî÷àñíó ñòðàæó. Èçà êðñòà ñòî¼è ñòàðè
ñëóãà, êðàšåâ ëè÷íè ìîìàê, Âèòîìèð Çå÷åâè , êî¼è íè¼å íàïóøòàî îäàð ñâå äî
ñàõðàíå.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934.
337. ÍÀÐÎÄ ÈÑÏÐÅÄ ÑÒÀÐÎÃ ÄÂÎÐÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 16. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Äâîðñêè âîç ñà ïîñìðòíèì îñòàöèìà êðàšà Àëåêñàíäðà ñòèãàî ¼å íà áåîãðàä-
ñêó æåëåçíè÷êó ñòàíèöó îêî 23,15 ÷àñîâà. Êðàšåâ êîâ÷åã êî¼è ¼å ïðèìèî ïðâè
à óòàíò ãåíåðàë Ìèëàí £å÷ìåíè ïðåíåò ¼å ñà ñòàíèöå äî Ñòàðîã äâîðà ó ïðàò-
œè ïîðîäèöå, çâàíè÷íèêà è 200.000 šóäè. Êîâ÷åã ¼å „ïðîëàçèî êðîç ãóñòå ðå-
äîâå, ñóçàìà îáëèâåíèõ ãðà àíà. Íåïðåãëåäíå ìàñå ãðà àíà êëå÷àëå ñó ó ìðà÷-
íî¼ íî è...”
Äâà äàíà êð༠êðàšåâîã êîâ÷åãà ïðîëàçèëà ¼å ïîâîðêà íàðîäà êî¼à ¼å áèëà äóãà
ïðåêî òðè êèëîìåòðà. Íàðîä ¼å ñòèçàî èç íà¼óäàšåíè¼èõ êðà¼åâà è âèøå îä
300.000 šóäè îäàëî ¼å ïîøòó ñâîì âëàäàðó. Ìíîãîáðî¼íå äåëåãàöè¼å èç çåìšå
è èíîñòðàíñòâà è ãðà àíè ïîëîæèëè ñó íà êðàšåâ îäàð îêî 20.000 âåíàöà ìå-
ó êî¼èìà ¼å áèëî è 180 çëàòíèõ, ñðåáðíèõ è áðîíçàíèõ.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîñëàâè¼ó 1888–1934.
Ñàõðàíà êðàšà Àëåêñàíäðà
338. ÐÀÑÏÎÐÅÄ ÑÏÐÎÂÎÄÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÎÄ ÑÀÁÎÐÍÅ ÖÐÊÂÅ
ÄÎ ÆÅËÅÇÍÈ×ÊÅ ÑÒÀÍÈÖÅ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Îä Ñàáîðíå öðêâå ãäå ¼å îäðæàíî îïåëî íà êîìå ¼å ÷èíîäå¼ñòâîâàî ïàòðè¼àðõ
Âàðíàâà óç ñàñëóæåœå 25 åïèñêîïà, ïîñìðòíà ïîâîðêà ñå êðåòàëà Áîãî¼àâšåí-
ñêîì, Êðàšà Ïåòðà, Êíåç Ìèõàèëîâîì, ïðåêî Ïðåñòîëîíàñëåäíèêîâîã òðãà
(Òåðàçè¼å), Êðàšà Ìèëàíà, Ìèëîøà Âåëèêîã è Íåìàœèíîì óëèöîì äî Âèëñîíî-
142
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
âîã òðãà èñïðåä æåëåçíè÷êå ñòàíèöå. Ñïðîâîä ¼å èøàî çàîáèëàçíèì ïóòåì, äà 340
áè ñå îìîãó èëî øòî âå åì áðî¼ó ãðà àíà äà îäà¼ó ïîñëåäœó ïîøòó êðàšó.
