เครื่องมือทางภูมิศาสตร์

เครื่องมือทางภูมิศาสตร์และ
พิ กัดทางภูมิศาตร์

โดย

ด.ช.กันตพั ฒน์ ผลแก้ว เลขที่ 1 ชั้น ม.3/2
ด.ช.จิรภัทร เรืองศรี เลขที่ 2 ชั้น ม.3/2
ด.ช.ชินภัทร เรืองศรี เลขที่ 3 ชั้น ม.3/2
ด.ช.ณัฐพงศ์ เหินหาว เลขที่ 4 ชั้น ม.3/2
ด.ช.นิติพล เนียมนวล เลขที่ 5 ชั้น ม.3/2
ด.ช.ปกป้อง หนูมิตร
ด.ช.ปริญญ์ นาคฤทธิ์
เลขที่ 6 ชั้น ม.3/2
ด.ช.พี รวัส สุวรรณมณี เลขที่ 7 ชั้น ม.3/2
ด.ช.ณพิ ชพงศ์ จันนุสิทธิ์ เลขที่ 8 ชั้น ม.3/2
ด.ช.ภูริณัฐ สกุลวงค์
ด.ช.สิรวิชศ์ ไกรเทพ เลขที่ 9 ชั้น ม.3/2
ด.ช.อติคุณ มลิเครือ เลขที่ 10 ชั้น ม.3/2
ด.ช.อังกูร บุญหนัก เลขที่ 11 ชั้น ม.3/2
เลขที่ 12 ชั้น ม.3/2
เลขที่ 13 ชั้น ม.3/2

เสนอ

ครูลภัสภาส์ หนูคง

ก

คำนำ

รายงานเล่มนี้จัดทำมาเพื่ อเป็นส่วนนึงของวิชาสังคมศึกษา
และวัฒนธรรมชั้นมัธยมศีกษาปีที่ 3 เพื่ อให้ได้ศึกษาในเรื่อง
ภูมิศาสตร์แบะพิ กัดทางภูมิศาสตร์และได้ศึกษาอย่างเข้าใจ
เพื่ อใช้ประโยชน์ในการเรียน

พวกเราหวังว่า รายงานเล่มนี้จะเป็นประโยชน์ต่อผู้อ่าน
หรือนักเรียน นักศึกษาที่กำลังศึกษาเรื่องนี้อยู่ หากมีข้อผิด
พลาดประการใด ต้องขออภัยมา ณ ที่นี้ด้วย

ผู้จัดทำ

สารบัญ ข

เรื่อง หน้า
คำนำ ก
สารบัญ ข
องค์ประกอบของแผนที่ 1
มาตราส่วนแผนที่ 4
สัญลักษณ์ 9
เครื่องมือทางภูทิศาสตร์ 14
ชนิดของแผนที่ 32
ลองจิจูด 37
ละติจูด 40
สีและความสูงในแผนที่ 42
อ้างอิง 46

1

องค์ประกอบของ
แผนที่

2

องค์ประกอบของแผนที่

1. รูปร่างลักษณะแผ่นแผนที่ โดยต้องมีลักษณะสำคัญดังนี้

- ขอบกระดาษ (Paper Trim) ต้งอเป็นสี่เหลี่ยมจัตุรัสและเหมาะสม

กับพื้นที่แผนที่นั้นๆ


- ขอบระวางแผนที่ (Sheet Line) เป็นเส้นกั้นรายละเอียดของ

ภูมิประเทศในพื้นที่ที่ต้อง การแสดงมีตั้งแต่ 1-3 เส้นก็ได้ เพื่อแสดง

ราบเอียดความแตกต่างของแต่ละพื้นที่

- ขอบจำกัดแสดงรายละเอียด (Work Limit) แนวกำหนดไว้เพื่อ

แสดงรายละเอียดเพิ่มเติม

- รายการขอบระวาง (Marginal Infomatio

2. องค์ประกอบภานนอกขอบระวางแผนที่
- มาตราส่วนแผนที่ (Map Scale) เพื่อใหผู้ใช่ทราบมาตราส่วนในแผนที่กับ
พื้นที่จริง
- คำอธิบายสัญลักษณ(Legend) เป็นรายละเอียดที่แสดงลักษณ์ที่แสดง
ปรากฏในขอบระวาง
- คำอธบายศัพท์ (Glossary) คำอธิบายศัพท์ที่ปรากฏในระวางให้ชัดเจน
มากยิ่งขึ้น

