Havacılık Tıbbı Derneği - Bülten Sayı 33

İki Uçak ... 2 0 1 8 Ekim S a y ı : 3 3

STRATOLAUNCH

Bill Gates ile birlikte Microsoft'un kurucularından olan Paul
Allen'ın havacılık merakı sayesinde dünyanın en geniş ve
büyük uçağı havalanmaya hazırlanıyor. Bugüne kadar ya-
pılanların en büyüğü olan bu devasa uçağın kanat genişliği
117 metre (Boeing 747'nin iki katı) olan Stratolaunch’ın
kuyruk uzunluğu ise 22 metre. Yaklaşık 250 tonluk taşıma
kapasitesiyle uzay araştırmalarında görev alacak. Bünye-
sinde tam 6 Boeing-747 motoru barındırıyor. İniş takımları
28 tekerlekten oluşuyor, saatte 222 kilometre hız yapa-
cak. Uzay araştırmalarında kullanılmak üzere tasarlanan
uçak, 2018 Şubat ayında bir taksi testi gerçekleştirmişti.
Haziran'da roketleri yaklaşık 10 bin metre yüksekliğe taşı-
yıp oradan uzaya fırlatacak. Geleneksel roket kalkışlarına
bir alternatif olan bu teknik, uyduların yörüngeye daha uy-
gun ve verimli bir şekilde taşınmasını sağlayacak.

AİRBUS BELUGA XL

İlk uçuşunu 2018 Temmuz ayında yapan Beluga kargo uçağı adını, bir balina türünden alıyor. Uzunluğu 63, yerden
yüksekliği 19, kanat açıklığı 60 metre… Gövde çapı 8,8 metre, yük taşıma kapasitesi 53 ton.

1123

2 0 1 8 Ekim S a y ı : 3 3

Uçuş Doktoru Köşesi

Soru 1: Sivil havacılıkta eğer göz “no touch lazer” ile düzeltilmişse bu pilotaja
elverişliliğe engel midir?

Yanıt: PRK yönteminin lazerle uygulanması olan No touch lazer de, PRK da, LA-
SIK de pilotluğa engel değildir. Ancak bu cerrahiler sonrası uygulanan yöntemin
tipine ve göz numaralarının yüksekliğine göre 3 veya 6 ay uçuş men verilir. Bu
sürenin sonunda herhangi bir komplikasyon gelişmediyse, gece parlamaları, ışık
etrafında halolar görme ve kontrast duyarlılıkta azalma olmadıysa yeniden uçuşa
elverişlilik verilebilir. Çünkü pilotajda görme keskinliği düzeyi kadar kontrast ve
glare gibi görmenin kalitesi de önemlidir.

(Dr. Ayşe Özpınar. Göz Hast. Uzm. Medipol Mega Hastanesi. Avcılar, İstanbul)

Soru 2: Uçaklardaki oksijen

Yolcu uçaklarında kabin basıncı arızasında baş üstü oksijen maskelerinden gelen havadaki oksijen %21 mi, %100
mü? Ayrıca bu oksijen ameliyathanelerdeki gibi tüplerle taşınan sıvı halinde mi, yoksa kimyasal bazı kuru materyalin
gerektiğinde karıştırılmasıyla mı üretiliyor?