Íà ÷åëó ñïðîâîäà ïèòîìöè âî¼íå àêàäåìè¼å ñó íîñèëè êðñò è êîšèâî, èçà ñó 143
èøëè ìóçèêà è çíà÷àðè 18. ñóâîáîðñêîã ïåøàäè¼ñêîã ïóêà, êîìàíäàíò ïîãðåáà
íà êîœó, ïóêîâñêå çàñòàâå, îäðåäè ¼óãîñëîâåíñêå è ñòðàíèõ âî¼ñêè, íîñèîöè
Êàðà îð åâå çâåçäå, êðàšåâ êîœ êî¼åã ñó âîäèëà äâî¼èöà ãàðäèñòà, 19 âî¼íèõ
êàìèîíà ñà 20.000 âåíàöà êî¼å ñó ïîëîæèëè ãðà àíè è ìíîãîáðî¼íå äåëåãàöè¼å
èç çåìšå è èíîñòðàíñòâà, âåíöè êðàšåâñêèõ êó à, ñîêîëñêå çàñòàâå, âåíöè
ñòðàíèõ äðæàâà è äðóãèõ äåëåãàöè¼à íîøåíè íà ðóêàìà, ïåâà÷êà äðóøòâà
„Ñòàíêîâè ” è „Îáèëè ,” ñâåøòåíñòâî ñâèõ âåðîèñïîâåñòè, çíàöè êðàšåâñêîã
äîñòî¼àíñòâà, ëàôåò ñà êðàšåâèì êîâ÷åãîì, ÷ëàíîâè êðàšåâñêîã äîìà, øåôî-
âè ñòðàíèõ äðæàâà, ñïåöè¼àëíå ìèñè¼å ñòðàíèõ äâîðîâà è äðæàâà, êðàšåâñêè
íàìåñíèöè, êðàšåâñêà âëàäà, äèïëîìàòñêè êîð, ñåíàòîðè è íàðîäíè ïîñëàíè-
öè è îñòàëè.
Ðàñïîðåä
À£-74-273/237
339. ÈÍÑÈÃÍȣŠÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÏÎÃÐÅÁÍΣ ÏÎÂÎÐÖÈ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ,
18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Çíàêå êðàšåâñêîã äîñòî¼àíñòâà íîñèëè ñó: êðóíó íà÷åëíèê Ãëàâíîã ãåíåðàë-
øòàáà, àðìè¼ñêè ãåíåðàë Ìèëàí Íåäè ; ñêèïòàð àäìèðàë Äðàãóòèí Ïðèöà; ¼à-
áóêó àðìè¼ñêè ãåíåðàë €óð å Ëàçè ; ñòåã äèâèçè¼ñêè ãåíåðàë Ðàäèñàâ Êðñòè
è ñàášó äèâèçè¼ñêè ãåíåðàë Ïàíòåëè¼à £óðèøè .
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîãëàâè¼ó 1888–1934.
340. ËÀÔÅÒ ÑÀ ÊÎÂ×ÅÃÎÌ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÏÎÃÐÅÁÍΣ ÏÎÂÎÐÖÈ
Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Âîä êðàšåâå ãàðäå âîäèî ¼å ëàôåò, à åñêàäðîí êîœèöå êðàšåâå ãàðäå èøàî ¼å
èçà äðæå è óæå êî¼èì ¼å ïðèäðæàâàî ëàôåò íà ñòðìèíàìà.
Ïîðåä ëàôåòà èøëè ñó êîìàíäàíò ãàðäå, àðìè¼ñêè ãåíåðàë Ïåòàð Æèâêîâè ,
ïðâè à óòàíò êðàšà äèâèçè¼ñêè ãåíåðàë Ìèëàí £å÷ìåíè , àðìè¼ñêè ãåíåðàë ó
ïåíçè¼è €óðà Äîêè , ìèíèñòàð äâîðà Ìèëàí Àíòè , áàí Äóíàâñêå áàíîâèíå
Ìàòêîâè è ÷ëàíîâè êðàšåâå âî¼íå è öèâèëíå êó å.
Ôîòîãðàôè¼à
Pravo lidu, 28. îêòîáàð 1934.
