Latihan TATABAHASA ( KATA TERBITAN )

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

Latihan 4.15

Isi tempat kosong dengan kata terbitan berapitan yang sesuai.

pengorbanan kuhujanan pelaksanaan kedudukan

kerisauan kebersihan pelajaran kesulitan

pencarian kemenangan

1. Kita patut menjaga alam sekitar.

2. amat penting untuk membina kecemerlangan
diri pada masa yang akan dating.

3. Segala harus kamu tempuh untuk mencapai kejayaan.

4. Kurikulum Baharu Sekolah Rendah telah
terbukti berkesan apabila banyak murid dapat menguasai kamahiran
3M.

5. yang ditanggung oleh Mak Piah berakhir
setelah dia menemui anaknya yang hilang itu.

6. Ali dalam peperiksaan kali ini tidak berubah.

7. Jadikanlah itu sebagai penggalak kepada
kamu untuk terus mencuba.

8. Segala yang dilakukan oleh ibu dan bapa
haruslah kaita hargai.

9. Menoreh getah merupakan satu mata yang
boleh mendatangkan pulangan yang lumayah.

10.Oleh sebab adik dan abang pulang dalam
keadaan basah kuyup.

51

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

Latihan 4.16

Asingkan kata terbitan yang tertera di bawah keada kata nama terbitan
berapitan, kata kerja terbitan berapitan dan kata adjektif terbitan berapitan.

mempersetujui persalinan kepahlawanan keinggerisan
kemelayuan kesatuan mengetinkan membohongi
kejatuhan pesisiran peranginan kewanitaan
kearaban diperlihatkan kedutaan

52

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

Latihan 4.17

Baca petikan yang berikut. Kemudian, senaraikan semua kata terbitan yang
mempunyai awalan, akhiran dan apitan.

Sekolah kami akan mengadakan peraduan kebersihan bilik darjah. Kami
digalakkan untuk menyertainya. Murid kelas kami dibahagikan kepada
beberapa kumpulan dengan tugas-tugas tertentu.

Kumpulan A bertugas untuk mmbersihkan papan tulis. Kumpulan B
menyapu dan membuang sampah. Kumpulan C pula membasuh dan mengelap
semua bahan hiasan yang ada di dalam bilik darjah. Kumpulan D membantu
Cikgu Azizah menghias bilik darjah. Papan kenyataan dihiasi dengan gambar
yang menarik.

Perkara yang Perkara yang Perkara yang
Mempunyai Awalan Mempunyai Akhiran Mempunyai Apitan

53

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

Latihan 4.18

Bina ayat yang menunjukkan perbezaan makna bagi kata terbitan yang
disenaraikan di bawah.

Kata Dasar Imbuhan Kata Terbitan
main
awalan ber- bermain
awalan pe- pemain
akhiran -an maianan
apitan me-…-kan memainkan

1. bermain

2. pemain

3. mainan

4. memainkan

54

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

Latihan 4.19

Bina satu kata terbitan daripada kata dasar yang diberikan,

Kata Dasar Imbuhan Kata Terbitan
ambil peng-…-an pengambilan
mahu kemahuan
tangis ke-…-an
dalam

langsung
kais
ubah
fikir

khidmat
perkasa

Latihan 4.20

Cuba kamu tulis kata dasar bagi kata terbitan yang berikut:

Bil Kata Terbitan Kata Dasar
1. ajaran
2. pergeselan
3. memaniskan
4. menyebut
5. pengarang
6. merebut
7. dijumpai
8. pencarian
9. pencatat
10. dwipecahan
11. mengelap
12. pelabuhan
13. pengawas
14. memperhatikan
15. kedudukan
16. mengali
17. pendakwa
18. penyewa
19. pengorbanan

55

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

20. sesalan
Latihan 5.1

Padankan kata dasar dengan kata terbitan yang mempunyai sisipan yang betul.

sabut kelupas
kabut serabut
kupas kelabut
sambung gemerlap
gerlap kelangkang
kangkang kerontang
gembung kerontang
kontang gemilang
gilang keruping
kuping gelembung

Latihan 5.2

Bina kata terbitan yang mempunyai sisipan berdasarkan kata dasar yang
diberikan. Tulis juga bentuk sisipannya.

