ระบบการท างานของอวัยวะ หน่วยการเรียนรู้ที่1
ระบบต่อมไร้ท่อ ENDOCR NE SYSTEM
ต ่อมไร้ท ่อ เป็นต ่อมที ่ไม ่มีท ่อ ท าหน้าที ่สร้างสารประกอบ อินทรีย์เคมีที ่เรียกว ่า ฮอร์โมน (Hormone) ซึ ่งมีความส าคัญตต ่อ การมีชีวิตของคนเรามาก ฮอร์โมนจะซึมเข้าสู่กระแสเลือดไปยังส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย เพื่อท าหน้าที่เฉพาะอย่างและมีอิทธิพลต่ออวัยวะต่าง ๆ “ “
ต่อมไร้ท่อในร่างกาย ต่อมใต้สมอง ต่อมไทรอยด์ ต่อมไทมัส ต่อมไพเนียล ต่อมหมวกไต ต่อมเพศ ต่อมพาราไทรอยด์ ต่อมที่อยู่ในตับอ่อน
ต่อมใต้สมอง (Pituitary Gland) ต่อมใต้สมองส่วนหน้า ต่อมใต้สมองส่วนหลัง แบ่งออกเป็น 2 ส่วน ได้แก่
ต่อมใต้สมอง ต่อมใต้สมองส่วนหน้า (Anterior Pituitary) ผลิตฮอร์โมนต่าง ๆ ได้แก่ • ฮอร์โมนควบคุมการเจริญตเติบโต ของร่างกาย • ฮอร์โมนที่กระตุ้นต่อมไทรอยด์ • ฮอร์โมนที ่กระตุ้นต ่อมหมวกไต ส่วนนอก • ฮอร์โมนกระตุ้นต่อมเพศ • ฮอร์โมนที่กระตุ้นการเจริญตเติบโต ของเต้านมและต่อมน ้านม
ต่อมใต้สมอง ต่อมใต้สมองส่วนหลัง (Posterior Pituitary) • ผ ล ิ ต ฮ อ ร ์ โ ม น อ อ ก ซ ิ โ ต ซ ิ น (Oxytocin) ที ่มีผลต ่อการหลั ่ง ของน ้านม และการบีบตัวของ มดลูกขณะคลอดบุตร • ผ ล ิ ต ฮอ ร ์โ ม น ว า โ สเ พ ร ส ซ ิ น (Vasopressin) ควบคุมสมดุลน ้า ของร่างกาย
ต่อมไทรอยด์ (Thyroid Gland) • เป็นต่อมที ่มีขนาดใหญต่กว่า ทุกต่อมไร้ท่ออื่น ๆ มี 2 ข้าง • ท า หน ้ า ท ี ่ ผ ล ิตฮอ ร์โ มน ไทรอกซิน (Thyroxin) • ฮอร์โมน Thyroxin ควบคุม การเจริญตเติบโตของร่างกาย ผ ่ า น ร ะ บ บ เ ผ า ผ ล า ญต พลังงาน (Metabolism)
• อยู่ด้านล่างของต่อมไทรอยด์ • เป็นต่อมที่เล็กที่สุดมี 2 คู่ • ผลิตฮอร์โมนพาราไทรอยด์ (Parathyroid) ควบคุมปริมาณ ของแคลเซียมและฟอสเฟตใน เลือด ต่อมพาราไทรอยด์ (Parathyroid Gland)
• ตั้งอยู่บริเวณทรวงอก • ผลิตฮอร์โมนออกมาควบค ุม การท างานของระบบภูมิต้านทาน โรค (Antibody) ของร่างกาย ต่อมไทมัส (Thymus Gland)
• เป็นต่อมขนาดเล็ก • อยู่บริเวณกึ่งกลางของสมอง ส่วนเซรีบรัม (Cerebrum) • สร้างฮอร์โมนเมลาโทนิน (Melatonin) เ พ ื ่ อ ย ั บ ย ั ้ ง การเจริญตเติบโตของต ่อม เพศในช่วงก่อนวัยรุ่น ต่อมไพเนียล (Pineal Gland)
• ท า ห น ้ า ท ี ่ ผ ล ิ ตฮอ ร์โ ม น อินซูลิน (Insulin) ควบคุม ปริมาณน ้าตาลในร่างกาย ต่อมที่อยู่ในตับอ่อน (Islets of Langerhans)
• มีรูปร่างแบนคล้ายหมวก ครอบอยู่บนไต • ท าหน้าที่ผลิตฮอร์โมนดังนี้ ต่อมหมวกไต (Adrenal Gland) • เกี่ยวกับการเผาผลาญตคาร์โบไฮเดรต ไขมัน และโปรตีน • ควบคุมจ านวนน ้าและเกลือ (Electrolyte) • ร่วมผลิตฮอร์โมนเพศเล็กน้อย ได้แก่ แอนโดรเจน (Androgen) เอสโทรเจน (Estrogen) และ โพรเจสเทอโรน(Progesterone) กลูโคคอร์ติคอยด์(Glucocorticoid Hormone) มิเนอราโลคอร์ติคอยด์(Mineralocorticoid) ฮอร์โมนเพศ (Sex Hormone)