À£-38-456-608
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
341. ×ËÀÍÎÂÈ ÊÐÀŠÅÂÑÊÎà ÄÎÌÀ: ÊÐÀŠ ÏÅÒÀÐ ÄÐÓÃÈ, ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À,
ÊÍÅÇ ÏÀÂËÅ, ÊÍÅÃÈŒÀ ÎËÃÀ È ÊÍÅÇ ÀÐÑÅÍ Ó ÏÎÃÐÅÁÍΣ ÏÎÂÎÐÖÈ
ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Èçà ëàôåòà ñà êðàšåâèì êîâ÷åãîì èøëè ñó ÷ëàíîâè ¼óãîñëîâåíñêîã êðàšåâñêîã
äîìà, èçà œèõ ðóìóíñêè êðàš Êàðîë, ôðàíöóñêè ïðåäñåäíèê Ëåáðåí, áóãàðñêè
êíåç Êèðèë, åíãëåñêè ïðèíö îðŸ, èòàëè¼àíñêè ïðèíö Äóêà îä Ñïîëåòà, ðóìóí-
ñêè ïðèíö Íèêîëà, ïðåäñåäíèê ÷åõîñëîâà÷êå âëàäå Ìàëèïåòð, ìàðøàë Ïåòåí,
ïðåäñåäíèê ïðóñêå âëàäå è ìèíèñòàð âàçäóõîïëîâñòâà Ðà¼õà Õåðìàí Ãåðèíã, äå-
ëåãàöè¼å äðóãèõ äðæàâà, êðàšåâñêè íàìåñíèöè, ÷ëàíîâè âëàäå, äèïëîìàòñêè
êîð, áèâøè ïðåäñåäíèöè è ìèíèñòðè âëàäà, ñåíàòîðè, íàðîäíè ïîñëàíèöè,
ïðåäñåäíèöè îïøòèíà, ïðåäñòàâíèöè äðóøòàâà è óäðóæåœà è îñòàëè.
Ôîòîãðàôè¼à
Á. Ãëèãîðè¼åâè , Êðàš Àëåêñàíäàð Êàðà îð åâè , êœ. III,
Áåîãðàä 2002.
341
144
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
342. ÍÀÐÎÄ ÍÀ ÑÏÐÎÂÎÄÓ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 342
18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Ñîêîëè è íàðîä êëå÷å äîê ëàôåò ñà êðàšåâèì êîâ÷åãîì ïðîëàçè áåîãðàäñêèì 145
óëèöàìà. Ïðåêî ñòîòèíó ¼óãîñëîâåíñêèõ, ôðàíöóñêèõ, ÷åõîñëîâà÷êèõ è ðóìóí-
ñêèõ àâèîíà êðóæèëî ¼å èçíàä Áåîãðàäà çà âðåìå ñïðîâîäà. £óãîñëîâåíñêà
ïðåñòîíèöà ¼å ó òî âðåìå èìàëà îêî 300.000 ñòàíîâíèêà, à ñàõðàíè ¼å ïðèñó-
ñòâîâàëî âèøå îä ïîëà ìèëèîíà, ïî íåêèìà 800.000 šóäè.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîãëàâè¼ó 1888–1934.
343. ÃÐ×ÊÈ ÅÂÇÎÍÈ ÎÄÀ£Ó ÏÎÑËÅÄŒÓ ÏÎØÒÓ ÊÐÀŠÓ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÓ ÏÐÅÄ
ÆÅËÅÇÍÈ×ÊÎÌ ÑÒÀÍÈÖÎÌ Ó ÁÅÎÃÐÀÄÓ, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Ïî äîëàñêó ïîãðåáíå ïîâîðêå äî æåëåçíè÷êå ñòàíèöå ïðèðå åí ¼å äåôèëå âî¼-
ñêå. Ïî÷àñò êðàšó îäàëè ñó êîìàíäàíò ïîãðåáà àðìè¼ñêè ãåíåðàë Âî¼èñëàâ Òî-
ìè , âî¼âîäà Ïåòàð Áî¼îâè , ãåíåðàëèòåò, êîœèöà è ïåøàäè¼à êðàšåâå ãàðäå,
ïóêîâñêå çàñòàâå, ìîðíàðè êðñòàðèöå „Äóáðîâíèê”, îäðåäè ôðàíöóñêå, åíãëå-
ñêå, ÷åõîñëîâà÷êå, ðóìóíñêå, òóðñêå è ãð÷êå âî¼ñêå.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-335-70/II
344. ÍÀÐÎÄ Ó ÌËÀÄÅÍÎÂÖÓ ÏÎÇÄÐÀŠÀ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ ÍÀ ÏÓÒÓ
ÇÀ ÂÅ×ÍÓ ÊÓ Ó, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Öåëèì ïóòåì îä Ñïëèòà ïðåêî Çàãðåáà è Áåîãðàäà äî Ìëàäåíîâöà ìàñà ñâåòà ¼å
íà ñòàíèöàìà è äðóãèì ìåñòèìà ïîðåä ïðóãå äî÷åêèâàëà äâîðñêè âîç ñà ïî-
ñìðòíèì îñòàöèìà êðàšà. Íàðîä ¼å „êëå÷àî, ¼åöàî, ¼àóêàî, ïëàêàî è šóáèî âà-
ãîí” ó êî¼åì ¼å áèî êðàšåâ ëåñ.
