หลกั สตู รทอ งถิน่ ปก ธงชัย
การเพาะและดองถว่ั งอกวังหมี
ศูนยการศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอําเภอปก ธงชยั
สํานกั งานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั จงั หวัดนครราชสีมา
สาํ นกั งานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร กระทรวงศึกษาธิการ
ก
คํานาํ
หลักสูตรทองถ่ินปกธงชัย โดยการมีสวนรวมของประชารัฐนําสูผูเรียนสรางคน ชุมชนเขมแข็ง
ศูนยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอําเภอปกธงชัย (กศน. อําเภอปกธงชัย) จังหวัดนครราชสีมา
ไดพัฒนาข้ึนจากการสํารวจชุมชนทองถิ่นปกธงชัยและการจัดเวทีชาวบานไดขอสรุปวาคนในชุมชนมีความตองการ
ทจ่ี ะสืบทอดส่ิงดี ๆ ซง่ึ เปน อตั ลักษณเฉพาะถิ่นของอําเภอปกธงชัย ใหคงไวสูคนรุนหลังใหไดเรียนรูและสรางอาชีพให
เกิดขึ้นกับคนในชุมชนปกธงชัยอยางมั่นคงและย่ังยืน ซ่ึงเปนเรื่องที่เกี่ยวกับคําขวัญของอําเภอปกธงชัยที่ไดผานการ
ยอมรบั จากประชาชนในอําเภอปกธงชัยแลว น่ันคือ “ลําพระเพลิงนํ้าใส ผาไหมเน้ืองาม ขาวหลามนกออก ถ่ัวงอก
วังหมี หม่ีตะคุ” จากคําขวัญดังกลาว กศน. อําเภอปกธงชัยโดยการมีสวนรวมของประชารัฐ ภูมิปญญาและปราชญ
ชาวบานไดรวมกันพัฒนาหลักสูตรเพื่อการนี้ข้ึน จํานวน ๕ หลักสูตร คือ ๑) ตามรอยพอวิถีชีวิตลุมนํ้าลําพระเพลิง
๒) การประดิษฐของที่ระลึกจากผาไหมปกธงชัย ๓) การทําขาวหลามนกออก ๔) การเพาะและดองถั่วงอกวังหมี
๕) การทาํ หมี่ตะคปุ ก ธงชัยเพื่อสืบทอดภมู ปิ ญญาของบรรพบุรุษอําเภอปกธงชัยใหคงอยูสืบไปรวมท้ังใชเปนกรอบและ
แนวทางในการจัดการเรียนรูใหประชาชนท่ีมีความสนใจไดเรียนรูเห็นชองทางในการประกอบอาชีพและมีสวนรวมใน
การพัฒนาสังคมและชุมชนสืบไปครู กศน. อําเภอปกธงชัย ไดนําหลักสูตรดังกลาวไปใชในการจัดการเรียนรูใหกับ
ประชาชนในชุมชนทองถิ่นอําเภอปกธงชัย จากการนิเทศ ติดตามการจัดการเรียนรูพบวา วิทยากรสอนเนื้อหาดวย
การบอก อธิบาย และใหทําตาม โดยไมมีใบความรู ใบงาน และส่ือประกอบการเรียนรู ครู กศน. อําเภอปกธงชัย
ที่เปนผูชวยวิทยากรขาดความมั่นใจในการจัดการเรียนรู และตองการคูมือเพ่ือใชเปนแนวทางในการจัดการเรียนรู
ผบู รหิ ารจึงไดจ ัดทาํ คูมอื การจัดการเรยี นรหู ลกั สูตรทอ งถนิ่ ปกธงชัยขึ้น
ศนู ยการศึกษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั อําเภอปกธงชัยขอขอบคณุ ผมู สี วน
เกีย่ วของทุกทา นในการจัดทําหลักสูตรทองถ่นิ ปกธงชัย จนสาํ เรจ็ ลลุ วงไปดว ยดแี ละหวงั เปน อยางย่งิ หลกั สูตรดังกลา ว
คงเปนประโยชนกับผูที่มีความสนใจและนําไปใช
