ชาวชนบทดั้งเดิมในจังหวัดสกลนคร มีวิถีชีวิตความเป็นอยู่อย่างเรียบง่ายส่วน ใหญ่ประกอบอาชีพทำ�ำนาและเลี้ยงสัตว์ โดยอาศัยธรรมชาติปลูกข้าวไว้กินเอง ปลูก ผักไว้กินเอง เลี้ยงลูกหลานให้รู้จักช่วยเหลือตัวเองทำ�ำงานบ้าน มีภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ ค้นหา คือผ้าย้อมคราม นับเป็นความสุขที่ต้องดิ้นรนเพียงเพื่อดำ�ำเนินชีวิตบนความ เรียบง่าย ใช้ชีวิตอย่างเพียงพอ ท่ามกลางธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของเทือกเขาภู พาน ที่มีความอุดมสมบูรณ์เป็นเสมือนแนวเขตธรรมชาติและจากความสมบูรณ์จาก ธรรมชาติและทรัพยากรที่มีอยู่อย่างมากมายชาวบ้านได้ นำ�ำสิ่งเหล่านั้นมาผสมผสาน กับภูมิปัญญาท้องถิ่นที่มีอยู่ ทำ�ำให้เกิดเป็นผลิตภัณฑ์ที่โดดเด่น แปลกใหม่ และมี เอกลักษณ์ เฉพาะตัวสำ�ำหรับท้องถิ่น เกิดเป็นสินค้าหนึ่งตำ�ำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ที่เป็นที่ รู้จักกันอย่างแพร่หลายทั้งภายในประเทศและต่างประเทศ โดยมี ภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ เป็นผลิตภัณฑ์เด่นของจังหวัดสกลนคร คือ“ผ้าย้อมคราม” ครามเป็นไม้พุ่มตระกูลถั่ว ชอบแดดจัดและที่น้�้ำำไม่ท่วมขัง จึงต้องปลูกในที่ตอน ราวปลายเดือนเมษายน ดายหญ้าทุก 1 สัปดาห์ ให้ครามได้รับแสงแดดเต็มที่ เพื่อ สร้างสีครามไว้ที่ใบ เมื่อครามอายุราว 3-4 เดือน ใบจะเขียวเข้มและออกฝัก ตอนเช้า ตรูสังเกตเห็น หยดน้�้ำำเงินใต้ต้นคราม แสดงว่าครามแก่ให้สีได้แล้ว จึงตัดหรือเกี่ยว ทั้งต้น กิ่งและใบ ในเวลาเช้าตรูเพื่อให้ได้ใบครามสดที่สุด มีสีครามมากที่สุด หากเก็บ ครามยามสาย ใบครามจะเหี่ยว (น้�้ำำน้อย) ทำ�ำให้สารเคมีในใบคราม ไม่ทำ�ำงานเมื่อนำ�ำ มาแช่น้�้ำำสีครามในใบคราม (Indican) ไม่สามารถออกมาละลายในน้�้ำำได้ ปัจจุบันผลิตภัณฑ์ผ้าย้อมครามเป็นที่รู้จัก กันอย่างแพร่หลายทั้งภายในและต่าง ประเทศมีคุณค่าและราคาสูงกว่าผ้าทั่วไป และมีการนำ�ำไปแปรรูปเป็นสินค้า หัตถกรรมของชุมชนหลากหลายชนิด เช่น ผ้าซิ่น กระโปรง กางเกง เสื้อ ผ้าห่ม ผ้า คลุม รองเท้า กระเป๋า หมวกปกหนังสือ ฯลฯ วัฒนธรรมการแต่งกายด้วยผ้าย้อมคราม คู่มือนำ�เที่ยวจังสกลนคร 51
วัตถุดิบและส่วนประกอบในการย้อมคราม 1. ฝ้าย 2. น้�้ำำคราม 3. น้�้ำำด่าง 4. หม้อคราม 5. น้�้ำำสมอ ขั้นตอนการผลิต 1. นำ�ำฝ้ายมาล้างไขมันและสิ่งสกปรกที่เคลือบอยู่ในเส้นใยฝ้าย 2. ค้นหูกเส้นยืน และค้นเพื่อทำ�ำเส้นพุ่งแล้วนำ�ำมามัดเป็นลวดลายที่ต้องการ (มัดหมี่) 3. นำ�ำหมี่ที่มัดแล้วย้อมในหม้อครามที่เราเตรียมไว้ (หม้อนิล) จนกว่าจะได้สีคราม ที่ต้องการ 4. แก้หมี่ ปั่นหลอดเพื่อเตรียมการทอ 5. นำ�ำมาทอ Sakon Nakhon, the ‘City of Indigo A local indigo or Cram is one of natural dyes. Indigo is natural color which was discovered as part a legacy from their ancestors through learning and transmission from generation to generation with abundance resources which can be found in locally. Creativity in making beautiful ground textures shows the expression of the lifestyle of the people in the past through the pattern and natural color. Therefore, indigo cotton became a famous