Ïîðåä ïóòà îä Ìëàäåíîâöà äî Òîïîëå àóòîìîáèë ñà êðàšåâèì êîâ÷åãîì è ïî-
ãðåáíó ïîâîðêó ó êî¼î¼ ¼å áèëî îêî õèšàäó àóòîìîáèëà ñà÷åêàëî ¼å ìíîøòâî
ñâåòà. Íàðîä ¼å íà öðíèì ñëàâîëóöèìà èñïèñàî ïîðóêå äà å èñïóíèòè êðàšåâ
àìàíåò, à íà ¼åäíîì îä œèõ áèëî ¼å íàïèñàíî: „Ïî÷èâ༠ó ìèðó! ×óâà åìî £óãî-
ñëàâè¼ó!” Èñïðåä Òîïîëå ñâå äî Êàðà îð åâå öðêâå áèî ¼å øïàëèð ñåîñêèõ äå-
ëåãàöè¼à ó íàðîäíèì íîøœàìà, äóã ÷åòèðè êèëîìåòðà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ä. ×îëîâè è Ñ. ×îëîâè , Ìàðè¼à Êàðà îð åâè – Êðàšèöà ìà¼êà, Áåîãðàä 2001.
345. ØÓÌÀÄÈÍÖÈ ÓÍÎÑÅ ÊÎÂ×Åà ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ Ó ÖÐÊÂÓ ÑÂÅÒÎÃ
€ÎЀÀ ÍÀ ÎÏËÅÍÖÓ, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Êîâ÷åã ñó ó öðêâó óíåëà 24 íîñèîöà Êàðà îð åâå çâåçäå. Èñïðåä œèõ íîøåíè
ñó êðñò, êîšèâî è çíàöè êðàšåâñêîã äîñòî¼àíñòâà è èøàî ¼å ïàòðè¼àðõ ñà ñâå-
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
øòåíñòâîì, à èçà œèõ èøëè ñó ÷ëàíîâè êðà-
šåâñêîã äîìà, ïðåäñòàâíèöè ñòðàíèõ äð-
æàâà è îñòàëè. Ó òðåíóòêó êàäà ¼å êðàšåâ
ëåñ íîøåí óç ñòåïåíèöå öðêâå ïðåëåòåëè
ñó ¼óãîñëîâåíñêè, ôðàíöóñêè, ðóìóíñêè,
÷åõîñëîâà÷êè è äðóãè àâèîíè êî¼è ñó êðó-
æèëè èçíàä Îïëåíöà è áàöàëè öâå å íà
êîâ÷åã è êðàšåâó çàäóæáèíó. Ïîñëå ïîìå-
íà êî¼è ¼å îäðæàî ïàòðè¼àðõ, ñåšàöè ñó ó
ïðàòœè ÷ëàíîâà êðàšåâñêîã äîìà, íà¼áëè-
æèõ ñðîäíèêà è ïðåäñåäíèêà Ëåáðåíà ïðå-
íåëè êîâ÷åã ó êðèïòó.
Ôîòîãðàôè¼à
Àëáóì: ×óâà¼òå £óãîãëàâè¼ó 1888–1934.
345
346. ÊÐÀŠ ÏÅÒÀÐ ÄÐÓÃÈ, ÓÄÎÂÈÖÀ ÊÐÀŠÈÖÀ ÌÀÐÈ£À, ÊÍÅÇ ÀÐÑÅÍ, ÊÍÅÇ
ÏÀÂËÅ ÈÇËÀÇÅ ÈÇ ÖÐÊÂÅ ÑÂÅÒÎà €ÎЀÀ ÍÀ ÎÏËÅÍÖÓ ÏÎÑËÅ ÑÀÕÐÀÍÅ
ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ, 18. ÎÊÒÎÁÀÐ 1934.
Êðàš Àëåêñàíäàð ¼å ñàõðàœåí ó êðèïòè äî ãðîáà ñâî¼å ìà¼êå, êíåãèœå Çîðêå.