(นายบุญยง ครูศรี)
ผอู าํ นวยการศนู ยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั อําเภอปกธงชัย
สารบญั หนา
คํานํา ก
กรอบหลกั สตู รการเพาะและดองถัว่ งอกวังหมี ๑
ความเปนมา ๒
จุดมงุ หมาย ๒
วัตถปุ ระสงค ๒
กลมุ เปา หมาย ๓
เน้ือหาของหลักสตู ร ๓
ระยะเวลาเรียน ๓
โครงสรา งเน้อื หาของหลกั สตู ร ๓
รายละเอยี ดโครงสรางเนือ้ หาของหลักสูตร ๔
แหลง การเรียนรแู ละส่ือประกอบการเรยี น ๕
การวดั ผลและประเมนิ ผลการเรียน ๖
การจบหลกั สตู ร ๖
เอกสารหลักฐานการศึกษา ๖
การเทียบโอน ๖
๑
กรอบหลกั สูตรการเพาะและดองถ่ัวงอกวงั หมี
บทที่ ๔ บทท่ี ๑
การบริหารจดั การอาชพี จําหนา ยถว่ั งอกวังหมี ประวัตคิ วามเปน มาของถ่ัวงอกวังหมี
(๘ ชัว่ โมง) (๖ ช่ัวโมง)
เรอ่ื งท่ี ๑ ชองทางการจดั จําหนายถั่วงอกวงั หมี เร่ืองที่ ๑ ประวัตคิ วามเปนมาของถว่ั งอก
เรื่องที่ ๒ การกําหนดราคาจําหนา ยถวั่ งอกวังหมี
เรอ่ื งที่ ๓ การทําบัญชีรายรับ รายจาย วงั หมี
เรื่องท่ี ๔ คณุ ธรรม จรยิ ธรรม ในการประกอบ เรอ่ื งที่ ๒ ประโยชนของถ่วั งอกวงั หมี
เรอ่ื งที่ ๓ จดุ เดน ของถวั่ งอกวังหมี
อาชพี จาํ หนายถวั่ งอกวงั หมี
การเพาะและดองถั่วงอกวังหมี
บทที่ ๓ บทท่ี ๒
การดองถั่วงอกวงั หมี (๑๒ ชัว่ โมง) การเพาะถั่วงอกวังหมี (๒๔ ชว่ั โมง)
เร่อื งท่ี ๑ การดองถ่ัวงอกดวยนาํ้ ซาวขาว เรื่องที่ ๑ วัสดุ และอุปกรณ สําหรบั การเพาะ
เรื่องท่ี ๒ การดองถั่วงอกดวยน้ําสม สายชู
เรื่องท่ี ๓ การดองถ่วั งอกดวยน้ําเกลอื ถัว่ งอกวงั หมี
เรอ่ื งที่ ๔ การดองถ่ัวงอกดวยนํ้ามะพรา ว เร่ืองที่ ๒ ขั้นตอนการเพาะถ่ัวงอกวังหมี
เรอ่ื งที่ ๓ การเก็บผลผลติ ถ่ัวงอกวงั หมี
๒
หลักสตู รทอ งถน่ิ ปก ธงชยั : การเพาะและดองถ่ัวงอกวงั หมี
ความเปนมา
บานวังหมี เปนหมูบานหน่ึงในตําบลเมืองปก มีช่ือเสียงโดงดังมาหลายทศวรรษในเร่ือง
การเพาะถ่ัวงอกเปนเลิศ เรียกวา “ถั่วงอกวังหมี” ในสมัยกอนไดมีการเพาะเพื่อบริโภคในครัวเรือนเทาน้ัน
ในเวลาตอ มาไดป รบั เปนการซื้อขายเพื่อสรางรายไดใหกับครอบครัวกันทั้งหมูบาน ถึงแมการทําอาชีพการเพาะ
ถ่ัวงอกจะมีการทํากันนอยลง เน่ืองจากลูกหลานไดเดินทางไปทํางานในชุมชนเมือง ทวายังคงรักษาคุณภาพ
ของถ่ัวงอก ชื่อเสียง และวิธีการเพาะถ่ัวงอกแบบด้ังเดิม เอาไวเปนอยางดี ถ่ัวงอกวังหมี มีเอกลักษณโดดเดน
ตรงที่ตนอวบ สั้น แบบท่ีภาษาโคราชเรียกวา "อ๊ัวะ" กินสด รสหวาน กรอบ ไมเหม็นเขียว นิยมกินกับขนมจีน
เชนเดียวกับท่ีอ่ืน ๆ อาหารประจําทองถิ่นเมืองยาโม อําเภอปกธงชัย ท่ีขาดถั่วงอกไมไดเลยคือหมี่โคราช