Yanıt: Uçak içi acil oksijen sistemleri, kabin basınçlı ticari
uçaklara monte edilen ve basınçlandırma sistemi arıza ve
aksaklıklarında veya ani kabin basınç kayıplarında kulla-
nılmak üzere kullanılan acil durum ekipmanlarıdır. Yolcu
koltuklarına yakın bölümlerde, lavabo veya üst bagaj böl-
mesi gibi alanların yakınında depolanan bir dizi merkezi
gazlı silindir veya merkezi olmayan kimyasal oksijen üre-
teci oksijen kaynağından ve sarı oksijen maskelerinden
oluşur. Acil durumlarda (kabin basınç kaybı) kullanılmak
üzere ayarlanmış kimyasal üretim oksijen yolcular için;
sıvılaştırılıp tüplerle kullanılan oksijen ise uçuş ekibi için
kullanılmaktadır. Verilen oksijen (regülatör olmadığı için)
%100’dür. Acil durumlarda uçağın güvenli bir irtifaya al-
çalabilmesi için gerekli süre en fazla 15 dk olduğu için,
bu süre boyunca solunan kimyasal üretim oksijenin yan
etkileri klinik bir sorun yaratmamaktadır.
Yüksek irtifada faaliyet gösteren çoğu ticari uçak kabinleri, yaklaşık 8.000 feet'lik maksimum kabin irtifaına eşdeğer
basınç altındadır. Genellikle, 14.000 feet'in üzerinde kabin basıncı kaybedilirse, oksijen maskelerini içeren bölümler
otomatik olarak açılır ve oksijen maskeleri düşer. Oksijen maskeleri sert inişlerde veya oksijen maskesi paneli gevşerse
veya şiddetli türbulanslarda da düşebilir. Bölme içindeki tüm maskelere bağlı bir kimyasal oksijen jeneratör siste-
mi bulunmaktadır. Oksijen maskesinin aşağıya çekilmesi
jeneratörün ateşleme pimini kaldırarak bölmedeki tüm
maskeler için oksijen beslemesini açarak sodyum klorat
ve demir tozu karışımını ateşler. Bir maske çekildikten
sonra oksijen üretimi durdurulamaz ve devamlı %100
oksijen akımı, uçağın güvenli bir irtifaya inebileceği süre
kadar (yaklaşık 15 dakika) devam eder. Oksijen üretimi
sırasında jeneratör genellikle ısınır ve dokunulmaması ge-
rekir. Yanık kokusu benzeri bir koku olabilir ve yolcular
arasında panik yaratabilir, ancak bu kimyasal reaksiyonun
normal sonucudur, tehlikeli değildir.

(Dr. Savaş İlbasmış. Hava ve Uzay Hekimliği Uzmanı,
Fizyolog. USAEM)

1124

2 0 1 8 Ekim S a y ı : 3 3

Soru 3: İrkilme tepkisi
Bir pilot kokpitte normal düzende uçarken sağdaki cama
büyük bir kuş çarpıyor ve cam kan revan içerisinde. O an
pilotun eli ayağı karışıyor. Bu konu CRM içinde “Surprise
and Startle Effect” olarak geçiyor. Bu donup kalma anı ne
kadar sürer? Bu durumdan çıkış için ne yapılabilir? Bu du-
rumlara girmemek için zihinsel bir hazırlık yapılabilir mi?

Yanıt: Sürpriz biçimindeki irkilme veya donakalma halle-
rinin standart bir süresi olamaz. Çünkü görecelidir. Birey,
o tür ani olaylarla sık sık karşılaşıyorsa (habitüasyon) sürpriz yaşamayacak, irkilme olmayacak ya da refleksif biçimde
hafif irkilme yaşayacak ama donakalmayacak, beyindeki bilgi işleme süreci çok kısa sürecek ve doğru tepki verilecek-
tir. Tersine birey kokpit camına çarpan bir kuş olayıyla ilk kez karşılaşıyorsa, bütün süreç uzayacak ve tepkiler abartılı
olacaktır... Ayrıca bireyin kişilik yapısı da tepkilerin şiddeti ve süresini etkileyebilir; nörotik, paranoid, histrionik, maço,
vs. kişilikler farklı tepkiler verir. Bu yüzden askeri havacılıkta simulatör cihazı eğitimleri yapılarak, benzeştirilmiş ortam-
larda özel havacılık stresleri önceden yaşatılmakta ve aşinalık kazandırılmaktadır... (Dr. M. Çetingüç)