Çà âðåìå ïîëàãàœà êîâ÷åãà ó 14,55 ÷àñîâà çâîíèëà ñó çâîíà êðàšåâå çàäóæáè-
íå, âî¼ñêà ¼å îäàâàëà ïî÷àñò òîïîâñêîì è ïóø÷àíîì ïàšáîì, à íàðîä ¼å êëå÷àî
ñà çàïàšåíèì ñâå àìà ó ðóêàìà è ïëàêàî. Ñàõðàíè ¼å ïðèñóñòâîâàëî âèøå îä
50.000 šóäè, óãëàâíîì ñåšàêà, êî¼è ñó íà ñàõðàíó ñòèãëè ïåøêå äà áè îäàëè ïî-
ñëåäœó ïîøòó ñâîì âëàäàðó.
Ôîòîãðàôè¼à
À£-335-70/II
347. ÐÀÄÍÈÖÈ ÈÇ ÏÐŒÀÂÎÐÀ ÊÎÄ ÁÀŒÀ ËÓÊÅ ÍÀ ÃÐÎÁÓ ÊÐÀŠÀ ÀËÅÊÑÀÍÄÐÀ
Ó ÖÐÊÂÈ ÑÂÅÒÎà €ÎЀÀ ÍÀ ÎÏËÅÍÖÓ
Ïîñëå ñàõðàíå íà êðàšåâ ãðîá äîëàçèëå ñó äåëåãàöè¼å èç çåìšå è èíîñòðàí-
ñòâà, ó÷åíèöè, ïðåäñòàâíèöè îïøòèíà, ãðàäîâà, ñðåçîâà è áàíîâèíà, âî¼ñêå è
ìîðíàðèöå, ñîêîëà è ðàçíèõ äðóøòàâà è óäðóæåœà äà îäà¼ó ïîøòó, óïàëå ñâå-
ó çà ïîêî¼ äóøå è ïîëîæå öâå å èëè âåíöå ìå ó êî¼èìà ¼å áèëî ñðåáðíèõ è
146
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
çëàòíèõ. Ñàìî çà ñåäàì íåäåšà îä ïîãðåáà äî 1. äåöåìáðà 1934. ïîøòó ¼å îäàëî
âèøå îä 50.000 šóäè, à íà êðàšåâ ðî åíäàí 17. äåöåìáðà ãðîá ¼å ïîñåòèëî
10.000 šóäè. Äåëåãàöè¼à ðàäíèêà ïðåøëà ¼å îä Ïðœàâîðà äî Îïëåíöà 400 êì
íîñå è ñà ñîáîì âåëèêó âîøòàíèöó êî¼ó ñó çàïàëèëè íà êðàšåâîì ãðîáó.
Ôîòîãðàôè¼à
Íàøà ¼àâíîñò î êðàšó ìó÷åíèêó, Çàãðåá 1935.
Ìàðñå¼ñêè àòåíòàò è Äðóøòâî íàðîäà
348. REQUETE DU GOUVERNEMENT YOUGOSLAVE EN VERTU DE L’ARTICLE 11,
PARAGRAPHE 2, DU PACTE DE LA SOCIETE DES NATIONS RELATIVE AUX
RESPONSABILITES ENCOURUES PAR LES AUTORITES HONGROISES DANS
L’ACTION TERRORISTE DIRIGEE CONTRE LA YOUGOSLAVIE,
22. NOVEMBRE – 10. DECEMBRE 1934.
Ìèíèñòàð Áîãîšóá £åâòè ïðåäàî ¼å 22. íîâåìáðà 1934. Ìåìîðàíäóì ãåíåðàë-
íîì ñåêðåòàðó Äðóøòâà íàðîäà ñà çàõòåâîì äà ñå ïèòàœå óáèñòâà êðàšà Àëåê-
ñàíäðà ñòàâè íà äíåâíè ðåä çàñåäàœà Ñàâåòà.
Ñóî÷åíà ñà äèïëîìàòñêèì ïðèòèñêîì âåëèêèõ ñèëà, à ïîñåáíî Ôðàíöóñêå êî¼à
¼å ó òî âðåìå ïîêóøàâàëà äà ñà Èòàëè¼îì ñêëîïè ñïîðàçóì è äîãîâîðè ñå îêî
ïîäåëå èíòåðåñíèõ ñôåðà, ¼óãîñëîâåíñêà âëàäà ¼å ó ìåìîðàíäóìó îïòóæèëà
Ìà àðñêó çà Ìàðñå¼ñêè àòåíòàò, äîê Èòàëè¼ó íè¼å íè ñïîìåíóëà. Âëàäà ¼å ó ìå-
ìîðàíäóìó íàâåëà äà ñó óñòàøå ó Ìà àðñêî¼ ïðèïðåìàëå àòåíòàò è äðóãå àêöè-
¼å ïðîòèâ £óãîñëàâè¼å.