OTOP product in Sakon Nakhon province, Natural Indigo is very hard and does not dissolve in water, but you need to get it into as fine of particles as possible. Soak it overnight in a cup of hot water, and blend it in a blender with the soaking water. Next strain it through some cheesecloth and scrape the residue out and blend it again. This will give you very good results. Too much oxygen has entered the dye bath and you will have to add more Color Remover into the bath and stir GENTLY to reduce the indigo. You may find it helpful to tie a line of thread to one corner of your fabric before immersing it in the dye as this will make it easy to fish your fabric out of the pot without stirring excess air into the dye bath. After the dye has steeped. The wet, pre-washed fabric can be compressed into a ball, lowered into the dye bath and then allowed to expand. Again, stir GENTLY. The first fabrics will only need to be immersed for a few minutes to absorb the maximum color while fabrics added later may need to stay in for 5 to 10 minutes. When the fabric is removed from the dye pot, You can also re-do the dyeing more than once – successive “dippings” and oxidizing yields deeper and deeper blues, and is the best way to get dark color. If instead you try to get a dark blue by one but much longer and more concentrated dyebath, When the fabric is removed from the dye bath, you can hang it. After a few minutes of exposure to the air and the desired blue hue has been achieved, the excess dye can then be rinsed off. If your color has turned out unevenly you can. 52 คู่มือนำ�เที่ยวจังสกลนคร
โรงแรม ที่พัก โรงแรมดุสิต ถ.ยุวพัฒนา โทร 042-711198-9 โรงแรมอิมพีเรียลสกลนคร ถ.สุขเกษม โทร 042-711119, 042-711887 โรงแรมสกลแกรนด์พาเลซ ถ.ไอทียู. โทร 042-714886-7 โรงแรมเดอะมาเจสติก (MJ) ถ.คูเมือง โทร 042-733771-4 โรงแรมหนองหารแอลลิแกนท์ ถ.รอบเมือง โทร 042-713338-9 โรงแรมแอทสกล ถ.คูเมือง โทร 042-712324 โรงแรมโชคดีเพลส ถ.สกล-กาฬสินธุ์ โทร 042-972098 โรงแรมฮอปอินน์ ถ.สกล-อุดร โทร 042-747474 โรงแรมภูพานเพลส ม.ราชภัฎสกลนคร โทร 042-970096-8 โรงแรมพีซีแกรนด์ ถ. ต.พัฒนา โทร. 042-733988 ณ กาสะลอง รีสอร์ท ถ.สกลทวาปี โทร 082-0255869 คัลเลอร์วิล รีสอร์ท ถ.นาเวง-นาคำ�ำ โทร 042-171262 บางจากภูพานรีสอร์ท ถ.สกล-กาฬสินธุ์ โทร 080-7492727 เอ็มทีเพลส ถ. ต.พัฒนา โทร 086-7756106 เมธาพาเลซ ถ.สกลทวาปี โทร 042-712497 ลิวาเบิลสกลนคร ถ.นิตโย โทร 042-724266 บ้านพระจันทร์ ถ.รัฐบำ�ำรุง โทร 042-714594 รัตนารีสอร์ท ถ.สกล-อุดร โทร 081-2617324 เฮือนฮิมภู ถ.สกล-กาฬสินธุ์ โทร 082-1138624 ทวาปีเพลส ถ.สกลทวาปี โทร 083-2829478 เอ ทีเพลส ถ.รัฐบำ�ำรุง โทร 042-970515 เม็ดทรายรีสอร์ท ถ.สกล-นาแก โทร 042-766121 กรีนเฮ้าส์รีสอร์ท บ้านดงพัฒนา โทร 084-7879408 บีบีการ์เด้น กม.8 บ้านนาคำ�ำ โทร 089-2791539 เรืองสวัสดิ์เรสสิเด๊นซ์ ถ.เรืองสวัสดิ์ โทร 042-716878 สกลมนตรา รีสอร์ท ถ.เสรีไทย โทร 042-728126 คู่มือนำ�เที่ยวจังสกลนคร 53