Soru 4: Pilotların tıbbi durumlarının tespiti için GEN TESTİ yapılmalı mı?
Dr. Cenk Oğurtanı: GentestFly diye, pilotlara uygulanması önerilen bir paket var. Pilot kalp krizi, inme, tromboz, diya-
bet, osteporoz, kanser (akciğer, kolon, mide, prostat, pankreas, böbrek, cilt, mesane) risklerini ve Alzheimer yatkınlık-
larını, stres düzeyini, kendisini yaşlandıran nedenleri (hasar ve hormonlar olarak) ortaya koymakta. Hastalık risklerini
azaltmak, yaşlanmayı yavaşlatmak, stresi yönetmek için yapılması gerekenleri (beslenme, besin destekleri, hormon,
ilaç, probiyotik, egzersiz, radyasyonun ve basınç değişikliklerinin olumsuz etkilerinden korunma vs.) kişilere önerecek
bir sistem geliştirilmiş...

Yanıt:
Dr. Aycan F. Erkan: Özellikle aterosklerotik kardiyovasküler
hastalık pür genetikten ziyade, gen-çevre interaksiyonu çerçe-
vesinde geliştiğinden ve de inkomplet penetrasyon nedeniyle
genotip her zaman fenotip’e tam olarak yansımaz. Yani, bu tür
genetik taramalar bazen faydalı ipuçları verseler de, sonuçları
klinik ve biyokimyasal bulgularla doğru bir şekilde sentez edil-
meden yorumlanırsa yanıltıcı olabilir.
Dr. M. Çetingüç: Bu testlerin 2 bin $ gibi bir maliyeti var. Şirket
muhtemelen müşteri portföyünü genişletmek için bu test uygu-
lamasını öneriyor olabilir. Bedava bile yapılsa, pilot grubu lisansını kaybetmekten korkar. Bu testin sonuçları şirketin
eline geçtiğinde, koz verdiğini düşünebilir. Yani kalp krizine, kansere, Alzheimer'e, vs. yatkın olduğu ortaya çıkarsa
şirketinin kendisini gözden çıkaracağını düşünebilir... Böyle bir zorluk söz konusu.

Bir Şiir ...

Her gece sanırım onbirbuçuğa doğru / Bir uçak geçiyor üstümüzden / yolcu uçağı anlaşılan.
Beni bu ortaçağ yaşamına mahkûm edenler anlamıyorlar ki / ben her gece sanırım
onbirbuçuğa doğru / üstümüzden geçen o uçağın bir parçasıyım / iniş takımıyım,

göstergesiyim, motoruyum, aklıyım.

Ben her gece sanırım onbirbuçuğa doğru / bir kez daha anlıyorum ki / haklıyım…

Can Yücel

1125

2 0 1 8 Ekim S a y ı : 3 3

MODEL UÇAK VE HELİKOPTER FESTİVALİ

(Model AC Challenge Fest 2018)