Ïîñëå ìóêîòðïíå äåáàòå î ìåìîðàíäóìó Ñàâåò Äðóøòâà íàðîäà ¼å 10. äåöåì-
áðà 1934. äîíåî Ðåçîëóöè¼ó êî¼à ¼å óêàçèâàëà íà òî äà íåêè ïðåäñòàâíèöè ìà-
àðñêå âëàñòè, óñëåä íåõàòà, ìîãó ñíîñèòè îäãîâîðíîñò çà çëî÷èí ó Ìàðñå¼ó,
òðàæèëà îä âëàäå ó Áóäèìïåøòè äà êàçíè ïðåäñòàâíèêå âëàñòè ÷è¼à ñå êðèâè-
öà ìîæå óñòàíîâèòè è îáàâåñòè Ñàâåò î ìåðàìà êî¼å ¼å ïðåäóçåëà äà ñå îäãî-
âîðíè êàçíå.
Ìåìîðàíäóì
À£-14-27/687-761
Ñó åœå àòåíòàòîðèìà
349. ÎÏÒÓÆÍÈÖÀ ÏÐÎÒÈ ÀÒÅÍÒÀÒÎÐÀ È ÎÐÃÀÍÈÇÀÒÎÐÀ ÌÀÐÑÅ£ÑÊÎÃ
ÀÒÅÍÒÀÒÀ
Ïîñëå äóãîòðà¼íå èñòðàãå, ïðèïðåìà è îäóãîâëà÷åœà, ñó åœå àòåíòàòîðèìà çà
óáèñòâî êðàšà Àëåêñàíäðà è ìèíèñòðà Áàðòóà, êàî è çà ïîêóø༠óáèñòâà ãåíå-
147
ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂȣŠÀðõèâ ÑÖÃ
148 ðàëà Æîðæà è ïîëèöè¼ñêîã ñòðàæàðà Ãàëè¼à, ïî÷åëî ¼å 18. íîâåìáðà 1935. ó Åêñ
àí Ïðîâàíñó. Äðæàâíè òóæèëàö Ðîë ïîäèãàî ¼å îïòóæíèöó ïðîòèâ ïðåìèíóëîã
Âåëè÷êà Äèìèòðîâà Êåðèíà, ëèöà êî¼à ñó ñå íàëàçèëà ó ïðèòâîðó Çâîíèìèðà
Ïîñïèøèëà, Èâàíà Ðà¼è à è Ìè¼å Êðàšà è ëèöà êî¼à ñó ñå íàëàçèëà ó áåêñòâó Åó-
ãåíà Êâàòåðíèêà, Àíòå Ïàâåëè à è Èâàíà Ïåð÷åâè à, êî¼è ñó îïòóæåíè çà
„ñòâàðàœå çëî÷èíà÷êå äðóæèíå, ñàó÷åøíèøòâî ó óáèñòâó, óïîòðåáó ëàæíèõ
ïàñîøà.”Ïðî÷èòàíà ¼å îïòóæíèöà è èìåíà 66 ñâåäîêà îïòóæáå è 11 ñâåäîêà îä-
áðàíå.
Ïðî÷èòàíî ¼å ïèñìî êðàšèöå Ìàðè¼å î îäóñòà¼àœó îä òóæáå. Êðàšèöà Ìàðè¼à
¼å óïóòèëà ïèñìî ñâîì àäâîêàòó Áîíêóðó ó êî¼åì ¼å íàâåëà: „Èìà¼ó è ïóíî ïîâå-
ðåœå ó Ôðàíöóñêî ïðàâîñó å, ¼à ïðåäà¼åì ñâî¼ó ñòâàð ó ðóêå œåãîâèõ ïðåäñòàâ-
íèêà íå õîòå è äà è ¼åäàí ãëàñ, ïà ìà íà¼ïîçâàíè¼è, ïîäèãíóò ó ìî¼å èìå ó÷èíè äà
ñå ìà è ïðåòïîñòàâè äà ¼à îäâà¼àì ñâî¼ó ñòâàð îä ñòâàðè Ôðàíöóñêå.”