ร้านอาหาร ของฝาก ฟ้าโปร่ง ถ.รอบเมือง โทร 042-715729 สะบันงา ถ.รัฐพัฒนา โทร 042-733428 คำ�ำหอมกาแฟและของฝาก ถ.รัฐพัฒนา โทร 081-8737564 กรีนคอร์นเนอร์ ถ.รัฐพัฒนา โทร 042-711073 Sweet Cottage Bakery & Tea Room ถ.ประชาอุทิศ โทร 089-8428666 โคขุนคุณทอง ฟาร์มฮัก ต.โนนหอม โทร 098-9293565 มิตรอุปถัมภ์ ถ.มรรคาลัย โทร 042-711633 ภูหวานกาแฟและเบเกอรี่ ถ.รอบเมือง โทร 098-1419766 สหกรณ์โพนยางคำ�ำสกลนคร ต.โนนหอม โทร. 042-704677-9 จานเปล ถ.สุขเกษม โทร 042-972020 เตาถ่านโคขุนโพนยางคำ�ำ ถ.สุขเกษม โทร 042-171447 คุณทองดี ถ.กำ�ำจัดภัย สุขเกษม ณ สกลนคร ถ.สุขเกษม โทร 086-2332330 เลิศรสไข่กระทะ ถ.สุขเกษม โทร 042-713949 ไพรทะเล ถ.สกล-นาแก โทร 042-171354 นายหัวซีฟู๊ด ถ.สกลทวาปี โทร 042-971108 วิลลี่แหนมเนือง ถ.สุขเกษม โทร 042-731120 อรวรรณแหนมเนือง ถ.กำ�ำจัดภัย ก๋วยจั๊บอภิสิทธิ์ ถ.รอบเมือง โทร 042-732243 หมูยอน้องนิด ถ.สุขเกษม โทร 098-552546 กุนเชียงไส้กรอกยายทองคำ�ำ โทร 042-718888 063-3694265 ข้าวเกรียบปากหม้อปารีส ถ.เปรมปรีดา ซอย 7 โทร 042-713796 เรือนไม้คาราเกะ ถ.สกล-อุดร โทร 081-4711333 แหลกไม่แหลก by ปากหมาหน้าหนวด ถ.สกล-นครพนม บ.รุ่งพัฒนา ซ. 4 กิมเอ็งก๋วยเตี๋ยวต้มยำ�ำ ถ.ประชาอุทิศ นกลาบเป็ด โทร 042-744066 ข้าวแกง น.ว. (ศูนย์ราชการ) ถ.สุขเกษม โทร 087-2222688 คุณนุชปลาเผา สระพังทอง โทร 082-1217645 ส.วัวกี้ ถ.รัฐบำ�ำรุง โทร 080-4191905 นม กม.8 ถ.สุขเกษม พอใจ ถ.เปรมปรีดา โทร 042-711767 54 คู่มือนำ�เที่ยวจังสกลนคร
ปรุงเองรีเทิร์น ถ.สกล-กาฬสินธุ์ โทร 081-6705608 บิ๊กอ้วน ถ.ใจผาสุก โทร 042-711507 บ้านปูปลาจุ่ม ต.งิ้วด่อน ถ.สกลทวาปี โทร 042-971069 ทัดดาว ถ.ใจผาสุก สุกี้คันทรีโฮม ถ.สุขเกษม โทร 042-714456 ครัวพัชรินทร์ ถ.สุขเกษม ครัวบัวทอง ถ.สกล-นครพนม โทร 042-743434 ข้าวแกงยายปราณี ถ.เปรมปรีดา เดอะสตางค์คอฟฟี่แอนด์มิวค์ ถ.มรรคาลัย โทร 094-1940951 ข้าวผัดแหนม ถ.สุขเกษม โทร 042-712856 ก๋วยเตี๋ยวโอชา ถ.เปรมปรีดา โทร 042-732307 ไออุ่นจิ้มจุ่มหม้อดิน ถ.สกลทวาปีต.งิ้วด่อน อ.เมือง โจ๊กองติ่ว/ปากหม้อ ถ.ใจผาสุก เด็กเส้น จั๊บญวน ถ.มรรคาลัย โทร 080-1218886 แจ่วฮ้อนบ้านนา ถ.สกล-นาแก ต.งิ้วด่อน อ.เมือง โทร 042-971084 เปิ้ลส้มตำ�ำ ถ.ยุวพัฒนา แฮชแทคฮีโร่คาเฟ่แอนด์บาร์ ถ.ต.พัฒนา บองจูเน่คาเฟ่ ถ.รอบเมือง แซ่บสกล ถ.ประชาอุทิศ โทร 042-094447 หมายเลขโทรสำ�ำคัญ เทศบาลนครสกลนคร โทร 042-711203, 711404 งานป้องกันและบรรเทาสาธารณะภัย โทร 042-711707, 199 สถานีตำ�ำรวจภูธรเมืองสกลนคร โทร 042-716409, 711506 โรงพยาบาลศูนย์สกลนคร โทร 042-711636, 711615 โรงพยาบาลค่ายกฤษณ์สีวะรา โทร 042-712867 สถานีขนส่งเทศบาล (แห่งที่2) โทร 042-714945 ตำ�ำรวจท่องเที่ยว โทร 042-711506, 1155 ตำ�ำรวจทางหลวง โทร 1193 ท่าอากาศยานสกลนคร โทร 042-715245-6 การท่องเที่ยวและกีฬาจังหวัดสกลนคร โทร 042-728165 ประชาสัมพันธ์จังหวัดสกลนคร โทร 042-713293 ประชาสัมพันธ์จเทศบาสกลนคร โทร 042-7................... คู่มือนำ�เที่ยวจังสกลนคร 55