Kata Dasar Kata Terbitan Sisipan
guruh gemuruh -em-
jajah
gentar
tapak

ganggang
kuning
kilau
tunjuk
suling
gigi
serak
santan
ketot
serbak
getar

56

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

Latihan 5.3
Bina ayat dengan menggunakan perkataan yang diberikan untuk
memperlihatan perbezaan makna antara perkataan itu.

1. tunjuk

telunjuk

2. gigi

gerigi

3. guruh

gemuruh

4. sabut

serabut

57

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

Latihan 5.4

Isi tempat kosong dalam ayat berikut dengan kata terbitan yang mengandungi
sisipan yang sesuai.

1. Mereka berasa segar apabila masuk ke dalam bilik yang
baunya itu.

2. “Tolong kutip dan cuci pinggan yang masih di dapur
itu,” kata ibu kepada kakak.

3. Apabila pemuda itu meniup tersebut, banyak
orang mengagumi kemerduan bunyinya.

4. Amirul menggunakan sejenis syampu yang boleh menghilangkan
di kepalanya.

5. Beberapa jenis pokok yang mempunyai akar mudah
tumbang apabila ditiup angina kencang.

6. Datin Suraya memakai seutas rantai leher berlian yang .

7. Majlis perkahwinan anak lelaki Encik Osman dan Puan Hawa diadakan

dalam suasana yang sungguh .

8. Perlawanan badminton itu berlangsung di yang
terdapat di dalam dewan yang besar itu.

9. Cat dinding rumahnya kerana dimakan hari.

10.Sofian tidak berasa semasa menyampaikan pidatonya

pada hari itu walaupun penonton penuh sesak di dalam dewan tersebut.

58

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

Latihan 5.5

Tulis kata dasar dan imbuhan bagi setiap kata terbitan yang telah kamu
gunakan untuk mengisi tempat kosong dalam ayat pada Latihan 5.4.

Bil Kata Terbitan Kata Dasar Imbuhan Sisipan
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.

Latihan 5.6

Baca cerita di bawah. Kemudian, gariskan kata terbitan yang terdapat dalam
cerita tersebut.

Fadzli duduk termenung di bawah pokok bunga cempaka di belakang
rumahnya sambil melemparkan pandangan ke arah Laut Cina Selatan yang
membiru. Angin yang bertiup pada petang itu amat menyegarkan. Bau bunga
cempaka yang semerbak menusuk hidungnya memaksa Fadzli untuk terus
berada di situ. Hatinya juga terhibur melihat kanak-kanak berlarian di pantai
sambil mengutip kulit siput dan kulit kerang yang berselerak di pantai. Fadzli
terus mengelamun. Dia terkenang akan peristiwa hitam pada zaman kanak-
kanaknya. Dia hampir terkubur di laut itu akibat tidak mengendahkan nasihat
ibunya. Namun, Tuhan masih menyayanginya. Atas pertolongan Pak Mail,
Fadzli berjaya diselamatakan. “Aku terhutang nyawa pada Pak Mali,” keluh
Fadzli.

59

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

Latihan 5.7
Pilih lima daripada kata terbitan yang telah kamu garis dalam Latihan 5.6.
Kemudian, bina ayat menggunakan kata terbitan tersebut.
Contoh: termenung
Kakak termenung mengenangkan untung nasib dirinya.

1.

2.

3.

4.

5.

60

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

Latihan 5.8

Asingkan kata terbitan yang berikut mengikut jenis imbuhannya. Lihat contoh
yang diberikan.

terjunan berenang menjauhi telunjuk

serabut persekolahan jelingan dipotong

terlintas pegangan melepaskan gemuruh

kerontang persembahan masakkan pemain

berasap pautan kemanisan keruping

semerbak memperkasakan lawati berteduh

pendapat pergelangan pelepas lepasan

terapkan membaiki seruling pengasih

tepian kebanyakan pendidik selerak

sinambung belahan pembersih kekacauan

kerahan perbaiki gemilang kemuning

Awalan Akhiran Apitan Sisipan
terlintas terapkan persekolahan serabut

61

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

Latihan 5.9

Tambahkan empat imbuhan yang sesuai kepada kata dasar di bawah,
kemudian bina ayat. Lihat contoh.