จนกลายเปนสวนหน่ึงในคําขวัญของอําเภอปกธงชัย คือ “ลําพระเพลิงน้ําใส ผาไหมเนื้องาม ขาวหลามนกออก
ถั่วงอกวังหมี หมี่ตะคุ" ถั่วงอกวังหมีเปนสินคาท่ีสรางรายไดไดดีใหกับชุมชน เปนที่ยอมรับ จนไดรับรางวัล
ทางการเกษตรที่มีคุณภาพในเทศกาลงานผาไหมปกธงชัย ครั้งที่ ๒ และคร้ังที่ ๓ จากอําเภอปกธงชัย การมี
ลักษณะเฉพาะของถัวงอกวังหมีดังท่ีกลาวมาแลว ทําใหมีผูมาศึกษาดูงานการเพาะถั่วงอกวังหมีอยางตอเนื่อง
หนวยงานท่เี กยี่ วขอ งไดเ ขามาชวยสง เสรมิ และสนับสนุน จนกลายเปนสินคาสําคัญประจําอําเภอปกธงชัยจนถึง
ทุกวันน้ี อาชีพเพาะถ่ัวงอกวังหมี นับเปนอาชีพหนึ่งท่ีมีความสําคัญในชุมชนและเปนอาชีพที่สรางรายไดใหกับ
บุคคลและครอบครวั ไดอยางม่นั คง ถอื เปนของดีอาํ เภอปกธงชัย
ศูนยการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยอําเภอปกธงชัย ไดทําการสํารวจชุมชน
และจัดเวทีชาวบาน ไดขอสรุปวาคนในชุมชน มีความตองการท่ีจะสืบทอดการเพาะถั่วงอกวังหมี ซึ่งเปน
อัตลักษณเฉพาะถิ่นใหคงไว และตองการสืบทอดสูคนรุนหลังใหไดเรียนรูและสรางอาชีพใหเกิดข้ึนกับคนใน
ชุมชนอีกทั้ง “ถั่วงอกวังหมี” เปนสวนหนึ่งของคําขวัญอําเภอปกธงชัยที่ไดผานการยอมรับจากประชาชน
ในอําเภอปก ธงชยั จงึ ไดจ ัดทาํ หลกั สตู ร “การเพาะและดองถวั่ งอกวงั หมี” ขึ้น เพื่อเปนชองทางในการประกอบ
อาชพี และอนุรกั ษ สบื ทอดภูมิปญ ญาการเพาะถว่ั งอกของหมูบ า นวังหมใี หคงอยตู อ ไป
จดุ มงุ หมาย
เปนหลักสูตรท่ีมุงเนนใหผูเรียน เรียนรูดวยการปฏิบัติจริงในการเพาะและดองถั่วงอกวังหมี
โดยยึดหลักความสอดคลองกับศักยภาพ ความพรอม และความหลากหลายตามความแตกตางของผูเรียน
โดยบูรณาการหลักปรัชญาคดิ เปนและหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี งไวในกระบวนการเรียนรู
วตั ถุประสงค
เพื่อใหผ ูเรียนมคี วามรู ความเขา ใจ เกิดทักษะในการเพาะและดองถั่วงอกวังหมี มีเจตคติที่ดี
ตอการประกอบอาชีพ สามารถนําความรูท่ีไดรับไปใชในชีวิตประจําวันและใชเปนชองทางในการประกอบ
อาชพี ได ตลอดจนอนรุ ักษ สืบทอดภูมิปญ ญาการเพาะถ่ัวงอกของหมูบ านวงั หมีใหคงอยตู อไป
๓
กลุมเปาหมาย
ประชาชนบา นวงั หมี ตาํ บลเมอื งปก อาํ เภอปกธงชยั และประชาชนท่ัวไปทีส่ นใจ
เนือ้ หาของหลักสูตร
ประกอบดวยเน้ือหา ๔ เร่ือง ดงั นี้
บทท่ี ๑ ประวัตคิ วามเปนมาของถัว่ งอกวงั หมี
บทที่ ๒ การเพาะถว่ั งอกวงั หมี
บทท่ี ๓ การดองถว่ั งอกวงั หมี
บทท่ี ๔ การบรหิ ารจัดการอาชพี จาํ หนา ยถั่วงอกวงั หมี
ระยะเวลาเรยี น
ระยะเวลาเรยี นท้ังหมด ๕๐ ช่วั โมง
- ภาคทฤษฎี จาํ นวน ๑๐ ชว่ั โมง