3. องค์ประกอบภายในขอบระวางแผนที่ 3

คือสิ่งต่างๆที่แสดง ไว้ในกรอบชึ่งล้อมรอบด้วยเส้นขอบระวาง

แผนที่ ตามปกติแล้วราย ละเอียดดังกล่าวจะสัมพันธ์กับองค์

ประกอบภายนอกขอบเส้นระวาง

4

มาตราส่วนแผนที่

มาตราส่วนแผนที่ 5

หมายถึง อัตราส่วนเปรียบเทียบระหว่างระยะทางใน
แผนที่กับระยะทางในภูมิประเทศจริง โดยกำหนดให้ระยะ
ทางในแผนที่เป็น1หน่วยเมื่อมาตราส่วน 1 : 50,000
หมายความว่า ถ้าวัดระยะในแผนที่ได้ 1 หน่วย ระยะใน
ภูมิประเทศจะเท่ากับ 50,000 หน่วย เช่น ถ้าในแผนที่
เท่ากับ1เซนติเมตรในภูมิประเทศจะเท่ากับ
50,000เซนติเมตรถ้าในแผนที่เท่ากับ2เซนติเมตรใน
ภูมิประเทศจะเท่ากับ 2X50,000เซนติเมตรหรือ100,000
เซนติเมตร หรือเท่ากับ 1 กิโลเมตร

6

มาตราส่วนที่ใช้งานทั่วไปจะมี 3 ชนิด คือ



1) มาตราส่วนเศษส่วน เช่น 1 : 50,000 1: 100,000
1 : 1,000,000 เป็นต้น



2) มาตราส่วนคำพูด เช่น 1 เซนติเมตรต่อ 1 กิโลเมตร 1 นิ้วต่อ 2 ไมล์
เป็นต้น



3) มาตราส่วน รูปภาพหรือมาตราส่วนเส้นบรรทัด มาตราส่วนชนิดนี้จะเป็น
เส้นตรงที่แบ่งส่วน ซึ่งจะมีตัวเลขบอกความยาวไว้

7

การคำนวณระยะทางจริง

1.การคำนวณหาระยะทางในแผนที่โดยใช้มาตราส่วน ทำได้โดยวิธีใด ใช้สูตร
= MD(ระยะทางในแผนที่)
GD (ระยะทางจริงบนพื้นผิวโลก)

2.การคำนวณหาระยะทางในแผนที่โดยใช้มาตราส่วน

โจทย์ ระยะทางจากบ้านไปโรงเรียนมีความยาว 3.5 กิโลเมตร ถ้าจะทำแผนที่โดยใช้มาตราส่วน 1:

50,000 ความยาวของระยะทางในแผนที่จะเป็นเท่าใด




มาตราส่วนแผนที่ = MD


GD

แทนค่า 1 = 3.5

MD = 3.5

เปลี่ยนเป็น เซนติเมตร = 3.5×100,000 = 350,000
MD = 350,000

GD = 50,000

350,000 7 เซนติเมตร
50,000
ระยะทางจากบ้านไปโรงเรียน =

8

3.การคำนวณหาระยะทางจริงในภูมิประเทศ

โจทย์ แผนที่มาตราส่วน 1 : 200,000 มีถนนสายหนึ่งวัดความยาวในแผนที่ได้

8 เซนติเมตร

จงหาว่าถนนสายนี้มีความยาวจริงเท่าใด

มาตราส่วนแผนที่ = MD GD

แทนค่า 1 =8

200,000 GD

GD = 8×200,000 = 1,600,000 เซนติเมตร

เปลี่ยนให้เป็นกิโลเมตร = 1,600,000 100,000

ถนนมีความยาวในภูมิปรเทศ= 16 กิโลเมตร

9

สัญลักษณ์

10

สัญลักษณ์

สัญลักษณ์บนแผนที่ คือ รูป เครื่องหมาย เส้น หรือสี ซึ่ง
กำหนดขึ้นเพื่อใช้แสดงรายละเอียดที่ปรากฏบนพื้นผิวโลก หรือ
แสดงข้อมูลอื่นลงในแผนที่ เพราะรายละเอียดบางส่วน ไม่
สามารถแสดงลักษณะให้คล้ายจริงได้ จึงจำเป็นต้องคิด
สัญลักษณ์ขึ้นมาทดแทน เพื่อให้แผนเหมาะกับการใช้งาน
ทำให้ใช้งานได้ง่ายขึ้นและเกิดความสวยงามได้อีกด้วย



ลัญลักษณ์ คือ เครื่องหมายที่ก
าหนดขึ้นเพื่อใช้ในแผนที่
แทนของจริง ในแต่ละพื้นที่ มี 3 ประเภท ได้แก่ สัญลักษณ์
จุด สัญลักษณ์เส้น สัญลักษณ์พื้นที่

11

สั ญ ลั ก ษ ณ์ จุ ด

12

สั ญ ลั ก ษ ณ์ เ ส้ น

13

สั ญ ลั ก ษ ณ์ พื้ น ที่

14

เครื่องมือทาง
ภูมิศาสตร์

15

เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ คือ วัสดุ อุปกรณ์ ในรูปแบบ
ต่างๆ ที่นำมาใช้เป็นสื่อเพื่อการศึกษาการสำรวจ การเก็บรวบรวม
การบันทึก การวิเคราะห์ข้อมูล ตลอดจนใช้เป็นสื่อในการเผยแพร่
ข้อมูลทางภูมิศาสตร์ สามารถจำแนกตามหน้าที่หลักของการใช้งาน
ได้ 2 ประเภท ดังนี้

