กรมหลวงรักษ์รณเรศ

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงรักษ์รณเรศ

ประวัติส่วนตัว

พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงรักษ์รณเรศ
เกิด : 26 ธันวาคม พ.ศ. 2334
เสียชีวิต : 13 ธันวาคม พ.ศ. 2391 (56 ปี)
ชื่อเดิม : หม่อมไกรสร พึ่งบุญ
บุตร : 11 คน
บิดา : พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
มารดา : เจ้าจอมมารดาน้อยแก้ว ในรัชกาลที่ 1

พระประวัติเมื่อทรงพระเยาวน์นั้น ก.ศ.ร. กุหลาบบันทึกไว้ว่า
"พระองค์ท่านเปนจอมปราชญ์ จินตะกระวีบัณฑิตย์ ชาติ์ราช
ตระกูลสุริยวงศ์อันประเสริฐ" และจากวารสารภาษาอังกฤษที่
ชื่อ Siam Repository กล่าวถึงความโดดเด่นโดยเฉพาะด้าน
การศาสนาและโหราศาสตร์ ว่า "ทรงมีความรู้ทางด้าน ศาสนา
พุทธ อย่างดีเยี่ยม เหนือกว่าพระบรมวงศานุวงศ์อื่น ๆ" ด้วย
เหตุนี้รัชกาลที่ 2 จึงทรงสถาปนาเป็น กรมหมื่นรักษรณเรศร
กำกับกรมสังฆการี ต่อมาในรัชกาลที่ 3 ทรงกำกับกรมวังและ
อธิบดีกรมพระคชบาลต่อจาก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวง
เทพพลภักดิ์ ซึ่งเป็นพระเชษฐา

ผลงาน

ผลงานของหม่อมไกรสร ทรงมีอำนาจหน้าที่อย่างกว้างขวาง
ทั้งในทางการตัดสินคดีความ กำกับกรมวัง ดูแลการจ่ายเบี้ย
หวัดประจำปีของพระราชวงศ์และขุนนาง

ด้านนาฏศิลป์

กรมหลวงรักษ์รณเรศ ทรงมีคณะละครผู้ชายจัดแสดงเรื่อง
อิเหนาบทพระราชนิพนธ์ของรัชกาลที่ 1

เล่ากันว่าเล่นละครเรื่องอิเหนาตามบทพระราชนิพนธ์ใน
รัชกาลที่1 มิได้เล่นตามบทพระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ 2
เหมือนละครโรงอื่น

ทรงมีโขนละคร

การถอดอิสริยศักดิ์

หม่อมไกรสร มีประเด็นคำพิพากษา คือ หม่อมไกรสร
ประพฤติกำเริบ ทำตนเทียมเจ้าในงาน ลอยกระทง เกลี้ย
กล่อมเจ้านาย ขุนนางและซ่องสุมกองทหาร รามัญ ไว้เป็น
พวกพ้อง แต่ถูกสอบสวนว่าซ่องสุมผู้คนไว้มากเพื่อคิด กบฏ
หรือไม่ หม่อมไกรสรตอบปฏิเสธว่า "ไม่ได้คิดกบฏ" แต่เมื่อ
ถามว่า หากเปลี่ยนแผ่นดินเมื่อไหร่ก็จะไม่ยอมเป็นข้าใคร [3]
ตุลาการในสมัยนั้นจึงมีคำตัดสินออกมาส่วนหนึ่ง ว่า "...กรม
หลวงรักษ์ณรเรศมีความผิด ต้องลดอิสริยศักดิ์สมญาเป็น
หม่อม ตลอดทั้งวงศ์วาน..."

นอกจากนี้มูลเหตุอีกอย่างหนึ่งที่พระองค์เจ้าไกรสรถูกถอด
อิสริยยศคือ ทรงเลี้ยงโขนผู้ชายไว้มากมาย บรรทมอยู่แต่กับ
พวกโขนละคร ไม่บรรทมกับพวกหม่อมห้ามในวังเลย รัชกาล
ที่ 3 มีรับสั่งให้เอาพวกโขนละครมาไต่สวน ได้ความสมกันว่า
"...ทรงเป็นสวาทกับพวกละคร ไม่ถึงกับชำเรา แต่เอามือพวก
ละครและมือของพระองค์ท่านกำคุยหฐานของทั้งสองฝ่ายจน
ภาวธาตุเคลื่อน..."

หม่อมไกรสรถูก สำเร็จโทษด้วยท่อนจันทน์ ที่ วัดปทุมคงคา
ราชวรวิหาร เมื่อวันพุธ เดือนอ้าย แรม 3 ค่ำ ปีวอก สัมฤทธิ
ศก จ.ศ. 1210 ตรงกับวันที่ 13 ธันวาคม พ.ศ. 2391 รวมพระ
ชันษา 56 ปี และเป็นพระราชวงศ์องค์สุดท้ายที่ถูกสำเร็จโทษ
ด้วยวิธีนี้

ปัจจุบันนี้ยังมีแท่นหินที่ประหารท่านอยู่ที่วัด มีเรื่องเล่ากันว่า
หม่อมไกรสรท่านเป็นคนดุ เมื่อท่านถูกนำใส่ถุงแดง ให้เพชร
ฆาตทุบ เนื่องด้วยท่านเคยกำกับดูแลเรื่องประหารมาก่อน
เพชรฆาตคงเกร็งที่ต้องมาทุบผู้เคยเป็นนาย เลยทุบไม่ถูกจุด
ตายตรงคอต่อ มีเสียงดังลั่นมาจากในถุงผ้าว่า
"ไอ้พวกนี้ กูสอนไม่จำ"

น.ส เจนเนตร ขันทอง ม.5/5 เลขที่ 4