- ภาคปฏบิ ัติ จํานวน ๔๐ ชวั่ โมง
โครงสรางเน้อื หาหลักสูตร ประกอบดว ยเนือ้ หา ๔ เร่อื ง ดังนี้
บทท่ี ๑ ประวตั ิความเปน มาของถวั่ งอกวังหมี จํานวน ๖ ชั่วโมง
เรอ่ื งที่ ๑ ประวัตคิ วามเปนมาของถ่ัวงอกวงั หมี
เร่อื งท่ี ๒ ประโยชนข องถว่ั งอกวังหมี
เรือ่ งท่ี ๓ จดุ เดน ของถว่ั งอกวังหมี
บทท่ี ๒ การเพาะถัว่ งอกวงั หมี จํานวน ๒๔ ชัว่ โมง
เรื่องที่ ๑ วสั ดุ และอุปกรณ สาํ หรบั การเพาะถ่วั งอกวงั หมี
เรือ่ งที่ ๒ ขน้ั ตอนการเพาะถั่วงอกวงั หมี
เร่ืองที่ ๓ การเก็บผลผลิตถว่ั งอกวงั หมี
บทท่ี ๓ การดองถวั่ งอกวังหมี จาํ นวน ๑๒ ช่วั โมง
เรอ่ื งท่ี ๑ การดองถ่ัวงอกดวยน้ําซาวขาว
เรอ่ื งที่ ๒ การดองถว่ั งอกดวยนํา้ สมสายชู
เร่อื งท่ี ๓ การดองถ่วั งอกดวยนาํ้ เกลือ
เร่อื งท่ี ๔ การดองถ่ัวงอกดวยน้ํามะพราว
บทที่ ๔ การบริหารจดั การอาชีพจาํ หนายถัว่ งอกวงั หมี จํานวน ๘ ชั่วโมง
เร่ืองที่ ๑ ชอ งทางการจดั จําหนา ยถว่ั งอกวงั หมี
เร่ืองท่ี ๒ การกาํ หนดราคาจําหนายถ่วั งอกวังหมี
เรอื่ งที่ ๓ การทําบัญชีรายรับ รายจา ย
เรือ่ งที่ ๔ คุณธรรม จรยิ ธรรม ในการประกอบอาชีพจําหนายถว่ั งอกวงั หมี
๔
รายละเอียดโครงสรา งเน้ือหาของหลกั สูตร
ท่ี เรอื่ ง จดุ ประสงค เนอ้ื หา การจดั กระบวน จํานวนชั่วโมง
๑ ประวตั ิความ การเรยี นรู ๑. ประวตั คิ วามเปน มา การเรียนรู ทฤษฎี ปฏิบัติ
๑. บอกประวตั คิ วาม ของถั่วงอกวังหมี
เปน มาของ เปน มาของถัว่ งอก ๒. ประโยชนข อง ๑. บรรยาย ๒ ๔
ถัว่ งอกวงั หมี วังหมีได ถั่วงอกวงั หมี ๒. ศึกษาใบความรู ๓ ๒๑
๒. บอกประโยชน ๓. จุดเดนของถ่วั งอก และทําใบงาน
๒ การเพาะ ของถัว่ งอกวงั หมีได วังหมี ๓. แลกเปลย่ี น
ถ่วั งอกวงั หมี ๓. บอกจุดเดนของ ๑. วัสดุ และอปุ กรณ เรยี นรกู บั ภูมปิ ญ ญา
ถว่ั งอกวังหมีได สําหรับการเพาะ ๔. ศึกษาแหลง
๑. เตรียมวสั ดุ และ ถ่ัวงอกวงั หมี เรยี นรู
อปุ กรณสําหรับการ ๒. ขนั้ ตอนการเพาะ ๑. บรรยาย
เพาะถัว่ งอกวงั หมไี ด ถวั่ งอกวงั หมี ๒. สาธติ
อยา งถูกตอง ๓. การเกบ็ ผลผลิต ๓. ฝกปฏิบัตจิ รงิ
๒. เพาะถวั่ งอก ถ่วั งอกวงั หมี ๔. แลกเปล่ยี น
วงั หมไี ด เรียนรูกับภมู ิปญ ญา
๓. เกบ็ ผลผลติ ๕. ศึกษาแหลง
ถั่วงอกวงั หมีได เรยี นรู
๖. ศึกษาใบความรู
และทาํ ใบงาน
๓ การดอง ๑. ดองถัว่ งอกวังหมี ๑. การดองถวั่ งอก ๑. บรรยาย ๒ ๑๐
ถวั่ งอกวงั หมี ดวยวธิ กี ารตาง ๆ ได วังหมีดว ยนํา้ ซาวขาว ๒. สาธติ
- วัสดุ อุปกรณ ๓. ฝก ปฏบิ ัติจริง
และสว นผสม ๔. ศึกษาดวย
- วธิ ีการดอง ตนเองจากสอ่ื
- การบรรจุและ CD/VCD
เก็บรกั ษา อนิ เตอรเน็ต และ