16

ประเภทที่ 1
สื่อให้ความรู้ทางภูมิศาสตร์

เครื่องมือที่ทำหน้าที่เป็นสื่อความรู้ทางภูมิศาสตร์ สื่อความรู้
ทางภูมิศาสตร์ หมายถึงวัสดุ อุปกรณ์ หรือเทคโนโลยีต่างๆ
ที่ทำหน้าที่เผยแพร่ให้ความรู้สำหรับการศึกษาเรียนรู้ทาง ภูมิศาสตร์
อาจอยู่ในรูปของตัวหนังสือ รูปภาพ แผนภูมิ แบบจำลอง สื่อดิจิทัล
เสียง และภาพเคลื่อนไหวต่างๆ ตัวอย่างเครื่องมือเหล่านี้ เช่น ตำรา
เรียนภูมิศาสตร์ เว็บไซต์ที่เผยแพร่ความรู้ทางภูมิศาสตร์ แผนที่ประเภท
ต่างๆ ลูกโลกจำลอง ภูมิประเทศจำลอง รูปถ่ายทางอากาศ ภาพถ่าย
ดาวเทียม เป็นต้น

17

แผนที่

เป็นเครื่องมือทางภูมิศาสตร์ขั้นพื้นฐานอย่างหนึ่ง โดย
การย่อข้อมูลต่าง ๆ ที่ปรากฏบนพื้นโลกให้มีขนาดเล็กลงตาม
มาตราส่วน และแสดงข้อมูลดังกล่าวด้วยสัญลักษณ์ลงบนวัสดุต่าง
ๆ เช่น กระดาษ ผ้า แผ่นพลาสติก ฯลฯ ข้อมูลที่แสดงในแผนที่ มี 2
ลักษณะ คือ

1) ข้อมูลด้านกายภาพ เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นเองโดย
ธรรมชาติ เช่น แม่น้ำ ภูเขา ชายฝั่ งทะเล เกาะ และป่าไม้

2) ข้อมูลด้านวัฒนธรรม เป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น
เช่น ถนน เขื่อน ที่ว่าการอำเภอ โรงเรียน สถานีอนามัย ฯลฯ

18

รูปถ่ายทางอากาศ

เป็นรูปภาพแสดงภูมิประเทศที่ปรากฏบนพื้นผิวโลก ถ่าย
โดยใช้กล้องถ่ายรูปติดไว้กับเครื่องบิน การนำรูปถ่ายทางอากาศไป
ใช้ประโยชน์ทางด้านวิชาการและการพัฒนาความเจริญของบ้าน
เมือง ดังนี้

1) ทำให้ทราบถึงความเปลี่ยนแปลงในลักษณะทาง
กายภาพของพื้นที่ต่าง ๆ โดยเปรียบเทียบจากรูป
ถ่ายที่ถ่ายในระยะเวลาแตกต่างกัน เช่น การสูญเสียพื้นที่ป่าชายเลน
การพังทลายของตลิ่งริมแม่น้ำที่เกิดจากการกัดเซาะของคลื่น

2) การวางแผนพัฒนาการใช้ที่ดิน โดยนำรูปถ่ายทาง
อากาศไปใช้เพื่อจัดทำแผนที่และจำแนกประเภท
การใช้ที่ดินของประเทศ โดยกำหนดโซนหรือแบ่งพื้นที่เป็นเขต
อุตสาหกรรม เขตเกษตรกรรม และเขตชุมชนที่อยู่อาศัย

3) การอนุรักษ์พื้นที่ป่าไม้ รูปถ่ายทางอากาศทำให้ทราบ
ถึงสภาพความอุดมสมบูรณ์ของป่าไม้ในพื้นที่ ต่าง ๆ เพื่อกำหนด
แนวทางการอนุรักษ์และพัฒนาต่อไป

การศึกษาข้อมูลจากรูปถ่ายทางอากาศ ทำได้ 2 วิธี คือ
ศึกษาด้วยตาเปล่า และศึกษาด้วยกล้องสามมิติ เนื่องจากรูปถ่าย
ทางอากาศไม่มีคำอธิบายใด ๆ ทั้งสิ้น จึงควรศึกษาควบคู่กับแผนที่
ด้วยจะทำให้เข้าใจง่าย

19

20

ภาพถ่ายจากดาวเทียม

1.ภาพจากดาวเทียม (Satellite Imagery) ให้ประโยชน์อย่างมาก
ในการศึกษาข้อมูลเพื่อสำรวจแหล่งทรัพยากรธรรมชาติ ในปัจจุบัน