Îïòóæíèöà
À£-38-103-240
350. PROCES DE L’ASSASSINAT DU ROI ALEXANDRE DE YOUGOSLAVIE ET DE
MONSIEUR LOUIS BARTHOU (AVEC DEUX ANNEXES), 18–21. NOVEMBRE 1935.
Êœèãà çàïèñíèêà ñà ïðîöåñà óáèöàìà ¼óãîñëîâåíñêîã êðàšà Àëåêñàíäðà è Ëó¼à
Áàðòóà ñàäðæè íà ôðàíöóñêîì ¼åçèêó: îïòóæíèöó è èç¼àâó àäâîêàòà. Äðóãîã äà-
íà ñó åœà àäâîêàò Æîðæ äå Áîí ¼å èñêšó÷åí çáîã âðå àœà ñóäà è ôðàíöóñêîã
ïðàâîñó à. Îäáðàíó ¼å ïî ñëóæáåíî¼ äóæíîñòè ïðåóçåî ïðåäñåäíèê àäâîêàò-
ñêå êîìîðå êî¼è ¼å çàòðàæèî îäëàãàœå ïðîöåñà äà áè ñå óïîçíàî ñà îïòóæíè-
öîì. Ñóä ¼å óñâî¼èî çàõòåâ è 21. íîâåìáðà 1935. äîíåî îäëóêó î îäëàãàœó ïðî-
öåñà çà ïî÷åòàê 1936. ãîäèíå. Îäëàãàœå ñó åœà ïðèìšåíî ¼å êàî íîâè äîêàç
ôðàíöóñêå íåìàðíîñòè è ìèíèðàœà ïðîöåñà.
Êœèãà çàïèñíèêà
À£-38-103-240
351. ËÀÆÍÈ ÏÀÑÎØ ÀÒÅÍÒÀÒÎÐÀ ÂÅËÈ×ÊÀ ÄÈÌÈÒÐÎÂÀ ÊÅÐÈÍÀ
Êîä àòåíòàòîðà ¼å ïðîíà åí ïàñîø íà èìå Ïåòð Êåëåìåí èçäàò îä Ãåíåðàëíîã
êîíçóëàòà Ðåïóáëèêå ×åõîñëîâà÷êå ó Çàãðåáó. Óáèöà ¼å èìàî âèøå ëàæíèõ
èìåíà: Âëàäî øîôåð, Ðóäîëô Ñóê, Âëàäèìèð Äèìèòðîâ, Ñò¼åïàí Äèìèòðîâ, Ãå-
îðãè Ñòî¼àíîâ, Âëàäî Ãåîðãè¼åâ ×åðíîçåìñêè, Âåëè÷êî Ñòî¼àíîâ, Âåëè÷êî Ãå-
îðãè¼åâ. Êåðèí ¼å ðî åí 19. îêòîáðà 1897. ó Êàìåíèöè êîä ×åòèíî Áàœå ó Áó-
ãàðñêî¼. Œåãîâå óñëóãå êîðèñòèëè ñó Òîäîð Àëåêñàíäðîâ è Âàí÷î Ìèõàèëîâ.
Íà ëèñòè çëîäåëà èìàî ¼å è óáèñòâà äâî¼èöå áóãàðñêèõ íàðîäíèõ ïîñëàíèêà.
Ôîòîãðàôè¼à
Ïîëèòèêà, 14. îêòîáàð 1934.
À£-74-ÎÇÔ-XL
Àðõèâ ÑÖà ÀËÅÊÑÀÍÄÀÐ ÏÐÂÈ – ÊÐÀŠ £ÓÃÎÑËÀÂÈ£Å
352. ÎÐÓƣŠÀÒÅÍÒÀÒÎÐÀ ÂÅËÈ×ÊÀ ÄÈÌÈÒÐÎÂÀ ÊÅÐÈÍÀ 353
Êîä óáèöå êðàšà Àëåêñàíäðà è ìèíèñòðà Ëó¼à Áàðòóà ïðîíà åíè ñó ïàðàáåëóì 149
êî¼èì ¼å èçâðøåí àòåíòàò, áîìáà, ïèøòîš áðàóíèíã è ñåäàì øàðæåðà ñà 112
ìåòàêà.
Ôîòîãðàôè¼à
Album Hors-serie la tragedie du 9 octobre, L’Illustration, îctobrå 1934.