๒. การดองถวั่ งอก แหลง เรียนรูต าง ๆ
วงั หมดี วยน้ําสม สายชู ๕. ศกึ ษาใบความรู
- วัสดุ อุปกรณ และทําใบงาน
และสว นผสม
- วิธกี ารดอง
- การบรรจุและ
เก็บรกั ษา
๕
ท่ี เรื่อง จดุ ประสงค เนื้อหา การจัดกระบวน จาํ นวนชวั่ โมง
๔ การบรหิ าร การเรยี นรู การเรยี นรู ทฤษฎี ปฏิบตั ิ
จดั การอาชีพ ๓. การดองถ่ัวงอก ๑. บรรยาย ๓๕
จําหนา ย วงั หมดี วยน้าํ เกลอื ๒. ศกึ ษาจาก
ถว่ั งอกวงั หมี - วสั ดุ อุปกรณ ใบความรูแ ละทํา
และสว นผสม ใบงาน
- วธิ ีการดอง ๓. อภปิ ราย
- การบรรจแุ ละ แลกเปล่ยี นเรียนรู
เก็บรักษา ๔. ฝก ปฏิบัติจริง
๔. การดองถ่ัวงอก
วงั หมีดว ยน้ํามะพรา ว
- วัสดุ อปุ กรณ
และสวนผสม
- วธิ กี ารดอง
- การบรรจุและ
เกบ็ รกั ษา
๑. ระบชุ องทาง ๑. ชองทางการจัด
การจดั จาํ หนาย จําหนา ยถั่วงอกวังหมี
ถั่วงอกวังหมีได
๒. กําหนดราคา ๒. การกําหนดราคา
จาํ หนา ยถัว่ งอกวงั หมี จําหนา ยถว่ั งอกวังหมี
ได
๓. ทําบัญชี รายรับ ๓. การทําบัญชรี ายรับ
รายจา ยได รายจาย
๔. บอกคุณธรรม ๔. คุณธรรมจรยิ ธรรม
จรยิ ธรรมในการ ในการประกอบอาชีพ
ประกอบอาชีพ จําหนา ยถวั่ งอกวงั หมี
จําหนายถ่วั งอกวงั หมี
ได
แหลง การเรยี นรแู ละส่ือประกอบการเรียน
๑. สอ่ื เอกสาร
๑.๑ ใบความรู
๑.๒ ใบงาน
๒. สอ่ื อเิ ลก็ ทรอนิกสเ รอื่ ง การดองถั่วงอก
๓. ภมู ปิ ญ ญาการเพาะถ่วั งอกวงั หมี
๔. แหลง เรยี นรู หมูบานวงั หมี ตาํ บลเมอื งปก อําเภอปกธงชยั
๖
การวดั และประเมนิ ผลการเรียน
๑. ประเมินความรูความสามารถ ทกั ษะ ดวยการทดสอบและปฏิบตั ิจรงิ
๒. ประเมินชิ้นงาน ดวยผลงานท่ีปฏิบตั ิจริง
๓. ประเมินผลการเรียนจากการประเมินผลกอนเรียน ระหวางเรียน และหลังเรียน ดวย
เคร่ืองมอื และวิธกี ารตอไปน้ี
- ทดสอบกอนเรียน
- แบบฝกปฏบิ ัต/ิ ใบงาน แบบสังเกตพฤติกรรม แบบประเมนิ ผลชนิ้ งานการปฏิบตั ิ
- ทดสอบหลงั เรยี น
การจบหลกั สตู ร
๑. มเี วลาเรียนและฝก ปฏิบัติตามหลกั สูตร ไมน อยกวารอยละ ๘๐
๒. มีผลการประเมินผา นตลอดหลกั สูตร ไมนอยกวา รอยละ ๖๐
๓. มีผลงาน (ตามรายวชิ าทเ่ี รยี น/ตามหลกั สูตร) ที่ไดมาตรฐาน
เอกสารหลักฐานการศกึ ษา
๑. หลกั ฐานการประเมินผล
๒. ทะเบียนคุมวฒุ บิ ัตร
๓. วุฒบิ ตั ร ออกโดยสถานศกึ ษา
การเทยี บโอน
ผูเรียนที่เรียนจบหลักสูตรน้ีแลว สามารถนําผลการเรียนไปเทียบโอนกับหลักสูตรการศึกษา
นอกระบบระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ ในสาระการประกอบอาชีพวิชาเลือกเสรี
ทีส่ ถานศึกษาไดจ ดั ทาํ ขน้ึ ในระดบั ใดระดับหนงึ่ ได ๑ หนว ยกิต (๑ หนว ยกิต = ๔๐ ช่ัวโมง)