2. การทำงานรับภาพของดาวเทียม เรียกว่า กระบวนการรีโมทเซน
ซิง (Remote Sensing) โดย ดาวเทียมจะเก็บข้อมูลของวัตถุ
หรือพื้นที่เป้าหมายบนพื้นผิวโลก จากรังสีที่สะท้อนขึ้นไปจากผิว
โลกหรือจากอุณหภูมิของวัตถุนั้น ๆ บนพื้นผิวโลกจากนั้นดาวเทียม
จะส่งข้อมูลเป็นคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้ามายังสถานีภาคพื้นดิน ซึ่งจะบัน
ทึกเป็นข้อมูลเชิงตัวเลขในแถบบันทึกข้อมูล เพื่อนำไปประมวลผล
โดยคอมพิวเตอร์ และนำเสนอเป็นแผ่นฟิล์ม

3. ภาพจากดาวเทียวให้ประโยชน์ในการศึกษาทางภูมิศาสตร์ คือ นำ
มาใช้จัดทำแผนที่แสดงภูมิประเทศของพื้นที่ต่าง ๆ ซึ่งจะให้ราย
ละเอียดของตำแหน่งต่าง ๆ บนพื้นโลกชัดเจนยิ่งขึ้น

21

อินเทอร์เน็ต

1.อินเทอร์เน็ต (Internet) หรือ ไซเบอร์สเปซ (Cyber Space)
คือ ระบบการสื่อสารด้วยเครือข่ายคอมพิวเตอร์ที่เชื่อมโยง
ระหว่างผู้ใช้งานทั่วโลกเข้าด้วยกัน ทำให้เกิดการแลกเปลี่ยน
ข้อมูลข่าวสาร และความรู้ด้านต่าง ๆ อย่างสะดวกและรวดเร็ว
จนทำให้โลกในปัจจุบันเข้าสู่ยุค “การสื่อสารไร้พรมแดน”

2.บริการในอินเทอร์เน็ต (World Wild Web : WWW) จะให้
บริการข้อมูลในรูปแบบต่าง ๆ ทั้งตัวอักษร รูปภาพ เสียง หรือ
ภาพยนตร์ ข้อมูลเหล่านี้ เรียกว่า “เว็บเพ็จ” (Web Page) มี
การเชื่อมโยงถึงกันทั่วโลกคล้ายใยแมงมุม

22

ลูกโลกจำลอง

เนื่องจากในสมัยโบราณ มนุษย์เชื่อว่าโลกมีสัณฐานแบน
จนกระทั่ง มีการสังเกตลักษณะต่างๆ เช่น เรือที่แล่น ออกจากฝั่ งใน
ระยะไกลๆ ออกไป เรือจะ ค่อยๆ จมลงตํ่ากว่าระดับนํ้าทะเล และ
หายไปจากเส้นขอบฟ้า กล่าวไว้ว่านัก เดินเรือชาวเยอรมัน ชื่อ มาร์
ติน เบไฮม์ (Martin Behaim) เป็นผู้สร้างลูกโลกขึ้น เป็นคนแรก
ในพ.ศ. 2035 การสร้างลูกโลกทําให้มนุษย์มีความรู้และความเข้าใจ
เกี่ยวกับสัณฐานของโลกมากขึ้ น

23

ประเภทที่ 2
สื่อเก็บรวบรวมความรู้ทางภูมิศาสตร์

เครื่องมือที่ทำหน้าที่เป็นสื่อเก็บรวบรวมข้อมูล
ทางภูมิศาสตร์ สื่อเก็บรวบรวมข้อมูลทางภูมิศาสตร์
หมายถึง วัสดุ อุปกรณ์หรือเทคโนโลยีต่างๆที่ทำหน้าที่
เพื่อสำรวจ ตรวจวัด บันทึก เก็บรวบรวม และวิเคราะห์
ข้อมูลทางภูมิศาสตร์ ตัวอย่างเครื่องมือเหล่านี้ เช่น
เข็มทิศ เทปวัดระยะทาง กล้องสามมิติ (Stereoscope)
เทอร์โมมิเตอร์ (Thermometer)
ระบบกำหนดตำแหน่งบนพื้นโลก หรือจีพีเอส (Global
Positioning System : GPS) ระบบสารสนเทศ
ภูมิศาสตร์ หรือ จีไอเอส (Geographic Information
System : GIS) เป็นต้น