353. ÍÀ ÎÏÒÓÆÅÍÈ×ÊΣ ÊËÓÏÈ Ó ÅÊÑÓ
ϼåð Êðèæàíè ¼å íà êàðèêàòóðè íàöðòàî îïòóæåíå è œèõîâå ñåíêå êî¼å ñèì-
áîëèøó òåðîð, ðåâèçè¼ó è ðàò. Ïîâîäîì óáèñòâà êðàšà Àëåêñàíäðà áðèòàíñêè
ìèíèñòàð Åíòîíè Èäí ¼å ðåêàî äà ñó „ìàðñå¼ñêè ïóöœè áèëè ïðâè õèöè Äðóãîã
ñâåòñêîã ðàòà,” à ôðàíöóñêè ïîñëàíèê ó Áåðëèíó Àíäðå Ôðàíñîà Ïîíñå äà
Åâðîïà îòàäà „ïàäà ó ñóòîí è íåèçâåñíîñò.”
Êàðèêàòóðà
Ïîëèòèêà, 14. îêòîáàð 1934.
À£-74-ÎÇÔ-XL
354. ÑÂÅÄÎ×ŌŠÃÅÍÅÐÀËÀ ÆÎÐÆÀ ÍÀ ÑÓ€ÅŒÓ Ó ÅÊÑ ÀÍ ÏÐÎÂÀÍÑÓ,
7. ÔÅÁÐÓÀÐ 1936.
Ó óçáóäšèâîì ñâåäî÷åœó ãåíåðàë Æîðæ, êî¼è ¼å áèî ó êðàšåâîì àóòîìîáèëó ó
òðåíóòêó àòåíòàòà, îïèñàî ¼å òðàãè÷íó ïîãèáè¼ó êðàšà Àëåêñàíäðà îâèì ðå÷è-
ìà: „Íà¼åäàðåä ñàì ñå îêðåíóî è ó òðåí îêà åâî øòà ñàì ñïàçèî. Êðàš ñå âå ñðó-
øèî íà äåñíó ñòðàíó êîëà, ïîãëåä ìó ¼å âå áèî óêî÷åí... íà ïàïó÷è êîëà ... ñòà¼àî
¼å ¼åäàí ÷îâåê ìðêà ëèöà ñòåãíóòèõ âèëèöà è íåïðåñòàíî ïóöàî íà êðàšà èç ¼åä-
íîã àóòîìàòñêîã ðåâîëâåðà. £åäíèì ñêîêîì ¼à ñàì èñêî÷èî èç çàòâîðåíîã äåëà
êîëà ãäå ñàì ñå íàëàçèî è ïîëåòåî ñàì òîì ÷îâåêó äà ãà çãðàáèì. Àëè îí ñå òàäà
îêðåíóî è íàñòàâèî äà ïóöà íà ìåíå. Èñïàëèî ¼å ïðâè ìåòàê êî¼è ìå ¼å ïîãîäèî ó
ñëàáèíó. Çàòèì ¼åäàí äðóãè êî¼è ìå ¼å ïîãîäèî ó îêîëèíó ñðöà. Ðóêîâàî ¼å ðåâîë-
âåðîì íåâåðîâàòíî ìåõàíè÷êè, àóòîìàòñêè ñ ïðåöèçíîø ó, ñ áðçèíîì êî¼è ñó
ìè îñòàëè ó ïàì åœó èàêî ¼å òðåíóòàê áèî èçâàíðåäíî òðàãè÷àí. Ïîä ñèëè-
íîì òà äâà ïîãîòêà ¼à ñàì ïîñðíóî è ïàî íàòðàã, äîê ¼å óáèöà íàñòàâèî äà ïóöà
íà ìåíå ïîãà à¼ó è ìå ó ëåâó ðóêó òðå èì êóðøóìîì, à ó äåñíó ÷åòâðòèì.”
Íà êðà¼ó ñâåäî÷åœà ãåíåðàë Æîðæ ¼å îäàî ïîøòó êðàšó Àëåêñàíäðó âåëè÷à¼ó-
è œåãîâå ðàòíè÷êå çàñëóãå è èñòè÷ó è œåãîâî ïðè¼àòåšñòâî ïðåìà Ôðàíöó-
ñêî¼.
Èçâåøòà¼
Ïîëèòèêà, 8. ôåáðóàð 1936.
À£-38-476-628