อิเหนา ตอนศึกกะหมังกุหนิง

 การที่อิเหนาไปหลงรักนางจินตะหรา จึงไม่ยอมแต่งงานกบั นางบุษบา

 เพราะความแคน้ เคืองอิเหนาและเพราะถือศกั ด์ิศรีของตนไม่ใหใ้ ครมาลบหลู่

 วิหยาสะกาลุ่มหลงในรูปโฉมของนางบุษบาจากรูปวาด คลง่ั ไคลไ้ ม่มีสติ
จนทา้ วกะหมงั กหุ นิงที่รักลูกมากตอ้ งพยายามทาใหว้ ิหยาสะกาสมปรารถนา

และไม่สนใจคาทดั ทานของระตูปาหยงั กบั ระตูประหมนั

 เป็นเรื่องที่แสดงใหเ้ ห็นถึงความรักของพอ่ ท่ีมีต่อลูก
รักและตามใจทุกอยา่ ง จนสละชีวิตเพือ่ ลูกได้

 เป็นแนวคิดท่ีทาใหเ้ ห็นผลของการกระทาท่ี
ขาดความรอบครอบคิดไตร่ตรองของตวั ละคร

 การใชก้ าลงั และอารมณ์ในการแกไ้ ขปัญหา
จะทาใหเ้ กิดความสูญเสียและผลกระทบต่างๆ ตามมา

คุณค่าด้านเน้ือหา

...จงสรา่ งสิน้ กนิ แหนงแคลงใจ ทใ่ี นบษุ บามารศรี
พี่สลดั ตดั ใจไมไ่ ยดี มไิ ดม้ ปี รารถนาอาลัย
จรกาจงึ ได้มาว่าขาน กาหนดนดั ทางานการใหญ่
พอกะหมงั กุหนิงรู้ไป ก็ซา้ ใหม้ ากลา่ วกลั ยา
ครน้ั ขอนางมไิ ด้ดงั ใจจง จึงเกิดการรณรงคใ์ นดาหา
เพราะแหนหวงช่วงชิงวนิดา ใช่วา่ นางเปล่าอยเู่ มอ่ื ไร...

อิเหนา ตอนศกึ กะหมงั กุหนิง : พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาลยั

ลองทายว่าเหตุการณ์ในตอนนีเ้ ป็นอยา่ งไร

ถา่ ยทอดปมขดั แยง้ ของเรือ่ งไดอ้ ยา่ งลงตัว พ.จ..รีส่จกลงาสดั จรตงึ ่าัดไงดใสจม้ นิ้ ไามกวนิไ่ า่ ยแขดหาี นน๑งแ๒คลงใจ ทใี่ นบษุ บามารศรี
มิไดม้ ปี รารถนาอาลยั
ใชก้ ารเล่าเร่อื งใน ๔ ประเด็นหลักของ พอกะหมงั กุหนงิ รไู้ ป ๓ กาหนดนัดทางานการใหญ่
เร่อื งผา่ นตัวละคร มจี ังหวะเวลาท่ี ครัน้ ขอนางมไิ ดด้ งั ใจจง กซ็ า้ ให้มากล่าวกลั ยา
เหมาะสม ทาใหม้ ีความลงตวั ๔ จงึ เกดิ การรณรงค์ในดาหา
เพราะแหนหวงช่วงชงิ วนิดา ใช่วา่ นางเปลา่ อยเู่ มอ่ื ไร...
๑. เพราะอิเหนาปฏเิ สธการอภิเษกกบั บุษบา
๒. ท้าวดาหายกบษุ บาให้จรกา
๓. เมือ่ ท้าวกะหมังกหุ นิงไปขอ จงึ ถกู ปฏิเสธ
๔. เมือ่ ถูกปฏิเสธกจ็ ะบุกไปชิงตัวมา

อิเหนา ตอนศกึ กะหมงั กุหนิง : พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาลัย

คุณค่าด้านวรรณศิลป์

จงึ ชักมา่ นทองท้ังสท่ี ิศ ดงั จะปดิ บงั แสงสรุ ยิ ์ศรี
ลมหวนอวลกลิน่ สมุ าลี เหมือนกล่นิ ผ้ายาหยีซง่ึ เปลยี่ นมา
แว่วเสียงสาเนยี งบหุ รงร้อง วา่ เสยี งสามนิ่มน้องเสนห่ า
พระแยม้ เยย่ี มมา่ นทองทัศนา เหน็ แตป่ า่ พุม่ ไม้ใบบงั
เอนองค์ลงองิ พงิ เขนย กรเกยก่ายพักตร์ถวิลหวงั
รสรกั ร้อนรนพน้ กาลงั ชลนยั น์ไหลหล่ังลงพร่งั พราย

อิเหนา ตอนศกึ กะหมงั กุหนงิ : พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศหลา้ นภาลยั

อา่ นแลว้ รูส้ กึ อยา่ งไร

ใชพ้ รรณนาโวหาร จงึ ชกั มา่ นทองท้ังสีท่ ศิ ดงั จะปดิ บังแสงสรุ ิยศ์ รี
ลมหวนอวลกลิน่ สุมาลี เหมือนกลน่ิ ผา้ ยาหยซี ง่ึ เปล่ียนมา
ใช้คาเปรียบเทียบอปุ มาอุปไมย เพือ่ ให้ แวว่ เสียงสาเนยี งบหุ รงรอ้ ง ว่าเสยี งสามนิ่มนอ้ งเสนห่ า
ร้สู กึ ซาบซง้ึ ตามอารมณข์ องตวั ละคร พระแย้มเยยี่ มม่านทองทัศนา เห็นแต่ป่าพุ่มไม้ใบบงั
โดยใชค้ าเชอ่ื มเชน่ ...เหมือน... ...ว่า... เอนองคล์ งองิ พงิ เขนย กรเกยกา่ ยพักตร์ถวิลหวัง
รสรกั รอ้ นรนพ้นกาลงั ชลนยั น์ไหลหล่งั ลงพรัง่ พราย
เปรียบกลนิ่ หอมของดอกไม้กับกล่ินผา้
ท่ีชายาน่งุ หม่ ใหม่ๆ
เปรยี บเสียงนกรอ้ งกับเสยี งพดู คยุ
ของชายาทั้งสาม

อิเหนา ตอนศึกกะหมงั กุหนงิ : พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลยั

มีการบรรยายลกั ษณะการจดั ทพั รบตามตาราพชิ ยั สงคราม การต้งั คา่ ย
การต่อสูข้ องตวั ละครสาคญั การใชอ้ าวธุ

ปื นใหญ่ ปื นมณฑก ดาบสองมือ
กริช
ธนู หอกแลทวนะ

คุณคา่ ด้านวัฒนธรรม

โทน กดิ าหยนั ถวายพานเครอ่ื งตน้

๏ ห้าองคช์ าระสระสนาน

บรรจงทรงทาพระสคุ นธ์ ปรงุ ปนเกสรสมุ าลี

สอดใส่สนับเพลาภษู าทรง ฉลององคโ์ หมดตาดตา่ งสี

เจียระบาดคาดรดั รจู ี ป้ันเหน่งเพชรพลอยมณหี นุนซับ

ทรงมหาสงั วาลพชิ ยั ยทุ ธ์ ชมพนู ทุ เฟอื่ งห้อยพลอยประดับ

ทองกรแกว้ พุกามวามวับ ธามรงคร์ งุ้ ระยับจบั ตา

ทรงมงกฎุ กุณฑลทัดตรสั เตรจ็ อุบะเพชรแพรว้ พรายพระเวหา

เหนบ็ กริชฤทธไิ กรแล้วไคลคลา เสดจ็ มายงั เกยแก้วมณี

ฯ ๖ คา ฯ เสมอ

อเิ หนา ตอนศึกกะหมังกหุ นิง : พระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาลยั

อา่ นแลว้ คดิ วา่ มกี ารแตง่ กายในลักษณะอยา่ งไร

โทน กิดาหยันถวายพานเคร่ืองต้น

๏ ห้าองคช์ าระสระสนาน

วัฒนธรรมการแต่ง บรรจงทรงทาพระสคุ นธ์ ปรงุ ปนเกสรสมุ าลี
กาย พรรณนาถึงการแตง่ กายไปรบของอิเหนา
สอดใส่สนบั เพลาภษู าทรง ฉลององค์โหมดตาดต่างสี
และอนชุ า ซงึ่ ผสมผสานระหวา่ งชุดราตวั พระ
กบั วฒั นธรรมชวา เจียระบาดคาดรัดรูจี ปั้นเหนง่ เพชรพลอยมณีหนนุ ซับ