ต่อมเพศ (Gonad) ต่อมเพศของผู้ชาย คือ อัณฑะ ต่อมเพศของผู้หญติง คือ รังไข่ อัณฑะ (Testis) • สร้างอสุจิซึ่งเป็นเซลล์สืบพันธุ์เพศชาย • สร้างฮอร์โมนเพศชาย คือ เทสโทสเทอ โรน(Testosterone) ท าหน้าที่ควบคุม พัฒนาการในความเป ็นชาย เช ่น หนวด เครา การหลั่งน ้าอสุจิ ขนหน้า แข้ง เสียงห้าว รังไข่ (Ovary) • สร้างเซลล์ไข่ซึ่งเป็นเซลล์สืบพันธุ์เพศหญติง • สร้างฮอร์โมนเพศหญติง คือ เอสโทรเจน (Estrogen) โพรเจสเทอโรน(Progesterone) ท าหน้าที ่ควบคุมพัฒนาการความเป็นหญติง เช่น เสียงเล็ก เอวคอด มีประจ าเดือน เต้านม ใหญต่ขึ้น ใบหน้าแก้มเปล่งปลั่ง สะโพกขยาย
การสร้างเสริมและ ด ารงประสิทธิภาพ การท างานของ ระบบต่อมไร้ท่อ
• กินอาหารที่มีคุณค่าครบทั้ง 5 หมู่ • กินผักและผลไม้เป็นประจ า • ลดอาหารที่ผ่านการแปรรูปหรืออาหาร ขัดสี เช ่น ข้าวขาว พาสตา น ้าตาล คุกกี้ เค้ก อาหารส าเร็จรูป • หลีกเลี่ยงแอลกอฮอล์และผลิตภัณฑ์ที่ เป ็นยาสูบ รวมทั ้งเครื ่องดื ่มที ่มี คาเฟอีน เช่น น ้าอัดลม กาแฟ และชา • หากดื ่มเป็นประจ าอาจส ่งผลต ่อการ ท างานของต่อมไทรอยด์ 1. 2. การสร้างเสริมและด ารงประสิทธิภาพการท างานของระบบต่อมไร้ท่อ
กินอาหารทะเลหรือเกลือ ที่มีธาตุไอโอดีน (Iodine) เพื่อป้องกันโรคคอพอก ดื่มน ้าในปริมาณที่เพียงพอ วันละ 6 – 8 แก้ว เพราะน ้า ช ่วยในการผลิตฮอร์โมน ช่วยให้ไตท างานได้ดี และ ก าจัดไขมันได้อย่างเต็มที่ 3. 4. อ อ ก ก า ล ั ง ก า ย อ ย ่ า ง ส ม ่ า เ ส ม อ อ ย ่ า ง น ้ อ ย สัปดาห์ละ 3 วัน วันละ 30 นาที เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพ ให้อวัยวะต ่าง ๆ รวมทั้ง ต่อมไร้ท่อท างานได้ปกติ 5. การสร้างเสริมและด ารงประสิทธิภาพการท างานของระบบต่อมไร้ท่อ
• พักผ่อนให้เพียงพออย่างน้อยวันละ 8 ชั่วโมง • ท ากิจกรรมนันทนาการเพื่อผ่อนคลายความเครียด • ตรวจสุขภาพอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง • หมั่นตรวจสุขภาพตนเองเป็นประจ า เช่น ชั่งน ้าหนัก วัดส่วนสูง เพื่อควบคุมน ้าหนักให้อยู่ในเกณฑ์ปกติ 6. 7. การสร้างเสริมและด ารงประสิทธิภาพการท างานของระบบต่อมไร้ท่อ
ระบบ ประสาท ระบบ สืบพันธุ์ ระบบ ต่อมไร้ท่อ ความสัมพันธ์ของการท างานของระบบต่าง ๆ ในร่างกาย
ระบบต่อมไร้ท่อ ท างานประสาน สัมพันธ์กับระบบ สืบพันธุ์ที่มีผลต่อการ บีบตัวของมดลูก คลอดบุตร และการ หลั่งน ้านม ตัวอย่างความสัมพันธ์ของการท างานของระบบต่าง ๆ ในร่างกาย ระบบประสาทท า หน้าที่รับความรู้สึก ตอบสนองต่อ สิ่งแวดล้อม เมื่อพบ กับสิ่งเร้าที่ไม่คาดคิด ก็จะท างานสัมพันธ์ กับระบบต่อมไร้ท่อ ระบบประสาทท างาน สัมพันธ์กับระบบ สืบพันธุ์ในการรับรู้ ความรู้สึกทางเพศ
สรุป ระบบต่อมไร้ท่อ ต่อมไพเนียล ต่อมพาราไทรอยด์ ต่อมไทมัส ต่อมเพศ ต่อมที่อยู่ในตับอ่อน ระบุชื่อต่อมไร้ท่อต่อไปนี้ให้ถูกต้อง ต่อมใต้สมอง ต่อมไทรอยด์ ต่อมหมวกไต ? ? ? ? ? ? ? ?