24

เข็มทิศ

เข็มทิศ คือเครื่องมือทางภูมิศาสตร์ สำหรับใช้หาทิศทาง
มีเข็มแม่เหล็กที่แกว่งไกวได้อิสระในแนวนอนทอดตัวในแนวเหนือ-
ใต้ ตามแรงดึงดูดของแม่เหล็กโลก และที่หน้าปัดมีส่วนแบ่ง
สำหรับหาทิศทางโดยรอบ เข็มทิศจึงมีปลายชี้ไปทางทิศเหนือ
เสมอ
(อักษร N หรือ น) เมื่อทราบทิศเหนือแล้วก็ย่อมหาทิศอื่นได้โดย
หันหน้าไปทางทิศเหนือ ด้านขวามือเป็นทิศตะวันออก ด้านซ้ายมือ
เป็นทิศตะวันตก ด้านหลังเป็นทิศใต้ การบอกทิศทางในแผนที่
โดยทั่วไป คือการบอกเป็นทิศที่สำคัญ 4 ทิศ คือทิศเหนือ ทิศใต้
ทิศตะวันออก และทิศตะวันตก หรืออาจจะบอกละเอียดเป็น 8,16
หรือ 32 ทิศก็ได้

25

ระบบกำหนดตำแหน่งบนพื้นโลก GPS

ระบบการหาตำแหน่งทั่วโลก หรือ GPS (Global
Positioning System) คือระบบการนำทางด้วยดาวเทียมซึ่ง
ประกอบด้วยดาวเทียมอย่างน้อย 24 ดวง GPS สามารถปฏิบัติ
การได้ในทุกสภาพอากาศ ทุกที่ในโลก ตลอด 24 ชั่วโมงต่อวัน

เทอร์โมมิเตอร์

เทอร์โมมิเตอร์คือเครื่องมือที่ใช้ในการวัดอุณหภูมิ
หรือระดับอุณหภูมิโดยใช้หลักการต่างๆ มีส่วนประกอบด้วย
องค์ประกอบหลัก 2 ส่วน ได้แก่ เซ็นเซอร์อุณหภูมิและหน่วย
แสดงผลซึ่งแปลปริมาณทางกายภาพเป็นตัวเลขสำหรับผู้ใช้
งานอ่านค่าอุณหภูมิ

27

ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์

ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ หรือ Geographic
Information System(GIS)คือกระบวนการทำงานเกี่ยว
กับข้อมูลในเชิงพื้นที่ ที่มีความสัมพันธ์กับตำแหน่งในเชิง
พื้นที่ เช่น ที่อยู่ บ้านเลขที่ เป็นต้น GIS เป็นระบบข้อมูล
สารสนเทศที่อยู่ในรูปของตารางข้อมูล ข้อมูลเชิงพื้นที่ จะ
สามารถนำมาวิเคราะห์ด้วย GIS ทำให้สื่อความหมายในเรื่อง
การเปลี่ยนแปลงที่สัมพันธ์กับเวลาได้ เช่น
การแพร่ขยายของโรคระบาด การเคลื่อนย้ายถิ่นฐาน

28

บารอมิเตอร์ (barometer)

เป็นเครื่องมือตรวจวัด ความดันบรรยากาศ สำหรับวัดค่า
ความกดดันที่เกิดจากแรงดันของอากาศ โดยใช้ของเหลวหรือวัสดุ
แข็งที่สัมผัสโดยตรงกับอากาศ การเปลี่ยนแปลงความกดดัน
สามารถนำไปพยากรณ์การเปลี่ยนแปลงสภาพอากาศในช่วงเวลาสั้น
ๆ การวัดความกดดันอากาศหลายจุดนำมาประมวลผลภายใน การ
วิเคราะห์อากาศพื้นผิว (SURFACE WEATHER ANALYSIS)
เพื่อช่วยค้นหา ร่องความกดอากาศ (SURFACE TROUGHS),
ระบบความกดอากาศสูง (HIGH PRESSURE SYSTEMS) และ
เส้นความกดอากาศเท่า (FRONTAL BOUNDARIES) ค้นพบ
หลักการและประดิษฐ์โดย เอวานเจลิสตา โตร์ริเชลลี

29

เครื่องมือวัดระยะทางในแผนที่ (map measurer)

เครื่องมือวัดระยะทางในแผนที่ (MAP MEASURER) เป็น
เครื่องมือที่เหมาะสำหรับวัดระยะทางคดเคี้ยวไปมา และทำให้ค่าความ
คาดเคลื่อนน้อย ลักษณะของเครื่องมือประกอบด้วยลูกกลิ้งที่ปลายติด
กับล้อที่เป็นหน้าปัดแสดงระยะทาง บนหน้าปัดมีเข็มเล็กๆคล้ายเข็ม
นาฬิกา เข็มจัวิ่งไปตามระยะที่ลูกกลิ้งหมุนไปมีด้ามสำหรับจับ

30

กล้องสามมิติ (Stereoscope)

เป็นเครื่องมือสำหรับมองภาพสามมิติกล่าวคือสามารถมองความ
สูง-ต่ำของภูมิประเทศในลักษณะสามมิติ

ประกอบด้วยเลนส์2อันซึ่งสามารถปรับให้เท่ากับระยะห่างของ
สายตาผู้มองได้ กล้องสามมิติที่นิยมใช้กันมี 2 ชนิดคือ
1.กล้องสามมิติ
แบบพกพานำติดตัวไปใช้ได้ง่ายแต่ดูภาพได้บริเวณแคบๆ
2.กล้องสามมิติแบบกระจกเงา โดยใช้กระจกเงาสะท้อนภาพทำให้
เห็นได้เป็นบริเวณกว้าง