30 Haziran - 01 Temmuz 2018 tarihlerinde Sivrihisar SUSHM hakkında: Sivrihisar Uluslararası Sportif Havacılık
Uluslararası Sportif Havacılık Merkezi Necati Artan Te- Merkezi Necati Artan Tesisleri, 2014 yılının Mart ayında
sislerinde (SUSHM) Model Uçak ve Helikopter Festivali Hava Parkı olarak faaliyetlerine başlamıştır. Tesis, yaklaşık
gerçekleştirildi. Bu sene ikincisi yapılan etkinlik uluslara- 1000 dönüm üzerine kuruludur. Hava parkının deniz se-
rası boyutta ve tüm model uçak meraklılara açıktı. Model viyesinden yüksekliği 2790 feet’tir. 1810 m. uzunluğunda,
Uçak meraklıları Ankara, İstanbul, İzmit, Karadeniz Ereğli 32 m. genişliğinde ana piste sahiptir. Pist yönü 05’e 23’
gibi farklı şehirlerden Sivrihisar’a gelmişlerdi. Jet motorlu, tür. Ana pistin yanında planör ve diğer hafif hava araçla-
benzinli ve elektrikli model uçaklar gökyüzünde gün ba- rı için çim pist bulunmaktadır. ''Batı Apronu” ve “Doğu
tımına kadar sayısız Apronu” olmak üzere iki apron alanı vardır. Hava parkın-
uçuş yaptılar. Al- da “Havacılık Disiplini” içinde kalmak kaydıyla özgürlük
man kadın Pilot Si- vardır. Bu bağlamda, Türkiye’de bu özelliklerde bulunan
mone Zunterer, mo- ilk ve tek hava parkıdır. Tesiste uçuşların yanı sıra para-
del helikopteri ile şüt atlayışları ve paraşüt eğitimleri, uçuş eğitim okulları ve
ilgileri üzerine çekti. akademik birimlerin düzenlediği eğitimler ve kamplar ile
9 senedir hobi ola- model uçak eğitimleri, model uçak gösterileri, airshow ve
rak model helikop- akrobasi gösterileri de yapılmaktadır. Sportif havacılığın
ter uçuran pilotun rahat yapıldığı bir yer olduğu gibi, paraşütçüler ve planör-
yaptığı HeliShow cüler için de çok uygundur. (https://www.sushm.com.tr/
ilgiyle takip edildi. İsteyen katılımcılar MSÖ. Havacılık sushm-hakkinda)
Müzesi’nde tarihi değerleri bulunan hava araçlarını yakın-
dan görüp bilgi aldılar. Necati Artan Kimdir?
Katılımcılar için gün sonunda yapılan hangar partide ka- Türkiye’nin ilk jet pilotlarından
tılım sertifikaları dağıtıldı. Söz alan katılımcılar tesisten ve olan Necati Artan, aynı zaman-
organizasyondan memnuniyetlerini belirtip, her yıl deva- da Türk Hava Kuvvetleri’nin halk
mını dilediler. Çadır kurarak kamp yapan katılımcıların arasında ’Uçan Kuğular’ olarak
eğlenceleri gece yarısına kadar devam etti. bilinen ikinci akrobasi takımı Milli
TÜRK YILDIZLARI Tanıtım TIR’ı da organizasyonda 2 gün Akrotim’in kurucusudur. Artan’ın
boyunca yer aldı. kurucusu olduğu Uçan Kuğular’ın
Türkiye’nin ilk sivil kadın akrobasi ve helikopter pilotu olan F-86 uçakları ile o dönemde İstan-
Semin Öztürk iki gün akrobasi uçuşu yaptı. Romanya’ya bul semalarında 9 ve 12 uçakla
yaptıkları gösteri büyük ilgi çekmiştir. 31 Ekim 1965’te
yurtdışı gösterisine Dolmabahçe üzerinde yapılan akrobasi gösterisi ise uzun
yola çıkmadan ön- yıllar konuşulmuştur. Artan, 191. Filo Komutanlığı yaptık-
ceki son 2 akroba- tan sonra emekli olmuştur. 1950 yılında pilotluğa başla-
si gösterisini biz- yan, Türk Havacılık Tarihi’nin efsanelerinden biri olan Ne-
ler için uçtu. Son cati Artan, 4 Mart 2015 tarihinde hayata gözlerini yumdu.
gün ise Ali İsmet
Öztürk’ün sürpriz (Kaynak: https://www.sushm.com.tr)
akrobasi gösterisi Hazırlayan: Dr. Rabia Gönül Sezer
nefes kesti.

1126

2 0 1 8 Ekim S a y ı : 3 3

Görünmezlik özelliğine sahip olan
milli muharip uçağı TF-X tanıtıldı

İşte karşınızda, hangarın tam ortasında! Matruşka

Sarışın kadın yolcu Sadece 1 bilet mi istiyorsunuz?