เครอื่ งตน้ เครือ่ งแตง่ กายสาหรับกษตั รยิ ์ ทรงมหาสงั วาลพิชยั ยทุ ธ์ ชมพนู ุทเฟ่อื งหอ้ ยพลอยประดบั
สนบั เพลา กางเกงแบบยาวถงึ ระดบั แข้ง
ทองกรแกว้ พุกามวามวับ ธามรงค์รงุ้ ระยบั จบั ตา
ปั้นเหนง่ เข็มขดั ทมี่ ีหัวประดบั ดว้ ยอญั
ทมอณงกี ร กาไลขอ้ มือท่ีมีลักษณะเปน็ แผง ทรงมงกุฎกณุ ฑลทัดตรัสเตรจ็ อบุ ะเพชรแพร้วพรายพระเวหา
อบุ ะ พวงดอกไมท้ ห่ี ้อยทดั ใบหูขวา
เหน็บกริชฤทธไิ กรแลว้ ไคลคลา เสดจ็ มายังเกยแก้วมณี
กรชิ เปน็ เครือ่ งประดับและอาวธุ แบบชวา
ฯ ๖ คา ฯ เสมอ

อเิ หนา ตอนศกึ กะหมงั กหุ นิง : พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลิศหล้านภาลัย

คุณคา่ ด้านเน้ือหา

วา่ พลางทางชมคณานก โผนผกจบั ไมอ้ ึงมี่
เบญจวรรณจบั วลั ยช์ าลี เหมือนวนั พไ่ี กลสามสุดามา
นางนวลจบั นางนวลนอน เหมือนพ่ีแนบนวลสมรจินตหรา
จากพรากจบั จากจานรรจา เหมือนจากนางสะการะวาตี
แขกเต่าจบั เตา่ ร้างร้อง เหมือนร้างหอ้ งมาหยารัศมี
นกแกว้ จบั แกว้ พาที เหมือนแกว้ พีท่ ้งั สารทส่ังความมา
ตระเวนไพรร่อนร้องตระเวนไพร เหมือนเวรใดใหน้ ิราศเสน่หา
เคา้ โมงจบั โมงอยเู่ อกา เหมือพ่นี บั โมงมาเมื่อไกลนาง
คบั แคจบั แคสันโดษเด่ียว เหมือนเปล่าเปล่ียวคบั ใจในไพรกวา้ ง
ชมวหิ คนกไม่ไปตามทาง คะนึงนางพลางรีบโยธี

อเิ หนา ตอนศึกกะหมงั กุหนิง : พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หล้านภาลยั

ลองทายว่ามีนกและตน้ ไมก้ ี่ชนดิ และอะไรบา้ ง

ตวั ละคร สรุปบทเรียน ส่ิงที่ได้

อเิ หนา บุษบา เรือ่ ง กลอนบทละคร รกั ทีแ่ ท้
จนิ ตะหรา จรกา ต้องไมห่ วังครอบครอง
อเิ หนา สังคามาระตา ทา้ วกเุ รปนั อิเหนาปฏิเสธบุษบา ขนึ้ ตน้ ด้วย
ท้าวดาหายกบุษบาให้จรกา เม่ือนั้น บดั นั้น เวลาตดั สนิ ใจ
ตอน ศกึ กะหมงั กหุ นิง ตอ้ งคดิ ใหร้ อบคอบ

ท้าวกะหมงั กหุ นงิ ขอบุษบา กลอน ๘ ชาวชวาคือชาวอนิ โดนีเซยี
ใหว้ หิ ยาสะกาแตถ่ ูกปฏเิ สธ ส่วนใหญใ่ นปัจจบุ ัน

ทา้ วหมนั หยา ท้าวดาหา ท้าวกะหมงั กุหนิงยกทัพ พระราชนิพนธ์โดย
ไปตเี มอื งชิงตัว รัชกาลท่ี ๒

วิหยาสะกา ทา้ วกะหมัง สังคามาระตาสงั หาร
กุหนิง วหิ ยาสะกา อเิ หนาสังหาร

ทา้ วกะหมงั กุหนิง