31

เครื่องมือวัดพื้นที่ (Planimeter)

เครื่องมือวัดพื้นที่เป็นอุปกรณ์สำหรับหาพื้นที่ของรูปบนพื้นที่
ระนาบ ซึ่งมีเส้นรอบรูปเป็นเส้นตรงหรือเส้นโค้งส่วนประกอบ
ของเครื่องมือได้แก่
1) เลนส์ขยาย หรือเข็มผ่านเส้นขอบพื้นที่ที่ต้องการหา
2) แขนของเลนส์ขยาย
3) ก้อนถ่วงน้ำหนัก (ANCHOR)
4)แขนที่ต่อจากจุดศูนย์กลางของก้อนถ่วงน้ำหนัก
(ANCHOR ARM)
5) ล้อและมาตราวัดพื้นที่ (ROLLER)

32

ชนิดของแผนที่

ชนิดของแผนที่ 33



การแบ่งประเภทของแผนที่ แบ่งออกเป็น 3 ประเภทใหญ่คือ
1. แผนที่แบบแบนราบ (Planime
tric Map)
ได้แก่ แผนที่ถึงแสดงรายละเอียดทั่วไปของพื้นผิวพิภพในทางราบแต่ไม่
แสดงความสูง ต่ำของภูมิประเทศ ให้ประโยขน์ในทางด้านการแสดง
ตำแหน่งและการหาระยะทางในทางราบ

2. แผนที่ภูมิประเทศ (Topographic Map)
ได้แก่ แผนที่ชึ่งแสดงรา
ยละเอียดทั่วไปรวมทั้งลักษณะสูงต่ำของ

ภูมิประเทศ ชึ่งอาจเป็น แผนที่ที่มีมาตราส่วนใหญ่และปานกลางแต่เสีย
เวลาและแรงงานในการจัดทำมาก

34

3. แผนที่ภาพถ่าย (Photo Map)

เป็นแผนที่ ที่ทำจากภาพถ่ายทางอากาศ ชึ่งอาจได้เป็นสีหรือภาพ
ขาวดำก็ได้ แล้วนำมา จัดในลักษณะของโมเซค (Mosaic) ชึ่งมี
โครงสร้างพิกัดศัพท์ทางภูมิศาสตร์ และราย ละเอียดประจำของระวาง
แผนที่มีประโยขน์มาก สามารถจัดทำได้อย่ารวดเร็วแต่มีความ ยากในการ
อ่าน ผู้อ่านต้องมีความรู้ในการใช้แผนที่ทางอากาศมาก่อน

35

แบ่งตามลักษณะการใช้งาน แยกเป็น 12 อย่าง

1. แผนที่ทั่วไป General Map เป็นรากฐานในการทำแผนที่ อื่นๆ
2. แผนที่โฉนดที่ดิน (Cadastral Map) แสดงระยะขอบเขตที่ดิน
3. แผนที่ผังเมือง (City Map , Ciyt Plan) แสดงอาคารบ้านพัก
และตัวเมือง
4. แผนที่ทางหลวง (Highway Map) แสดงถนนสายสำคัญ
5. แผนที่เศรษฐกิจ (Economic Map) แสดงเขตอุตสาหกรรม
เกษตรกรรม อื่นๆ
6. แผนที่สถิติ (Statistical Map) แสดงราการทางสถิติต่างๆ
7. แผนที่การใช้ที่ดิน (Land-use Map) นิยมใข้สีแสดงความแตก
ต่าง
8. แผนที่รัฐกิจ (Political Map) แสดงเขตปกครองและพรมแดน
9. แผนที่ประวัติศาสตร์ (Historical Map) แสดงอาณาเขตสมัย
ต่างๆ ชาติพันธุ์
10. แผนที่เพื่อนิเทศ (illustortion Map) เพื่อโฆษณา และ
นิทรรศการต่างๆ
11. แผนที่เฉพาะเรื่อง (Topical Map)แสดงเรื่องต่างๆ
12. แผนที่ทรวดทรง (Relief Map) แสดงรูปร่างผิวพื้นพิภพ สูงต่ำ
อย่างไร

36

แบ่งตามรายละเอียดที่ปรากฏให้เห็นบนแผนที่ เช่น
1. แผนที่ลายเส้น (Line Map) รายละเอียดที่ปรากฏเป็นลายเส้นตรง
หรือเส้นโค้ง อื่นๆ

2. แผนที่แบบผสม (Annotated Maps) ผสมระหว่างภาพถ่ายกับ
ลายเส้นเน้นถนน

แบ่งตามขนาดมาตราส่วน แยกเป็น 2 อย่างคือ
1. แบ่งในทางภูมิศาสตร์
2. แบ่งในกิจการทหาร