Sydney’e giden uçakta ekonomi sınıfı bileti olan bir sarışın, Business Class’daki bir Uçakta namaz
boş koltuğa oturmuş. Hosteslerin, kendi yerine geçmesi için yaptıkları uyarıları; “Ben
sarışınım, güzelim ve burada oturacağım” diye yanıtlayıp inat etmekteymiş. İkinci Gurbetçi dede uçakla memlekete
pilotun ricaları da işe yaramayınca Kaptan, “Benim eşim de sarışın, bir de ben ko- geliyor, hostese rica ediyor;
nuşayım” diyerek kadının yanına gidip kulağına bir şeyler söylemiş. Kadın hemen “Kızım söyle pilota uçağı kıbleye
kalkmış ve ekonomi sınıfındaki koltuğuna geçmiş. İkinci pilot ve kabin amiri şaşkın- çevirsin, namaz kılacağım...”
lıkla kadına ne söylediğini Kaptana sormuşlar. “Business koltuklarındaki yolcuların
Sydney’e gitmediğini söyledim, o da ikna oldu” demiş…

Dr. Gökben Hızlı Sayar'ın kızı Zeynep Sayar'dan, Uçuş Korkusu

1127

2 0 1 8 Ekim S a y ı : 3 3

DUYURULAR

VEFATLAR

Em. Hv. Sağ. Astsb. Kd. Bçvş. Tuncay Uz (1942-2018)

Hava Kuvvetlerinde Eskişehir 1 no’lu Hava Sağ. Mua. ve Fiz. Eğt. Merkezinde (bugünkü USAEM) 28 yıl
fizyolojik eğitim astsubayı olarak hizmet veren Tuncay Uz, 1996 yılında emekli olmuştu. 2 Mayıs 2018
günü 76 yaşında vefat etti. Merkezin beyin takımındandı. Hava K. Komutanları ve diğer generaller dahil
her rütbeden uçucuların sevgili dostu idi. Merkezde görevli doktor, subay ve astsubayların ağabeyi olma
güvenini ve sevgisini kazanmıştı. Fizyolojik Eğitim Merkezinde sadece eğitimlerden değil tüm pürüzlerin
düzeltilmesinde aktif rol üstlendiği için kendisi hakkında “Her şeyden sorumlu devlet bakanı” gibi nükteli
sıfatlar kullanılmıştır. Özgül ağırlığı rütbesinin çok üzerindeydi. Bir oğlu F-16 pilotu idi.

Em. Hv. Tbp Alb. Selim Sümer Sakarya (1946-2018)

Eskişehir Hava Hastanesi Genel Cerrahi Uzmanı ve uçuş doktoru olarak Fizyolojik Eğitim Merkezinde
hizmet ettiği (1980-1996) süreçte ABD'de hava tababeti tekâmül kursu da görmüş, emekli olduktan sonra
Antakya'ya yerleşmişti. 30 Haziran 2018 günü İstanbul'da vefat etti. Çok iyi cerrahtı, şakacı ve arkadaş
canlısı bir insandı.

Yeni Üyelerimiz Abdullah Özkardeş Doçent oldu.

Dr. Sinem Somuncu Memorial İstanbul Hastanesi Nöroloji
uzmanı üyemiz Dr. Abdullah Özkardeş
1997 Ege Ü. Tıp Fak. mezunu. Uçuş Dr. doçentliğe yükselmiştir, tebrik ediyoruz.
(AME), Havacılık Psikolojisi sertifika sahibi.
İzmir Adnan Menderes Havalimanı DHMİ’de Dr. Vedia İlkkutlu
görev yapmakta.
Türk Hava Yollarında görevli
Erkam Cihad Şahingöz uçuş doktoru olarak yeni bir
imaj yarattı. ☺
Pilot Adayı. İnşaat mühendisi.

Dr. Burak Turgut

2012 yılı Erciyes Üniv. Tıp Fak. mezunu. 19
Mayıs Üniv. Hava ve Uzay Hek. Araştırma
görevlisi.

Dr. Özlen Aytur Orhangazi Mah. Küme Sok. Hisarpark. Park-2/C ESKİŞEHİR
Tel: 0222 3240098
1990 Dokuz Eylül Ü. Tıp Fak. mezunu. Psi-
kiyatri uzmanı. Havacılık Psikolojisi sertifika
sahibi. İstanbul Bahçelievler Fizik Tedavi
Rehabilitasyon Eğitim ve Araştırma Hastane-
sinde görev yapmakta.

1128