Bil Kata Dasar Imbuhan Kata Terbitan Ayat

Contoh main Awalan: bermain Budak-budak itu bermain

ber- layang-layang di padang.

Awalan: pemain Pemain badminton itu
pe- sungguh handal.

Akhiran: mainan Barang mainan itu mahal
-an harganya.

Apitan: memainkan Ibu bapa memainkan
me-…- peranan penting untuk
kan mendidik anak-anak.

1. ubah Awalan:
2. pidah Akhiran:
3. usung Apitan:
4. kuat
Awalan:
Akhiran:
Apitan:

Awalan:
Akhiran:
Apitan:

Awalan:
Akhiran:
Apitan:

62

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

Latihan 5.10

Bentukkan dua kata terbitan bagi setiap kata dasar yang diberikan di bawah.
Kemudian, bina ayat.

Bil Kata Kata Ayat
Dasar Terbitan
1. Emak membelikan adik
Contoh beli membelikan sebuah basikal.

2. pembeli Banyak pembeli datang
ke kedai itu setiap hari.

1. cantik 1.

2.

2. bersih 1.

2.

3. cari 1.

2.

63

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

4. basuh 1.
2.

5. tunjuk 1.
2.

6. kayu 1.
2.

7. kipas 1.
2.

8. guru 1.
2.

64

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

Latihan 5.11

Bentukkan beberapa kata terbitan berdasarkan kata dasar yang diberikan di
bawah. Gunakan pelbagai bentuk imbuhan yang telah kamu pelajari.

cat kenang rasa susun labuh
catkan
mengecat
bercat
dicat

Latihan 5.12

Pilih kata terbitan yang betul untuk melengkapkan ayat berikut.

1. tiba raja negeri itu di Kampung Seberang telah

disambut dengan meriah oleh penduduk kampung.

A. Diangkat B. Pengangkatan C. Keberangkatan D. Mengangkat

2. Kerja-kerja untuk sungai itu sedang dijalankan.
A. memperdalam B. mendalami
C. memperdalamkan D. memperdalami

3. Kawasan itu pernah oleh tentera Jepun pada suatu
masa dahulu. C. didudukkan D.diduduki
A. menduduki B. diduduk

4. Banyak petani di negeri itu mengusahakan padi dua kali
D.tanam
setahun.

A. tananam B. penanaman C.menanam

65

LATIHAN TAMBAHAN CUTI PERINTAH KAWALAN PERGERAKAN
DISEDIAKAN OLEH GURU BAHASA MELAYU: CIKGU TAN CL www.cikgutancl.blogspot.my

DSKP TING 3: 5.3.1 Memahami dan menggunakan pelbagai kata terbitan dalam ayat mengikut konteks dengan betul.

5. Puan Aisyah berusaha bersungguh-sungguh untuk

keempat-empat anaknya dengan sempurna setelah suaminya meninggal

dunia.

A. membesari B.membesar C.membesarkan

D.memperbesar

6. Semenjak tinggal Siti sentiasa rindu akan neneknya di

kampung.

A. jauh B.menjauh C. kejauhan D. berjauhan

7. Pemuda dari Jepun itu terpesona oleh tutur kata
D. kelembutan
gadis Melayu.

A. lembut B.lembutan C.pelembutan

8. Perkataan dalam bahasa Melayu amat banyak digunakan

dalam penulisan.

A. imbuhan B. berimbuhan C. diimbuhkan D.pengimbuhan

9. Dua orang pengawas bertugas untuk bendera
D.dinaikkan
semasa perhimpunan diadakan.

A. kenaikan B. menaikkan C. menaiki

10. Air amat diperlukan oleh setiap di muka bumi ini.
C.pengidupan D.menghidupkan
A.hidupan B. kehidupan

66