37

ลองจิจูด

ลองจิจูด nigga 38

ทีรฆันดร หรือ ลองจิจูด (อังกฤษ: longitude) หรือเดิม
เรียกว่า เส้นแวง แทนด้วยอักษรกรีก λ เป็นพิกัดที่ใช้บอกตำแหน่ง
บนพื้นโลก โดยวัดไปทางตะวันออกหรือตะวันตกจากเส้นสมมติใน
แนวเหนือ-ใต้ที่เรียกว่าเส้นเมริเดียนแรก พิกัดที่ใช้คู่กัน คือ ละติจูด

ลองจิจูดมีหน่วยเป็นองศา นับจาก 0 องศาที่เส้นเมริเดียน
แรกไปทางตะวันออก +180 องศา และไปทางตะวันตก −180 องศา
ลองจิจูดต่างจากละติจูด ตรงที่ละติจูดมีเส้นศูนย์สูตรเป็นเส้นอ้างอิง
ตามธรรมชาติ ลองจิจูดจึงต้องกำหนดเส้นสมมติขึ้นมาหนึ่งเส้น
สำหรับอ้างอิง ใน ค.ศ. 1884 การประชุมเมอริเดียนนานาชาติ
(International Meridian Conference) จึงได้กำหนดให้เส้น
เวลาที่ผ่านหอดูดาวหลวงกรีนิช เป็นเส้นเมริเดียนปฐม และเป็น
ลองจิจูด 0 องศา

การคำนวณเวลา 39

40

ละติจูด

ละติจูด 41

หมายถึง เส้นรอยตัดระหว่างผิวโลกกับพื้นราบที่ตั้งได้ฉากกับแกน
ขั้วโลกเหนือ และขั้วโลกใต้ โดยรอยตัดจะเป็นวงกลมที่ขนานกับ
เส้นศูนย์สูตร ค่าละติจูดเริ่มนับ 0 จากเส้นศูนย์สูตรไปทางเหนือ หรือใต้,
เดิมใช้ว่า เส้นรุ้ง เป็นเส้นไว้บอกภูมิอากาศ

42

สีและความสูงในแผนที่

สี 43

หน้าที่ของมัน:

แสดงเพื่อจำแนกประเภทของลักษณะทางภูมิศาสตร์ เช่น แม่น้ำ ป่า
ถนนทางหลวง เมือง ภูเขา เป็นต้น

ในแผนที่สีมาตรฐานในแผนที่มี 5 สี คือ:

1) สีดำ ใช้แทนสิ่งต่างๆ ที่มนุษย์สร้างขึ้น เช่น วัด โรงเรียน หมู่บ้าน และ
ใช้แทนเส้นกริดและเลขกำกับเส้นกริด
2) สีแดง ใช้แทนถนนและรายละเอียดพิเศษอื่นๆ
3) สีน้ำเงิน ใช้แทนบริเวณที่เป็นน้ำ เช่น ทะเล มหาสมุทร
4) สีน้ำตาล ใช้แทนความสูง เช่น เส้นชั้นความสูง เลขกำกับชั้นความสูง
5) สีเขียว ใช้แทนพื้นที่ป่าไม้ พื้นที่การเกษตรสีอื่นๆ
นอกจากนี้ ใช้แทนรายละเอียดต่างๆ บางอย่าง ซึ่งจะอธิบายไว้ในคำ
อธิบายสัญลักษณ์

44

ความแตกต่างของลักษณะภูมิประเทศ

พื้นดิน: 1. สีเขียว แสดงพื้นที่ราบต่ำ
2.สีเหลือง แสดงเนินเขาหรือที่สูง
3.สีเหลืองแก่ แสดงภูเขาสูง
4. สีน้ำตาล แสดงภูเขาสูงมาก
5. สีขาว แสดงภูเขาที่มีหิมะปกคลุม

พื้นน้ำ: 1. สีฟ้าอ่อน แสดงไหล่ทวีป หรือเขตทะเลตื้น

2. สีฟ้าแก่ แสดงทะเลลึก
3. สีน้ำเงิน แสดงทะเลหรือมหาสมุทรลึก
4. สีน้ำเงินแก่ แสดงน่านน้ำที่มีความลึกมาก

สีที่ใช้จำแนกในแผนที่ผังเมือง

1.เขตสีเหลือง หมายถึง ที่ดินประเภทที่อยู่อาศัยหนาแน่นน้อย
2.เขตสีส้ม หมายถึง ที่ดินประเภทที่อยู่อาศัยหนาแน่นปานกลาง
3.เขตสีแดง หมายถึง ที่ดินประเภทพาณิชยกรรมและที่อยู่อาศัยหนาแน่นมาก
4.เขตสีม่วง หมายถึง ที่ดินประเภทอุตสาหกรรมและคลังสินค้า
5.เขตสีม่วงอ่อน หมายถึง ที่ดินประเภทอุตสาหกรรมเฉพาะกิจ
6.เขตสีเขียว หมายถึง ที่ดินประเภทชนบทและเกษตรกรรม
7.เขตสีเขียวอ่อน หมายถึง ที่ดินประเภทที่โล่งเพื่อนันทนาการและการรักษา

คุณภาพสิ่งแวดล้อม
8.เขตสีเขียวมะกอก หมายถึง ที่ดินประเภทสถาบันการศึกษา
9.เขตสีเทาอ่อน หมายถึง ที่ดินประเภทสถาบันศาสนา
10.เขตสีน้ำเงิน หมายถึง ที่ดินประเภทสถาบันราชการสาธารณูปโภคและ

สาธารณูปการ
11.เขตสีน้ำตาลอ่อน หมายถึง ที่ดินประเภทอนุรักษ์ เพื่อส่งเสริมเอกลักษณ์

ศิลปวัฒนธรรมไทย

ความสูง 45

ความสูงของภูมิประเทศ เส้นชั้นความสูงที่ปรากฏในแผนที่
ภูมิประเทศมีความหมายดังนี้

1) เส้นความสูงที่มีรูปร่างคล้ายวงกลม แสดงว่าลักษณะภูมิประเทศจริงที่
ปรากฏในแผนที่นั้นเป็นเนินเขาหรือภูเขารูปกรวย
2) เมื่อไม่มีเส้นชั้นความสูงปรากฏในวงกลมหรือสี่เหลี่ยมด้านในของแผนที่
ภูมิประเทศ แสดงว่าลักษณะภูมิประเทศจริงที่ปรากฏในแผนที่นั้นเป็นที่ราบสูง
3) เมื่อเส้นชั้นความสูงที่ปรากฏในแผนที่ภูมิประเทศแสดงไว้ชิดกันมากใน
บริเวณใด แสดงว่าลักษณะภูมิประเทศจริงที่ปรากฏในแผนที่ภูมิประเทศของ
บริเวณนั้นเป็น หน้าผา ความลาดเทของภูมิประเทศ

ช่องว่างที่ปรากฏระหว่างเส้นชั้นความสูงในแผนที่ สามารถบอกได้ว่า
ภูมิประเทศนั้นมีความชัน ลาดเท หรือราบเรียบ กล่าวคือ

ถ้า แผนที่แสดงเส้นชั้นความสูงแต่ละเส้นอยู่ชิดกันมาก แสดงว่าภูมิประเทศ
จริงของพื้นที่นั้นมีความลาดชัน

ถ้าแผนที่นั้นแสดงเส้นชั้นความสูงแต่ละเส้นห่างกัน แสดงว่าภูมิประเทศจริง
ของพื้นที่นั้นมีลักษณะราบเรียบ

ถ้าแผนที่แสดงเส้นชั้นความสูงห่างกันมาก แสดงว่าภูมิประเทศจริงของพื้นที่
นั้นเป็นที่ต่ำมีระดับใกล้เคียงกัน ซึ่งมักปรากฏในบริเวณใกล้ชายฝั่ งทะเล

อ้างอิง 46

1.https://www.sw2.ac.th/images/user/root/exgeo32102/geo1.pdf

2.https://www.trueplookpanya.com/learning/detail/13334/025652

3.https://www.pangpond.com/%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B7
%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8%AD%E0
%B8%97%E0%B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%A0%E0%B8%B9%E0%B8%A1%E0%B8%
B4%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B8%AA%E0%B8%95%E0%B8%A3

4.https://julaluk081.wordpress.com/tag/%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%A3%E
0%B8%B7%E0%B9%88%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%A1%E0%B8%B7%E0%B8
%AD%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88%E0%B8%97%E0%B8%B3%E0%B8%AB
%E0%B8%99%E0%B9%89%E0%B8%B2%E0%B8%97%E0%B8%B5%E0%B9%88/

5.https://www.sw2.ac.th/images/user/root/exgeo32102/geo1.pdf

6.https://space-
dist.mod.go.th/PDF/%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%
B8%97%E0%B8%A7%E0%B9%84%E0%B8%9B/%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%
B8%A3%E0%B8%AD%E0%B8%87%E0%B8%A1%E0%B8%AD%E0%B8%97%E0%
B8%B2%E0%B8%87%E0%B8%A0%E0%B8%A1%E0%B8%A8%E0%B8%B2%E0%B
8%AA%E0%B8%95%E0%B8%A3.aspx

7.https://www.neonics.co.th

8.gisthaihttp://www.gisthai.org



9.https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B9%80%E0%B8%82%E0%B9%87%E0%
B8%A1%E0%B8%97%E0%B8%B4%E0%B8%A8

10.https://th.wikipedia.org/wiki/%E0%B8%A5%E0%B8%B0%E0%B8%95%E0%B8%
B4%E0%B8%88%E0%B8%B9%E0%B8%94